نمایش مبدأ برای جغرافیای طبیعی آفریقای جنوبی

به دلیل زیر، اجازهٔ ویرایش این صفحه ندارید:
عملی که درخواست کرده‌اید منحصر به کاربران این گروه است: کاربران.
می‌توانید مبدأ این صفحه را ببینید و رونوشت بردارید:
[[پرونده:کیپ تاون.jpg|بندانگشتی|کیپ‌تاون: تلاقی کوه، دریا و تنوع جغرافیایی طبیعی [[آفریقای جنوبی]] قابل بازیابی از: https://hadithi.africa/why-south-africa-is-considered-africa-light/]]
جغرافیای طبیعی [[آفریقای جنوبی]]، آمیزه‌ای کم‌نظیر از کوه، دشت، بیابان، دریا و رودخانه است که چهره کشور را نه‌تنها در نقشه، بلکه در اقتصاد، فرهنگ و زیست‌بوم آن شکل داده است<ref name=":0">South African Government. (2024). Geography and climate. <nowiki>https://www.gov.za/about-sa/geography-and-climate</nowiki></ref>. این تنوع محیطی، از فلات‌های بلند تا اکوسیستم‌های دریایی دو اقیانوس، بستری برای شکل‌گیری یکی از غنی‌ترین تنوع‌های زیستی جهان فراهم کرده‌است<ref name=":1">Knight, J., & Rogerson, C. M. (Eds.). (2019). The geography of South Africa: Contemporary changes and new directions. Springer. <nowiki>https://doi.org/10.1007/978-3-319-94974-1</nowiki></ref><ref name=":2">World Bank. (2021). Climate risk country profile: South Africa. <nowiki>https://climateknowledgeportal.worldbank.org</nowiki></ref>. در ادامه، هر بُعد از این جغرافیای پیچیده و پویـا به تفصیل بررسی می‌شود.

=== حدود، وسعت و موقعیت جغرافیایی ===
[[آفریقای جنوبی]] در جنوبی‌ترین نوک قاره آفریقا واقع شده و با مساحت ۱٬۲۱۹٬۶۰۲ کیلومتر مربع، از عرض °۲۲ تا °۳۵ جنوبی و طول °۱۷ تا °۳۳ شرقی گسترده شده است<ref name=":0" />. این کشور با برخورداری از ۳٬۰۰۰ کیلومتر خط ساحلی در امتداد دو اقیانوس اطلس و هند، تنوعی کم‌نظیر از چشم‌اندازهای طبیعی شامل فلات‌های مرتفع، رشته‌کوه‌های شاخص، بیابان‌های کهن و سواحل طولانی را در خود جای داده است<ref name=":1" />.

تقابل دو جریان اقیانوسی—جریان گرم موزامبیک-آگولاس در شرق و جنوب و جریان سرد بنگولا در غرب—تأثیر چشمگیری بر اقلیم، پوشش گیاهی و تنوع زیستی دریایی دارد<ref name=":0" /><ref name=":3">Grab, S., & Knight, J. (2015). Landscapes and landforms of South Africa. Springer. <nowiki>https://doi.org/10.1007/978-3-319-03560-4</nowiki></ref>. این تضاد اقلیمی، همراه با تغییرات ارتفاعی از سطح دریا تا بیش از ۳٬۴۰۰ متر در رشته‌کوه دراکنزبرگ، موجب شکل‌گیری هشت بوم‌سازگان اصلی از ساوانا و فین‌بوش تا بیابان‌های نیمه‌خشک و جنگل‌های بومی شده است<ref name=":4">Finch, J. M., & Meadows, M. E. (2019). South African biomes and their changes over time. In J. Knight & C. M. Rogerson (Eds.), The geography of South Africa: Contemporary changes and new directions (pp. 57–69). Springer. <nowiki>https://doi.org/10.1007/978-3-319-94974-1_6</nowiki></ref>.

اهمیت جغرافیای طبیعی [[آفریقای جنوبی]] فراتر از زیبایی مناظر است؛ این ویژگی‌ها بنیان اقتصاد (به‌ویژه معدن و گردشگری)، امنیت غذایی و هویت فرهنگی کشور را شکل می‌دهند<ref name=":5">World Bank. (2024). South Africa country climate profile. <nowiki>https://climateknowledgeportal.worldbank.org</nowiki></ref><ref name=":6">World Bank. (2024). South Africa economic update: Mineral wealth and growth prospects. <nowiki>https://www.worldbank.org/en/country/southafrica/publication/south-africa-economic-update-edition-15</nowiki></ref><ref name=":7">World Bank. (2024). South Africa Economic Overview. <nowiki>https://www.worldbank.org/en/country/southafrica</nowiki></ref>. افزون بر این، موقعیت ژئواستراتژیک در مجاورت دماغه امید نیک، این سرزمین را به یکی از گره‌گاه‌های مهم کشتیرانی جهانی بدل کرده‌است<ref>Central Intelligence Agency. (2025). The world factbook: South Africa. <nowiki>https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/south-africa/</nowiki></ref>.

موقعیت جغرافیایی [[آفریقای جنوبی]]، ترکیبی از مرزهای زمینی گسترده، دسترسی به دو اقیانوس، و قلمرو فراساحلی است که همزمان ظرفیت‌های ژئواکونومیک (مانند تجارت دریایی و شیلات) و ژئوپلیتیک (کنترل مسیرهای کشتیرانی بین‌المللی) را برای این کشور فراهم می‌کند. این ویژگی‌ها، همراه با تنوع توپوگرافیک، بستر شکل‌گیری تنوع اقلیمی و زیستی کم‌نظیر را ایجاد کرده‌اند که در بخش‌های بعدی به تفصیل بررسی خواهد شد.
[[پرونده:اقلیم مدیترانه ای.jpg|بندانگشتی|چهره‌ای از اقلیم مدیترانه‌ای در [[آفریقای جنوبی]] قابل بازیابی از: https://conferencehasa.co.za/conference-information/ ]]

=== آب‌وهوا ===
[[آفریقای جنوبی]] به دلیل موقعیت جغرافیایی و تنوع توپوگرافی، طیفی گسترده از اقلیم‌ها را تجربه می‌کند؛ از بیابان‌های خشک شمال‌غربی تا اقلیم مدیترانه‌ای جنوب‌غرب و نیمه‌گرمسیری مرطوب در سواحل شرقی<ref name=":0" /><ref name=":5" /><ref name=":6" /><ref name=":7" />. میانگین بارش سالانه کشور حدود ۴۶۴ میلی‌متر است که به‌طور قابل‌توجهی کمتر از میانگین جهانی بوده و توزیع آن به‌شدت فصلی است:

* منطقه بارش تابستانه (بخش اعظم کشور): بارش عمدتاً بین نوامبر تا مارس رخ می‌دهد و اغلب ماهیت همرفتی دارد.
* منطقه بارش زمستانه (جنوب‌غرب، شامل کیپ‌تاون): بارش بین مه تا اوت متمرکز است و تحت تأثیر سامانه‌های کم‌فشار غربی قرار دارد.
* منطقه بارش سالانه یکنواخت (بخش‌هایی از جنوب و جنوب‌شرقی): بارش در تمام طول سال توزیع می‌شود<ref name=":8">Presidential Climate Commission. (2023). South Africa Investment Plan – Just Energy Transition Partnership. <nowiki>https://www.climatecommission.org.za/jettipRouault</nowiki>, M., Dieppois, B., Tim, N., Hünicke, B., & Zorita, E. (2024). Southern Africa climate over the recent decades: Description, variability and trends. In Sustainability of Southern African ecosystems under global change (pp. 149–168). Springer. <nowiki>https://doi.org/10.1007/978-3-031-10948-5_6</nowiki></ref>.

میانگین دمای سالانه در سطح ملی حدود ۱۷٫۵ درجه سانتی‌گراد است، اما دامنه تغییرات مکانی و فصلی بالاست:

* تابستان (دسامبر–فوریه): از ۱۵ تا ۳۶ درجه سانتی‌گراد، گرم‌ترین نواحی شامل دره لیمپوپو و لوولْد شرقی.
* زمستان (ژوئن–اوت): از ۲- تا ۲۶ درجه سانتی‌گراد، سردترین نواحی شامل ارتفاعات دراکنزبرگ و های‌وِلد<ref>South African Weather Service. (2022). Annual state of the climate of South Africa 2021. <nowiki>https://soer.environment.gov.za</nowiki></ref>.

دو جریان اقیانوسی اصلی—آگولاس (گرم) در شرق و بنگولا (سرد) در غرب—الگوهای دما و بارش را به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهند. این تضاد حرارتی، همراه با پرفشارهای نیمکره جنوبی، سبب ایجاد سه ناحیه بارشی متمایز و تنوع اقلیمی کم‌نظیر شده است<ref>Lennard, C. (2018). Multi-scale drivers of the South African weather and climate. In J. Knight & C. M. Rogerson (Eds.), The geography of South Africa (pp. 81–89). Springer. <nowiki>https://doi.org/10.1007/978-3-319-94974-1_9</nowiki></ref>.

==== تغییرات اقلیمی اخیر ====
داده‌های ۱۹۵۱ تا ۲۰۲۳ نشان می‌دهد نرخ گرمایش در برخی مناطق به ۲ درجه سانتی‌گراد در هر قرن رسیده که تقریباً دو برابر میانگین جهانی است<ref name=":9">Department of Water and Sanitation. (2023). National state of water report 2023. <nowiki>https://www.dws.gov.za/Projects/National%20State%20of%20Water%20Report</nowiki></ref>. بارش زمستانه در جنوب‌غرب روند کاهشی و بارش تابستانه در شمال‌شرق روند افزایشی ملایمی داشته است (Jury, 2018). پدیده‌های ال‌نینو معمولاً با خشکسالی و لانینا با بارش‌های فراتر از نرمال همراه‌اند<ref name=":8" />.

الگوی بارش و دمای [[آفریقای جنوبی]] نه‌تنها بازتاب موقعیت جغرافیایی و اثرات اقیانوسی است، بلکه به‌شدت تحت تأثیر نوسانات اقلیمی جهانی قرار دارد. این ویژگی‌ها، همراه با محدودیت منابع آب، کشور را در برابر تغییرات اقلیمی آسیب‌پذیر کرده و مدیریت منابع آب و کشاورزی را به چالشی راهبردی بدل ساخته است.

=== موقعیت طبیعی ===
[[آفریقای جنوبی]] از نظر ساختار فیزیوگرافی به دو بخش عمده تقسیم می‌شود: فلات داخلی مرتفع و نوار کم‌ارتفاع ساحلی که این دو را رشته‌کوه گریت اسکارپمنت (Great Escarpment) از هم جدا می‌کند<ref name=":0" /><ref name=":5" /><ref name=":6" /><ref name=":7" />. این فلات، که ادامه جنوبی فلات بزرگ آفریقاست، میانگین ارتفاعی حدود ۱٬۲۰۰ متر دارد و در بخش لسوتو به بیش از ۳٬۰۰۰ متر می‌رسد.

==== ویژگی‌های شاخص ====
* رشته‌کوه‌ها: دراکنزبرگ (Drakensberg) در شرق با قله‌هایی بالای ۳٬۴۰۰ متر، مرز طبیعی با لسوتو را شکل می‌دهد و منبع اصلی رودخانه‌های مهم کشور است<ref name=":3" />.
* بیابان‌ها: صحرای کالاهاری در شمال‌غرب و کارو (Karoo) در مرکز و جنوب، از کهن‌ترین بیابان‌های قاره‌اند و شواهد زمین‌شناسی آن‌ها قدمتی میلیون‌ساله دارد<ref name=":1" />.
* سواحل: خط ساحلی ۳٬۰۰۰ کیلومتری، از سواحل شنی و تالاب‌های شرقی تا صخره‌های غربی، تحت تأثیر دو جریان اقیانوسی متضاد—گرم آگولاس و سرد بنگولا—قرار دارد که بر اقلیم و زیست‌بوم دریایی اثرگذارند<ref name=":0" />.
* جزایر فراساحلی: جزایر پرنس ادوارد و ماریون در اقیانوس هند، زیستگاه گونه‌های پرندگان دریایی و محل پژوهش‌های اقیانوس‌شناسی هستند<ref name=":5" /><ref name=":6" /><ref name=":7" />.

==== فرآیندهای شکل‌دهنده ====
چهره طبیعی کشور حاصل برهم‌کنش طولانی‌مدت فرآیندهای زمین‌ساختی (بالاآمدگی قاره‌ای، شکست گوندوانا) و عوامل اقلیمی (فرسایش بادی و آبی، رسوب‌گذاری) است که منجر به ایجاد مناظر متنوعی از دشت‌های پهناور تا دره‌های عمیق و سواحل سنگی شده‌اند<ref>Knight, J. (2018). The making of the South African landscape. In J. Knight & C. M. Rogerson (Eds.), The geography of South Africa (pp. 7–14). Springer. <nowiki>https://doi.org/10.1007/978-3-319-94974-1_2</nowiki></ref>.

موقعیت طبیعی [[آفریقای جنوبی]]، با ترکیب فلات‌های مرتفع، رشته‌کوه‌های مرزی، بیابان‌های کهن و سواحل متنوع، نه‌تنها تنوع زیستی و اقلیمی را شکل داده، بلکه بنیان بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی مانند معدن، کشاورزی و گردشگری را فراهم کرده‌است. این تنوع فیزیوگرافی، کشور را به یک «آزمایشگاه طبیعی» برای پژوهش‌های زمین‌شناسی و بوم‌شناسی بدل کرده‌است.

=== ارتفاعات ===
[[آفریقای جنوبی]] از نظر پستی‌ و بلندی، تنوعی چشمگیر دارد که حاصل میلیون‌ها سال فرایندهای زمین‌ساختی، فرسایشی و رسوب‌گذاری است<ref>Knight, J. (2018). The making of the South African landscape. In J. Knight & C. M. Rogerson (Eds.), The geography of South Africa (pp. 7–14). Springer. <nowiki>https://doi.org/10.1007/978-3-319-94974-1_2</nowiki></ref>. برجسته‌ترین ویژگی ارتفاعی کشور، رشته‌کوه گریت اسکارپمنت(Great Escarpment) است که مرز طبیعی میان فلات داخلی و نوار ساحلی را تشکیل می‌دهد و در بخش‌های مختلف، ارتفاعی بین ۱٬۵۰۰ متر در اسکارپمنت روگه‌ولد(Roggeveld) تا ۳٬۴۸۲ متر در دراکنزبرگ کووازولو-ناتال دارد<ref name=":0" />.

==== مهم‌ترین نواحی مرتفع ====
[[پرونده:رشته‌کوه دراکنزبرگ.jpg|بندانگشتی|رشته‌کوه دراکنزبرگ؛ ستون فقرات طبیعی [https://dmelal.ir/%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C آفریقای جنوبی] قابل بازیابی از: https://roamposters.co.za/blogs/news/exploring-the-drakensberg-mountains]]

* دراکنزبرگ(Drakensberg): بلندترین بخش کشور با قله‌هایی بالای ۳٬۴۰۰ متر، از جمله قله نجسوت(Njesuthi) و تابونیا(Thabana Ntlenyana) که منبع اصلی رودخانه‌های مهمی چون اورنج و تگلا هستند<ref name=":3" />.

* فلات لسوتو: بخشی از فلات مرتفع داخلی که بیش از ۳٬۰۰۰ متر ارتفاع دارد و به دلیل بارش برف زمستانی و منابع آبی غنی، اهمیت هیدرولوژیک بالایی دارد<ref name=":2" />.
* های‌ولْد(Highveld): فلات مرکزی با ارتفاع متوسط ۱٬۲۰۰ تا ۱٬۸۰۰ متر که بخش عمده‌ای از جمعیت و فعالیت‌های کشاورزی و صنعتی کشور را در خود جای داده است.
* کوه‌های کیپ فولد (Cape Fold Mountains): در جنوب و جنوب‌غرب، با قله‌هایی چون تیبل مانتین (Table Mountain) که ارزش زمین‌شناسی و گردشگری بالایی دارند<ref name=":1" />.

==== نقش ارتفاعات در اقلیم و بوم‌شناسی ====
ارتفاعات، الگوهای بارش و دما را به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌دهند؛ مناطق مرتفع‌تر، بارش بیشتری دریافت کرده و زیستگاه گونه‌های گیاهی و جانوری منحصربه‌فردی هستند. این نواحی همچنین به‌عنوان «برج‌های آب» (Water Towers) کشور عمل می‌کنند و منابع آبی حیاتی را برای مناطق پایین‌دست تأمین می‌نمایند<ref name=":0" />.

پیکره ارتفاعی [[آفریقای جنوبی]]، از فلات‌های مرتفع تا رشته‌کوه‌های مرزی و کوه‌های تاشده، نه‌ تنها سیمای طبیعی کشور را شکل داده، بلکه بر اقلیم، منابع آب، کشاورزی و حتی هویت فرهنگی مناطق اثرگذار بوده‌است. این تنوع ارتفاعی، کشور را به یکی از مهم‌ترین آزمایشگاه‌های طبیعی برای مطالعات کوهستان و تغییرات اقلیمی در آفریقا بدل کرده‌است.

=== رودها و دریاچه‌ها ===
[[آفریقای جنوبی]] با وجود اقلیم عمدتاً نیمه‌خشک، شبکه‌ای پیچیده از رودخانه‌ها، تالاب‌ها و مخازن مصنوعی دارد که نقش حیاتی در تأمین آب، کشاورزی، صنعت و حفظ تنوع زیستی ایفا می‌کنند<ref name=":9" />.

==== رودخانه‌های اصلی ====
* اورنج (Orange–Senqu): طولانی‌ترین رود کشور با حدود ۲٬۱۰۰ کیلومتر، از کوه‌های دراکنزبرگ سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از مرز نامیبیا به اقیانوس اطلس می‌ریزد. این رودخانه ۲۲٪ از آب‌های سطحی کشور را تأمین می‌کند و بخشی از حوضه آبریز فرامرزی با لسوتو و نامیبیا است<ref>Department of Forestry, Fisheries and the Environment. (2023). Chapter 8: Inland water. <nowiki>https://www.dffe.gov.za/sites/default/files/reports/environmentoutlook_chapter8.pdf</nowiki></ref>.
* لیمپوپو (Limpopo): از ارتفاعات ترانسوال آغاز شده، مرز مشترک با بوتسوانا و زیمبابوه را شکل می‌دهد و به اقیانوس هند می‌ریزد. این رودخانه بخشی از چهار حوضه آبریز فرامرزی مهم کشور است<ref>World Bank. (2023). Cooperation in international waters in Africa (CIWA). <nowiki>https://www.worldbank.org/en/programs/cooperation-in-international-waters-in-africa</nowiki></ref>.
* وال (Vaal): شاخه اصلی اورنج که منبع اصلی آب شرب و صنعتی استان گائوتنگ است.
* تگلا (Tugela): مهم‌ترین رودخانه‌ای که به اقیانوس هند می‌ریزد و منبع اصلی آب استان کوازولو-ناتال است.

==== دریاچه‌ها و تالاب‌ها ====
[[پرونده:تالاب ساحلی سنت لوسیا.jpg|بندانگشتی|تالاب ساحلی سنت لوسیا؛ میراث طبیعی ثبت‌شده در یونسکو و قلب اکولوژیکی پارک iSimangaliso قابل بازیابی  از: https://saambr.org.za/wp-content/uploads/2023/04/Essential-Estuaries-1-1.pdf]]
[[آفریقای جنوبی]] در مقایسه با بسیاری از کشورها، دریاچه‌های طبیعی کمی دارد و بیشتر ذخایر آبی آن به شکل مخازن مصنوعی ایجاد شده‌اند. در حال حاضر حدود ۴٬۷۵۵ مخزن بزرگ با ظرفیت بیش از ۵۰٬۰۰۰ متر مکعب وجود دارد<ref name=":10">Lukhele, T., & Msagati, T. A. M. (2024). Eutrophication of inland surface waters in South Africa: An overview. International Journal of Environmental Research, 18(27). <nowiki>https://doi.org/10.1007/s41742-024-00568-8</nowiki></ref>.

* دریاچه سنت لوشیا (St. Lucia Estuary): بزرگ‌ترین تالاب کشور و ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی یونسکو، زیستگاه بیش از ۵۰۰ گونه پرنده و پستاندار آبزی.

* دریاچه فاندادزییا (Fundudzi): در استان لیمپوپو، دارای اهمیت فرهنگی و اکولوژیک ویژه.
* مخازن مهم: گاریپ (Gariep) و واندربیل‌پارک (Vanderkloof) که برای ذخیره آب، تولید برق‌آبی و کنترل سیلاب استفاده می‌شوند.

==== ویژگی‌های هیدرولوژیک ====
* متوسط رواناب سالانه کشور حدود ۴۹٬۰۰۰ میلیون متر مکعب است که ۵۰٪ آن از مناطق کوهستانی با تنها ۸٪ مساحت کشور تأمین می‌شود<ref name=":11">Department of Forestry, Fisheries and the Environment. (2023). Chapter 8: Inland water. <nowiki>https://www.dffe.gov.za/sites/default/files/reports/environmentoutlook_chapter8.pdf</nowiki></ref><ref name=":12">Department of Forestry, Fisheries and the Environment. (2023). National biodiversity assessment: Terrestrial ecosystems. <nowiki>https://www.dffe.gov.za</nowiki></ref><ref name=":13">Department of Forestry, Fisheries and the Environment. (2023). White paper on the conservation and sustainable use of South Africa’s biodiversity. <nowiki>https://www.dffe.gov.za/sites/default/files/legislations/sabiodiversity2023whitepaper.pdf</nowiki></ref>.
* تنها ۴٪ از طول رودخانه‌های کشور به‌صورت آزادجریان (Free-flowing) باقی مانده و بقیه تحت تأثیر سدسازی و تغییر مسیر قرار گرفته‌اند.
* کیفیت آب در بسیاری از رودخانه‌ها تحت تأثیر شوری طبیعی، آلودگی صنعتی و کشاورزی و پدیده یوتروفیکاسیون در مخازن قرار دارد که تا ۷۶٪ از مخازن بزرگ را درگیر کرده‌است<ref name=":10" />.

منابع آب سطحی [[آفریقای جنوبی]]، به‌ویژه رودخانه‌های فرامرزی، نه‌تنها برای امنیت آبی کشور بلکه برای همکاری‌های منطقه‌ای اهمیت استراتژیک دارند. کمبود دریاچه‌های طبیعی و وابستگی به مخازن مصنوعی، مدیریت پایدار و هماهنگ منابع آب را به یک ضرورت ملی و فراملی تبدیل کرده‌است.

=== پوشش گیاهی ===
[[آفریقای جنوبی]] به دلیل تنوع اقلیمی، زمین‌شناسی و ارتفاعی، یکی از غنی‌ترین تنوع‌های گیاهی جهان را دارد و در طبقه‌بندی ملی پوشش گیاهی (Mucina & Rutherford, 2006) به ۹ بوم‌سازگان اصلی تقسیم می‌شود: فین‌بوش (Fynbos)، ساوانا (Savanna)، چمنزار (Grassland)، بیابان (Desert)، کاروی ناما (Nama-Karoo)، کاروی گوشتی (Succulent Karoo)، جنگل (Forest)، کمربند ساحلی اقیانوس هند (Indian Ocean Coastal Belt) و تیکت آلبانی (Albany Thicket) <ref name=":0" /><ref name=":4" />.

==== ویژگی‌های کلیدی ====
* فین‌بوش: بخشی از پادشاهی گیاهی کیپ و ثبت‌شده در میراث جهانی یونسکو، با بیش از ۹٬۰۰۰ گونه گیاهی که حدود ۷۰٪ آن‌ها بومی‌اند.
* ساوانا: گسترده‌ترین بوم‌سازگان کشور، زیستگاه گونه‌های شاخصی چون بائوباب و آکاسیا، و محل زیست «پنج بزرگ» حیات‌وحش.
* چمنزار: متمرکز در های‌ولْد و دراکنزبرگ، با گونه‌های غالب علفی C4 که نقش مهمی در چرای دام و حفاظت خاک دارند.
* کاروی گوشتی و ناما: مناطق خشک و نیمه‌خشک با گیاهان گوشتی و مقاوم به خشکی، از جمله آلوئه‌ها و گونه‌های آیزو.
* جنگل‌های بومی: کمتر از ۰٫۵٪ مساحت کشور را پوشش می‌دهند و عمدتاً در مناطق مرطوب شرقی و جنوبی قرار دارند.

==== وضعیت و تغییرات ====
بر اساس داده‌های نقشه ملی پوشش گیاهی و پایش‌های مؤسسه ملی تنوع زیستی [[آفریقای جنوبی]] (SANBI)، حدود ۲۰٪ از زیست‌بوم‌های کشور در وضعیت تهدیدشده قرار دارند<ref name=":11" /><ref name=":12" /><ref name=":13" />. تغییر کاربری اراضی برای کشاورزی، توسعه شهری و معدن‌کاری، همراه با گونه‌های گیاهی مهاجم، از مهم‌ترین عوامل کاهش پوشش گیاهی طبیعی هستند<ref name=":4" />.

مطالعات اخیر نشان می‌دهد که در برخی مناطق، به‌ویژه ساوانا و چمنزار، پدیده بوته‌زایی (Bush Encroachment) باعث کاهش تنوع گونه‌های علفی و تغییر ساختار زیستگاه شده است<ref>Vukeya, L. R., Mokotjomela, T. M., Malebo, N. J., Ehlers Smith, D. A., & Oke, S. (2023). The vegetation cover dynamics and potential drivers of habitat change over 30 years in the Free State National Botanical Garden, South Africa. Regional Environmental Change, 23(24). <nowiki>https://doi.org/10.1007/s10113-022-02024-9</nowiki></ref>. این تغییرات اغلب با کاهش بارش و فشار چرای بیش‌ازحد مرتبط‌اند.

==== اهمیت بوم‌شناختی و اقتصادی ====
پوشش گیاهی کشور نه‌تنها زیربنای تنوع زیستی و خدمات اکوسیستمی (مانند حفاظت خاک، تنظیم چرخه آب و ذخیره کربن) است، بلکه در اقتصاد گردشگری، تولید چوب، گیاهان دارویی و صنایع کشاورزی نیز نقش دارد.

تنوع گیاهی [[آفریقای جنوبی]] حاصل برهم‌کنش پیچیده اقلیم، زمین‌شناسی و تاریخ تکاملی است. با وجود غنای استثنایی، فشارهای انسانی و تغییرات اقلیمی تهدیدی جدی برای پایداری این سرمایه طبیعی محسوب می‌شوند. مدیریت پایدار، احیای زیستگاه‌ها و کنترل گونه‌های مهاجم، کلید حفظ این تنوع برای نسل‌های آینده است.

=== زندگی جانوری ===
[[آفریقای جنوبی]] یکی از ۱۷ کشور «فوق‌متنوع» (megadiverse) جهان است و به دلیل تنوع زیستگاه‌ها، از بیابان‌های خشک تا جنگل‌های ساحلی و آب‌های اقیانوسی، میزبان طیف وسیعی از گونه‌های جانوری است<ref name=":11" /><ref name=":12" /><ref name=":13" />.
[[پرونده:تنوع گونه ای.jpg|بندانگشتی|تنوع زیستی [https://dmelal.ir/%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C آفریقای جنوبی]؛ از یوزپلنگ تا توراکو در دل زیستگاه‌های طبیعی قابل بازیابی از: https://givingmore.co.za/the-south-african-animal-sanctuary-alliance]]

==== تنوع گونه‌ای ====
* پستانداران: حدود ۲۹۹ گونه، از جمله «پنج بزرگ» آفریقا—شیر (Panthera leo)، پلنگ (Panthera pardus), فیل آفریقایی (Loxodonta africana), کرگدن سیاه (Diceros bicornis) و بوفالوی آفریقایی (Syncerus caffer).
* پرندگان: بیش از ۸۵۰ گونه، که ۱۰ درصد آن‌ها بومی‌اند. مناطق حفاظت‌شده‌ای چون پارک ملی کروگر و پارک تالاب ایسیمانگالیسو زیستگاه‌های کلیدی پرندگان مهاجر و بومی هستند<ref name=":14">SANBI. (2023a). Biodiversity overview. <nowiki>https://www.sanbi.org/biodiversity</nowiki></ref><ref name=":15">SANBI. (2023b). Protected areas and species management. <nowiki>https://www.sanbi.org/biodiversity</nowiki></ref>.
* خزندگان و دوزیستان: بیش از ۴۰۰ گونه خزنده و ۱۱۵ گونه دوزیست، با نرخ بالای بوم‌زادگی در گروه قورباغه‌ها.
* آبزیان و بی‌مهرگان دریایی: بیش از ۲٬۰۰۰ گونه ماهی دریایی و هزاران گونه بی‌مهره، به‌ویژه در مناطق صخره‌ای و آبسنگ‌های مرجانی شرق کشور <ref>Atkinson, L. J., & Sink, K. J. (2018). Field guide to the offshore marine invertebrates of South Africa. South African National Biodiversity Institute.</ref>.

==== وضعیت حفاظتی ====
بر اساس «ارزیابی ملی تنوع زیستی» (NBA 2018)، حدود ۱۴٪ از گونه‌های ارزیابی‌شده در معرض خطر انقراض‌اند و ۰٫۲٪ منقرض‌شده محسوب می‌شوند<ref name=":11" /><ref name=":12" /><ref name=":13" />. تهدیدهای اصلی شامل:

* تخریب و تکه‌تکه‌شدن زیستگاه‌ها
* شکار غیرقانونی (به‌ویژه کرگدن و فیل)
* گونه‌های مهاجم
* تغییرات اقلیمی و کاهش منابع آب

==== اقتصاد حیات‌وحش ====
صنعت حیات‌وحش و گردشگری مبتنی بر آن، سالانه میلیاردها دلار به اقتصاد کشور کمک می‌کند و حدود ۸۰٪ سفرهای بین‌المللی به [[آفریقای جنوبی]] به نوعی با حیات‌وحش مرتبط است<ref>Stone, L. S., & Stone, M. T. (2024). Wildlife tourism in Southern Africa: Prospects for sustainability. In Wildlife tourism dynamics in Southern Africa (pp. 3–12). Springer. <nowiki>https://doi.org/10.1007/978-3-031-57252-4_1</nowiki></ref>. این بخش نه‌تنها منبع درآمد و اشتغال برای جوامع محلی است، بلکه به‌عنوان ابزار حفاظت و توسعه پایدار نیز عمل می‌کند<ref name=":16">World Bank. (2022). Wildlife conservation bond boosts South Africa’s efforts to protect black rhinos and support local communities. <nowiki>https://www.worldbank.org/en/news/press-release/2022/03/23/wildlife-conservation-bond-boosts-south-africa-s-efforts-to-protect-black-rhinos-and-support-local-communities</nowiki></ref>.

==== نمونه‌های شاخص حفاظت ====
* اوراق قرضه حفاظت از حیات‌وحش (Rhino Bond): ابتکار بانک جهانی برای تأمین مالی حفاظت از کرگدن سیاه در پارک ملی آدو الفنت و ذخیره‌گاه گریت فیش ریور، که با مدل «پرداخت در برابر موفقیت» اجرا می‌شود<ref name=":16" />.
* مناطق حفاظت‌شده فرامرزی: مانند پارک فرامرزی کالاهاری که با همکاری بوتسوانا مدیریت می‌شود.

زندگی جانوری [[آفریقای جنوبی]] نه‌تنها میراث طبیعی، بلکه سرمایه‌ای اقتصادی و فرهنگی است. پیوند میان حفاظت و بهره‌برداری پایدار، کلید تداوم این تنوع استثنایی است. با توجه به فشارهای انسانی و تغییرات اقلیمی، آینده این سرمایه وابسته به سیاست‌های حفاظتی نوآورانه و مشارکت فعال جوامع محلی خواهد بود.

=== جاذبه‌ها و دیدنی‌های طبیعی ===
[[آفریقای جنوبی]] با تنوع بی‌نظیر مناظر طبیعی، از کوهستان‌های مرتفع و دره‌های عمیق تا سواحل بکر و تالاب‌های جهانی، یکی از مقاصد اصلی اکوتوریسم در جهان است<ref name=":0" /><ref name=":3" />. این کشور میزبان سه میراث طبیعی جهانی یونسکو و چندین پارک ملی و مناطق حفاظت‌ شده‌است که هر یک ارزش بوم‌شناختی، زمین‌شناسی و فرهنگی ویژه‌ای دارند.

==== مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعی ====
{| class="wikitable"
|جاذبه
|ویژگی‌ها و اهمیت
|-
|پارک ملی کروگر (Kruger National Park)
|بزرگ‌ترین ذخیره‌گاه حیات‌وحش آفریقا با بیش از ۲ میلیون هکتار وسعت، زیستگاه «پنج بزرگ» و صدها گونه پرنده و خزنده.
|-
|کوه تیبل (Table Mountain)
|قله مسطح نمادین کیپ‌تاون با چشم‌انداز پانورامای شهر و اقیانوس؛ بخشی از پارک ملی تیبل ماونتین و منطقه گیاهی فین‌بوش.
|-
|مسیر گاردن روت (Garden Route)
|مسیر ساحلی سرسبز با تالاب‌ها، جنگل‌های بارانی، دریاچه‌ها و شهرهای ساحلی مانند Knysna و Plettenberg Bay.
|-
|رشته‌کوه دراکنزبرگ (Drakensberg)
|بلندترین کوه‌های کشور با آبشارها، غارها و نقاشی‌های صخره‌ای سان؛ بخشی از میراث جهانی مالوتی-دراکنزبرگ.
|-
|پارک‌تالاب‌ایسیمانگالیسو
(iSimangaliso‌ Wetland Park)
|نخستین میراث جهانی طبیعی [[آفریقای جنوبی]]؛ شامل بزرگ‌ترین سیستم مصبی آفریقا، جنگل‌های باتلاقی و تپه‌های شنی ساحلی.
|-
|دره بلاید ریور (Blyde River Canyon)
|یکی از بزرگ‌ترین دره‌های جهان با صخره‌های سرخ و مناظر خیره‌کننده؛ مقصد محبوب برای پیاده‌روی و عکاسی.
|-
|آبشار آوگرابیس (Augrabies Falls)
|آبشار باشکوه بر رود اورنج با ارتفاع ۵۶ متر، در پارک ملی آوگرابیس.
|-
|منطقه گیاهی کیپ فلورال (Cape Floral Region)
|یکی از غنی‌ترین مناطق گیاهی جهان با بیش از ۹٬۰۰۰ گونه گیاهی، ۷۰٪ بومی.
|-
|منطقه بیابانی ریخترسفلد (Richtersveld)
|بیابان کوهستانی با مناظر صخره‌ای و پوشش گیاهی خاص؛ مدیریت‌شده توسط جامعه بومی ناما.
|-
|گنبد وریدفورت (Vredefort Dome)
|بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین ساختار برخورد شهاب‌سنگ شناخته‌شده در جهان، ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی.
|}

==== نقش اقتصادی و حفاظتی ====
جاذبه‌های طبیعی [[آفریقای جنوبی]] نه‌تنها موتور محرک گردشگری و اشتغال‌زایی هستند، بلکه در حفاظت از تنوع زیستی و ارتقای آگاهی عمومی نقش کلیدی دارند. بر اساس گزارش بانک جهانی، گردشگری مبتنی بر طبیعت سهم قابل‌توجهی در تولید ناخالص داخلی و توسعه روستایی کشور دارد و پروژه‌هایی مانند «اوراق قرضه حفاظت از کرگدن» نمونه‌ای از پیوند نوآورانه بین حفاظت و سرمایه‌گذاری خصوصی است<ref name=":16" />.

ترکیب منحصربه‌فرد کوه، ساحل، بیابان و تالاب در [[آفریقای جنوبی]]، این کشور را به یک «موزه زنده طبیعی» بدل کرده‌است. حفاظت از این جاذبه‌ها، نه‌ تنها برای پایداری زیست‌بوم‌ها، بلکه برای تداوم منافع اقتصادی و فرهنگی ناشی از گردشگری ضروری است.

=== اهمیت ژئوپلیتیک ===
[[آفریقای جنوبی]] به دلیل موقعیت راهبردی و نقش تاریخی خود در عرصه بین‌المللی، یکی از بازیگران کلیدی قاره آفریقا و جنوب جهانی است. این کشور در چهارراه کشتیرانی میان اقیانوس‌های اطلس و هند قرار دارد و دماغه امید نیک مسیر حیاتی تجارت دریایی جهان را شکل می‌دهد.

==== جایگاه منطقه‌ای و جهانی ====
* عضویت در گروه بریکس (BRICS): تنها عضو آفریقایی، پل ارتباطی اقتصادهای نوظهور آسیا و آمریکای لاتین با قاره آفریقا<ref>Arcadia Finance. (2025, July 15). What is a BRICS economy? South Africa’s role. <nowiki>https://www.arcadiafinance.co.za/economy/brics-economy-south-africas-role/</nowiki></ref>.
* اتحادیه آفریقا (AU): ایفای نقش میانجی در بحران‌های جنوب و مرکز قاره.
* سازمان ملل متحد: مشارکت فعال در مأموریت‌های حفظ صلح و تلاش برای اصلاح ساختار شورای امنیت.
* جامعه توسعه جنوب آفریقا (SADC): همکاری اقتصادی و امنیتی با ۱۵ کشور عضو.

==== منافع استراتژیک ====
* کنترل مسیرهای انرژی و کشتیرانی: به‌ویژه ترافیک نفت و کالا میان آسیا، اروپا و آمریکا.
* منابع معدنی حیاتی: پلاتین، طلا، کروم، منگنز و سایر مواد معدنی که برای فناوری‌های پیشرفته و صنایع دفاعی ضروری‌اند<ref name=":17">South African Government. (2025, May 20). Minister Gwede Mantashe: Approval of Critical Minerals and Metals Strategy for South Africa. <nowiki>https://www.gov.za/news/media-statements/minister-gwede-mantashe-approval-critical-minerals-and-metals-strategy-south</nowiki></ref><ref name=":18">South African Government. (2025). Critical Minerals and Metals Strategy South Africa 2025 [PDF]. <nowiki>https://www.gov.za/sites/default/files/gcis_document/202505/critical-minerals-and-metals-strategy-south-africa-2025.pdf</nowiki></ref>.
* زیرساخت بندری پیشرفته: بنادر دوربان، کیپ‌تاون و پرت الیزابت به عنوان گره‌های اصلی ترانزیت جهانی<ref>SCN Africa. (2023, June 29). Port logistics in South Africa: Challenges and solutions. <nowiki>https://scnafrica.com/2023/06/29/port-logistics-in-south-africa-challenges-solutions/</nowiki></ref>.

==== دیپلماسی چندجانبه ====
سیاست خارجی [[آفریقای جنوبی]] بر پایه غیرمتعهدی نوین تعریف می‌شود:

* حفظ روابط با غرب همراه با گسترش همکاری با [[چین]]، [[روسیه]] و هند<ref>TV BRICS. (2024, October 18). South Africa’s role in BRICS: How the republic influences the future of the group. <nowiki>https://tvbrics.com/en/news/south-africa-s-role-in-brics-how-the-republic-influences-the-future-of-the-group/</nowiki></ref>.
* حمایت از چندقطبی‌گرایی و نظم بین‌المللی عادلانه‌تر.
* مشارکت در ابتکارات جنوب–جنوب برای توسعه پایدار.

==== چالش‌ها ====
* فشار قدرت‌های بزرگ برای موضع‌گیری در منازعات جهانی (مانند جنگ اوکراین)<ref>ISPI. (2025, August 6). South Africa’s G20: The challenges and opportunities of an African presidency. <nowiki>https://www.ispionline.it/en/publication/south-africas-g20-the-challenges-and-opportunities-of-an-african-presidency-215472</nowiki></ref>.
* نیاز به موازنه میان منافع اقتصادی و اصول حقوق بشری.
* رقابت با اقتصادهای نوظهور دیگر برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی.

موقعیت جغرافیایی ممتاز، منابع راهبردی و حضور فعال در مجامع بین‌المللی، [[آفریقای جنوبی]] را به یک قدرت منطقه‌ای با نفوذ جهانی بدل کرده‌است. با این حال، پایداری این جایگاه به سیاست خارجی انعطاف‌پذیر و توان داخلی برای مدیریت فشارهای ژئوپلیتیکی وابسته است.

=== اهمیت ژئواکونومیک ===
[[آفریقای جنوبی]] با دومین اقتصاد بزرگ قاره پس از نیجریه، نقشی محوری در شبکه‌های تجاری، مالی و تأمین مواد معدنی استراتژیک جهان دارد<ref name=":5" /><ref name=":6" /><ref name=":7" />. این کشور حدود ۷۰٪ پلاتین جهان و بیش از یک‌سوم کروم و منگنز جهانی را تولید می‌کند؛ عناصری که در صنایع خودروسازی، الکترونیک و انرژی پاک کاربرد حیاتی دارند<ref>GlobalData. (2024). Platinum in South Africa – Mining Technology. <nowiki>https://www.mining-technology.com/data-insights/platinum-in-south-africa/</nowiki></ref><ref>Mining Weekly. (2025, May 20). Platinum, manganese, iron-ore, coal, chrome ore deemed ‘high-critical minerals’ for South Africa. <nowiki>https://www.miningweekly.com/article/platinum-manganese-iron-ore-coal-chrome-ore-deemed-high-critical-minerals-for-south-africa-2025-05-20</nowiki></ref>.

==== منابع معدنی استراتژیک ====
راهبرد ملی «مواد معدنی و فلزات حیاتی ۲۰۲۵» دولت، پلاتین، منگنز و کروم را در زمره «فوق‌بحرانی» قرار داده و بر توسعه زنجیره ارزش داخلی و صادرات محصولات فرآوری‌شده تأکید دارد<ref name=":17" /><ref name=":18" />. این سیاست در راستای کاهش وابستگی به خام‌فروشی و افزایش ارزش افزوده داخلی است.

==== زیرساخت‌های بندری و لجستیکی ====
بندرهای دوربان، کیپ‌تاون و ریچاردز بی به عنوان هاب‌های اصلی کشتیرانی آفریقا، نقشی کلیدی در صادرات مواد معدنی و کشاورزی ایفا می‌کنند<ref>Metalship. (2025, April 24). A comprehensive guide to ports and harbours in South Africa. <nowiki>https://www.metalship.org/article/ports-and-harbours-in-south-africa</nowiki></ref><ref>Transnet National Ports Authority. (2025). Port of Richards Bay Brochure. <nowiki>https://www.transnetnationalportsauthority.net/OurPorts/RichardsBay/Documents/Richards%20Bay%20Port%20Brochure.pdf</nowiki></ref>. بندر ریچاردز بی با ظرفیت جابه‌جایی سالانه بیش از ۸۰ میلیون تُن، بزرگ‌ترین بندر صادرات فله خشک در آفریقا است. اتصال این بنادر به شبکه ریلی و جاده‌ای، صادرات به کشورهای عضو SADC را تسهیل کرده‌است<ref name=":19">SADC Secretariat. (2023). Trade Protocol and Free Trade Area. <nowiki>https://www.sadc.int/pillars/trade</nowiki></ref><ref name=":20">Southern African Development Community Secretariat. (2023). SADC trade statistics report. <nowiki>https://www.sadc.int/sadc-statistics/trade-statistics-bulletin</nowiki></ref>.

==== توافقات و پیوندهای منطقه‌ای ====
[[آفریقای جنوبی]] با عضویت در SADC و اجرای «پروتکل تجارت آزاد» هزینه‌های تجارت فرامرزی را کاهش داده و زنجیره ارزش منطقه‌ای را در حوزه‌های کشاورزی، معدنی و صنعتی تقویت کرده‌است<ref name=":19" /><ref name=":20" /><ref>U.S. Department of Commerce. (2024). South Africa – Trade Agreements. <nowiki>https://www.trade.gov/country-commercial-guides/south-africa-trade-agreements</nowiki></ref>. همچنین، عضویت در منطقه تجارت آزاد قاره آفریقا (AfCFTA)، این کشور را به بازاری بالقوه با جمعیت ۱.۳ میلیارد نفر متصل کرده‌است.

==== خدمات مالی و سرمایه‌گذاری ====
بورس اوراق بهادار ژوهانسبورگ (JSE) به‌عنوان بزرگ‌ترین بورس آفریقا و نوزدهمین بورس بزرگ جهان از نظر ارزش بازار، بستر اصلی تأمین مالی پروژه‌های معدنی، صنعتی و زیرساختی را فراهم می‌کند<ref>Johannesburg Stock Exchange. (2025). Functions of an Exchange. <nowiki>https://www.jse.co.za/learn-how-to-invest/accessing-market/functions-exchange</nowiki></ref>.

==== گردشگری و اکوتوریسم ====
صنعت گردشگری، به‌ویژه اکوتوریسم، یکی از منابع مهم درآمدی است و در سال ۲۰۱۹ حدود ۱۵ میلیارد دلار برای اقتصاد کشور ایجاد کرده‌است<ref>UNWTO. (2022). Tourism Sector Recovery Plan – South Africa. <nowiki>https://www.tourism.gov.za/AboutNDT/Documents/Tourism%20Sector%20Recovery%20Plan.pdf</nowiki></ref>. «برنامه بهبود گردشگری» دولت پس از همه‌گیری کووید-۱۹ با تمرکز بر احیای تقاضا و بازسازی عرضه، این بخش را در مسیر بازگشت به سطوح پیشین قرار داده‌است<ref>South African Department of Tourism. (2023). Tourism Recovery Plan to bolster sector post-pandemic. <nowiki>https://www.tourism.gov.za/Media-Statements/Documents/Tourism%20Recovery%20Plan%20to%20bolster%20sector%20post%20pandemic.pdf</nowiki></ref>.

=== اهمیت ژئوکالچر ===
[[آفریقای جنوبی]] به‌عنوان یکی از متنوع‌ترین کشورهای جهان از نظر فرهنگی، به‌واسطه هم‌زیستی تاریخی و زنده اقوام، زبان‌ها و آیین‌ها، جایگاه برجسته‌ای در مطالعات ژئوکالچر دارد. این کشور با یازده زبان رسمی از جمله انگلیسی، آفریکانس، زولو، خوزا، سوتو، و تسوانا، نماد تنوع زبانی و قومی در قاره آفریقاست<ref name=":0" />.

==== سیاست فرهنگی و هویت ملی ====
پس از پایان آپارتاید، [[آفریقای جنوبی]] با اتخاذ سیاست «ملت رنگین‌کمان» (Rainbow Nation) به رهبری نلسون ماندلا، تلاش کرد تا هم‌زیستی اقوام را به‌عنوان محور هویت ملی بازتعریف کند<ref>Sigcau, S. (2020). The dynamism of South Africa’s diversity of cultures: A Rainbow nation. The Diplomatic Society. <nowiki>https://thediplomaticsociety.co.za/2955-the-dynamism-of-south-africas-diversity-of-cultures-a-rainbow-nation</nowiki></ref>. این مفهوم نه‌تنها در قانون اساسی و آموزش رسمی، بلکه در رسانه‌ها، هنر و ورزش نیز بازتاب یافته است.

میزبانی موفق جام جهانی فوتبال ۲۰۱۰، نخستین در قاره آفریقا، نمادی از اتحاد فرهنگی و توانمندی اجتماعی کشور بود که به تقویت دیپلماسی فرهنگی و تصویر جهانی [[آفریقای جنوبی]] کمک کرد<ref>Tshisimani, T. (2018). Post-apartheid cultural diplomacy: Sport, music and unity in South Africa. University of Pretoria Press. <nowiki>https://repository.up.ac.za</nowiki></ref>.

==== هنر، رسانه و موسیقی ====
* فیلم District 9 (2009) به کارگردانی نیل بلومکمپ، با بهره‌گیری از ژانر علمی‌تخیلی، استعاره‌ای قدرتمند از آپارتاید و تبعیض نژادی ارائه داد و به‌عنوان یکی از آثار شاخص سینمای سیاسی آفریقا شناخته شد<ref>Heller-Nicholas, A. (2015). From District Six to District 9: Apartheid, spectacle and the real. <nowiki>https://researchbank.swinburne.edu.au/file/1773d8b3-b15f-4659-8d67-94d4c28ebc71/1/PDF%20(Published%20version).pdf</nowiki></ref><ref>Boutin, W. (2025, July 25). What inspired the making of District 9?. SciFi Dimensions. <nowiki>https://www.scifidimensions.com/what-inspired-the-making-of-district-9</nowiki></ref>.
* موسیقی کوایتو (Kwaito)، زاده خیابان‌های ژوهانسبورگ در دهه ۱۹۹۰، صدای جوانان پساآپارتاید بود که با ریتم‌های آهسته، زبان‌های محلی و مضامین اجتماعی، به نماد مقاومت فرهنگی بدل شد<ref>Mtyolo, M. (2024, January 29). Kwaito was a rebellion: The role of music in shaping South Africa’s cultural identity. <nowiki>https://explain.co.za/2024/01/29/kwaito-was-a-rebellion-the-role-of-music-in-shaping-south-africas-cultural-identity</nowiki></ref><ref>Mexico Histórico. (2023). Exploring the global influence of Kwaito from South Africa. <nowiki>https://www.mexicohistorico.com/paginas/exploring-the-global-influence-of-kwaito-from-south-africa-ee3f22d7.html</nowiki></ref>.
* ژانر گووم (Gqom)، موسیقی الکترونیک خام و پرانرژی از دوربان، با تأثیر جهانی، فرهنگ شهری و رقص‌های خیابانی را به صحنه بین‌المللی آورد<ref>African Music Library. (2024). Gqom music genre history and style description. <nowiki>https://www.africanmusiclibrary.org/genre/Gqom</nowiki></ref>.

==== دیپلماسی علمی و فرهنگی ====
مؤسسات دانشگاهی مانند WiSER در دانشگاه ویتز و SACO در دانشگاه نلسون ماندلا، پروژه‌های مشترک فرهنگی با کشورهای آفریقایی و اروپایی اجرا کرده‌اند که شامل پژوهش‌های تطبیقی، تبادل دانشجویان، و توسعه صنایع خلاق بوده‌اند<ref>South African Cultural Observatory. (2024). About SACO. <nowiki>https://www.southafricanculturalobservatory.org.za</nowiki></ref>.

برنامه‌هایی مانند Spaces of Culture 2025 با حمایت اتحادیه اروپا، پروژه‌های فرهنگی مشترک میان هنرمندان آفریقایی و اروپایی را در حوزه‌هایی چون هنرهای دیجیتال، میراث، آموزش و حقوق بشر اجرا می‌کنند<ref>EUNIC. (2025). Spaces of Culture 2025 – Call for cultural relations project proposals. <nowiki>https://www.southafricanculturalobservatory.org.za/article/eunic-launches-spaces-of-culture-2025-a-call-for-cultural-relations-project-proposals-in-sub-saharan-africa</nowiki></ref>.

هویت فرهنگی [[آفریقای جنوبی]]، حاصل هم‌زیستی تاریخی و پویای اقوام، زبان‌ها و آیین‌هاست. این تنوع نه‌تنها منبع قدرت نرم و دیپلماسی فرهنگی است، بلکه بستری برای نوآوری هنری، گفت‌وگوی بین‌فرهنگی و توسعه پایدار اجتماعی فراهم کرده‌است.

=== تغییرات اقلیمی ===
[[آفریقای جنوبی]] با اقلیم‌هایی از بیابان کالاهاری تا سواحل نیمه‌گرمسیری، در برابر تغییرات اقلیمی آسیب‌پذیر است. افزایش دما، خشکسالی‌های شدید، و بیابان‌زایی، تهدیدی جدی برای کشاورزی، منابع آب و امنیت غذایی کشور محسوب می‌شوند.

* طبق گزارش IPCC، تا سال ۲۰۵۰ بارش در مناطق غربی کشور بیش از ۲۰٪ کاهش خواهد یافت، در حالی که دمای متوسط سالانه افزایش می‌یابد<ref>(IPCC, 2022)</ref>.
* خشکسالی‌های مکرر در سال‌های اخیر موجب کاهش عملکرد محصولات کشاورزی و افزایش قیمت مواد غذایی شده‌اند؛ به‌طوری‌که قیمت ذرت در [[آفریقای جنوبی]] در مارس ۲۰۲۴ تا ۳۶٪ افزایش یافت<ref>(World Bank, 2025)</ref>.

=== پاسخ‌های سیاستی و نهادی ===
دولت با تدوین سند ملی تغییرات اقلیمی برای رشد و توسعه (NCCCS) و تصویب قانون تغییرات اقلیمی<ref name=":21">Climate Change Bill. (2024). South Africa’s Climate Change Act. <nowiki>https://www.dffe.gov.za/sites/default/files/docs/climatechangebill2024.pdf</nowiki></ref>، چارچوبی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و تطبیق با شرایط جدید اقلیمی فراهم کرده‌است<ref name=":21" />.

* برنامه انتقال عادلانه انرژی (Just Energy Transition Partnership) با حمایت اتحادیه اروپا، آلمان، فرانسه و بانک جهانی، بیش از ۱۲.۸ میلیارد دلار بودجه برای پروژه‌های تجدیدپذیر و توسعه پایدار فراهم کرده‌است<ref>Presidential Climate Commission. (2023). South Africa Investment Plan – Just Energy Transition Partnership. <nowiki>https://www.climatecommission.org.za/jettipRouault</nowiki>, M., Dieppois, B., Tim, N., Hünicke, B., & Zorita, E. (2024). Southern Africa climate over the recent decades: Description, variability and trends. In Sustainability of Southern African ecosystems under global change (pp. 149–168). Springer. <nowiki>https://doi.org/10.1007/978-3-031-10948-5_6</nowiki></ref>.
* ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر از ۱۱ گیگاوات در ۲۰۲۳ به ۲۸ گیگاوات تا ۲۰۳۰ افزایش خواهد یافت، شامل پروژه‌هایی نظیر Redstone CSP و Khauta South Solar PV که مجموعاً بیش از ۴۰۰۰ مگاوات ظرفیت جدید ایجاد می‌کنند<ref>Department of Mineral Resources and Energy. (2023). Renewable energy independent power producer procurement programme: Project status. <nowiki>https://www.dmre.gov.za/energy-resources/reippp-programme</nowiki></ref>.

==== احیای اکوسیستم‌ها و همکاری‌های بین‌المللی ====
* مشارکت در ابتکار AFR100 برای احیای زمین‌های تخریب‌شده و پروژه‌های جنگل‌کاری در مناطق خشک‌سیر ادامه دارد (AFR100, 2025).
* همکاری با بانک جهانی و صندوق محیط زیست جهانی (GEF) برای تأمین مالی پروژه‌های تطبیقی در مناطق روستایی، به تثبیت معیشت و کاهش مهاجرت داخلی کمک کرده‌است<ref>Global Environment Facility. (2025). South Africa Country Profile. <nowiki>https://www.thegef.org/projects-operations/country-profiles/south-africa</nowiki></ref>.

=== محیط زیست و حفاظت ===
[[آفریقای جنوبی]] یکی از کشورهای مگاتنوع زیستی جهان است که پنج قلمرو گیاهی متمایز و بیش از ۲۵ پارک ملی را در خود جای داده است<ref>Government of South Africa,2015</ref>

* پارک ملی کروگر با وسعتی نزدیک به ۲ میلیون هکتار، زیستگاه «بیگ فایو» و هزاران گونه پرنده و گیاهی است<ref name=":22">(WWF South Africa, 2025)</ref>.
* ذخیره‌گاه زیست‌کره iSimangaliso Wetland Park در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده و زیستگاه نهنگ‌های جنوبی، دلفین‌ها و لاک‌پشت‌های دریایی است<ref>Cape Argus. (2025, July 29). Celebrating World Conservation Day: South Africa's commitment to biodiversity. <nowiki>https://capeargus.co.za/weekend-argus/news/2025-07-29-celebrating-world-conservation-day-south-africas-commitment-to-biodiversity</nowiki></ref>.

چارچوب قانونی و نهادی

* قانون مدیریت تنوع زیستی ملی (NEMBA, 2004) و آیین‌نامه‌های مرتبط با گونه‌های مهاجم (AIS Regulations, 2014)، کنترل قابل‌توجهی بر جمعیت گیاهان و جانوران غیر بومی اعمال کرده‌اند<ref name=":15" /><ref name=":14" />.
* برنامه‌های مشارکتی با WWF South Africa و SANBI برای حفاظت از گونه‌های در معرض تهدید مانند کرگدن سیاه، پلنگ آفریقایی و پنگوئن آفریقایی اجرا می‌شود<ref name=":22" />.
* در سال ۲۰۲۴، [[آفریقای جنوبی]] نخستین کشور جهان بود که تمام ۱۱ معیار جهانی مناطق کلیدی تنوع زیستی (KBA) را به‌طور کامل اجرا کرد و ۲۶۳ منطقه را به‌عنوان مناطق اولویت‌دار ثبت نمود<ref>Cape Argus. (2025, July 29). Celebrating World Conservation Day: South Africa's commitment to biodiversity. <nowiki>https://capeargus.co.za/weekend-argus/news/2025-07-29-celebrating-world-conservation-day-south-africas-commitment-to-biodiversity</nowiki></ref>.

==== کنترل آلودگی و مدیریت منابع ====
* قانون کیفیت هوای ملی (Air Quality Act, 2004) و آیین‌نامه‌های محلی مانند Air Quality Management By-law, 2025، چارچوبی برای کنترل انتشار آلاینده‌ها از صنایع، وسایل نقلیه و منابع شهری فراهم کرده‌اند<ref>OpenBylaws. (2025). Air Quality Management By-law, 2025. <nowiki>https://openbylaws.org.za/akn/za-wc012/act/by-law/2025/air-quality/eng@2025-06-09/source</nowiki></ref>.
* ایستگاه‌های پایش کیفیت هوا در پرتوریا و ژوهانسبورگ داده‌هایی ارائه کرده‌اند که منجر به اصلاح فرآیندهای صنعتی در حوزه فولاد و معدن شده‌اند<ref>Lancet Countdown. (2025, July). South Africa: Information sheet on climate change, air pollution, and health. <nowiki>https://lancetcountdown.org/wp-content/uploads/2025/07/South-Africa_Info-Sheet_V1.0_23Jul2025.pdf</nowiki></ref>.
* برنامه‌های حفاظت از رودخانه‌ها و بازیافت آب در استان‌های خشک‌سیر مانند کیپ شمالی، با هدف تأمین آب شرب و حفظ اکوسیستم‌های آبزی در حال اجرا هستند (Department of Environmental Affairs, 2025).

با کمال میل آلبا جان! در ادامه، یک نتیجه‌گیری جامع برای فصل «جغرافیای طبیعی [[آفریقای جنوبی]]» ارائه می‌دهم که تمام بخش‌های اصلی مانند اقلیم، منابع طبیعی، تنوع زیستی، مخاطرات محیطی و سیاست‌های حفاظتی را در بر می‌گیرد:

=== نتیجه‌گیری  ===
جغرافیای طبیعی [[آفریقای جنوبی]]، تصویری از تنوع، پویایی و چالش‌های هم‌زمان است. این کشور با گستره‌ای از بیابان‌های خشک کالاهاری تا سواحل نیمه‌گرمسیری، از کوه‌های دراکنزبِرگ تا تالاب‌های سیمانگالیسو، یکی از غنی‌ترین چشم‌اندازهای طبیعی قاره آفریقا را در خود جای داده است. چنین تنوعی نه‌تنها بستر شکل‌گیری تمدن‌های بومی و اقتصادهای منطقه‌ای بوده، بلکه امروز نیز نقش کلیدی در توسعه پایدار، گردشگری، و دیپلماسی زیست‌محیطی ایفا می‌کند.

اقلیم متغیر کشور، با بارندگی‌های نامنظم و خشکسالی‌های دوره‌ای، چالش‌هایی جدی برای کشاورزی، منابع آب و امنیت غذایی ایجاد کرده‌است. با این حال، سیاست‌های اقلیمی نوآورانه مانند قانون تغییرات اقلیمی و برنامه انتقال عادلانه انرژی، نشان‌دهنده تلاش دولت برای هم‌راستا کردن توسعه با پایداری زیست‌محیطی است.

در حوزه تنوع زیستی، [[آفریقای جنوبی]] با ثبت بیش از ۲۵ پارک ملی و اجرای سیاست‌های حفاظتی پیشرفته، توانسته است جایگاه خود را به‌عنوان یکی از کشورهای مگاتنوع زیستی جهان تثبیت کند. حفاظت از گونه‌های در معرض تهدید، کنترل گونه‌های مهاجم، و احیای اکوسیستم‌های تخریب‌شده، بخشی از راهبردهای ملی برای حفظ میراث طبیعی کشور است.

در نهایت، جغرافیای طبیعی [[آفریقای جنوبی]] نه‌تنها منبعی برای بهره‌برداری اقتصادی و فرهنگی، بلکه بستری برای بازاندیشی در مفهوم توسعه در عصر بحران‌های اقلیمی است. این کشور با تکیه بر دانش بومی، ظرفیت‌های علمی، و همکاری‌های بین‌المللی، می‌تواند الگویی برای هم‌زیستی هوشمندانه با طبیعت در جنوب جهانی باشد.

== نیز نگاه کنید به ==
[[جغرافیای طبیعی روسیه]]؛ [[جغرافیای طبیعی سودان]]؛ [[جغرافیای طبیعی اردن]]؛ [[جغرافیای انسانی ژاپن|جغرافیای طبیعی ژاپن]]؛ [[جغرافیای طبیعی کوبا]]؛ [[جغرافیای طبیعی در چین]]؛ [[جغرافیای طبیعی لبنان]]؛ [[جغرافیای طبیعی تونس]]؛ [[جغرافیای طبیعی مصر]]؛ [[جغرافیای طبیعی ساحل عاج]]؛ [[جغرافیای طبیعی افغانستان]]؛ [[جغرافیای طبیعی فرانسه]]؛ [[جغرافیای طبیعی سوریه]]؛ [[جغرافیای طبیعی اسپانیا]]؛ [[جغرافیای طبیعی اوکراین]]؛ [[جغرافیای طبیعی تایلند]]؛ [[جغرافیای طبیعی آرژانتین]]؛ [[جغرافیای طبیعی قطر]]؛ [[جغرافیای طبیعی امارات متحده عربی]]؛ [[جغرافیای طبیعی سیرالئون]]؛ [[جغرافیای طبیعی اتیوپی]]؛ [[جغرافیایی طبیعی سنگال]]؛ [[جغرافیای طبیعی زیمبابوه]]؛ [[جغرافیای طبیعی بنگلادش]]؛ [[جغرافیای طبیعی سریلانکا]]؛ [[جغرافیای طبیعی تاجیکستان]]؛ [[جغرافیای طبیعی گرجستان]]؛ [[جغرافیای طبیعی قزاقستان]]؛ [[جغرافیای طبیعی مالی]]

== کتابشناسی ==
<references />

== نویسنده مقاله ==
علی نصیری

ویرایش دانشنامه ملل

== منبع اصلی ==
نصیری ، علی (۱۴۰۱). جغرافیای طبیعی [[آفریقای جنوبی]] (ز. اصلانی، ویراستار). انتشارات بین‌المللی الهدی.
[[رده:جغرافیای طبیعی]]
بازگشت به جغرافیای طبیعی آفریقای جنوبی.
برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=جغرافیای_طبیعی_آفریقای_جنوبی»