مناسبت‌های ملی و مذهبی روسیه

روسیه کشوری پهناور با تاریخچه‌ای کهن و فرهنگی غنی است که در تمام دوران تاریخ میزبان سنت‌ها و اقوام گوناگون بوده است. روسیه هرساله میزبان جشن‌ها و فستیوال‌های فرهنگی و مذهبی همراه با موسیقی و رقص و شادی است. در واقع این جشن‌ها بخش مهمی از پیشینه فرهنگی روسیه را به نمایش می‌گذارند. در ذیل به برخی از این مناسبت های ملی و مذهبی روسیه اشاره می کنیم:

روز وحدت ملی روسیه

در ماه دسامبر سال ۲۰۰۴ ولادیمیر پوتین رییس جمهور وقت روسیه قانونی را امضا کرد که بر اساس آن روز ۴ نوامبر تعطیل عمومی و روز “وحدت ملی” اعلام شد. دراین قانون که به نام تغییرات در بند اول قانون فدرال “روزهای افتخار” روسیه نامیده شد آمده است که روز ۴ نوامبر روز “وحدت ملی” فدراسیون روسیه اعلام شود.

برای اولین بار در روسیه این جشن ملی در تاریخ ۴ نوامبر سال ۲۰۰۶ برگزار شد. علت انتخاب این روز آنست که در سال ۱۶۱۲ مردم روسیه تحت رهبری “کوزما مینین” و “دمیتری پاژارسکی” دو نفر از دلاوران سرزمین روس با اقدامی سلحشورانه مسکو را از یوغ مداخله‌گران لهستانی آزاد کردند. از لحاظ تاریخی این جشن به پایان “دوران تاریکی” در روسیه در قرن ۱۷-م مربوط است. “دوران تاریکی” به دوره ای گفته می شود که از زمان مرگ “ایوان گروزنی” (ایوان مخوف) تزار روسیه در سال ۱۵۸۴ تا سال ۱۶۱۳ ادامه داشت. زمانی که اولین نفر از سلسله رومانوف ها به اریکه سلطنت تکیه زد. این دوران عصر بحران عمیق دولت مسکو نامیده می شود. بحرانی که در سلسله “ریوریکوویچ” ها بوجود آمد به بحران گسترده‌تری در ابعاد ملی- کشوری بسط یافت. وحدت و یکپارچگی دولت و کشور روسیه از هم پاشید و بسیار کسانی که خود را فرمانروا اعلام می کردند در این دوران ظهور کردند.

روسیه را موجی از غارت، دزدی، درگیری، رکود و بیماری مستی همگانی در بر گرفت. در ماه سپتامبر سال ۱۶۱۱ یک تاجر خرده پای اهل “نیژگورود” به نام “کوزما مینین” ازمردم خواست که بسیج عمومی تشکیل دهند. وی در جلسه شهر سخنان مشهور خود را بر زبان راند: مردم مومن روس، زمان کمک به دولت مسکو رسیده، باید قید نان و مال و حتی زنان وفرزندان را بزنیم و اجازه ندهیم که هرکسی(اجنبی) بر ما حکومت کند. اگر این امر عظیم از شهر کوچک ما سرزند، تا عاقبت ناممان بر سرزمین کبیر روس با افتخار برده خواهد شد. به پیشنهاد مینین از شاهزاده “نوگوراد” یعنی “دیمتری پاژارسکی” ۳۰ ساله دعوت شد که فرماندهی نیروهای بسیج را بر عهده گیرد. وی به این شرط قبول مسئولیت کرد که خود مردم رییس خزانه بسیج را برگزینند و بدین ترتیب مینین از سوی مردم برای این پست انتخاب شد و این دو نفر معتمد مردم فرماندهی بسیج عمومی را بر عهده گرفتند.

تحت پرچم “مینین و پاژارسکی” نیروی عظیمی در مقیاس آن زمان اجتماع کرد: بیش از ۱۰ هزار نفر از مردم محلی، تا سه هزار نفر قزاق و بیش از هزار تیرانداز و کشاورزان ورزیده و زبده. روز ۴ نوامبر سال ۱۶۱۲ این نیروی مردمی با اعتقاد به نیروی مقدس تمثال “بوژی ماتِری” (تمثال حضرت مریم مقدس)طی تهاجمی منطقه “کیتای گوراد” (واقع در شهر مسکو در نزدیکی دیواره کرملین) را تصرف کرده و توانستند که لهستانی های مداخله جو را از روسیه بیرون رانند. کلیسای کبیر “زمسکی” در سال ۱۶۱۳ پایان “دوران تاریکی”، احیای ارتدوکس و وحدت ملی روسیه بود. به حکم تزار “آلکسی میخاییلویچ” (۱۶۴۵-۱۶۷۶ حکومت کرد) به افتخار این پیروزی عظیم جشنی اعلام شد که یک جشن دولتی نام گرفت (تا سال ۱۹۱۷ این جشن برگزار می شود). در تقویم تزاری این روز بعنوان روز تمثال “بوژی ماتری” نامیده شده بود. اسقف اعظم روسیه “آلکسی دوم” به مناسبت این جشن و وقایع آن دوران گفت: این جشن باید سمبل وجود مردمی شود که روسیه را میهن ما می دانند. اختلاف نظرات ایدئولوژیکی، ملی، اجتماعی و غیره که در هر کشور معاصری دیده می وشد، نباید مانعی برای تلاش ما در راستای شکوفایی کشور و رفاه مردمی که در آن سکونت می کنند، محسوب شود.

جنگ کبیر میهنی

روز ۹ مه (۱۹ اردیبهشت ماه) مردم اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی سابق و ملت‌ها و نیروهای صلح‌دوست جهان سالگرد پیروزی اتحاد شوروری و نیروهای ضد فاشیست را بر فاشیسم هیتلری جشن می‌گیرند. جنگ کبیر میهنی مردم شوروی در سحرگاه ۲۲ ژوئن ۱۹۴۱) اول تیر ۱۳۲۰) با حمله غافلگیرانه ارتش فاشیسم هیتلری به اتحاد شوروی آغاز شد. در لحظه آغاز جنگ، آلمان هیتلری از امکانات اقتصادی و نظامی تقریباً سراسر قاره اروپا، با جمعیتی برابر با ۲۹۰ میلیون نفر و ظرفیت تولید فولاد به میزان ۳۱٫۸ میلیون تن در سال برخوردار بود. در همان حال سکنه اتحاد شوروی ۱۷۰٫۶ میلیون نفر و تولید فولاد آن، که طی برنامه‌های پنج ساله و با اجرای سیاست صنعتی شدن افزایش یافته بود، تنها به ۲۲٫۴ میلیون تن بالغ می‌شد. آلمانی‌ها نیروی نظامی مرکب از ۴٫۲۳۴ میلیون نفر در اختیار داشتند. این نیروها، که در ۲۱۴ لشکر متشکل شده بودند، از جمله مجهز به ۵۶۴۰ تانک و ۱۰هزار هواپیما بودند. از این نیروها ۵٫۵ میلیون نفر در ۲۰۰ لشکر با ۴۳۰۰ تانک، ۵۰۰ هواپیما و ۴۸ هزار توپ و مین‌انداز در ۲۲ ژوئن ۱۹۴۱ در مرزهای اتحاد شوروی تمرکز داشت. فاشیست‌ها قصد داشتند طبق نقشه جنگ غافلگیرانه و برق‌آسایی، به نام “نقشه بارباروس″ اتحاد شوروی را در ظرف یکماه و نیم تا دو ماه فتح کنند. نیروهای فاشیستی در مراحل اولیه جنگ، در پرتو برتری‌های اقتصادی و نظامی و حمله غافلگیرانه خود و دیگر شرایط مساعد، توانستند مردم، دولت و ارتش شوروی را با مشکلات بسیاری مواجه نموده و تا مسافت عمیقی در خاک شوروی پیش بروند. آن‌ها با بمباران مراکز سکونت و صنعتی زیان بزرگی به اقتصاد اتحاد شوروی وارد آورده و توانستند لنینگراد را در محاصره بگیرند، خود را به پای مسکو و سپس ولگا برسانند و چشم به فتح قفقاز بدوزند. اما در همین مرحله دشوار نیز مردم شوروی تحت رهبری حزب کمونیست ضربات مهلکی به دشمن وارد آوردند.

دشمن که به قصد محو سریع اتحاد شوروی آمده بود، نخست در مسکو با شکست روبرو شد و همین سبب چرخشی قطعی در جریان جنگ شده و سپس در نبرد پرآوازه استالینگراد که در آن نیروهای فاشیستی ۱٫۵ میلیون نفر تلفات دادند، تکمیل شد. در مرحله دوم جنگ کبیر میهنی (نوامبر ۱۹۴۲ تا دسامبر ۱۹۴۳)، ارتش فاشیسم هیتلری به حالت دفاعی درآمد و ارتش شوروی ابتکار استراتژیک جنگ را به دست گرفت و تا پایان نیز آن را در دست خود نگاه داشت. سال ۱۹۴۴ چهارمین سال جنگ کبیر میهنی، سال پیروزی قاطع ارتش شوروی بود. طی ده ضربه جنگی دشمن از همه سرزمین اتحاد شوروی رانده شد. فزون بر این، در جریان همین ضربات بود که رومانی سلطنتی، بلغارستان پادشاهی و مجارستان زیر فرمانروایی هورتیست‌ها، از پای درآمدند و از صف متحدین آلمان هیتلری خارج شدند. بدین ترتیب، مردم رومانی، بلغارستان، مجارستان و هم‌چنین فنلاند آزادی خود را باز یافتند و بخش‌های مهمی از لهستان، یوگسلاوی، چکسلواکی و نروژ نیز از نیروهای فاشیسم پاک شدند. سال ۱۹۴۵ سال پایان جنگ کبیر میهنی و جنگ دوم جهانی است. در این سال ارتش شوروی پس از پیروزی‌های دهگانه سال پیشین، عملیات تعرضی گسترده‌ای را در بسیاری از جبهه‌ها پیش گرفت. در این مرحله، لهستان آزادی کامل یافت و ارتش شوروی در جبهه اودر- تایسه، در خاک آلمان متمرکز شد، مجارستان و یوگسلاوی پاکسازی و وین فتح شد و در دوم ماه مه، برلین پایتخت آلمان فاشیستی سقوط کرد. پس از سقوط برلین، مقاومت هیتلری‌ها در نقاط دیگر نیز سرکوب گردید و بالاخره در نیمه‌شب هشتم ماه مه، تسلیم بلاقید و شرط آلمان هیتلری در همان شهر به امضاء رسید. بدین سان روز نهم ماه مه، به عنوان روز پیروزی جنگ کبیر میهنی مردم شوروری و همه مردم جهان بر فاشیسم برای همیشه در تاریخ ثبت گردید. در جنگ کبیر میهنی، مردم قهرمان شوروی متحمل زیان‌های عظیم نیروی انسانی و مادی گشتند. در این جنگ تحمیلی و خانمان‌سوز، ۳۶ میلیون شهروند شوروی در اسارتگاه‌ها، بازداشتگاه‌ها و در میدان نبرد به شهادت رسیدند، ۱۷۱۰ شهر بزرگ و کوچک و ۷۰۰هزار روستا در اتحاد شوروی ویران گردیده و در نتیجه ۲۵میلیون نفر بی‌خانمان شدند. نیروهای هیتلری ۳۲هزار مؤسسه صنعتی و ۶۵۰۰ کیلومتر راه‌آهن را نابود کردند و به غارت ۶۵ هزار کالخوز، ۱۸۷۶ ساوخوز و ۲۸۹۰ ایستگاه ماشین و تراکتور دست زدند. خسارات مالی اتحاد شوری به قیمت‌های قبل از جنگ به بیش از ۶۷۹ میلیارد روبل بالغ گردید. پیروزی بر فاشیسم دوران جدیدی را در تاریخ بشریت آغاز کرد: جامعه کشورهای سوسیالیستی تشکیل شد، سیستم مستعمراتی امپریالیسم متلاشی شد، جنبش‌های آزادی‌بخش ملی و جنبش همه خلق‌های جهان به خاطر صلح، دموکراسی و ترقی اجتماعی رشد بی‌سابقه‌ای یافت.

روز یادبود و اندوه

یک روز ملی در روسیه و کشورهای مستقل همسود است که در آن به قربانیان و سربازان بازنشسته جنگ جهانی دوم ادای احترام می‌کنند. روز یادبود و اندوه هرساله در ۲۲ ژوئن برگزار می‌شود. در چنین روزی در سال ۱۹۴۱ میلادی آلمان نازی به اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی حمله کرد. در روسیه جنگ بین اتحاد جماهیر شوروی و آلمان (۱۹۴۱ - ۱۹۴۵) را «جنگ بزرگ وطنی» می‌گویند.

انتقال آتش جاویدان

در مسكو آتش جاویدان فروزان بر قبر سرباز گمنام از پای دیوار كرملین بطور موقت به منطقه«پاكلونایا گورا» واقع در غرب شهر منتقل می‌شود. پارك پیروزی در آنجا واقع است. این كار با ضرورت انجام كارهای مرمت و بازسازی در ارتباط است تا كار این یادبود خاطره افتخارات جنگی سال های 1945-1941 برای ده‌ها سال دیگر تأمین شود. مراسم انتقال آتش جاویدان بر طبق تمام آداب و رسوم تجلیل از افتخارات جنگی انجام می‌شود. در مسیر حركت ماشین ضد گلوله حامل آتش جاویدان در باغ الكساندریه نظامیان به صف می‌ایستند و هیأت‌های پیشكسوتان جنگ از جمله شركت كنندگان در جنگ، ژنرال‌ها و مارشال ها حضور دارند.

جشن خداحافظی با زمستان(ماسلنیتسا)

جشن ماسلنیتسا

جشن خداحافظی با زمستان که به نام «ماسلنیتسا» شهرت یافته است. جشن مسلینتسا در هفته قبل از روزه بزرگ برگزار می ‎شود. با استناد به افسانه‌ها مسلنیتسا در شمال متولد شد. پدرش سرما بود. یك روز در سردترین و غم‎انگیزترین فصل سال آدم با او برخورد كـرد كه پشـت یـك درخـت بزرگ پنهان شده بود و از او خواست به مردم كمك كند، آنها را گرم كند و شادشان سازد. و مسلنیتسا آمد اما او شبیه یك دختر لاغر اندام و ظریفی نبود كه در جنگل قایم شده باشد، بلكه یك زن چاق و چله با لپ‌های گلگون و چشمانی حیله‌گر بود. لبانش نمی‎خندید بلکه قهقه می‎زد. مسلنیتسا كاری كرد كه آدم زمستان را فراموش كند، خون در رگ‌هایش بجوش آید. او از دستش گرفت و آنقدر با او رقصید تا آدم بیهوش شد. این جشن یك هفته قبل از روزه بزرگ ادامه دارد كه از روز دوشنبه هفته شروع شده و یكشنبه به پایان می ‎رسد. در این روز می‎ خواندند:

«آی، مسلنیتسا با ما بمان! به درخت توس سفید گیر كن! شنیدیم مسلنیتسای قدیم 7 ساله است، اما مال ما هفت روزه است»!

هر روز این هفته دارای نام خاص خودش است. مثلاً روز دوشنبه را «دیدار» می‌نامیدند كه در این روز مردم با رفتن به دیدن یكدیگر جشن مسلنیتسا را آغاز می‌‎كردند. در اولین روز این جشن سورتمه‌سواری و تاب بازی دسته‌جمعی را به راه می‌انداختند. بچه‌ها آنقدر برف‎بازی و سر سره بازی می ‎كردند كه بسختی می‌‎توانستند روی پا بایستند و تازه بعد از آن به خانه‌های مردم می‎ رفتند و می ‎گفتند:

«چیزی در راه مسلنیتسا بدهید!»

آنقدر داد و بیداد راه می‌انداختند تا صاحب‎خانه لباس‌های كهنه و قدیمی را به آنها بدهد. بچ‎ه‌ها تمام چیزهایی را كه جمع‎ كرده بودند بالای تپه ه‎ای خارج از دهكده می‎بردند و در آنجا آنها را آتش می‎زدند. چنین آتشی را می‎گفتند «مسلنكا». می‎توان گفت چیزی شبیه به خانه‌تكانی ایرانیان كه هر چیز كهنه را بیرون می‎ریزند.روز سه‌شنبه روز «بازی» نامیده می‎شد. در این روز از صبح زود دختران و پسران جوان برای سورتمه‌‎سواری و خوردن بلینی جمع می‎شدند. در این روز برای دخترانی كه هنوز ازدواج نكرده بودند تاب می‌بستند و گردش‌هایی سوار بر اسب ترتیب می‎دادند و البته همه با هم شهرهای برفی می‎ ساختند. روز چهارشنبه «شیرینی‎ خوران» و یا به زبان عامیانه «روز بخور بخور بود». در این روز مردم تا آنجا كه می‎توانستند بلینی و دیگر غذاهای مخصوص این جشن را می‌خوردند. همانا بلینی روسی سمبل این جشن بود. بچه‌ها در حیاط خانه‌ها جمع می ‎شدند و می‎ گفتند:

«آی آدم‌ها مسلنیتسا را به خانه خود دعوت كنید! صدا كنید، مهمان كنید!»

روز پنجشنبه را روز «گردش» یا «روز پنجشنبه دست و دلباز» می ‎نامیدند. این روز در وسط هفته مسلنیتسا بود. و در واقع روز گردش وسطی به حساب می‎آمد. همه از صبح تا شب می ‎رقصیدند، آواز می‎ خواندند و می ‎گفتند:

«مسلنیتسای دست و دلباز را دوست داریم، رو تپه‌ها بازی داریم، ناهار و شام بلینی داریم!»

روز جمعه روز مهمانی به «خانه مادر زن» نام داشت. می ‎گفتندكه:

«هر چند بلینی‎ها و شیرینی‌های مادر زن خوشمزه‌تر است، اما در این روز داماد مادر زن را مهمان می‎ كند».

در قدیم رسم بود كه داماد شخصاً با تشریفات خاصی مادر زن را برای این روز دعوت كند و بعد صبح روز هدایایی برای او بفرستد. روز ششم، روز شنبه را «نشست خواهر شوهران» می‌نامیدند. در این روز عروس جوان فامیل خود را به مهمانی دعوت می‎كرد. عروس تازه حتماً می‌بایست به خواهر شوهرانش هدیه بدهد. در چنین روزی حتماً از والدین یاد می ‎كردند اگر آنها در قید حیات نبودند بعد از رفتن به قبرستان مجلس یادبودی برایشان ترتیب می‎ دادند كه غذای اصلی آن را بلینی تشكیل می‎داد. و اما آخرین روز روز یكشنبه را روز «خداحافظی» می‌نامیدند. مسلنیتسا دیگر پیر شده بود. در چنین روزی همه از كوچك و بزرگ در سرزمین روس از یكدیگر طلب بخشش می‎ كردند:

«ببخش اگر از من بدی دیدی!» «ببخش اگر من تو را ناراحت كردم! ببخش اگر گناهی مرتكب شدم!».

طلب بخشش به بوسیدن روی یكدیگر و تعظیم عمیق ختم می‎ شد. این رسم در خانه بعد از شام قبل از خواب صورت می‎ گرفت. بچه‌ها از والدین خود بخاطر تمام شیطنت هایشان عذرخواهی می ‎كردند. شب مترسك مسلنیتسا را می‎ سوزاندند.

روز شهر

روز شهر

در روسیه همه شهرهای کوچک و بزرگ برای خودشان جشن تولد دارند . مردم هر شهر ، یک روز را در سال به‌عنوان «روز شهر» جشن می گیرند . در این روز چهره شهر عوض می شود . از مراسم روز شهر می توان به اجراء برنامه توسط گروه های موزیک و رقص سنتی و مدرن، کنسرت‌های خیابانی، مسابقات ورزشی همگانی، نمایشگاه‌های هنری، بازارهای مکاره و مسابقه نقاشی کودکان بر روی آسفالت اشاره کرد.

پرنده های چوبی

پرنده های دستساز چوبی با بالهای باز بطور سنتی در ناحیه شمالی روسیه ساخته می شوند .وجود این پرنده ها در هر خانه نشانه ای از صلح و آرامش است .

گــُرکا! گــُرکا!

اگر یک روز تعطیل و آفتابی به جاهای دیدنی مسکو سری بزنید ، عروس و داماد های بسیاری را خواهید دید که شادمانه قدم می زنند و فیلم و عکس عروسی می گیرند . دختران جوان با دیدن عروس و داماد با لحنی شیطنت آمیز فریاد می زنند:

گــُرکا! گــُرکا! یعنی تلخــــــه! تلخـــــه!

در فرهنگ روسی گــُرکا یعنی عروس و داماد باید همدیگر را سخت ببوسند و زندگیشان را شیرین‌تر کنند.

ایوان کوپال – جشن خورشید ( شب ایوان و روز ایوان)

جشن ایوان کوپال

یکی از بزرگترین جشن های تقویم اسلاوی است که مصادف می شود با میلاد یوهان کریستیتل. کوپایلا، از دوران باستان در نزد اسلاو ها به عنوان جشن خورشید ، اوج تابستان و دشت های سبز معروف بوده است.

مراسم کوپالی که در آستانه جشن ( شب جشن ایوان کوپال) برگزار می شود از مجموعه آداب و رسوم پیچیده ای تشکیل شده است که از جمله عبارتند از: جمع کردن گل و علف، بافتن تاج گل، تزیین خانه ها با سبزه، خیمه آتش روشن کردن، سوزاندن مترسک، پریدن از روی آتش و یا دسته ای سبزه، آب پاشی به یکدیگر ، فالگیری و تعقیب جادوگر و شورش شبانه. مردم بند های گل را به خود آویزان می کردند، تاج هایی از علف های سبز را بر سر می گذارند پایکوبی می کنند و آواز می خوانند. مردم با کمک نی های خشک «آتش» می آفرینند و خیمه ها را طوری برپا می کنند که در وسط آن‌ها دیرکی کار بگذارند و روی آن حلقه داغ و آتشینی – سمبل خورشید قرار داده شود. آن‌ها اعتقاد دارند که اگر هنگام پریدن از روی آتش، آتش به بدن شخص نخورد، موفقیت در کارها حتماً در انتظارش خواهد بود. جشن های کوپالی در دوران بت پرستی به افتخار خدای خورشید برگزار می شد که «زاریادا» دختر سرخ و درخشان همسرش بود و اکنون پس از گذار به سبک جدید، جشن ایوان کوپال ۷ ماه جولای برگزار می شود. تعدادی از کشورهای اروپایی نیز جشن ایوان و یا روز ایوان مقدس (شبیه ایوان کوپال) را به سبک قدیم در روز چرخش خورشید از ۲۰ تا ۲۶ ماه ژوئن برگزار می کنند. ایوان کوپال، تنها جشن روسی است که شب هنگام، مردم با دردست داشتن شمع و تاج گل‌ها به ساحل می روند و تاج های شمع دار را در رودخانه یا دریاچه رها می کنند. وقتی سطح رودخانه پر از تاج های روشن می شود، منظره بسیار جالبی شکل می گیرد. باوری وجود دارد که بر طبق آن، تاج گل هر کسی دورتر شنا کند، او زن و یا شوهر آینده اش را ملاقات خواهد کرد.

نیز نگاه کنید به

• فرهنگ عمومی روسیه
• تقویم سالیانه روسیه
• جشن‌ها و سرودها در روسیه
• جشن خداحافظی با زمستان در روسیه
• روز شهر در روسیه

• روز وحدت ملی روسیه
• جشن خورشید در روسیه
• جشن ایوان کوپال در روسیه