نمایش مبدأ برای نظام فرهنگی سودان

به دلیل زیر، اجازهٔ ویرایش این صفحه ندارید:
عملی که درخواست کرده‌اید منحصر به کاربران این گروه است: کاربران.
می‌توانید مبدأ این صفحه را ببینید و رونوشت بردارید:
وضعیت فرهنگی به این صورت است: جمهوری [[سودان]] با هفت کشور، [[مصر]] و لیبی از شمال، چاد و آفریقای مرکزی از غرب، [[اتیوپی]] و اریتره از شرق و جمهوری [[سودان]] جنوبی از جنوب همسایه است و دریای سرخ آن را از عربستان سعودی جدا می‌کند<ref name=":1" />.

بر این اساس، [[سودان]]، از یک‌ سو در منطقه تمدّنی رود نیل قرار دارد و از سوی دیگر، محل به هم پیوستن و درهم آمیختن فرهنگ‌های گوناگون است. فرهنگ مردم‌ این سرزمین، آمیزه‌ای از فرهنگ‌های ساکنان سواحل دریای مدیترانه، کشورهای آفریقایی، عربی و خاورمیانه است<ref name=":0">امیدی، مصطفی(1387). «طریقت های صوفیه در سودان».در مجموعه مقالات آفریقا در آیینه فرهنگ. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی: انتشارات بین المللی الهدی، ص149-159</ref>. 

بیش از پانصد قبیله در [[سودان]] سکونت دارند که‌ از تیره‌های عرب و آفریقایی یا اهالی نوبه و یا‌ترک ـ که به [[سودان]] مهاجرت نموده‌اند ـ تشکیل شده‌اند. جمهوری [[سودان]] را به علّت تنوع نژادی و فرهنگی، «آفریقای کوچک» نامیده اند<ref>سید جوادی، سید باقر(1379). شناسنامه مطبوعات جهان: [[سودان]]. تهران: بنیاد اندیشه اسلامی، ص.5.</ref>.

در جمهوری [[سودان]]، باتوجه به نژادها و قبایل مختلف ساکن سرزمین، فرهنگ‌های متعدّدی مشاهده می‌شود و مردم‌ این کشور به زبان‌ها و گویش‌های مختلف، تکلّم می‌کنند. زبان عربی، در میان مردم [[سودان]]، بیش از سایر زبان‌ها و گویش‌ها رواج دارد. ساکنان مناطق مختلف [[سودان]]، از نظر آداب و رسوم، سنّت‌ها، خوراک و پوشاک، فرهنگ‌های گوناگونی دارند<ref name=":1">پایگاه اینترنتی دولت سودان(2013). قابل بازیابی از http://www.sudan.sd/sudangi.php?lang=ar</ref>. البتّه جامعه [[سودان]]، بسیاری از ویژگی‌های  سنّتی خود را حفظ کرده است. 

زبان رسمی، در جمهوری [[سودان]]، عربی است و زبان انگلیسی نیز در کنار زبان عربی در بعضی از ادارات دولتی و مراکز آموزشی، به‌ویژه در دانشگاه‌های مهم‌ این کشور، به‌کار می‌رود<ref name=":2">برگرفته از  http://www.afran.ir/modules/publisher/item.php</ref>. بیشتر مردم در جمهوری [[سودان]]، پیرو دین اسلام هستند و تعداد ‌اندکی از ساکنان‌ این سرزمین از مسیحیت و ادیان بومی‌ پیروی می‌کنند<ref name=":1" />. 

براساس برآورد دی ماه1389، جمعیّت [[سودان]] 33/419/625 نفر بوده است<ref>وزارة الإعلام جمهورية السّودان(2011). السّودان: أرض الفرص، حقائق و أرقام . الخرطوم: وزارة الإعلام، يوليو .ص7</ref>. نود و شش و هفت دهم (96/7) درصد از مردم [[سودان]] مسلمان، سه (3) درصد مسیحی و سه دهم(0/3) درصد پیروان ادیان بومی‌هستند. بیشتر پیروان ادیان بومی‌در استان‌های نیل آبی(النیل الأزرق) و کُردُفان جنوبی، سکونت دارند.

مسلمانان [[سودان]]، غالباً‌ مالکی مذهب هستند و بخش قابل توجّهی از آنان، تابع فرقه‌های صوفیه و مقیّد به آداب و رسوم آنان می‌باشند. طریقت‌های مختلف صوفیه در سراسر‌این کشور حضور دارند و از نفوذ فوق العاده‌ای برخوردارند.

بیشتر مسلمانان [[سودان]] به حفظ قرآن کریم اهتمام می‌ورزند و براساس آمارهای رسمی، بیش از پانصد هزار (500/000 ) نفر از آنان حافظ کل قرآن هستند. از‌ این نظر می‌توان [[سودان]] را «سرزمین حافظان قرآن» نامید. علاقمه‌ندی به اهل بیت عصمت و طهارت (ع) هم، یکی از ویژگی‌های بارزِ مسلمانان‌ این کشور است<ref name=":0" />.

باتوجّه به رویدادهای تاریخ در [[سودان]]، دین اسلام کشور، رنگی از تصوّف به خود گرفته و حتّی فراتر از آن، زندگی اجتماعی مردم با‌این ویژگی، ممتاز گردیده است. طریقت‌های مختلف صوفیه، ازجمله قادریة، سَمانیة، تیجانیة، اسماعیلیة و مانند‌ اینها، در اغلب مناطق جمهوری [[سودان]] حضور دارند و از نفوذ فوق العاده‌ای، در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی برخوردارند. برخی گروه‌های اسلامی‌نیز، تحت تأثیر ‌اندیشه‌های سلفی و بعضی جریان‌های فکری جدید، قرار گرفته‌اند. 

مسیحیان [[سودان]]، به کلیساهای مختلف، اعم از کاتولیک، پروتستان و ارتودُکس، گرایش دارند. برخی از سودانیان نیز، پیرو ادیان [[مصریان و شاهکارهای ادب فارسی|مصریان]] باستان، مانند «توتم پرستی» هستند<ref name=":1" />.

=== فرهنگ سودان ===
صاحب‌نظران، معتقدند که فرهنگ [[سودان]]، از گوناگونی طبیعت و جغرافیای‌ این سرزمین، تنوّع نژادی، تمدّن‌هایی مانند «تمدّن فرعونی» در شمال و «تمدّن مروی» و فرهنگ‌های «نوبه‌ای مسیحی»، «آفریقایی»، «عربی»، «اسلامی» و حتّی فرهنگ استعماری غرب، تأثیرپذیری‌هایی داشته است<ref>سید جوادی، سید باقر(1379). شناسنامه مطبوعات جهان: [[سودان]]. تهران: بنیاد اندیشه اسلامی،ص.59.</ref>.

حاصل‌ این تأثیرپذیری‌ها را، می‌توان در خرده فرهنگ‌های [[سودان]]، مشاهده کرد. برخی از خرده فرهنگ‌های سودانی و مناطق جغرافیایی تحت پوشش آنها، عبارت‌اند از:

* «بجّه»  در دشت‌های«بطانة»، واقع در شرق [[سودان]]؛
* «مابان» در کوه‌های «انقسنا»، واقع در کرانه‌های رود نیل آبی؛
* «فونج» در بخش مرکزی از کرانه‌های نیل آبی؛
* «فور» در غرب [[سودان]]؛
* «نوبه» در شمال [[سودان]] و مناطق کوهستانی در استان کُردُفان جنوبی، واقع در جنوب [[سودان]]؛
* فرهنگ ساکنان کرانه‌های رود نیل در مناطق مرکزی و شمال سودان؛
* فرهنگ مردم ساکن در منطقه «سافنا» در مرکز و غرب [[سودان]]<ref name=":1" />. 

بنابر این، اگرچه در جمهوری [[سودان]]، فرهنگ اسلامی‌گسترش یافته و زبان عربی هم سرزمین، زبان رسمی‌ و اصلی رایج است. نمی‌توان‌ این کشور را تنها دارای فرهنگ اسلامی‌ و عربی دانست؛ بلکه عامل فرهنگی آفریقایی زنگی نیز، در آن بسیار نقش‌آفرین بوده است<ref>سید جوادی، سید باقر(1379). شناسنامه مطبوعات جهان: [[سودان]]. تهران: بنیاد اندیشه اسلامی،ص.60.</ref>. 

=== نهادها و سازمان‌های فرهنگی ===
وزارت فرهنگ و اطّلاع‌رسانی، به‌ویژه معاونت امور فرهنگیِ آن، مرکز اصلی اقدامات و فعالیت‌های فرهنگی در جمهوری [[سودان]] است که از سال 1977م. (1356هـ.ش)، کار خود را آغاز کرده است. احیای میراث ملّی مکتوب، حفظ میراث شفاهی، توجّه به هنرهای زیبا، موسیقی و تئاتر ملّی، توزیع و انتشار محصولات فکری [[سودان]] و رونق بخشیدن به صنعت نشر‌ این کشور،‌ترغیب افراد جامعه به مطالعه و راه‌اندازی و گسترش کتابخانه‌های عمومی، بخشی از وظایف معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و اطّلاع رسانی است<ref>Abdel Hai, M.(1995). Cultural Policy In The Sudan’ Paris: The UNESCO Press,p.25</ref>. با‌ این حال نهادها و مؤسسات متعدّدی در عرصه‌های فرهنگی جمهوری [[سودان]]، فعالیت دارند که به‌طور کلی، شامل «مؤسسات فرهنگی دولتی»، «مؤسسات فرهنگی غیردولتی» و «مؤسسات فرهنگی خارجی» به شرح زیر هستند: 

==== مؤسسات فرهنگی دولتی ====
با مروری بر ساختار تشکیلاتی دولت [[سودان]] و شرح وظایف آن، مشاهده می‌شود که حداقل هفت (7) وزارتخانه زیر، در عرصه‌های فرهنگی و اجتماعی، مسئولیّت‌هایی را، به‌طور مستقیم، برعهده دارند:

===== وزارت فرهنگ و اطّلاع رسانی =====
در ساختار تشکیلاتی وزارت فرهنگ و اطّلاع رسانی، واحدهای سازمانی و مؤسسات متعدّد و متنوّعی برای هدایت برنامه‌ها و فعالیت‌های فرهنگی و حمایت از آنها پیش بینی شده‌اند که در‌ اینجا به برخی از آنها اشاره می‌شود: 

* مرکز مطالعات فرهنگ عامّه و مستند سازی فرهنگی؛
* بخش هنرهای نمایشی؛
* -بخش فرهنگ عمومی؛
* واحد فیلم کوتاه؛
* بخش فرهنگ کودکان؛
* بخش کتابخانه‌های عمومی؛
* بخش نشر فرهنگی؛
* بخش روابط فرهنگی خارجی؛
* دفتر ثبت آثار ادبی؛
* جوایز ریاست جمهوری برای آثار هنری و ادبی؛
* شورای ملّی ادب و هنر؛
* -نیاد سینمایی کشور؛
* مرکز اسناد [[سودان]]؛

* بخش موزه‌های ملّی و تاریخی(باستانی)؛
* موزه ملّی [[سودان]]؛
* موزه‌های منطقه‌ای در «العبید»، «الفاشر» و «مروی»؛
* رادیو و تلویزیون<ref>1-   Abdel Hai, M.(1982). Cultural Policy In The Sudan. Paris: The UNESCO Press, p. 25-32.</ref>؛
* هیأت ملّی تبلیغات و تولیدات هنری؛
* اداره کل برنامه‌ریزی و پژوهش؛
* شورای ملّی ادب و هنر؛
* آکادمی‌تبلیغات و روابط عمومی؛
* خبرگزاری [[سودان]] (SUNA)<ref>سید جوادی، سید باقر(1379).شناسنامه مطبوعات جهان: [[سودان]]. تهران: بنیاد اندیشه اسلامی،ص70-71.</ref>.
===== وزارت آموزش و پرورش =====
مرکز ملّی زبان [[سودان]](مركز السّودان القومی للغات)، شورای ملی آموزش بزرگسالان و مبارزه با بی سوادی(المجلس القومی لمحو الأمیة و تعلیم الكبار)، شورای ملّی آموزش عمومی، کمیته ملّی‌تربیت، فرهنگ و علوم(اللجنة الوطنیة للتربیة و الثقافة و العلوم) و مرکز ملّی روش‌ها و پژوهش‌های‌تربیتی(المركز القومی للمناهج و البحث التربوی)نهادهایی هستند که در وزارت آموزش و پرورش، امور فرهنگی را برعهده دارند.  

===== وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی =====
مرکز زبان عربی(مجمع اللّغة العربیة)، شورای ملّی آموزش عالی(المجلس القومی للتّعلیم العالی)، دانشسرای بین‌المللی زبان عربی ـ [[خارطوم]](معهد الخرطوم الدّولی للّغة العربیة)، دانشسرای اسلامی‌ترجمه(المعهد الإسلامی للترجمة)، صندوق ملّی کمک به دانشجویان(الصندوق القومی لرعایة الطّلاب)، دانشگاه‌های خارطوم(جامعة الخرطوم)، نیلَین(جامعة النّیلَین)، تکنولوژی(جامعة التّقانة)، الفاشر(جامعة الفاشر)، «امام مهدی»(جامعة الامام المهدی)، «النّیل الأزرَق»(جامعة النّیل الازرق) (نیل آبی)، الجزیره(جامعة الجزیرة)، القضارف(جامعة القضارف)، کَسَلا(جامعة كَسَلا)، البحر الأحمر(جامعة البحر الاحمر)، سنّار0(جامعة سنّار)، الدلنج(جامعة الدّلنج)، کُردُفان(جامعة كردفان)، دُنقلا(جامعة دُنقلا)، وادی النّیل(جامعة وادی النیل)، کمبیوترمان و [[سودان]]، مؤسساتی هستند که  زیر نظرِ وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی، فعالیت می‌کنند. 

===== وزارت ارشاد و اوقاف =====
دیوان اوقاف ملّی و اسلامی، هیأت عمومی‌حج و عمره، کمیته بررسی و تطبیق قرآن و شورای عالی تبلیغ، زیر نظرِ‌ این وزارت، فعالیت می‌کنند.

===== وزارت رفاه و تأمین اجتماعی =====
دیوان زکات، صندوق ملّی تأمین سلامت، جمعیّت هلال احمر سودان، شورای ملّی رسیدگی به امور معلولان، شورای ملّی سرپرستی کودکان، کمیساریای کمک‌های انسانی و واحد مبارزه با خشونت علیه زنان و کودکان، مؤسساتی هستند که عهده‌دار برخی مسئولیّت‌های فرهنگی در وزارت رفاه و تأمین اجتماعی هستند.

===== وزارت ورزش و جوانان =====
کمیته ملّی هیأت‌های ورزشی جوانان(المفوضیة الإتحادیة للهیئات الشبابیة والریاضیة)، کمیته المپیک [[سودان]]، کاخ جوانان و کودکان، سازمان جوانان(منظمة المستقبل لرعایة وتأهیل الشباب)، صندوق حمایت از فعالیت‌های مربوط به جوانان و ورزش و فدراسیون‌های ورزش جوانان، نهادهایی هستند که برخی مسئولیّت‌های فرهنگی را در وزارت جوانان و ورزش، برعهده دارند. 

===== وزارت گردشگری =====
با عنایت به اهمیت گردشگری و نقش آن در اقتصاد کشور، بیش از چهل سال پیش، در دولت [[سودان]] وزارت گردشگری و میراث ملّی تأسیس شده است.‌ این وزارتخانه، در طول فعالیت خویش، بر آن بوده است که با بهره‌گیری از تجارب کشورهای دیگر، فرصت‌هایی را برای سرمایه گذاری داخلی و خارجی در عرصه‌های گردشگری، فراهم آورد.

==== مؤسسات فرهنگی غیردولتی داخلی ====
تعداد کل مراکز و مؤسسات فرهنگی که توسط شورای ملّی ادبیات و هنر کشور [[سودان]] تأیید و ثبت شده‌اند، نود (90) مرکز فرهنگی است که خانه فرهنگ(بیت الثقافة)، جماعت پرچم [[سودان]]، انجمن بازیگران، گروه ادبیات کودکان [[سودان]]، کتابخانه بشیر الرّیح، جمعیّت خیریه آل البیت، کانون ملّی تولیدات هنری و جمعیّت آفریقایی از مهم‌ترین و فعّال‌ترین آنها به‌شمار می‌روند<ref>سید جوادی، سید باقر(1379). شناسنامه مطبوعات جهان: [[سودان]]. تهران: بنیاد اندیشه اسلامی، ص72</ref>. 

==== مؤسسات فرهنگی خارجی ====
کشورهای [[روسیه]]، لیبی، انگلستان، آلمان، [[فرانسه]]، عربستان سعودی، عراق و جمهوری اسلامی ایران در [[سودان]] دارای مراکز فرهنگی هستند. در عین حال اکثر قریب به اتّفاق سفارت‌های کشورهای خارجی در [[سودان]]، وابسته‌های فرهنگی دارند و توسّط‌ایشان فعالیت‌های فرهنگی خود را پی می‌گیرند<ref>مشاهدات عینی مصطفی امیدی، وابسته فرهنگی سابق ج.ا.اـ [[خارطوم]]</ref>. فعالیت‌های برخی از مؤسسات فرهنگی خارجی در [[سودان]] به شرح زیر است:

===== مرکز فرهنگی [[فرانسه]] =====
مرکز فرهنگی [[فرانسه]] در سال 1958م. (برابر با 1337هـ.ش) تأسیس شده و فعالیت‌های مختلفی دارد. از آن جمله می‌توان به برگزاری دوره‌های آموزشی زبان [[فرانسه]]، آموزش زبان [[فرانسه]] در دانشگاه‌های [[خارطوم]]، اجرای برنامه‌های نمایشی و موسیقی، نمایش فیلم و برگزاری جشن‌ها و جشنواره‌های فرهنگی و هنری اشاره کرد.

مرکز فرهنگی [[فرانسه]]، شعبه‌هایی در شهرهای «نیالا»(مرکز استان دارفور جنوبی)، «الأبیّض»(مرکز استان کُردُفان شمالی)، «وَد مدنی»(مرکز استان الجزیرة) دارد.‌ این شعبه‌ها، با هماهنگی مرکز فرهنگی به فعالیت‌های مختلف از جمله نمایش فیلم‌های سینمایی، آموزش زبان [[فرانسه]]، اجرای موسیقی و برنامه‌های نمایشی می‌پردازند<ref>سید جوادی، سید باقر(1379). شناسنامه مطبوعات جهان: [[سودان]]. تهران: بنیاد اندیشه اسلامی، ص74-75.</ref>.

===== مرکز فرهنگی عراق =====
این مرکز در ماه دسامبر 1995م. (1374هـ.ش) شروع به‌کار کرده و به فعالیت‌های فرهنگی گوناگونی مانند آموزش و اجرای برنامه‌های موسیقی و برگزاری جشن‌های فرهنگی در مناسبت‌های مختلف ملّی می‌پردازد. 

===== مرکز فرهنگی لیبی =====
این مرکز در سال 1988م. (1367هـ.ش) در شهر [[خارطوم]] افتتاح شده و فعالیت‌های فرهنگی گوناگونی دارد؛ مانند برگزاری جشن‌های فرهنگی و هنری در مناسبت‌های مختلف ملّی، برگزاری سمینارهایی درباره مسائل و مشکلات کشورهای عربی<ref>سید جوادی، سید باقر(1379). شناسنامه مطبوعات جهان: [[سودان]]. تهران: بنیاد اندیشه اسلامی، ص.76.</ref>. 

=== سیاست‌های فرهنگی ===
برای تعیین سیاست‌های فرهنگی در جمهوری [[سودان]] از اواسط دهه 1970م. (دهه 1350هـ.ش) گام‌هایی برداشته شده است. خصوص، کنفرانس‌هایی با حضور سیاستمداران، متخصّصان و مسئولان اجرایی کشور، با  عناوین مختلف برگزار شده که در‌ اینجا، ضمن اشاره به برخی از آنها، مهم‌ترین  سیاست‌های فرهنگی [[سودان]] نیز، بیان می‌شود. «کنفرانس انقلاب فرهنگی ملّی»(The National Cultural Revolution Conference) شاید نخستین کنفرانسی باشد که زمینه، از تاریخ هفدهم تا بیست و دوم ژوئن سال 1976م. (بیست و هفتم خرداد تا اوّل تیر ماه 1355هـ.ش) برگزار شده است. کنفرانس، کمیته‌های متعدّدی درباره موضوعات زیر، به بحث و تبادل نظر پرداختند:

* اهداف سیاست فرهنگی؛
* گروه‌های مورد تأکید در سیاست فرهنگی؛
* موضوعات و مطالب مورد نظر در سیاست فرهنگی؛
* طرح‌های کلان فرهنگی؛
* سازمان‌دهی، آموزش و اعتبارات [[مالی]]؛
* ابزارها و وسایل ارتباطات، اطّلاع رسانی و بسیج عمومی؛
* پژوهش، آمار و پایش اقدامات فرهنگی.

موضوعات مذکور، نشانگر آن است که کنفرانس، درباره تبیین سیاست‌های فرهنگی مباحث همه جانبه‌ای مطرح شده است.‌ این کنفرانس، تحوّلات سیاسی و فرهنگی را با جنبه‌های اقتصادی و اجتماعی آنها، به هم پیوند داده و ضمن پرداختن به نظام اداری، بخش‌های تولیدی و خدماتی را نیز، در نظر داشته است تا وحدت سازمانی را در کل جامعه،‌ ایجاد کند. براساس مباحث مطرح شده در کنفرانس یادشده به آسانی می‌توان اهداف فرهنگی و راهکارهای نیل به آنها را در جامعه [[سودان]]، برشمرد. کنفرانس مذکور، درباره اهداف فرهنگی، توصیه‌هایی به شرح زیر داشته است: 

* فراهم ساختن فرصت‌های آموزشی برابر برای عموم مردم [[سودان]]؛
* فراهم ساختن فرصت‌های آموزشی برای بزرگسالانی که در گذشته از فراگیری مهارت‌های لازم برای کار و فعالیت یا‌ایفای نقش اجتماعی مؤثر محروم بوده‌اند؛ به منظور افزایش کارایی و اثربخشی آنان در جامعه؛
* اجباری کردن آموزش ابتدایی برای عموم مردم؛
* فراهم ساختن زمینه‌های دانش‌افزایی عموم سودانیان برای دستیابی به توانایی برنامه‌ریزی و تولید صنعتی در راستای رشد و توسعه جامعه؛
* توسعه روستاها در سراسر [[سودان]] و فراهم ساختن امکانات و زمینه‌های مناسب برای استقرار و سکونت دائمی‌مردم و پیشگیری از پدیده کوچ نشینی؛
* ایجاد ظرفیت و زمینه‌سازی مناسب برای اختراع، ابتکار و تولید و حمایت از مخترعان، مبتکران و تولیدکنندگان و عرضه دستاوردهای آنها به جامعه؛
* تعامل سازنده و آگاهانه با جهان، به منظور بهره‌گیری مستمر از تجربیّات انسان‌ها در جوامع مختلف، بدون هراس و هرگونه پیش‌داوری؛
* کمک به گسترش ادبیات و [[هنر سودان|هنر]] در سراسر کشور برای مشارکت در توسعه جامعه؛
* بذل توجّه به آموزش رشته‌های مختلف ورزشی و بهره‌گیری شایسته از اوقات فراغت؛ بهینه کردن عادات مردم و‌ترغیب افراد جامعه به مطالعه و خودآموزی.

برای نیل به اهداف یادشده، کنفرانس مذکور پیشنهاد کرد سازمان و ساختار هرمی‌زیر برای طراحی، پیگیری و اجرای برنامه‌های گوناگون‌ ایجاد شود:

* شورای عالی ملّی؛
* کمیته عالی تخصصی (به‌عنوان نهاد میانی)؛
* شوراهای منطقه‌ای در مراکز استان‌ها؛
* شوراهای محلّی در سطح منطقه، ناحیه و روستا.

چند ماه بعد، «کنفرانس عمومی‌ روشنفکران سودانی»(The General Conference of  Sudanese Intellectuals) از تاریخ بیست و نهم سپتامبر تا سوم اکتبر 1976م. (هفتم تا یازدهم مهر ماه 1355هـ.ش) برگزار شد که مهم‌ترین توصیه‌های آن عبارت بودند از:

* تلاش اساسی برای احیای میراث فرهنگی اصیل سود آنکه دارای ریشه‌ها و بنیادهای عربی، اسلامی‌و آفریقایی است؛ به نحوی که از علوم جدید برای حفظ ریشه‌ها و بنیادهای اصیل و سنّتی بهره‌برداری شود.
* کوشش برای تقویت جنبه‌های مختلف حیات ادبی و هنری؛ حمایت از مؤسسات ادبی و هنری فعلی و تأسیس نهادها و مؤسسات جدید برای گسترش و تقویت ادبیات و هنر.
* تشویق به فعالیت در عرصه‌های نشر و‌ترجمه.
* کوشش برای عرضه محصولات فرهنگی مانند کتاب و مجلّه در سراسر کشور، با قیمت خیلی ارزان.
* توجّه ویژه به آموزش که زمینه‌ساز ارتقاء سطح فرهنگی و وسیله موفقیت طرح‌هایی است که برای رشد و توسعه کشور ارائه و اجراء می‌شود.
* تلاش برای برگزاری کنفرانس‌های منطقه‌ای براساس مطالعات و اقدامات محلّی.

حاصل کنفرانس‌های یادشده، تأکید بر دموکراسی فرهنگی و ارتباط آن با دموکراسی آموزشی و همچنین تأکید مستمر بر ارتباطات اثربخش بین مرکز کشور و مناطق مختلف آن و نیز رابطه بین سنّت و مدرنیته بود.

شاید «کنفرانس ملّی برای برنامه‌ریزی جامع فرهنگی»(The National Conference for Comprehensive Cultural Planning) را بتوان مهم‌ترین کنفرانس زمینه دانست که از سوم تا دهم فوریه 1979م. (سیزدهم تا بیستم دی ماه 1357هـ.ش) برگزار شد.

این کنفرانس در پی آن بود که براساس «ارتباطات بین فرهنگ و توسعه اقتصادی و اجتماعی، برای جمع‌گرایی و وحدت فرهنگی [[سودان]]»، «تمرکززدایی لازم برای انجام امور فرهنگی» و «مشکلات تقابل سنّت‌ها و نوگرایی»، تعاریفی دقیق و واضح ارائه دهد. در حقیقت، ارکان سیاست‌های فرهنگی در جمهوری [[سودان]]، بر ‌ این سه موضوع، استوار است.

این کنفرانس، براساس فهرست توصیه‌هایش، الهام بخش موارد زیر بوده است:<blockquote>ماهیّت فرهنگ [[سودان]]، با توجه به وابستگی‌ها و پیوندهای اسلامی، عربی و آفریقایی آنکه یک ویژگی خاص به‌شمار می‌رود ـ زمینه تأسیس ساختارهای سیاسی، اجتماعی و هنری برای نم ایندگی از سوی آحاد مردم را، در راستای تحقق وحدت و یکپارچگی ملّی فراهم می‌سازد. </blockquote>کنفرانس یادشده، برای هدایت سیاست‌های فرهنگی در [[سودان]]، سه توصیه به شرح زیر مطرح کرده است:

* طراحی یک نهاد فرهنگی مدرن، به نحوی که ساختار پیچیده [[فرهنگ سودان]] را به‌طور اساسی، تبیین کند و به مطالعه شیوه‌های تمرکزگرایی ـ که از نبوغ و استعدادهای پیشینیان سرچشمه گرفته ـ بپردازد تا برنامه‌های جامع فرهنگی و ملّی را برای دولت‌های مردمی‌ و محلّی تدوین کند و بخش‌های مختلف فرهنگی و منطقه‌ای را مورد حمایت قرار دهد؛
* انجام دادن اقدامات لازم برای مطالعه و بررسی زبان‌های محلّی و استفاده از ظرفیت‌های خلّاقانه و نوآورانه آنها جهت تقویت میراث ملّی و در عین حال تأکید بر‌ اینکه زبان عربی در طول [[تاریخ سودان]]، از سوی عموم مردم‌ این سرزمین، زبان ملّی کشور به شمار آمده است؛
*  تأکید بر نقش توسعه اقتصادی و اجتماعی، به‌عنوان مسیری برای تحکیم و تعمیق مفهوم همگرایی ملّی.

این توصیه‌های اساسی، در واقع خلاصه‌ای از مهم‌ترین پیشنهادهای تفصیلی و راهکارهای مطرح شده در کنفرانس مذکور درباره سیاست فرهنگی [[سودان]]، هستند که تحت عناوین گوناگون، مانند «میراث و [[تاریخ سودان|تاریخ]]»، «آموزش»، «فرهنگ عمومی» و «فرهنگ و کودکان» تدوین شده‌اند.

در بخش نخست از پیشنهادهای کنفرانس یادشده باعنوان «نگاهی به میراث ما»، علاوه‌بر توجّه خاص به میراث عربی اسلامی‌ [[سودان]]، درک کامل میراث غیراسلامی‌و غیرعربی قبایل‌ این کشور، مورد تأکید قرار گرفته است.

در بخش دوم، باعنوان «بازنویسی [[تاریخ سودان]]»، توجّه به بررسی و مطالعه تاریخ فرهنگ مردم و تمایلات عمومی‌و همگرایانه جامعه و مزایای برقراری ارتباط بین فرهنگ شفاهی و فرهنگ مکتوب، ضروری دانسته شده است.

 در ادامه توصیه‌های بنیادین و روشنگرانه کنفرانس، در بخش سوم، ضمن توجّه به «اشتراکات فرهنگی و تمدّنی»، برابری و احترام متقابل میان تمام قبایل، مناطق، مذاهب، پیشینه‌ها و سوابق فرهنگی عموم مردم در چارچوب [[سودان]] متّحد و یکپارچه مورد تأکید قرار گرفته است.

در بخش چهارم که «برنامه‌های آموزشی» نامیده شده،‌ این توصیه آمده است: عربی کردن تدریس در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی بدون بی توجّهی به زبان‌های خارجی که پنجره‌هایی را به فراسوی مرزها و فرهنگ‌های دیگر می‌گشایند.

در بخش پنجم، زیر عنوان «فرهنگ عمومی»، توصیه‌ها مربوط است به «در نظر گرفتن [[فعالیت‌های فرهنگی ایران در ژاپن|فعالیت‌های فرهنگی]] به مثابه یک مجموعه به هم پیوسته و توجّه همه‌جانبه به رویکردهای خلّاقانه و نوآورانه در همه عرصه‌های فرهنگی و ادبی که جنبه‌های مثبت و حیاتی میراث ملّی را به هم پیوند می‌دهد.» و «نیاز [[فرهنگ سودان]] به پذیرش فرهنگ جهانی به شیوه‌ای صحیح تا از طریق اثرپذیری مثبت از فرهنگ‌های بیگانه، زمینه‌های ارتقاء، تقویت و توسعه فرهنگ سودانی فراهم شود.»

در بخش مربوط به «فرهنگ کودکان»، راهکارهای عملی برای دیدگاه روشنفکرانه بالا، آمده است. به‌عنوان مثال، «تأسیس مراکز آموزشی ویژه کودکان با بهره‌گیری از روش‌ها و سیستم‌های خلوه‌های قرآنی[I] و مدارس جدید (مدرن) و توزیع جغرافیایی آنها با در نظر گرفتن محل کار زنان»، «تقویت احساسات ملّی و میهنی کودکان به‌عنوان اعضای ملّت [[سودان]]»، «بهره‌گیری از فرهنگ و بازی‌های محلّی برای افزایش خلاقیّت و نوآوری کودکان».

در‌ اینجا، توجّه ویژه به هنرهای مدرن، کاملاً طبیعی است؛ چون کنفرانس یادشده، از درک و فهم میراث ملّی و الهام گرفتن از آن، دفاع کرده است، ولی تغییر و تحوّل در آن را نیز با توجّه به شرایط و مقتضیات زمان پذیرفته است. برای «تعامل سازنده با میراث ملّی»، توصیه شده است که در جامعه باید فضای باز‌ایجاد شود تا از همه امکانات و ظرفیت‌ها، برای ارتقاء سطح فرهنگی بهره جُست و نقاط قوّت و مثبت فرهنگ جهانی را پذیرفت.

در بخش «ادبیّات و هنر»، بر ضرورت «امنیت اجتماعی و آسایش نویسندگان و هنرمندان و پشتیبانی و حمایت از آنان»، تأکید شده است. «برگزاری نمایشگاه‌هایی از آثار هنری ، اعم از سنّتی و هنرهای زیبای معاصر»، «زمینه‌سازی برای ثبت آثار علمی، ادبی و هنری و رعایت حقوق مؤلّفان و مصنّفان»[II]، «ایجاد استودیوهای لازم برای هنرهای دیداری»، «کمک به حفظ ابزارها و آلات موسیقی سنّتی و ارکسترهای مردمی‌و ملّی»، «درخواست از شوراهای محلّی و مردمی‌برای تشکیل گروه‌های موسیقی محلّی»، از جمله پیشنهادها و راهکارهای مطرح شده بخش است.

در بخش«فرهنگ کودکان»، پیشنهاد شده است برای رشد فکری کودکان علاوه‌بر کتاب‌ها و مجلّات تخصّصی، از تئاتر، سینما، نمایش‌های عروسکی و پویانمایی نیز، باید استفاده کرد و برای عموم آنان، زمینه‌های عضویت در باشگاه‌های کودکان،‌ ایجاد شود<ref>Abdel Hai, M.(1995).Cultural Policy In The Sudan’ .Paris: The UNESCO Press, p..21-24</ref>. 

=== نمادها و سمبل‌های فرهنگی ===
[[پرونده:تصوير شماره 12- .jpg|جایگزین=تصوير شماره 12- نمایی از مسجد النیلین |بندانگشتی|تصویر شماره 12- نمایی از مسجد النیلین.برگرفته از معماریان، مریم، امیدی، مصطفی (1394). جامعه و فرهنگ [[سودان]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی] ]]
یکی از مهم‌ترین نمادهای فرهنگی در جمهوری [[سودان]]، «مسجد النّیلین» است.‌ این مسجد همان‌گونه که در تصویر شماره (12) مشاهده می‌شود براساس معماری اسلامی‌و با نماهای بیرونی و درونی بسیار زیبایی، ساخته شده و در بسیاری از اقلام و محصولات فرهنگی و هنری [[سودان]] جلوه‌ای یا نمایی از‌ این بنای زیبا، به‌عنوان نماد فرهنگی، استفاده می‌شود.

«مسجد النّیلین»، همان‌گونه که از نام آن پیداست، از یک ویژگی مهم دیگری نیز برخودار است. چون‌ این مسجد در محل به هم پیوستن دو شاخه اصلی رود نیل[III] ساخته شده است، به موقعیّت استراتژیک [[سودان]] از نظر جغرافیای سیاسی، نیز اشاره دارد. 

=== تاثیر فرهنگ خارجی ===
همان‌گونه که پیش از‌ این نیز اشاره شد، [[سودان]] از یک‌ سو در منطقه تمدّنی رود نیل قرار دارد و از سوی دیگر، محل به هم پیوستن و در هم آمیختن فرهنگ‌های گوناگون است. فرهنگ مردم‌ این سرزمین، آمیزه‌ای از فرهنگ‌های ساکنان سواحل دریای مدیترانه، کشورهای آفریقایی، عربی و خاورمیانه است<ref name=":0" />. 

در دوره‌هایی از تاریخ، [[سودان]] و [[مصر]] حکومت مشترک داشته‌اند  و روابط گسترده تاریخی بین آن دو، اشتراکات فرهنگی [[مصریان و شاهکارهای ادب فارسی|مصریان]] و سودانیان را، سبب شده است. به‌طوری‌که در آثار باستانی و بناهای تاریخی سودان‌ این وضعیت، به وضوح قابل مشاهده و اثبات است. بسیاری از آداب و رسوم مردمان [[مصر]] و [[سودان]]، یکسان یا بسیار شبیه هم است. به‌عنوان مثال در آن دوره‌های تاریخی که اهرام [[مصر]] برای تدفین حاکمان، ساخته شده، در [[سودان]] نیز برای آرامگاه‌های حاکمان، اهرام متعدّدی بنا شده است[IV]. 

شاید برای خوانندگان ارجمند‌ این نکته شگفت‌انگیز باشد که تعداد اهرام ساخته شده در [[سودان]] بیش از [[مصر]] است ولی اهرام ثلاثه (سه‌گانه) مصر به دلیل عظمت، وسعت و کیفیِّت ساختشان، از شهرتی جهانی برخوردار شده‌اند. متأسفانه، در اغلب کتاب‌هایی که درباره جامعه و فرهنگ [[سودان]] نوشته شده، اشاره‌ای هم به وجود [[اهرام سه گانه مصر|اهرام]] کشور، نشده است. اهرام [[سودان]]، در بخش شمالی‌ این کشور، در منطقه مروی و بجراویه قرار دارند و آثار برجای مانده از دوران فراعنه به‌شمار می‌ ایند. آثار موجود در موزه‌های [[سودان]]، به‌ویژه موزه ملّی‌ این کشور، نشانگر آن است که در دوران پیش از اسلام، سنّت مومیایی کردن اجساد در سودان نیز رواج داشته است.

در دوران معاصر نیز، با بررسی تطبیقی آداب و رسوم مردم [[سودان]] و [[مصر]]، به اثرگذاری‌ها و اثرپذیری‌های فرهنگی آنها از یکدیگر، به آسانی می‌توان پی برد. به‌عنوان مثال غذای اصلی بیشتر مردم [[سودان]]، «فول مصری»[V] یا باقلاست. 

اکثریّت مردم [[سودان]]، با ورود اسلام به‌ این سرزمین، دین مبین اسلام را پذیرفته و زبان عربی را نیز فرا گرفته‌اند. به‌طوری‌که عربی، زبان رسمی‌ [[سودان]] شده است و به‌رغم تعدّد و تنوّع زبان‌ها و گویش‌ها کشور، عموم سودانیان از توانایی تکلّم به عربی برخوردارند. مسلمانان [[سودان]]، در طول تاریخ برای گسترش فرهنگ اسلامی‌کوشش کرده‌اند و جلوه‌هایی از نتایج تلاش‌های آنها را می‌توان در رفتارهای اجتماعی سودانیان در عصر حاضر، مشاهده کرد. مانند توجّه ویژه به حفظ قرآن کریم، حضور گسترده و چشمگیر در مساجد برای نمازهای جمعه و جماعات، شرکت در حلقه‌های ذکر، احترام به شیوخ و استادان، حفظ حرمت پیران، مناعتِ طبع و تلاش برای کمک به مستمندان. مردم [[سودان]]، از نظر نوع پوشش نیز، اثرپذیری‌هایی از فرهنگ‌های جوامع دیگر و به‌ویژه کشورهای اسلامی، عربی و آفریقایی داشته‌اند . البتّه اکثریت قریب به اتّفاق مردم‌ این سرزمین مسلمان هستند و نوع پوشش بیشتر آنان، متأثر از فرهنگ اسلامی‌است. امروزه، اثرپذیری‌هایی از نوع پوشش غربی نیز در [[سودان]] مشاهده می‌شود<ref>مشاهدات عینی مصطفی امیدی، وابسته فرهنگی سابق ج.ا.اـ [[خارطوم]]</ref>.  

=== [[صنعت گردشگری سودان|گردشگری]] ===
همان‌گونه که در صفحات بعدی بیان خواهد شد، در جمهوری [[سودان]] بناهای تاریخی، [[آثار باستانی شهر اسکندریه مصر|آثار باستانی]] و مناظر طبیعی و جاذبه‌های گردشگری فراوانی وجود دارد. در‌صورتی‌که از‌ این ظرفیت‌ها و امکانات، به شیوه‌ای بهینه بهره‌برداری شود، گردشگران بسیاری از کشورهای مختلف، به‌ این سرزمین سفر خواهند کرد و درآمد قابل توجّهی را برای ساکنان آن فراهم خواهد ساخت.

در دهه‌های اخیر، عوامل متعدّدی، مانع بهره‌برداری شایسته و بایسته از ظرفیت‌ها و امکانات گردشگری [[سودان]] شده‌اند. از آن جمله می‌توان به درگیری‌های داخلی، تحریم‌های اقتصادی، اعمال فشارهای خارجی و تبلیغات منفی رسانه‌های بیگانه اشاره کرد. علاوه‌بر‌ اینها، گردشگری در جمهوری [[سودان]]، با‌ اینکه مورد توجّه دولتمردان‌ این کشور بوده، در دوره‌های مختلف، مسئولیت آن بین مؤسسات و دستگاه‌های دولتیِ گوناگون، دست به دست گشته و از‌ این‌رو، خط مشی و سیاست کلی ثابتی برای گسترش گردشگری اتّخاذ نشده است.  

در سال 1959م. (1338هـ.ش) ـ  سه سال پس از استقلال [[سودان]] ـ براساس تصویب‌نامه هیأت وزیران، وزیر اطّلاع رسانی‌ این کشور، مکلّف شد تا با همکاری وزارت کشور، وزارت آموزش و پرورش، اداره گذرنامه و دیگر نهادهای ذیربط به ساماندهی امور گردشگری در [[سودان]]، بپردازد. در سال 1960م. (1339هـ.ش) جمهوری [[سودان]]، در اتّحادیه گردشگری کشورهای عربی و سازمان جهانی گردشگری(WTO)، عضو شده است. از سال 1960م. (1339هـ.ش)  تاکنون  مسئولیّت گردشگری در جمهوری [[سودان]] برعهده وزارتخانه‌های مختلف به شرح زیر بوده است:

* از سال 1960 تا 1966م. (1339 تا 1345هـ.ش)، وزارت اطّلاع رسانی و امور اجتماعی؛
* از سال 1966 تا 1968م. (1345 تا 1347هـ.ش)، وزارت ارتباطات و گردشگری؛
* از سال 1968 تا 1999م. (1347 تا 1378هـ.ش)، بخش عمده‌ای از امور گردشگری برعهده بخش خصوصی بوده است؛
* از سال 1999 تا 2001م. (1378 تا 1380هـ.ش)، وزارت گردشگری و محیط‌زیست.

با‌توجّه به تغییرات ساختار تشکیلاتی دولت [[سودان]]، «وزارت گردشگری و محیط‌زیست»، در سال 1380هـ.ش به «وزارت فرهنگ و گردشگری»  و در سال 1381هـ.ش به «وزارت گردشگری و میراث ملّی» و در سال 1384هـ.ش به «وزارت گردشگری» تغییر نام یافته است<ref name=":3">برگرفته از 2013 ,https://sudanway.sd/government.htm</ref>.

در‌ اینجا، به برخی از جاذبه‌های گردشگری در جمهوری [[سودان]] اشاره می‌شود:

==== [[منطقه گردشگری خارطوم]] ====
منطقه خارطوم در محل به هم پیوستن دو شاخه اصلی نیل ـ یعنی نیل سفید و نیل آبی ـ قراردارد و در کرانه‌های طولانی رود نیل، منطقه، بسیاری از بناهای تاریخی و مذهبی، موزه‌های مختلف و مراکز خدمات گردشگری ساخته شده‌اند که امروزه از جاذبه‌های گردشگری در جمهوری [[سودان]]، به‌شمار می‌روند<ref>برگرفته از: 2013 .https.sudanway.sd/tourism_msaaif_Khartoum.htm.</ref>. علاوه‌بر‌ این، آبشار «السّبلوقة»، جنگل حفاظت شده «السّنط»، جنگل «جبل باوزر»، جزیره «أم دوم»، جزیره «توتی»، دریاچه جبل أولیاء و مجموعه‌های قایق سواری در رود نیل، از دیگر جاذبه‌های‌ این منطقه هستند<ref>برگرفته از [https://sudanway.sd/tourism_cities.htm 2013 ,https://sudanway.sd/tourism_cities.htm]</ref>. 

==== بخش مرکزی شهر [[خارطوم]] ====
در مرکز شهر [[خارطوم]] که بین نیل آبی و سفید قراردارد، بازار [[خارطوم]]، سالن‌های ورزشی و مجموعه‌های قایق سواری در رود نیل، جلوه‌هایی از تمدّن‌های مختلف و بناهای تاریخی گوناگون مانند مساجد و کلیساها، توجّه گردشگران را به سوی خود جلب می‌کند<ref>برگرفته از2013<nowiki/>https://sudanway.sd/tourism_msaaif_Alkhartoum%20center.html</ref>.

==== دریای سرخ ====
دریای سرخ، یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعی گردشگری در [[سودان]] است.‌ این دریا از نظر نداشتن آلودگی و شفافیّت آب، یکی از پاک‌ترین دریاهای جهان به‌شمار می‌رود. شفافیّت آب‌ این دریا، تماشای انواع آبزیان و مرجان‌های آن را جذّاب‌تر و چشم نوازتر می‌کند. از‌ این‌رو بسیاری از گردشگران، به‌ویژه علاقمندان به دریانوردی، غوّاصی و انواع ورزش‌های آبی، به‌ این دریا و سواحل آن توجّه دارند<ref>برگرفته از 2013 ,<nowiki>https://sudanway.sd/tourism_msaaif_RedSea.htm</nowiki></ref>.

==== بورت [[سودان]][VI] ====
مهم‌ترین  بندر [[سودان]]، در ساحل دریای سرخ است که مرکز ارتباطی ‌ این کشور با جهان به‌شمار می‌رود<ref>برگرفته از 2013 ,https://sudanway.sd/tourism_cities.htm</ref>. 

==== تفرّج‌گاه أرکویت ====
شهر أرکویت در 205 کیلومتری غرب «بورت [[سودان]]» واقع است و با ساحل دریای سرخ  29 کیلومتر فاصله دارد. تفرّج‌گاه أرکویت از هرسو به رشته کوه‌هایی با ارتفاعات متفاوت محصور است و چنان زیبا و خوش آب و هواست که سودانیان آن را «فردوس الشرق»(بهشت مشرق زمین) می‌گویند. با ‌ اینکه شدّت گرما در اغلب مناطق [[سودان]]، زیاد است، در أرکویت به دلیل بارش‌های فراوان و کوهستانی بودن آن، در گرم‌ترین روزهای سال، دما از 35 درجه سانتی‌گراد بالاتر نمی‌رود. در ‌این منطقه، جای پای یک مرد بر روی صخره‌ای نقش بسته، که گفته می‌شود جای پای یکی از صالحان است. منطقه، چشمه‌ای نیز وجود دارد که در تمام طول سال پرآب است<ref name=":4">برگرفته از  ,https://sudanway.sd/tourism_masaif_Arkweet.htm</ref>. 

==== منطقه گردشگری اُم دُرمان ====
اُم دُرمان، در غرب رود نیل و نیل سفید قراردارد و در سال‌های 1885 تا 1898م. (1264 تا 1277هـ.ش) پایتخت دولت مهدی سودانی بوده است. منطقه، علاوه‌بر قلعه‌های تاریخی، بازارهای متعدّد، به‌ویژه بازارهای صنایع دستی، توجّه گردشگران را به سوی خود جلب می‌کند<ref name=":4" />. 

==== منطقه گردشگری غرب اُم دُرمان ====
این منطقه از غرب اُم دُرمان تا شرق استان کُردُفان شمالی، امتداد دارد و صیّادی در شکارگاه‌های ‌این منطقه و گردشگری در مناطق صحرائی آن برای گردشگران جالب توجّه است<ref name=":4" />. 

==== منطقه گردشگری غرب نیل ====
این منطقه در شمال اُم دُرمان واقع است و از غرب رود نیل تا «السّبلوقة» امتداد دارد. منطقه علاوه‌بر آثار و بناهای تاریخی، مناظر طبیعی جالب توجّهی در کرانه‌های نیل و در مناطق صحرایی، وجود دارد<ref name=":4" />.

==== منطقه گردشگری شرق نیل ====
منطقه حاصلخیز، علاوه‌بر پروژه‌های کشاورزی متعدّد و مراتع طبیعی گسترده، برخی آثار و بناهای تاریخی و مذهبی، جالب توجّه است<ref name=":4" />. 

ملاحظات:

1. در جمهوری [[سودان]]، روزهای کاری هفته از شنبه شروع می‌شود و جمعه‌ها روز تعطیل رسمی ‌است<ref name=":2" />. 

2. تقریباً عموم مسلمانان [[سودان]]، خود را مقیّد به حضور در نماز جمعه می‌دانند و در ساعات برگزاری نماز جمعه، موزه‌ها، مجموعه‌های تفریحی و ورزشی، بازارها، مراکز تجاری، فروشگاه‌ها و جایگاه‌های سوخت، تعطیل می‌شوند. 

3. به‌طور کلی، به علّت گرمای هوا در طول سال، برای گردشگرانی که به [[سودان]] سفر می‌کنند، پوشاک پنبه‌ای مناسب‌ترین نوع پوشاک است. 

== نیز نگاه کنید به ==
[[نظام فرهنگی روسیه]]؛ [[نظام فرهنگی چین]]؛ [[نظام فرهنگی تونس]]؛ [[نظام فرهنگی کوبا]]؛ [[نظام فرهنگی لبنان]]؛ [[نظام فرهنگی مصر]]؛ [[نظام فرهنگی کانادا]]؛ [[نظام فرهنگی افغانستان]]؛ [[نظام فرهنگی اردن]]؛ [[نظام فرهنگی ساحل عاج]]؛ [[نظام فرهنگی مالی]]؛ [[نظام فرهنگی ژاپن]]؛ [[نظام فرهنگی تایلند]]؛ [[نظام فرهنگی آرژانتین]]؛ [[نظام فرهنگی قطر]]؛ [[نظام فرهنگی فرانسه]]؛ [[نظام فرهنگی اسپانیا]]؛ [[نظام فرهنگی اتیوپی]]؛ [[نظام فرهنگی سوریه]]؛ [[نظام فرهنگی سیرالئون]]؛ [[نظام فرهنگی سنگال]]؛ [[نظام فرهنگی اوکراین]]؛ [[نظام فرهنگی زیمبابوه]]؛ [[نظام فرهنگی تاجیکستان]]؛ [[نظام فرهنگی قزاقستان]]؛ [[نظام فرهنگی سریلانکا]]؛ [[نظام فرهنگی بنگلادش]]؛ [[نظام فرهنگی گرجستان]]

== پاورقی ==
<small>[I] - مدرسه های قرآنی که به شیوه مکتب خانه های قدیمی و سنّتی فعالیت می‌کنند.</small>

<small>[II] - در سودان رعایت مقرّرات کپی‌رایت، در سال 1974م. (1353هـ. ش) اعلام و مورد تأکید قرار گرفته است.</small>

<small>[III] - سودانیان، این منطقه را، «ملتقی النّیلَین» می‌نامند . چون نیل آبی و نیل سفید در آنجا به هم می‌پیوندند.</small>

<small>[IV] - نماهایی از اهرام سودان، (تصویر های شماره 13 و 14) در پایین صفحه قابل مشاهده است.</small>

<small>[V] - «فول مصری»، همان باقلاست  که سودانیان آن را با آب می‌پزند و پیاز، روغن، نمک و ادویه نیز به آن می‌افزایند.</small>

<small>[VI] - «بندر سودان» که نام اصلی آن «پورت سودان» (Port Sudan) است و در زبان عربی، به دلیل نداشتن حرف «پ»، «بورت سودان» نوشته می‌شود.</small>

== کتابشناسی ==
<references />
==منبع اصلی==
معماریان، مریم، امیدی، مصطفی (1394). جامعه و فرهنگ [https://dmelal.ir/%D8%B3%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86 سودان]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص.81-93.
==نویسندگان مقاله==
مریم معماریان و مصطفی امیدی
[[رده:فرهنگ و نظام فرهنگی]]
بازگشت به نظام فرهنگی سودان.
برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=نظام_فرهنگی_سودان»