نمایش مبدأ برای اقلیت‌های دینی در عراق

به دلیل زیر، اجازهٔ ویرایش این صفحه ندارید:
عملی که درخواست کرده‌اید منحصر به کاربران این گروه است: کاربران.
می‌توانید مبدأ این صفحه را ببینید و رونوشت بردارید:

''' '''[[عراق]] کشوری با تنوع دینی و مذهبی است که در آن اقلیت‌های دینی متعددی زندگی می‌کنند. اگرچه در این کشور  اسلام دین رسمی است و مسلمانان اکثریت نود و هشت درصدی جمعیت را تشکیل می‌دهد، اما اقلیت‌های دینی نیز نقش مهمی در تاریخ و فرهنگ این کشور داشته‌اند. مسیحیان بزرگترین اقلیت دینی در [[عراق]] هستند و حدود یک درصد جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند و سایر اقلیتهای نیز حدود یک درصد جمعیت محسوب می‌شوند<ref>فب مار(1380). '''''تاریخ نوین عراق'''''، ترجمه محمد عباسپور، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی، ص 30 و 178.</ref>. یهودیان از اقلیتهای دینی در این کشور محسوب می‌شدند، اما پس از تأسیس رژیم صهیونیستی در سال ۱۹۴۸ و مهاجرت‌های بعدی، جمعیت آن‌ها به شدت کاهش یافت و در حال حاضر تعداد بسیار کمی از یهودیان در عراق باقی مانده‌اند<ref>میدل ایست نیوز، مهم‌ترین طوایف مسیحی عراق کدامند؟، (2021-03-04)، قابل بازیابی از: [https://mdeast.news/2021/03/04/%&#x20;6%D8%AF%D8%9F/ https://mdeast.news/2021/03/04/% 6%D8%AF%D8%9F/]</ref>.

=== ایزدی ها ===
ایزدی‌ها یا یزیدی‌ها یک دیگر از اقلیتهای دینی در [[عراق]] هستند که در بخشهایی از استان موصل عراق استقرار دارند و در شهرهای بحزانی، بعشیقه، باغذره و بویژه در شهرهای سنجار و شیخان سکونت دارند. برخی از ایزدی‌ها به علل شغلی به شهرهای دیگر [[عراق]] بویژه شهر بغداد مهاجرت کردند<ref>فب مار(1380). '''''تاریخ نوین عراق'''''، ترجمه محمد عباسپور، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی، ص. 33.</ref>. بر اساس برخی اعتقادات، ایزدی‌ها از اقوام باستانی ایران و شعبه‌هایی از کردهای ایرانی هستند. آنان از اعقاب و بازماندگان کیش‌های باستانی بین‌النهرین و مخصوصا ایران هستند که در دوران اسلامی به حیات خویش ادامه داده و کمابیش رسوم و باورهای خود را در قالب جدید حفظ کرده‌اند به گونه‌ای که در مواردی چنان با آداب و آیین اسلامی آمیخته است که برای پیروان امروزی قابل تشخیص و تفکیک نیست<ref>آورزمانی، فریدون (1397). آیین و باورهای قوم ایزدی، '''''فصلنامه هنر و تمدن شرق'''''،6(19)، بهار، ص 6.</ref>. 

این دین پیش از ورود اسلام وجود داشته‌است و تحت تأثیر ادیان زرتشتی و مانوی قرار گرفته  و عقاید مهرپرستانه و ثنویت زرتشتی بر آن تأثیر داشته‌اند. تأثیراتی از دین یهود و فرقه «نسطوری» و عقاید صوفیه (پس از اسلام) نیز در منابع برشمرده شده‌اند. ایزدی‌ها، قرن‌ها در کوهستان حلوان و نواحی آن در عراق و سکونت‌گاه‌هایی در روستاهای دورافتاده و در انزوا زیسته‌اند ولی برخی آنان را با نام «شیطان‌پرست» می‌شناسند، عنوانی که ایزدی‌ها با آن مخالفند. البته با وجود آن‌که در باور ایزدی‌ها، دین آنان پیشینه‌ای به قدمت تاریخ بشر دارد اما مورخان، کیش ایزدی را در شمار دیگر فرقه‌هایی طبقه‌بندی می‌کنند که پس از اسلام، به نیت احیای سنت‌های پیشینیان و با انگیزه حفظ و بازیافت هویت تاریخی در نقاط مختلف خاورمیانه زاییده شدند و رشد کردند؛ هرچند به اعتقاد برخی بنیان‌گذاران‌شان صوفی‌های مسلمان بودند. ایزدی‌ها تاریخ مذهب خود را به چهار هزار سال ‌پیش می‌رسانند. اما به گفته پژوهشگران، کیش ایزدی در قرن چهاردهم میلادی در جنوب جلگه بین‌النهرین پدید آمده‌است. آمار رسمی و مشخصی در مورد شمار ایزدیان در دست نیست، و شمار آنان در عراق، سوریه، ترکیه و قفقاز، تا پانصد هزار نفر برآورد می‌شود که حدود دویست ‌هزار نفر از آنان در عراق زندگی می‌کند. البته تحسین سعید بیک رئیس ایزدیان معتقد است آنان در عراق بین ۶۰۰٬۰۰۰ الی ۷۰۰٬۰۰۰ نفر و در دنیا نیز حدود ۱٬۵۰۰٬۰۰۰ نفر هستند<ref>العالم، ایزدی‌ها چه کسانی هستند؟، (18 مرداد 1393)، قابل بازیابی از:https://fa.alalam.ir/news/1621528/%D8%&#x20;%9F</ref>.

مقدس‌ترین مکان در جهان هستی نزد ایزدیان لالش است. زیرا علاوه بر محل دفن شیخ عدی بنیان‌گذار آئین ایزدی، ابولبرکات و سایر مشایخ، در باور آنها خداوند در روز قیامت در این وادی نزول می‌کند و نیز ملک طاوس برای اولین بار در چهارشنبه در این مکان هبوط کرد. لالش دره‌ای در استان دهوک در شمال عراق است که در  شصت کیلومتری شمال غربی شهر موصل و ده کیلومتری شهرستان شیخان واقع شده است. ایزدیان به جشن و سرور و شادمانی گرایش بسیار داشته و اعیاد متعددی دارند و مهمترین عید آنها عید کبیر یا جماعت است. این عید مصادف است با موسم زیارت و حج ایزدیان که از 14 مهر آغاز و در 21 مهر پایان می‌پذیرد. عید کبیر باشکوهترین و بزرگترین عید ایزدیان است و آنها از مناطق مختلف به لالش می‌آیند تا مراسم حج و جشن عید جماعت را برپا کنند. ایزدیان در عید چندین مراسم ویژه دارند که از جمله عبارتند از: 

* غسل در چشمه زمزم یا عین البیضاء؛ 
* مراسم قاپاغ به معنی تیراندازی دسته جمعی و؛ 
* نصب تخت ایزد<ref>آورزمانی، فریدون (1397). آیین و باورهای قوم ایزدی، '''''فصلنامه هنر و تمدن شرق'''''،6(19)، بهار، ص 7-8.</ref>.

ایزدیان در طول تاریخ با چالشها و تهدیدات بسیاری روبرو بوده‌اند، با این حال قتل عام و نسل‌کشی ایزدی‌ها از سوی داعش در سال 2014 به عنوان بزرگترین فاجعه برای این اقلیت مذهبی در عراق  معاصر محسوب می‌شود. در سال  2014 داعش هزاران ایزدی را در سنجار و بحزانی قتل عام کرد و ربود. بیش از شش هزار زن اسیر شدند و مردان خارج از شهر تیرباران شدند. بسیاری هم در طول محاصره کوه سنجار بر اثر کمبود آب و گرسنگی جان باختند<ref>دیپلماسی ایرانی، داعش چگونه مذهب «ایزدی‌ها» را تغییر داد؟، (۰۴ دی ۱۳۹۶)، قابل بازیابی از:

https://irdiplomacy.ir/fa/news/1973975/%D8&#x20;%D8%AF</ref>. بعد از گذشت یک دهه از قتل‌عام ایزدیان در سال 2014، همچنان نزدیک به 200000 ایزدی هنوز در اردوگاه ها محبوس هستند و برخی از آنها هم در تلاش برای سفر به اروپا و در جستجوی امنیت هستند. علاوه بر این، بیش از 2700 نفر از ایزدیها هنوز مفقود هستند و برخی از آنها  همچنان در اسارت داعش هستند. حدود 42 هزار نفر از ایزدیها که به سنجار بازگشته‌اند نیز همچنان با چالش‌هایی روبرو هستند. روند بازگشت ایزدیان هنوز کند است و تخریب زیرساخت‌ها و خانه‌ها در شهرها و روستاهای سنجار و قحطانیه، عدم دسترسی به خدمات اولیه و دسترسی محدود به آب، برق، مراقبت‌های بهداشتی، آموزش و پرورش و همچنین عدم وجود فرصت‌ اشتغال از جمله موانع بازگشت آنهاست. ضمن اینکه برخی تهدیدات امنیتی و اختلافات سیاسی مانع از بازگشت ایزدیان به مناطق خود است<ref>کردپرس، زندگی ایزدیها 9 سال پس از حمله داعش، (۱ شهریور ۱۴۰۲ )، قابل بازیابی از : https://www.kurdpress.com/news/2759850</ref>. 

=== صابئین مندایی ===
مذهب صابئه مندایی یکی از کهن‌ترین مذاهب جهان است که به حضرت آدم (ع) و پسرش حضرت شیث برمی‌گردد. واژه صابئه ریشه آرامی دارد و به معنای رنگ گرفتن و یا آب ریختن است و معنای دوم با مهمترین مناسک دینی صابئین یعنی غسل تعمید همگونی بیشتری دارد. مندایی به معنی عارف یا عالم به وجود خالق یکتاست. آنها خود را مندایی می‌دانند نه صابئه. زبان مندایی‌ها آرامی است و آنها به علت کثرت غسل از قدیم در کنار رودخانه‌ها استقرار دارند و عمده محل استقرار آنها در کنار رودخانه دجله و هورهای جنوب عراق است. البته برخی از آنها به بغداد نیز مهاجرت کردند. جمعیت مندایی‌های عراق بین بیست تا سی هزار نفر  بوده است، هر چند که آنها مدعی‌اند که حدود پنجاه هزار نفر هستند<ref>فب مار(1380). '''''تاریخ نوین عراق'''''، ترجمه محمد عباسپور، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی، ص 180. </ref>.

نظریات مختلفی درباره‌ی منشأ مندایی‌ها مطرح شده است. برخی آنان را از فلسطین و شرق اردن می‌دانند. برخی منشأ آنان را عراق و تمدن‌های بین‌النهرین می‌دانند. برخی دیگر آنان را مهاجرانی از هند (جزیره‌ی سیلان) معرفی می‌کنند. نظریه‌ی دیگر، آنان را از شمال حجاز می‌داند. شواهد نشان می‌دهد که فلسطین خاستگاه اصلی آنان بوده است. صابئین مندایی به خدای یکتا معتقدند و ارتباطی با حرانیان ندارند. منداییان در گذشته در جنوب عراق به‌ویژه در مناطق اطراف دجله و فرات سکونت داشته‌اند.  برخی از محققان معتقدند که آنها ابتدا در فلسطین و شرق اردن زندگی می‌کردند و بعد به عراق مهاجرت کردند. در منابع قدیمی، از بین‌النهرین به عنوان محل استقرار آنان نام برده شده است. برخی از تحقیقات به بلده الطیب (در نزدیکی مرز ایران و عراق) به عنوان یکی از سکونت‌گاه‌های آنان اشاره کرده‌اند. در دوران جدید، منداییان بیشتر در شهرهای بغداد، عماره، ناصریه و بصره زندگی می‌کنند<ref>علی هادی المهداوی و أکرم عباس عمران(2015)، "الجذور التأریخیه للصابئه المندائیین"، '''''مجله کلیه التربیه الأساسیه للعلوم التربویه والإنسانیه''''' / جامعه بابل، العدد 21، حزیران، ص191-192.</ref>.

دین مندایی یکی از کهن‌ترین ادیان یکتاپرست است که بر طهارت، تعمید در آب جاری، و رعایت اصول اخلاقی تأکید دارد.مندائیان دارای کتب مقدس متعددی می‌باشد که بر انبیای متعددی از آدم تا حضرت یحیی نازل شده است. بنابر اعتقاد برخی از مراجع تقلید شیعه، صابئی‌ها از اهل کتاب بوده و پاک هستند. درفش آرم مذهبی صابئین مَندایی است. درفش با دو چوب که با طناب سفید به هم وصل شده‌اند و پارچه‌ای سفید از حریر بر روی آن قرار داده شده، مزین شده و در بالای چوب حلقه‌ای از برگ درخت یاس وجود دارد<ref>صابئین، ویکی شیعه( اردیبهشت 1403)، قابل بازیابی از: https://fa.wikishia.net/view/%D8%B5%D8%A7%D8%A8%D8%A6%DB%8C%D9%86</ref>.

مهم‌ترین آیین دینی منداییان تعمید یا  غسل در آب جاری برای پاکی روح است. غسل باید در رودخانه‌های زنده مانند دجله و فرات انجام شود، زیرا آب باید جاری و پاک باشد. این غسل در مواقع تولد، ازدواج، اعیاد و قبل از نماز انجام می‌شود. تعمید نوعی تجدید روحی و نزدیکی به خداوند "حی عظیم" محسوب می‌شود. منداییان روزانه پنج مرتبه نماز (براخه) می‌خوانند، اما نماز آن‌ها با نماز مسلمانان متفاوت است. قبل از نماز باید وضو (رشامه) بگیرند که شامل شستن صورت و دست‌ها در آب جاری است. در هنگام نماز، به سمت شمال رو می‌کنند، زیرا معتقدند که خداوند در دورترین نقطه شمال قرار دارد. در نماز آن‌ها رکوع و سجود وجود ندارد، بلکه فقط دعاها و نیایش‌ها خوانده می‌شود. روزه معنوی منداییان شامل دو روزه کوچک و بزرگ است. روزه کوچک پرهیز از خوردن گوشت در روزهای مشخص است و  روزه بزرگ شامل روزه‌ی روحانی است، یعنی پرهیز از دروغ، آسیب رساندن و انجام گناه. ازدواج یک آیین مقدس است که باید نزدیک آب جاری برگزار شود. با حضور روحانیان مذهبی (ترمیذه) انجام شده و پیش از آن زوجین تعمید می‌شوند. در آیین‌های وفات، فرد متوفی را در آب جاری غسل داده و با لباس سفید (رسته) می‌پوشانند. ترجیح داده می‌شود که اجساد نزدیک رودخانه‌های جاری دفن شوند، زیرا آب عنصر مقدس دین مندایی است<ref name=":0">خالد احمد العیثاوی و احمد حسین العیثاوی(2020)، طقـوس دیانه الصابئه المندائیین، علی الموقع:https://www.researchgate.net/publication/338611793_tqws_dyant_alsabyt_almndayyyn</ref>.

مندائیان اعیاد و مناسبت‌های دینی مختلفی دارند. عید پنجه (برونایا) مهم‌ترین جشن مندایی است که پنج روز در ماه مارس برگزار می‌شود. این پنج روز را کاملاً مقدس و خالی از شر و پلیدی می‌دانند. در این ایام، تعمید و نیایش‌های ویژه انجام می‌شود. عید دهوا ربا (عید بزرگ) مشابه نوروز یا آغاز سال نو برای منداییان است. در این روز، تعمید عمومی برای تمام افراد جامعه مندایی برگزار می‌شود و دعاهایی برای صلح و برکت جهانی خوانده می‌شود. عید دهوا هنینا (عید یادبود ارواح) شبیه "عید همه‌ی قدیسان" در [[مسیحیت در عراق|مسیحیت]] است. در این روز، برای درگذشتگان دعا خوانده شده و غذا توزیع می‌شود. در مجموع دین مندایی بر پایه طهارت، تعمید، نماز و ازدواج مقدس بنا شده است. آب جاری نقش اساسی در آیین‌های آنان دارد و نماد پاکی و ارتباط با خداوند "حی عظیم" است<ref name=":0" />.

== نیز نگاه کنید به ==
[[سایر ادیان در تایلند]]؛ [[ادیان سنتی زیمبابوه]]؛ [[آئین‌های بومی در سیرالئون]]؛ [[آیین های باستانی چین]]؛ [[وهابیت در اتیوپی]]؛ [[وهابیت در روسیه]]؛ [[وهابیت در تونس]]؛ [[وهابیت در سنگال]]؛ [[بهائیت در ساحل عاج]]؛ [[بهائیت در زیمبابوه]]؛ [[بهائيت در اردن]]؛ [[بهائیت در تونس]]؛ [[ایزدی ها در عراق]]؛ [[صابئین مندایی در عراق]]؛ [[گروه های مذهبی و قومی عراق]]

== کتابشناسی ==
<references />

== نویسنده مقاله ==
 معصومه فاریابی
[[رده:ادیان و مذاهب]]
[[رده:سایر ادیان]]
بازگشت به اقلیت‌های دینی در عراق.
برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=اقلیت‌های_دینی_در_عراق»