نمایش مبدأ برای خط و تحول آن در عراق

به دلیل زیر، اجازهٔ ویرایش این صفحه ندارید:
عملی که درخواست کرده‌اید منحصر به کاربران این گروه است: کاربران.
می‌توانید مبدأ این صفحه را ببینید و رونوشت بردارید:
'''خط و تحول آن در عراق'''

علی اکبر اسدی

خط در عراق مسیری طولانی از تحول و تکامل را پیموده است. از ریشه‌های باستانی تا دوران اسلامی و شرایط کنونی، این خط همواره بازتاب‌دهنده هویت فرهنگی و تاریخی مردم عراق بوده است. در دوران پیش از اسلام، منطقه بین‌النهرین مهد تمدن‌های باستانی مانند سومری‌ها، اکدی‌ها، بابلی‌ها و آشوری‌ها بود که هر کدام نظام‌های نوشتاری منحصر به فردی داشتند. با ظهور اسلام و گسترش زبان عربی، خط کوفی که از خط سریانی مشتق شده بود، در شهر کوفه توسعه یافت و به یکی از مهم‌ترین خطوط اسلامی تبدیل شد. این خط به دلیل زوایای تیز و اشکال هندسی‌اش، برای کتابت قرآن و متون مذهبی مورد استفاده قرار می‌گرفت.

در اوایل اسلام، خط کوفی مهم‌ترین خط رایج برای کتابت قرآن و اسناد رسمی بود. اما خط کوفی ساختاری خشک و زوایای تیز داشت که خوانایی را دشوار می‌کرد. در دوره عباسی، به دلیل افزایش نیاز به کتابت سریع‌تر و خواناتر، خط کوفی به تدریج تغییر کرد و شکل‌های متنوع‌تری از آن به‌وجود آمد. محمد بن علی مقله بغدادی معروف به ابن مُقله (886-940 م) از بزرگ‌ترین خوشنویسان این دوران بود که قواعدی برای تناسب و نسبت حروف خط عربی وضع کرد. وی اصولی مانند نسبت بین طول و عرض حروف، انحنای دقیق و تقارن در نوشتار را معرفی کرد. نتیجه تلاش‌های ابن مقله و دیگر خوشنویسان عباسی، ظهور خطوط جدیدی مانند نسخ، ثلث، ریحانی و دیوانی بود که هرکدام کاربرد خاصی داشتند.


[i]

خط نسخ یکی از مهم‌ترین خطوطی بود که در دوران عباسی توسعه یافت. این خط خوانایی بالایی دارد و هنوز هم در کتابت قرآن کریم و متون رسمی استفاده می‌شود. خط نسخ به دلیل زیبایی و سهولت نگارش، جایگزین خط کوفی در نگارش قرآن شد. خط ثلث یکی از زیباترین و پرکاربردترین خطوط در معماری اسلامی، کتیبه‌های مساجد و نسخه‌های نفیس قرآن است که  برای تزیین مساجد، کاشی‌کاری‌ها و بناهای اسلامی استفاده می‌شد. خط دیوانی در اسناد رسمی و مکاتبات دیوان‌های حکومتی مورد استفاده قرار می‌گرفت. این خط ظاهری روان و سیال دارد و بعدها در دوران عثمانی به اوج خود رسید. خط ریحانی، نسخه‌ای ظریف‌تر از خط ثلث بود که برای کتابت قرآن و آثار ادبی به کار می‌رفت. خط محقق  نیز از زیباترین خطوط مورد استفاده در کتب علمی و دینی بود و خوشنویسان ایرانی مانند یاقوت المستعصمی این خط را تکامل بخشیدند. از جمله خوشنویسان برجسته دوره عباسی عبارت بودند از: ابن مقله؛ ابن البواب و؛ یاقوت المستعصمی.[ii]

امروزه، خط عربی همچنان در عراق جایگاه ویژه‌ای دارد. با وجود تکنولوژی‌های نوین و استفاده گسترده از تایپ و چاپ، هنر خوشنویسی در عراق زنده است و در مدارس و مراکز فرهنگی آموزش داده می‌شود. همچنین، در معماری معاصر عراق، از خطوط سنتی برای تزئینات استفاده می‌شود که نشان‌دهنده پیوند عمیق فرهنگی با گذشته است.
----[i][i] سهيلة ياسين الجبوري، الخط العربي وتطوره في العصور العباسية في العراق، بغداد: المكتبة الأهلية، 1381هـ/1962م، صص 50-106.

[ii] المرجع السابق.
بازگشت به خط و تحول آن در عراق.
برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=خط_و_تحول_آن_در_عراق»