نمایش مبدأ برای روابط علمی و فناوری ایران و آفریقای جنوبی

→ روابط علمی و فناوری ایران و آفریقای جنوبی
به دلیل زیر، اجازهٔ ویرایش این صفحه ندارید:
عملی که درخواست کرده‌اید منحصر به کاربران این گروه است: کاربران.
می‌توانید مبدأ این صفحه را ببینید و رونوشت بردارید:

= روابط علمی و فناوری ایران و آفریقای جنوبی در حوزهٔ صنعت و نوآوری =
پدیدآور:دانشنامه ملل

== 1.مقدمه ==
روابط علمی و فناورانهٔ جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آفریقای جنوبی در دههٔ اخیر به یکی از محورهای کلیدی همکاری‌های جنوب–جنوب تبدیل شده است. هر دو کشور از رهبران علمی و صنعتی در مناطق خود محسوب می‌شوند؛ ایران در خاورمیانه با زیرساخت‌های پیشرفته در انرژی، داروسازی و فناوری‌های نو، و آفریقای جنوبی در آفریقا با اقتصاد صنعتی و شبکهٔ گستردهٔ شرکت‌های فناور.

این همکاری در راستای سیاست خارجی علمی و '''دیپلماسی فناوری محور بر پایهٔ استقلال و نوآوری''' شکل گرفته است (1).

هدف اصلی این روابط، انتقال متقابل فناوری، توسعهٔ ظرفیت‌های صنعتی، تجاری‌سازی نوآوری‌ها و ایجاد شبکه‌های پایدار میان دانشگاه، صنعت و دولت در دو کشور است (2).

== ۲. پیشینهٔ همکاری‌های صنعتی و فناورانه ==
پایه‌های همکاری صنعتی ایران و آفریقای جنوبی در دههٔ ۱۳۸۰ش با تأکید بر انرژی و معدن گذاشته شد. شرکت‌های ایرانی در پروژه‌های عمرانی و پالایشگاهی آفریقای جنوبی مشارکت داشتند و هم‌زمان، شرکت‌های آفریقایی در صنایع پتروشیمی، خودروسازی و فولاد ایران همکاری کردند (3).

در سال ۱۳۹۵، '''یادداشت تفاهم همکاری‌های علمی و فناوری''' میان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران و وزارت علوم و نوآوری آفریقای جنوبی امضا شد. این توافق‌نامه محورهایی مانند توسعهٔ فناوری نانو، بیوتکنولوژی، انرژی‌های نو و صنایع دانش‌بنیان را شامل می‌شد (4).

در قالب '''کمیسیون مشترک همکاری‌های ایران و آفریقای جنوبی''' نیز «کارگروه ویژهٔ علم، فناوری و نوآوری» تشکیل شد که جلسات آن از ۱۳۹۷ به‌صورت منظم برگزار می‌شود (5).

== ۳. حوزه‌های اصلی همکاری فناوری و صنعت ==
'''۳.۱. انرژی و فناوری‌های پاک'''

ایران و آفریقای جنوبی در زمینهٔ انرژی‌های تجدیدپذیر همکاری گسترده‌ای دارند. در سال ۲۰۲۲، دو کشور پروژهٔ مشترک «پژوهشگاه انرژی خورشیدی ایران–آفریقای جنوبی» را در دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه استلن‌بوش پایه‌گذاری کردند. این پروژه با هدف توسعهٔ سلول‌های خورشیدی ارزان و کارآمد و تبادل فناوری در حوزهٔ برق‌رسانی روستایی اجرا شد (6).

همچنین سازمان انرژی اتمی ایران و وزارت انرژی آفریقای جنوبی در حوزهٔ سوخت هسته‌ای غیرنظامی و ایمنی هسته‌ای تفاهم‌نامه‌هایی برای تبادل کارشناسان امضا کردند (7).

در بخش صنعت برق، شرکت '''Eskom''' آفریقای جنوبی و وزارت نیرو ایران تجربه‌های خود در مدیریت شبکهٔ توزیع و فناوری‌های هوشمند تبادل کردند. همکاری در زمینهٔ کاهش تلفات شبکه و بهره‌وری انرژی از اهداف مشترک این تعاملات است (8).


'''۳.۲. صنایع معدنی و فلزات'''

دو کشور از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان مواد معدنی در مناطق خود هستند و در حوزهٔ استخراج و فرآوری مواد معدنی از جمله کروم، منگنز، آهن و پلاتینیوم همکاری می‌کنند.

در سال ۲۰۲۳، تفاهم‌نامه‌ای میان سازمان توسعه و نوسازی معادن ایران (ایمیدرو) و وزارت منابع معدنی آفریقای جنوبی به امضا رسید که شامل تبادل فناوری در فرآوری مواد معدنی و آموزش نیروهای فنی بود (9).

کارشناسان ایرانی و آفریقایی در زمینهٔ فناوری‌های استخراج سبز، ایمنی معادن و مدیریت زباله‌های صنعتی نیز دوره‌های آموزشی مشترک برگزار کرده‌اند (10).


'''۳.۳. کشاورزی هوشمند و فناوری‌های زیستی'''

همکاری علمی دو کشور در حوزهٔ کشاورزی به فناوری‌های نوین زیستی و مدیریت آب گسترش یافته است. مرکز بیوتکنولوژی ایران (IPB) و شورای تحقیقات کشاورزی آفریقای جنوبی ('''Agricultural Research Council – ARC''') از سال ۲۰۱۹ پروژه‌های مشترکی دربارهٔ اصلاح بذر مقاوم به خشکی، کنترل بیولوژیکی آفات و تولید کود زیستی اجرا کرده‌اند (11).

همچنین همکاری در حوزهٔ «کشاورزی هوشمند مبتنی بر داده» با استفاده از هوش مصنوعی و اینترنت اشیا، بخشی از توافق ۱۴۰۳ کمیسیون مشترک بوده است (12).


'''۳.۴. صنایع دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها'''

از سال ۱۳۹۸، با راه‌اندازی '''برنامهٔ نوآوری ایران–آفریقای جنوبی (Iran–South Africa Innovation Program)'''، شبکه‌ای از شرکت‌های دانش‌بنیان و مراکز رشد میان دو کشور ایجاد شد.

پارک فناوری پردیس (ایران) و '''Innovation Hub of Gauteng Province''' (آفریقای جنوبی) تفاهم‌نامه‌ای امضا کردند که امکان حضور شرکت‌های نوپا در بازارهای دو کشور را فراهم می‌کند (13).

در سال ۲۰۲۴، نخستین «هفتهٔ فناوری و نوآوری ایران–آفریقای جنوبی» در ژوهانسبورگ برگزار شد و ۴۰ شرکت ایرانی در حوزه‌های دارویی، فناوری پزشکی، نانو و هوش مصنوعی دستاوردهای خود را معرفی کردند (14).


'''۳.۵. همکاری در فناوری دیجیتال و فضایی'''

وزارت ارتباطات ایران و وزارت ارتباطات و فناوری دیجیتال آفریقای جنوبی در سال ۲۰۲۳ سند همکاری در زمینهٔ اینترنت پهن‌باند، امنیت سایبری و فناوری فضایی امضا کردند.

در چارچوب این سند، متخصصان ایرانی در طراحی ماهواره‌های کوچک و فناوری راداری با دانشگاه پرتوریا همکاری کردند (15).

همچنین دو کشور در برنامه‌های تحقیقاتی سازمان فضایی آفریقا ('''African Space Agency''') مشارکت مشترک دارند و ایران به‌عنوان ناظر ویژه در کمیتهٔ فنی آن پذیرفته شده است (16).

== ۴. نهادهای اصلی همکاری ==
نهادهای مسئول در گسترش روابط علمی–فناورانه دو کشور عبارت‌اند از:

* '''وزارت علوم،     تحقیقات و فناوری جمهوری اسلامی ایران (MSRT)'''
* '''وزارت صنعت،     معدن و تجارت ایران (MIMT)'''
* '''معاونت علمی،     فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری ایران'''
* '''Department of Science and Innovation     (DSI), South Africa'''
* '''Department of Trade, Industry and     Competition (DTIC), South Africa'''
* '''Council for Scientific and Industrial     Research (CSIR)'''
* '''Innovation Hub (Gauteng)'''
* '''Iran National Science Foundation (INSF)'''     (17)

این شبکهٔ نهادی، بستر همکاری در حوزه‌های کاربردی، صنعتی و فناورانه را فراهم کرده است.

== ۵. چالش‌ها و موانع توسعه ==
چند عامل ساختاری بر سرعت رشد روابط فناورانهٔ دو کشور تأثیر دارد:

۱. '''محدودیت انتقال مالی و تحریم‌های بانکی''' که مانع سرمایه‌گذاری مشترک و صادرات فناوری می‌شود؛

۲. '''فاصلهٔ جغرافیایی و هزینهٔ بالای حمل‌ونقل تجهیزات پژوهشی'''؛

۳. '''تفاوت در استانداردهای مالکیت فکری''' که نیازمند هم‌سویی حقوقی است؛

۴. '''ناهماهنگی اداری بین وزارتخانه‌های متعدد در دو کشور''' که گاه موجب تأخیر در تصویب پروژه‌ها می‌شود (18).

با این حال، ارادهٔ سیاسی دو دولت و پشتیبانی ساختاری نهادهای علمی موجب تداوم همکاری‌ها و ایجاد مسیرهای جایگزین برای تبادلات فناورانه شده است.

== ۶. چشم‌انداز آینده و جمع‌بندی ==
در چشم‌انداز ۲۰۳۰، همکاری فناورانهٔ ایران و آفریقای جنوبی قرار است وارد مرحلهٔ «نوآوری مشترک» شود؛ به‌گونه‌ای که پروژه‌های پژوهشی و صنعتی نه‌فقط انتقال فناوری، بلکه تولید دانش جدید را هدف بگیرند.

دو کشور توافق کرده‌اند که «مرکز نوآوری جنوب جهانی» را با محوریت تهران و ژوهانسبورگ تأسیس کنند تا به‌عنوان پلتفرم همکاری علمی، صنعتی و کارآفرینی در جهان جنوب عمل کند (19).

این همکاری‌ها در سطح کلان، بخشی از راهبرد تقویت استقلال علمی و اقتصادی جهان جنوب و مقابله با شکاف فناورانهٔ شمال–جنوب تلقی می‌شود.

بنابراین، روابط علمی و فناوری ایران و آفریقای جنوبی در حوزهٔ صنعت و نوآوری، نه‌فقط از منظر اقتصادی، بلکه به‌عنوان نمادی از '''دیپلماسی نوآورانه و عدالت فناورانه''' در نظام بین‌الملل اهمیت دارد.


'''فهرست منابع''' 

# Ministry of Foreign Affairs,     Islamic Republic of Iran. (2023). ''Africa Policy Statement''. Tehran:     MFA.
# Department of Science and     Innovation (DSI). (2023). ''Science, Technology and Innovation Strategy''.     Pretoria.
# وزارت     صنعت، معدن و تجارت جمهوری اسلامی ایران. (۱۳۸۳).     ''گزارش همکاری‌های صنعتی با جمهوری آفریقای جنوبی''.     تهران.
# وزارت     علوم، تحقیقات و فناوری جمهوری اسلامی ایران. (۱۳۹۵).     ''یادداشت تفاهم همکاری‌های علمی و فناوری با     آفریقای جنوبی''. تهران.
# Iran–South Africa Joint     Commission. (2024). ''Minutes of the 7th Joint Commission Session''.     Tehran–Pretoria.
# Sharif University of Technology     & Stellenbosch University. (2022). ''Joint Solar Energy Research     Project Report''. Tehran–Stellenbosch.
# Atomic Energy Organization of     Iran & South African Department of Energy. (2023). ''Cooperation MoU     on Nuclear Safety''. Tehran–Pretoria.
# Eskom & Iran Ministry of     Energy. (2023). ''Technical Exchange on Smart Grid Efficiency''.     Pretoria–Tehran.
# سازمان     توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو). (۱۴۰۲).     ''تفاهم‌نامه همکاری معدنی ایران و آفریقای جنوبی''.     تهران.
# Ministry of Mineral Resources     and Energy (South Africa). (2023). ''Mining Cooperation Framework with     Iran''. Pretoria.
# Iranian Biotechnology Institute     & Agricultural Research Council (ARC). (2019). ''Joint Research     Programme on Bio-Agriculture''. Pretoria–Tehran.
# Iran–South Africa Joint     Commission. (2024). ''Science and Technology Subcommittee Report''.     Tehran–Pretoria.
# Iran National Innovation Fund     & Innovation Hub (Gauteng). (2019). ''Iran–South Africa Innovation     Program Agreement''. Pretoria–Tehran.
# Department of Trade, Industry     and Competition (DTIC). (2024). ''Report on the First Iran–South Africa     Innovation Week''. Johannesburg.
# Ministry of Communication and     Information Technology of Iran. (2023). ''MoU on ICT Cooperation with     South Africa''. Tehran.
# African Space Agency. (2023). ''Technical     Cooperation Programme Report''. Addis Ababa.
# معاونت     علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری اسلامی ایران.     (۱۴۰۲). ''گزارش     همکاری‌های فناورانه با کشورهای آفریقایی''. تهران.
# Council for Scientific and     Industrial Research (CSIR). (2024). ''Innovation Challenges Report''.     Pretoria.
# Joint Statement of Iran and     South Africa Ministers of Science and Industry. (2025). ''Vision for     Global South Innovation Center''. Tehran–Pretoria.
بازگشت به روابط علمی و فناوری ایران و آفریقای جنوبی.
برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=روابط_علمی_و_فناوری_ایران_و_آفریقای_جنوبی»