نمایش مبدأ برای مراسم سمنوپزان تاجیکستان

به دلیل زیر، اجازهٔ ویرایش این صفحه ندارید:
عملی که درخواست کرده‌اید منحصر به کاربران این گروه است: کاربران.
می‌توانید مبدأ این صفحه را ببینید و رونوشت بردارید:
[[پرونده:مراسم سمنوپزان تاجیکستان.jpg|بندانگشتی|مراسم سمنوپزان تاجیکستان (1403). برگرفته از سایت آی فیلم 2، قابل بازیابی از http://fa2.ifilmtv.ir/News/Content/77744/%D8%B3%D9%86%D8%AA-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%85%D9%86%D9%88-%D9%BE%D8%B2%D8%A7%D9%86-%D9%88%DB%8C%D8%AF%DB%8C%D9%88?%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86-%D9%BE%D8%AE%D8%AA-%D8%B3%D9%85%D9%86%D9%88-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86]]
سومنک یا سمنوپزی نیز به مناسبت آغاز بهار صورت می‌گیرد. تاجیک‌ها و دیگر ایرانی نژادان پیش از نوروز در ظرف‌های ویژه‌ای سبزه می‌رویاندند و از ریشه و جوانه آن ‌ها سومنک تهیه می‌‌کردند، که از روزگاران کهن رواج داشته‌است.

سومنک از خوراک‌های [[جشن نوروز در تاجیکستان|نوروزی]] بوده، در خانه کشاورزان در طول سال نو وجود دارد و آن را دسته جمعی تهیه می‌کنند. در آخر ماه حوت در آغاز جشن نوروز، پیرزنان گندم را پاک می‌کنند و چندین بار بر بام قرار می‌دهند. آب باران که به گندم خورد پس از 6 - 5 روز سبز شده اندک اندک شیره می‌گیرد.

سبزه گندم را سپس با کارد می‌برند و در ظرفی می‌کوبند و در آن آب می‌افزایند و شیره‌اش را می‌گیرند. همسایگان نیز آرد جمع کرده و با شیره مزبور در دیگ می‌پزند، ولی پیش از آمیختن شیره با آرد، روغن زغیر را داغ کرده و چلپک[i] می‌پزند. پس از جوشیدن سومنک، دایره می‌زنند و رقص و پای کوبی می‌کنند و می‌خوانند:<blockquote>سومنک در جوشه                      ما کفچه<sup>[ii]</sup> زنیم دیگران در خرابه                       ما دفچه<sup>[iii]</sup> زنیم</blockquote>به هنگام جشن، مردم تا صبح نمی‌خوابند، اگر کسی بخوابد بر روی و ابروان او سیاهی دیگ یا سومنک می‌‌مالند. در طی مراسم سومنک پزی، سفره می‌اندازند و خوراکی‌ها را به مناسبت بزم سومنک پزی به همراه سومنک پخته شده، بر سفره می‌گذارند. پیش از صبح اجاق را خاموش کرده بالای آن را با پارچه نو یا سرپوش می‌پوشاندند. صبح روز بعد، خانم‌ها دیگ سومنک را باز نموده و در ظرف‌ها و طبق‌ها می‌گذارند و نزد میهمانان می‌برند. مردم سومنک را می‌چشند و می‌گویند:<blockquote>بوی بهار است               برارکار است سومنک</blockquote>سپس با خواندن ترانه، شادی کرده و آرزو می‌نماید که سال نو و بهار بعد را نیز با تندرستی ببینند. در بعضی نواحی، از جمله ولایت سرخان دریای ازبکستان نیز سومنک پزی باشکوه بسیاری برپا می‌‌شود. بانوان و دختران دور دیگ سومنک فرش انداخته و تا پختن آن، می‌نوازند و می‌رقصند. در گذشته در ناحیه را میت و دیگر نقاط کوهستانی حصار، سومنک تنوری میپختند. شیره سبزه گندم را به تنور می‌چسباندند تا هنگام پختن روغنش برآید، کودکان برای دیدن سومنک، در پیرامون تنور بازی کرده و این ترانه را می‌خواندند:<blockquote>سومنک در جوشه                             روغنش در روشه مردم در بوشه</blockquote>در بخارا فروش سومنک مرسوم بوده‌است. فروشندگان در بازار و کوی و برزن، چنین فریاد می‌زدند:<blockquote>بوی بهار است سومنک                            خوردن به باب است سومنک آش[iv] نهار است سومنک</blockquote>در [[افغانستان]] این خوراک را سومنک و در ایران سمنو گویند. در بعضی روستا‌های خاور ایران با سومنک خمیر درست کرده و مانند چپاتی تاجیکی، نان نازکی می‌پزند.

سومنک پزی در ناحیه حصار شادمان بدین ترتیب است، که گندم بهای سفید و تاشکندی را در طبق‌های بزرگ چوبین به نام لنگری می‌ریزند. گندم که نیش زد، در روی تخته یا سینی‌های بزرگ پهن کرده روی بام می‌گذاشتند و باران سبب رشد گندم می‌شد. پیش از سومنک پزی، پیرزنی آیه‌ای از قرآن کریم را می‌خواند. تهیه سومنک وقت زیادی می‌گرفت و دقت زیادی را طلب می‌‌کرد. سومنک را پیوسته با ملاقه چوبی یا کفچه به هم می‌زدند و برای این که خواب به آنان چیره نگردد، دایره‌زنی و ترانه‌خوانی کرده و ترانه سومنک پزی را می‌خواندند. آماده کردن این خوراک، که چندین شبانه روزی به طور دسته جمعی صورت می‌گرفت، خود به گونه بزمی در می‌آمد و این آیین کهن، تا امروز در روستا‌های [[تاجیکستان]] برجای مانده‌است.

در بسیاری از نقاط ناحیه حصار، غیر از سومنک دیگی، سومنک تنوری نیز آماده می‌کنند. حصاری‌ها چندین گونه سومنک به نام‌های بریانی، دیگ دانی و اتالگی می‌پزند. تن‌ها از آرد گندم برای آرایش سفره نوروزی 20 گونه خوراک، مانند نان تنک، نان فطیر، خمیر، نان کنجدی، نان شیرمال، فطبر بی روغن، کلوچه، قتلمه، قدمال فطیر قد - قد[v]، گندم، کلوچه، چگلدک[vi]، حلوا، اتاکی کاچی، اتاکی سفیدک، گندم بریان<ref>زهریی، حسن (1391). جامعه و فرهنگ [[تاجیکستان]]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص 239-241.</ref>.

== پاورقی ==
<small>[i] - چلپک: خمیر نازکی که در روغن داغ، بریان شود. در سیستان نیز به همین نام و کیفیت تهیه می‌‌شود.</small>

<small>[ii] - کفچه: قاشق چوبین.</small>

<small>[iii] - دفچه: دف کوچک / دایره کوچک.</small>

<small>[iv] - آش در تاجیکستان به معنی پلو به کار می‌رود. در اصل معنی آن، خوراک پخته و گرم است.</small>

<small>[v] - فطیری است که آن را ورز داده و طبقه طبقه ساخته و در تنور بپزند.</small>

<small>[vi] - آرد را خمیر کرده و ریز ریز می‌کنند. سپس با پیاز و زنجبیل و سبزیجات آمیخته و با روغن در تنور می‌پزند، که آن را چگلدک گویند.</small>

== کتابشناسی ==
بازگشت به مراسم سمنوپزان تاجیکستان.
برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=مراسم_سمنوپزان_تاجیکستان»