نمایش مبدأ برای روابط و همکاری‌های فرهنگی بخش‌های غیرحاکمیتی ایران و عراق

→ روابط و همکاری‌های فرهنگی بخش‌های غیرحاکمیتی ایران و عراق
به دلیل زیر، اجازهٔ ویرایش این صفحه ندارید:
عملی که درخواست کرده‌اید منحصر به کاربران این گروه است: کاربران.
می‌توانید مبدأ این صفحه را ببینید و رونوشت بردارید:

روابط فرهنگی ایران و عراق ریشه‌ای کهن دارد و به سده‌های پیش بازمی‌گردد. این دو کشور به‌رغم تفاوت‌های سیاسی، دارای اشتراکات مذهبی، فرهنگی، زبانی و تاریخی بسیاری هستند. در سال‌های اخیر، علاوه بر روابط رسمی بین دولت‌ها، بخش‌های غیرحاکمیتی از جمله مؤسسات مردمی، سازمان‌های غیردولتی (NGOها)، انجمن‌های فرهنگی، مؤسسات خیریه و نهادهای مذهبی نقش مهمی در تقویت مناسبات فرهنگی بین دو کشور ایفا کرده‌اند<ref>خبرگزاری رسمی حوزه، هفت نقطه اشتراک مهم میان مردم ایران و عراق، قابل بازیابی از:

https://www.hawzahnews.com/news/1031937</ref>. این مقاله به بررسی نقش و تأثیر این نهادهای غیرحاکمیتی در توسعه روابط فرهنگی ایران و عراق می‌پردازد. 

=== اهمیت روابط فرهنگی غیرحاکمیتی  ===
بخش‌های غیرحاکمیتی به‌دلیل انعطاف‌پذیری بیشتر و عدم وابستگی به دیپلماسی رسمی و سازوکارهای بروکراتیک، می‌توانند در شرایط مختلف سیاسی، به تقویت ارتباطات فرهنگی کمک کنند. این نهادها معمولاً با تکیه بر اشتراکات مردمی و داوطلبانه، زمینه‌ساز تعاملات عمیق‌تر و پایدارتری هستند. در رابطه ایران و عراق، این نقش به‌ویژه پس از سقوط صدام حسین و افزایش آزادی‌های اجتماعی در عراق پررنگ‌تر شده است.  

=== زمینه‌های همکاری فرهنگی غیرحاکمیتی  ===

==== ۱. نهادهای مذهبی و تشکل‌های دینی  ====
یکی از مهم‌ترین بخش‌های غیرحاکمیتی فعال در روابط ایران و عراق، نهادهای مذهبی هستند. مراجع تقلید، حسینیه‌ها، هیئت‌های مذهبی و مؤسسات وابسته به حوزه‌های علمیه در دو کشور، همواره ارتباط نزدیکی داشته‌اند.  

===== حوزه‌های علمیه =====
حوزه‌های علمیه قم و نجف سال‌هاست که به‌عنوان قطب‌های علمی شیعه در تعامل هستند. بسیاری از طلاب عراقی در ایران تحصیل می‌کنند و بالعکس. بایستی دانست که حوزه‌های علمیه در سال های گذشته تلاش خوبی برای ایجاد فضای غیردولتی نموده اند. تشکیل حوزه های غیردولتی همانند: مشکات، مکتب الصادق، امام جعفر صادق و ... که همواره بر غیردولتی بودن تلاش کرده اند، فضای ارتباطات حوزوی غیرحاکمیتی میان ایران و عراق را توسعه داده است.

===== هیئت‌های مذهبی =====
هیئت‌های زنجیرزنی و عزاداری ایرانی در ایام محرم و صفر با حضور در عراق، به ویژه در کربلا و نجف، به تبادل فرهنگی می‌پردازند. هرکدام از استان های ایران در شهرهای زیارتی [[عراق]] همانند نجف، کربلا و سامرا، چندین حسینیه و مسجد دارند و همواره جامعه ی مذهبی عراق با زائران ایرانی را به هم می آمیزد<ref>گزارش: آدرس موکب های ایرانی در نجف، کربلا و مسیر پیاده روی، قابل بازیابی از: https://safarbe.ir/mokeb</ref>.

===== همکاری های فرهنگی =====
افزون بر فضای زیارتی و اسکان زائران و آمیختگی مردم ایران و عراق، فعالیت های فرهنگی و آیینی قابل توجهی میان نهادهای مردمی و غیر حاکمیتی ایران و عراق جاری است. برخی مؤسسات مردم‌نهاد یا مذهبی مانند "[https://www.shamstoos.ir/ بنیاد بین‌المللی امام رضا (ع)"]، "[https://www.razavi.ir/ تولیت آستان قدس رضوی]"؛ [https://amfm.ir/ "آستان قدس حضرت معصومه قم]" ، "[https://imamhussain.org/persian عتبه حسینیه کربلا]"، "عتبه عباسیه کربلاء"<ref>گزارش عقد تفاهم‌نامه مشترک سازمان فرهنگی آستان قدس رضوی با عتبه عباسیه در حوزه فرهنگی، قابل بازیابی از:

https://www.razavi.news/fa/news/45204</ref>، "[https://fa.imamali.net/ عتبه علویه نجف]" در برگزاری مراسم مشترک در ایام سوگواری بر پیشوایان مذهب تشیع، نقش مؤثری دارند. آنان در اجرای برنامه های فرهنگی و پژوهشی نیز درصدد همکاری با یکدیگر هستند. همچنانکه تفاهم‌نامه‌هایی میان مؤسسات مردم نهاد در ایران با مؤسسات مردم نهاد در [[عراق]] بسته شده است<ref>گزارش: امضای تفاهم نامه همکاری بین انتشارات آستان قدس رضوی و عتبه عباسی؛ قابل بازیابی از: https://www.iribnews.ir/fa/news/2522156</ref>.

===== توسعه حرم های زیارتی =====
یکی از مهم ترین فضاهای همکاری میان ایران و عراق در گستره ی غیرحاکمیتی، تلاش مردم ایران و مؤسسات مذهبی برای به‌سازی، بازسازی و توسعه ی حرم [[مکتب اهل بیت و پیروان آن در عراق|اهل بیت در کشور عراق]] است. در این راستا نهادهای حاکمیتی و غیرحاکمیتی مختلفی با جمع آوری کمک های مردمی و کانالیزه کردن آن در مسیر توسعه‌ی حرم‌های زیارتی فعال هستند و در این راستا قراردادها و تفاهم نامه های متعددی میان مؤسسات مردم‌نهاد ایران با عتبات عالیات در [[عراق]] منعقد شده است<ref>خبرنگاری برنا، امضا نهایی قرارداد توسعه حرم علوی در نجف اشرف، قابل بازیابی از:  https://borna.news/fa/news/106335</ref>.

==== ۲. سازمان‌های مردم‌نهاد (NGOها) و مؤسسات خیریه  ====
سازمان‌های غیردولتی در سال‌های اخیر نقش مهمی در توسعه روابط فرهنگی ایران و [[عراق]] داشته‌اند. این مؤسسات معمولاً در زمینه‌های آموزشی، بهداشتی و فرهنگی فعالیت می‌کنند.

===== مؤسسات خیریه ایرانی =====
سازمان‌هایی مانند "[https://rcs.ir/ جمعیت هلال احمر ایران]" و "[https://mahak-charity.org/ مؤسسه محک]" در کمک‌رسانی به مناطق محروم [[عراق]]، فعال بوده‌اند. این فعالیت‌ها نه‌تنها کمک‌های مادی، بلکه تبادل فرهنگی را نیز به همراه داشته است.  در دوران غلبه داعش بر گستره ی بزرگی از خاک [[عراق]]، مؤسسات و نهادهای حاکمیتی و غیرحاکمیتی ایران همواره درصدد کمک به [[عراق]] بودند و اقدامات حقوق بشری که پیش زمینه ی توسعه ی روابط فرهنگی میان دو کشور است را نسبت به آسیب دیدگان از جنگ در عراق، مبذول می داشتند. کمک های چندصد تُنی<ref>خبرگزاری دولت، ارسال ۵۹۲ تن محموله بشردوستانه هلال احمر ایران به [[عراق]]، قابل بازیابی از:  https://dolat.ir/detail/258564</ref> اقلام معیشتی، بهداشتی و درمانی به آسیب دیدگان جنگ در [[عراق]] از سوی [https://rcs.ir/ جمعیت هلال احمر]<ref>وبگاه شهروند، "بیش از ٤٠ تن کمک‌های بشردوستانه به [[عراق]] فرستاده می‌شود"، قابل بازیابی از:

https://shahrvand-newspaper.ir/News:NoMobile/Main/9126</ref> و دیگر نهادهای ایران و یاری این نهادها از سوی مردم، جلوه ای از هم‌پذیری مردم ایران و [[عراق]] در دوران حساس داعش به شمار می آید.

در همین راستا نهادهای مردمی-مذهبی ایرانی همانند حسینیه ها، حوزه ها، دانشگاه ها و ... برای کمک های انسانی در عراق گردهمایی هایی تشکیل داده و هدایایی از سوی ایران به [[عراق|کشور عراق]] ارسال می کنند<ref>خبرگزاری رسمی حوزه، آماده‌سازی یک هزار هدیه برای کودکان عراقی، قابل بازیابی از: https://www.hawzahnews.com/news/867229</ref>.

===== انجمن‌های فرهنگی =====
برخی انجمن‌های ادبی و هنری مانند "انجمن دوستی ایران و عراق" به برگزاری نمایشگاه‌های هنری، شب‌های شعر و جشنواره‌های فرهنگی مشترک پرداخته‌اند<ref>وبگاه مجتمع آموزشی علوی نجف اشرف، شرکت در همایش انجمن دوستی ایران و عراق، قابل بازیابی از:  https://alavinajaf.blogfa.com/post/566</ref>.

==== ۳. مؤسسات آموزشی و پژوهشی غیردولتی  ====
مؤسسات آموزشی غیردولتی نیز در تقویت روابط فرهنگی مؤثر بوده‌اند.  

===== مؤسسات زبان‌آموزی =====
برخی مراکز آموزشی غیردولتی در ایران اقدام به آموزش زبان عربی به علاقه‌مندان کرده‌اند و در مقابل، مؤسسات عراقی نیز کلاس‌های آموزش فارسی برگزار می‌کنند. مؤسساتی همانند: " نبع الادراک لتنمية وتطوير التعليم "، " معهد تعليم اللغة الفارسية " و " معهد الاحلام للتدريب و تطوير اللغات " در [[عراق]] درصدد آموزش جامع زبان فارسی هستند و دانشگاهیان، تاجران و حوزوی ها جزو شاگردان این مؤسسات به شمار می آیند. در ایران نیز مؤسسات و دانشکده‌های فراوانی درصدد آموزش زبان فارسی به دانشجویان عرب به ویژه عراقی هستند. همانند "[https://dehkhoda.ut.ac.ir/fa مؤسسه دهخدا]" و بیش از سی دانشگاه در ایران<ref>شرکت طلوع سفیران نور، قابل بازیابی از:  [https://www.edutsn.ir/ar/%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%8A%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D9%8A%D8%A9/ https://www.edutsn.ir/ar/]</ref>.

===== پژوهشگاه‌های مستقل =====
مراکزی مانند "[https://www.ricac.ac.ir/ پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات]" در ایران با نهادهای تحقیقاتی عراقی همکاری داشته‌اند و همایش‌های مشترک برگزار کرده‌اند. پژوهشگاه مذکور در سال 1401 فعالیت قابل توجهی در زمینه [[عراق|کشور عراق]] داشته است<ref>وبگاه پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، قابل بازیابی از:

https://www.ricac.ac.ir/tags/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82</ref>.

همچنین اندیشکده های گوناگونی در ایران نسبت به شناختِ فرهنگ و هنر و آداب و رسوم عراق فعالیت انجام داده و تا حد توان، به بازشناسی و ارائه مقاله پیرامون کشور عراق در میان فارسی‌زبانان پرداخته اند. همانند وبگاه‌های "[https://iraqstudy.com/ مطالعات عراق]"<ref>برگرفته از https://iraqstudy.com/</ref>، "[https://iraqyar.com/ عراق یار]"<ref>برگرفته از https://iraqyar.com/</ref>.

==== ۴. تشکل‌های هنری و رسانه‌ای  ====
رسانه‌ها و تولیدکنندگان محتوای فرهنگی نیز در این زمینه نقش داشته‌اند.  

===== فیلم‌سازان مستقل =====
جشنواره‌های فیلم مشترک بین ایران و عراق، مانند "جشنواره بین‌المللی فیلم نجف"، با حمایت نهادهای غیردولتی برگزار شده‌اند.  پیش‌تر گفته شد که بنا بر درخواست [[نهاد خانواده در عراق|خانواده‌های]] عراقی، [[تلویزیون در عراق|تلویزیون عراق]]، کارتون‌های تولید شده در ایران را به زبان عربی دوبله و در شبکه های عراقی پخش خواهد کرد و در این راستا تفاهم‌نامه هایی امضا شد<ref>خبرگزاری ایرنا، تلويزيون رسمی عراق، سريال ها و كارتون های ايرانی پخش خواهد كرد، قابل بازیابی از:   https://www.irna.ir/news/81514020</ref>.

===== شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های دیجیتال =====
برخی کانال‌های مردمی در [[زیست بوم فضای مجازی در عراق|فضای مجازی]] به معرفی فرهنگ و آداب و رسوم دو کشور پرداخته‌اند. صفحات فراوانی در [[عراق]] در راستای جذب مسافر ایرانی برای عتبات در [[عراق]] و نیز جذب مسافران سیاحتی و زیارتی عراقی برای انتقال به ایران فعال هستند و شمار آن به صدها صفحه [[شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها در عراق|فیسوکی، اینستاگرامی و تلگرامی]] می‌رسد. در سایه‌سار فعالیت این شرکت های خصوصی و صفحات مجازی، سالانه نزدیک به سه میلیون گردشگر عراقی از ایران دیدن می کند<ref>مرکز آمار ایران، 2.7 میلیون عراقی در سال گذشته به ایران سفر کردەاند، قابل بازیابی از:  https://channel8.com/persian/17460</ref>.

=== چالش‌های پیش‌رو  ===
با وجود فعالیت‌های گسترده، همکاری‌های فرهنگی غیرحاکمیتی بین ایران و [[عراق]] با چالش‌هایی نیز روبه‌رو است:  

==== محدودیت‌های سیاسی ====
گاهی تنش‌های سیاسی بین دو کشور بر فعالیت‌های غیردولتی نیز سایه می‌اندازد.  اپوزیسیون هردو کشور در راستای تنفرآفرینی میان مردم ایران و [[عراق]] تلاش بسیار می کند. رسانه های مخالف ایران در [[عراق]]، همواره از "نفوذ ایران در [[عراق]]" سخن می کنند و در تلاش برای احیای گفتمان صدام در راستای ضدیت با ایران هستند. 

==== مشکلات مالی ====
بسیاری از مؤسسات مردمی با کمبود بودجه مواجه هستند و نمی‌توانند برنامه‌های بزرگ‌مقیاس اجرا کنند. نوسان ارز در ایران بر این موضوع تأثیر مستقیم دارد.

==== تفاوت‌های فرهنگی ====
برخی اختلافات فرهنگی و مذهبی بین گروه‌های مختلف در [[عراق]] و ایران می‌تواند مانع همکاری شود.  

=== نتیجه‌گیری  ===
روابط فرهنگی ایران و [[عراق]] تنها محدود به دولت‌ها نیست، بلکه بخش‌های غیرحاکمیتی نقش حیاتی در تحکیم این مناسبات دارند. نهادهای مذهبی، مؤسسات خیریه، انجمن‌های فرهنگی و رسانه‌های مستقل با فعالیت‌های داوطلبانه، پل‌های ارتباطی محکمی بین دو ملت ایجاد کرده‌اند. با رفع چالش‌ها و برنامه‌ریزی دقیق‌تر، می‌توان این همکاری‌ها را گسترش داد و به تقویت هرچه بیشتر پیوندهای تاریخی و فرهنگی ایران و [[عراق]] کمک کرد. 

== نیز نگاه کنید به ==
[[روابط فرهنگی زیمبابوه و ایران]]؛ [[روابط فرهنگی کانادا و ایران]]؛ [[روابط فرهنگی روسیه و ایران]]؛ [[روابط فرهنگی تونس و ایران]]؛ [[روابط فرهنگی ژاپن و ج.ا.ایران]]؛ [[روابط فرهنگی کوبا و ج.ا.ایران]]؛ [[روابط فرهنگی لبنان و ایران]]؛ [[روابط فرهنگی مصر و ایران]]؛ [[روابط فرهنگی ایران و چین]]؛ [[روابط فرهنگی سنگال و جمهوری اسلامی ایران]]؛ [[روابط فرهنگی آرژانتین و ایران]]؛ [[روابط فرهنگی فرانسه و ایران]]؛ [[روابط فرهنگی مالی و ایران]]؛ [[روابط اجتماعی و فرهنگی اوکراین و ایران]]؛ [[روابط فرهنگی اسپانیا و ایران]]؛ [[روابط فرهنگی اردن و ج.ا.ایران]]؛ [[روابط فرهنگی اتیوپی و ایران]]؛ [[روابط فرهنگی سیرالئون و ایران]]؛ [[روابط فرهنگی قطر و ایران]]؛ [[روابط فرهنگی تایلند و ایران]]؛ [[روابط فرهنگی گرجستان و ایران]]؛ [[روابط فرهنگی تاجیکستان و ایران]]؛ [[روابط فرهنگی بنگلادش و ایران]]؛ [[روابط فرهنگی سریلانکا و ایران]]؛ [[نهادها و سیاست‌های فرهنگی اجتماعی در اقلیم کردستان عراق]] 

== کتابشناسی ==
<references />

== نویسنده مقاله ==
اکبر بیرامی
[[رده:روابط فرهنگی]]
بازگشت به روابط و همکاری‌های فرهنگی بخش‌های غیرحاکمیتی ایران و عراق.
برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=روابط_و_همکاری‌های_فرهنگی_بخش‌های_غیرحاکمیتی_ایران_و_عراق»