نمایش مبدأ برای فعالیت های طریقت صوفیه در سودان

به دلیل زیر، اجازهٔ ویرایش این صفحه ندارید:
عملی که درخواست کرده‌اید منحصر به کاربران این گروه است: کاربران.
می‌توانید مبدأ این صفحه را ببینید و رونوشت بردارید:
مهم‌ترین فعّالیّت‌های طریقت‌های صوفیّه عبارت‌اند از: آموزش قرآن و علوم قرآنی در خلوه‌ها، برگزاری حلقه‌های ذکر یا شب ذکر، برگزاری ویژه برنامه‌های سالگرد تحت عنوان «حَولیّه»[V]، گرامیداشت اعیاد اسلامی مثل عید قربان، عید فطر، آموزش آداب و رسوم و ذکرهای مخصوص طریقت به مریدان، تعیین و نصب خلیفه یا جانشین شیخ طریقت پس از درگذشت وی، مدیحه‌خوانی و اجرای سرودهای مذهبی<ref name=":5">(المجلس القومی‌للذکر و الذاکرین، 2004، ج1، ص. 67-79.</ref><ref>معماریان، مریم، امیدی، مصطفی (1394). جامعه و فرهنگ [[سودان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص.104.</ref>.

===حلقه‌های ذکر===
یکی از برنامه‌های مستمر طریقت‌های صوفیّه در مناطق مختلف ‌این کشور، برپایی حلقه‌های ذکر است.‌ این حلقه‌ها، معمولاً با حضور گسترده و فعّالانه مریدان شیوخ و پیروان طریقت‌های ‌ایشان در مسجد، مَسید، زاویه(محل سكونت خليفه يا شيخ طريقت)، مجتمع‌های آموزشی شیوخ(مُجَمّع الشّیخ) یا خلوه‌های قرآنی آنان برگزار می‌شوند.

در‌ اینجا لازم است درباره زمان تشکیل حلقه‌های ذکرِ طریقت‌های مختلف و  ذکرها و وِردهای ‌آنها توضیحاتی ارائه شود.
====زمان تشکیل حلقه‌های ذکر====
برنامه‌های زمانی طریقت‌های مختلف برای تشکیل حلقه‌های ذکر، متفاوت است. به‌عنوان مثال، پیروان طریقت سمّانیّه، ذکر را پس از گذشت یک سوم از شب آغاز می‌کنند و از سحرگاه تا وقت نماز صبح هم به ذکر می‌پردازند. همچنان که برنامه ذکر مغرب را بین نماز مغرب و  عشاء دارند.

پیروان طریقت ختمیّه، برنامه ذکر خود را «الحَضرَة» می‌نامند و به‌طور منظم روزهای دوشنبه و جمعه در زاویه یا محل سکونت خلیفه یا شیخ طریقت برگزار می‌کنند و گاهی نیز یکی از اعضای طریقت، به مناسبتی، اجرای برنامه را در منزل خویش خواستار می‌شود. در‌این حالت مریدان، در منزل شیخ طریقت جمع می‌شوند و به‌صورت دسته جمعی به محل برگزاری مراسم می‌روند.

امّا حلقه‌های ذکر طریقت قادریّه، بنا به گفته شیخ الطیّب محمّد البدر، جمعه‌ها، بعد از نیمه شب تا اذان صبح برگزار می‌گردد و مدیحه‌هایی در ستایش پیامبر اکرم(ص) و شیوخ صوفیّه در‌این مراسم خوانده می‌شود. علاوه‌بر ‌این، در روزهای جمعه بعد از نماز عصر نیز برنامه «العَصریة»(عصرگاهی) اجرا می‌گردد که در‌این برنامه از طبل‌های بزرگ هم استفاده می‌نمایند. همچنین به مناسبت‌های مختلف مانند بزرگداشت میلاد النبی(ص) و‌ایام ماه رجب از جمله روز اسراء و معراج پیامبر اکرم(ص) برنامه‌های ویژه‌ای برگزار می‌شود.‌ این طریقت پس از اعیاد مذهبی نیز، حداقل به مدت سه روز برنامه ذکر عصرگاهی و همچنین در روز عید پس از اقامه نماز عید برنامه ذکر صبحگاهی اجرا می‌کند<ref name=":3">برگرفته از: 2013 , https://sacdo.com/web/forum/forum_posts.asp?TID</ref>.
====ذکرها و وردهای طریقت‌ها====
از آغاز پیدایش صوفیگری در قرن دوّم هجری، یکی از ویژگی‌های اصلی و اساسی آن، «ذکر» است که در نزد صوفیان نوعی عبادت  به‌شمار می‌رود. «ذکر» از دیدگاه طریقت‌های صوفیّه، شامل دوگونه زیر است:

.«ذکر نهانی» یا همراه با سکوت

.«ذکر آشکار»

از نظر برخی طریقت‌های صوفیّه، «ذکر» از حالت ریاضت و عبادت به برنامه دسته جمعی با شرکت پیروان طریقت، تبدیل شده است. بعضی از پژوهشگران بر ‌این باورند که طریقت‌های سودانی، عناصر آفریقایی ویژه‌ای را در برنامه‌های ذکر و موسیقی خویش وارد کرده‌اند، به‌طوری‌که‌ این عناصر در طریقت‌های صوفیّه مشرق زمین مشاهده نمی‌شوند. در حلقه‌های ذکر طریقت‌های [[سودان]]، قرآن کریم و ذکرها و وردهای خاصی در اوقات مختلفِ هر روز یا روزهای معینی، خوانده می‌شوند. برخی از طریقت‌های صوفیه، احزابِ[VI] خاصّی را در حلقه‌های ذکر خود می‌‌خوانند، مانند شاذلیّه، رُفاعیّه و النّواوی.

مجموعه ذکرهایی را که مؤسس طریقت تیجانیّه، گردآوری کرده، «الوظیفة» و مجموعه ذکرهای طریقت اسماعیلیّه را، «الرّاتب» می‌گویند<ref name=":3" />.
====شیوه اجرای برنامه‌ها در حلقه‌های ذکر====
معمولاً، شرکت کنندگان در حلقه‌های ذکر، به منظور آمادگی برای برنامه‌های‌ این حلقه‌ها، با تکرار «لا اله الّا الله» و نام و صفات خداوند متعال مثل الله، الحیّ، القیّوم و ... مراسم را آغاز می‌کنند و با خواندن اشعار و مدیحه‌هایی درباره حضرت رسول الله(ص)، اولیاء الله(ع) و شیوخ طریقت، همراه با آهنگ آهسته و آرامِ «دَف» ادا مهمی‌دهند. به تدریج بر سرعت و صدای آهنگ افزوده می‌شود تا آن که طبل‌های بزرگ نیز، به صدا درمی‌آیند و در ‌این مرحله درویشان، به حرکات موزون یا حرکت‌های جسمانی دشواری می‌پردازند تا به حالت‌های روحانی برسند و برخی از آنان در‌این مرحله بی هوش می‌شوند.

درویش عوض موسی اسماعیل در مصاحبه تلویزیونی درباره حالات دراویش چنین گفته است:

«درویشان در اثنای برنامه‌های حلقه ذکر به حالت روحانی فوق‌العاده‌ای می‌رسند و به حرکات جسمانی عجیب و غریب می‌پردازند وگاهی نیز بی‌هوش می‌شوند یا فریاد می‌زنند یا مطالبی را به زبان‌های باستانی بر زبان می‌آورند. البتّه درویشان از حرکات سنگین و سختی که در حلقه ذکر انجام می‌دهند احساس خستگی نمی‌کنند.»<ref name=":3" />

شیخ محمّد الرَیَّح، خلیفه طریقت قادریّة عرکیّه در خارطوم، درباره مطالبی که درویشان در حلقه‌های ذکرشان، بر زبان می‌آورند، چنین گفته است:<blockquote>«درویشان در حلقه‌های ذکرشان مطالبی را به زبان سُریانی بیان می‌کنند. چون صوفیان در آغاز پیدایش تصوّف، با یکدیگر به‌این زبان سخن می‌گفتند. ممکن است صوفیانِ نخستین، با توجّه به آن که تکفیر می‌شدند و مورد اتّهام قرار می‌گرفتند، برای مشورت‌های درون گروهی به فراگیری  زبان سُریانی پرداخته ‌باشند.»<ref name=":3" /></blockquote>
====بهره‌گیری از موسیقی در مراسم‌ آیینی طریقت‌ها====
زکی مبارک در کتاب «التّصوّف فی‌الأدب و الأخلاق» نوشته است در میان اهل ادب و اخلاق، تنها صوفیان در نواختن موسیقی چیره‌اند و با نگاهی فلسفی به موسیقی، آن را در مسائل اخلاقی وارد کرده و شعر‌خوانی در مجالس عمومی خود را بخشی از آداب آن به‌شمار آورد‌ه‌اند. در [[سودان]]، موسیقی صوفیانه، دارای دو کارکرد است:<blockquote>در حلقه‌های ذکر، بهره‌گیری از موسیقی بیشتر جنبه سرگرمی دارد ولی در صحنه‌های مبارزاتی، همین موسیقی دارای کارکرد حماسی است. به هر حال موسیقی یکی از ابزارهای موفق در راستای گسترش ‌اندیشه‌های صوفیانه در سودان بوده است<ref>معماریان، مریم، امیدی، مصطفی (1394). جامعه و فرهنگ [[سودان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص.104.106.</ref>.  </blockquote>

== نیز نگاه کنید به ==
[[ادیان در سودان]]؛ [[اسلام و مسلمانان سودان]]؛ [[فرقه‌ها و طریقت هاى مذهبى در سودان]]؛ [[مهمترین طریقت‌های صوفیه در سودان]]؛ [[طریقت صوفیه در سودان]]؛ [[نقش اجتماعی طریقت های صوفیه سودان]]؛ [[نقش سیاسی صوفیان سودان]]؛ [[نقش صوفیان سودان در خارج از کشور]]

== پاورقی ==
<small>[V] - «حولیّة» به معنی «سالانه»، در سودان به جشن باشکوهی گفته می‌شود که هریک از شیوخ طریقت‌های سودان، با حضور شخصیت‌های علمی و فرهنگی و جمع کثیری از مریدان خویش، به مناسبت سالگرد ولادت با سعادت پیامبر اکرم(ص)، در آستانه این میلاد و مدّتی پس از آن، برگزار می‌کند.  </small>

<small>[VI] - منظور از «احزاب» در اینجا، مجموعه ای از دعاها و ذکرهایی است که در حلقه های ذکر خوانده می‌شود .</small>

== کتابشناسی ==
بازگشت به فعالیت های طریقت صوفیه در سودان.
برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=فعالیت_های_طریقت_صوفیه_در_سودان»