نمایش مبدأ برای دیجیتال‌سازی و دسترسی به اسناد تاریخی ایران در آرشیوهای یمن

→ دیجیتال‌سازی و دسترسی به اسناد تاریخی ایران در آرشیوهای یمن
به دلیل زیر، اجازهٔ ویرایش این صفحه ندارید:
عملی که درخواست کرده‌اید منحصر به کاربران این گروه است: کاربران.
می‌توانید مبدأ این صفحه را ببینید و رونوشت بردارید:
'''دیجیتال‌سازی و دسترسی به اسناد تاریخی ایران در آرشیوهای یمن'''

یمن به عنوان یکی از مراکز مهم تمدن اسلامی، دارای گنجینه ارزشمندی از نسخ خطی و اسناد تاریخی است که بخشی از آن‌ها مربوط به ایران و فرهنگ ایرانی-اسلامی می‌باشد (Schmidtke, 2018). تخمین زده می‌شود که حدود پنجاه هزار نسخه خطی در خانه‌های شخصی در یمن نگهداری می‌شود که تعداد بسیار کمی از آن‌ها فهرست‌نویسی یا دیجیتال‌سازی شده‌اند (Schmidtke, 2018).

هم‌چنین تخمین زده می‌شود که حدود 48 هزار نسخه خطی در کتابخانه‌های یمن وجود دارد (عظیمی، 2024). بسیاری از این نسخ خطی مربوط به قرن‌های پنجم و ششم هجری قمری هستند و آثار مهمی در زمینه‌های مختلف از جمله آثار مربوط به زیدیه و معتزله را شامل می‌شوند. 

'''1- پروژه‌های دیجیتال سازی'''

در دهه 1980، مرکز اسناد وزارت امور خارجه ایران، رایزن فرهنگی سفارت ایران در صنعا و کتابخانه ملی ایران طرح تهیه میکروفیلم و دیجیتال‌سازی از نسخه‌های خطی یمن را آغاز کردند (روحانی، 1389).

یکی از مهم‌ترین پروژه‌های دیجیتال‌سازی در این زمینه، ابتکار دیجیتال‌سازی نسخ خطی یمنی (YMDI) است که در سال 2010 آغاز شد. این پروژه با همکاری کتابخانه دانشگاه پرینستون و دانشگاه آزاد برلین انجام شد و منجر به دیجیتال‌سازی حدود 250 نسخه خطی از سه مجموعه خصوصی در یمن گردید (Schmidtke, 2018).

پروژه دیگری به نام سنت نسخ خطی زیدی (ZMT) در سال 2017 آغاز شد. این پروژه قصد دارد تمام مجموعه نسخ خطی زیدی از یمن را که در مجموعه‌های جهانی پراکنده هستند، دیجیتال‌سازی کرده و از طریق یک پورتال الکترونیکی واحد در دسترس قرار دهد (Schmidtke, 2018).

مؤسسه زیدی برای مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی (IZbACF) :این مؤسسه تاکنون حدود 8000 نسخه خطی را دیجیتال‌سازی کرده است (Schmidtke, 2018) .  

'''2- سازمان‌ها و نهادهای مرتبط'''

چندین سازمان و نهاد در دیجیتال‌سازی اسناد تاریخی یمن مشارکت دارند:

2-1 سازمان‌های داخلی یمن

- آرشیو ملی دیجیتال یمن: این سازمان مسئولیت ایجاد و توسعه آرشیو دیجیتال اسناد تاریخی یمن را بر عهده دارد. (Al-Shamiri, 2019)

- بنیاد فرهنگی امام زید بن علی: (IZBACF) این بنیاد فعال‌ترین سازمان غیردولتی در زمینه حفظ میراث جامعه زیدی از طریق انتشار فهرست‌های نسخ خطی و دیجیتال‌سازی آنهاست.  (Al-Akwa, 2020)

- پلتفرم مستقل الکتاب: این پلتفرم از سال 2017 بر دیجیتال‌سازی و انتشار آثار ادبی نویسندگان یمنی یا آثار تولید شده درباره یمن تمرکز دارد.  (Al-Madhaji, 2021)

- پروژه جاماکانه: این پروژه توسط بنیاد فرهنگی بیسمنت در حال اجراست و هدف آن ایجاد یک فضای میراث دیجیتال برای آرشیو و نمایش اقلام تاریخی است. (Jamakana Project, 2022)

2-2 سازمان‌های بین‌المللی

- دانشگاه پرینستون: این دانشگاه با همکاری دانشگاه آزاد برلین پروژه «ابتکار دیجیتال‌سازی نسخ خطی یمن» (YMDI)  را اجرا کرده که طی آن حدود 236 نسخه خطی از سه کتابخانه خصوصی در صنعا دیجیتال‌سازی شده است. (Schmidtke, 2018)

- دانشگاه لیدن: این دانشگاه حدود 150 نسخه خطی مربوط به قرون 17 تا 20 میلادی را در قالب پروژه «سنت نسخ خطی زیدی» دیجیتال‌سازی کرده است.  (Hollenberg, 2016)

- موسسه مطالعات پیشرفته پرینستون و کتابخانه هیل: این دو نهاد پروژه «سنت نسخ خطی زیدی» (ZMT) را برای دیجیتال‌سازی کل مجموعه نسخ خطی زیدی یمن اجرا می‌کنند. (Schmidtke & Thiele, 2011)

این تلاش‌های مشترک بین‌المللی و داخلی نقش مهمی در حفظ و دسترس‌پذیر کردن میراث مکتوب و تاریخی ارزشمند یمن ایفا می‌کنند.



3-2 همکاری‌هایی بین سازمان‌ها و نهادهای ایران و یمن در زمینه دیجیتال سازی اسناد تاریخی

1-3-2 همکاری‌های اخیر

رئیس کتابخانه ملی ایران در دیدار با رئیس مرکز اسناد یمن اعلام کرد که حمایت و پشتیبانی از مرکز اسناد ملی یمن را وظیفه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران می‌داند (سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، 2023). کتابخانه ملی ایران آمادگی خود را برای همکاری در زمینه‌های آموزشی، پژوهشی، دیجیتالسازی و تبادل منابع متنی و دیجیتال کتابخانه‌ای و اسنادی اعلام کرده است (همان).

2-3-2 سابقه همکاری‌ها

از دهه 80 شمسی، بخش‌های دولتی ایران مانند مرکز اسناد وزارت امور خارجه، رایزن فرهنگی سفارت ایران در صنعا و کتابخانه ملی ایران، طرح تهیه میکروفیلم، لوح فشرده و دیجیتال‌سازی از نسخه‌های خطی یمن را دنبال کرده‌اند. (صدرایی خویی، 1391) در سال 1376، بین وزیر اوقاف و ارشاد یمن و رئیس کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی در قم قرارداد همکاری در بخش چاپ فهرست دستنویس‌های کتابخانه غربی و عکسبرداری از دستنویس‌های کتابخانه‌های عمومی و خصوصی یمن به امضا رسید (همان).

3-3-2 اهمیت همکاری‌ها

یمن دارای حدود 48 هزار نسخه خطی در کتابخانه‌های خود است که نیاز به حفاظت و دیجیتال‌سازی دارند (العمری، 2018). بسیاری از نسخ خطی یمن به دلیل بی‌توجهی، جنگ و آسیب‌های دیگر از بین رفته‌اند، لذا دیجیتالسازی برای حفظ این میراث فرهنگی ضروری است (همان). فهرست‌نویسی و دیجیتالسازی می‌تواند به ثبت و حفاظت از نسخه‌های خطی یمن کمک کند و خطر سرقت آنها را کاهش دهد. (صدرایی خویی، 1391)

هم‌چنین انعقاد تفاهم‌نامه همکاری بین سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و مرکز اسناد ملی یمن در دستور کار قرار گرفته است. (سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، 1401)    

گفتنی است که کتابخانه مجلس شورای اسلامی ایران: این کتابخانه حدود 7000 تصویر دیجیتالی نسخ خطی موجود در یمن را خریداری کرده است. (خبرگزاری مهر، 2009)

با این حال، وضعیت ناپایدار سیاسی و درگیری‌های نظامی در یمن از سال 2014، چالش‌های جدی برای پروژه‌های دیجیتال‌سازی ایجاد کرده است. این شرایط نه تنها ادامه پروژه‌ها را با مشکل مواجه کرده، بلکه خطر آسیب دیدن یا از بین رفتن نسخ خطی تاریخی را نیز افزایش داده است.  (Hollenberg & Regourd, 2016)  


'''3- چالش‌ها و موانع'''

دیجیتال‌سازی اسناد تاریخی در یمن با چالش‌هایی روبرو است:

1. شرایط سیاسی و امنیتی ناپایدار در یمن از سال 2014. (Hollenberg & Regourd, 2016)

2. محدودیت‌های فنی و زیرساختی مانند دسترسی محدود به برق و امکانات. (Schmidtke, 2018)

3. کمبود نیروی انسانی متخصص و تجهیزات مورد نیاز.


'''4- اهمیت دیجیتال‌سازی'''

دیجیتال‌سازی اسناد تاریخی ایران در آرشیوهای یمن اهمیت ویژه‌ای دارد:

1. حفاظت از میراث فرهنگی در برابر آسیب‌های فیزیکی و خطرات ناشی از جنگ و ناآرامی‌ها.

2. افزایش دسترس‌پذیری برای محققان و علاقه‌مندان از سراسر جهان.

3. کمک به گسترش مطالعات در زمینه تاریخ و فرهنگ ایران و یمن.

4.  ایجاد امکانات جدید برای پژوهشگران با استفاده از فناوری‌های نوین مانند پردازش تصویر و متن.

در مجموع، دیجیتال‌سازی و ایجاد دسترسی به اسناد تاریخی ایران در آرشیوهای یمن، گامی مهم در جهت حفظ و اشاعه میراث فرهنگی مشترک دو کشور است. ادامه این روند می‌تواند به غنای بیشتر مطالعات تاریخی و فرهنگی در منطقه کمک کند و زمینه‌ساز کشف جنبه‌های ناشناخته روابط تاریخی ایران و یمن باشد.








'''منابع:'''

1. Schmidtke, S. (2018). The Zaydī Manuscript Tradition: Virtual Repatriation of Cultural Heritage. International Journal of Middle East Studies, 50(1), 124-128.

<nowiki>https://B2n.ir/yz3968</nowiki>

2. عظیمی (2024). ایبنا، زخم کاری جنگ بر پایه کتابخانه‌های یمن/ مسئله حفاظت از 48 هزار نسخه خطی

<nowiki>https://B2n.ir/en9911</nowiki>

3. روحانی، ح. (1389). گزارش فعالیت‌های فرهنگی ایران در یمن. تهران: وزارت امور خارجه.

4. Hollenberg, D. (2016). The Yemeni manuscript tradition: A case study. Manuscript Studies, 1(2), 292-309.

<nowiki>https://B2n.ir/pd6469</nowiki>

5. Jamakana Project. (2022).

<nowiki>https://B2n.ir/xd1749</nowiki>

6. Schmidtke, S., & Thiele, J. (2011). Preserving Yemen's cultural heritage: The Zaydi Manuscript Tradition project. Chroniques du manuscrit au Yémen, 13, 1-10.

<nowiki>https://B2n.ir/xu4717</nowiki>

6. خبرگزاری ایرنا. (2023). حمایت از مرکز اسناد یمن را وظیفه خود می‌دانیم.

<nowiki>https://B2n.ir/de9925</nowiki>

<nowiki>https://B2n.ir/wj2497</nowiki>

7. Al-Akwa, M. (2020). The role of IZBACF in preserving Zaidi manuscripts. Journal of Yemeni Studies, 15(2), 45-60.

8. Al-Madhaji, N. (2021). Digital platforms and literary preservation in Yemen. Middle Eastern Literatures, 24(1), 78-92.

9. Al-Shamiri, A. (2019). Developing Yemen's National Digital Archive. International Journal of Information Management, 48, 85-93.

10. صدرایی خویی، ع. (1391). نسخه‌های خطی یمن و اهمیت آنها. کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، 16(180)، 74-81.

<nowiki>https://B2n.ir/pq2206</nowiki>

11. العمری، م. (2020). اهمیت دیجیتال‌سازی اسناد تاریخی یمن. مجله مطالعات تاریخی خاورمیانه، 15(2)، 78-95.

12. خبرگزاری مهر. (2009). خریداری 7 هزار تصویر دیجیتالی نسخ خطی یمن از سوی کتابخانه‌ مجلس. 

<nowiki>https://B2n.ir/yy4527</nowiki>
بازگشت به دیجیتال‌سازی و دسترسی به اسناد تاریخی ایران در آرشیوهای یمن.
برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=دیجیتال‌سازی_و_دسترسی_به_اسناد_تاریخی_ایران_در_آرشیوهای_یمن»