نظام آموزش، تحقیقات و فناوری مالی: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
'''- نظام آموزشي'''
'''- نظام آموزشی'''


'''1-10 آموزش و پرورش'''
'''1-10 آموزش و پرورش'''


يكي از مهم‌‌ترين نهادهاي فرهنگي مالي، آموزش و پرورش است كه دولت‌هاي وقت از بدو استقلال کشور، اهميّت بسیاری براي آن قائل بودند. اين گستره كه بسترساز تعليم و تربيت نسل آيندۀ كشور محسوب می‌شود، طيّ دهه‌هاي گذشته و در جهت رشد و گسترش، دستخوش تغييرات زيادي شده است. بر اين اساس، دولت‌های وقت تاکنون تلاش کرده‌اند با توسعۀ آموزش‌هاي عمومي، به‌تدريج میزان بی‌سوادي را در كشور كاهش دهند و وجهۀ كشور را كه در زمرۀ كشورهاي كم بهره از سواد عمومي قارۀ آفريقا به‌شمار مي‌رود، بهبود بخشند.
یكی از مهم‌‌ترین نهادهای فرهنگی مالی، آموزش و پرورش است كه دولت‌های وقت از بدو استقلال کشور، اهمیّت بسیاری برای آن قائل بودند. این گستره كه بسترساز تعلیم و تربیت نسل آیندۀ كشور محسوب می‌شود، طیّ دهه‌های گذشته و در جهت رشد و گسترش، دستخوش تغییرات زیادی شده است. بر این اساس، دولت‌های وقت تاکنون تلاش کرده‌اند با توسعۀ آموزش‌های عمومی، به‌تدریج میزان بی‌سوادی را در كشور كاهش دهند و وجهۀ كشور را كه در زمرۀ كشورهای كم بهره از سواد عمومی قارۀ آفریقا به‌شمار می‌رود، بهبود بخشند.


'''1-1-10 پیشینۀ آموزش و پرورش'''
'''1-1-10 پیشینۀ آموزش و پرورش'''


آموزش و پرورش در كشور مالي تا پيش از ورود استعمار فرانسه بيشتر حالت سنتي داشت. مسلمانان در كودكي به تحصيل در مدارس سنتي قرآني پرداخته و با مقدمات علوم اسلامي و قرائت و حفظ قرآن كريم آشنايي مي‌يافتند و تنها عده بسيار كمي تحصيلات خود را در حوزه‌هاي علميه و مراكز اسلامي مصر ،  الجزاير و ديگر كشورهاي اسلامي شمال آفريقا ادامه مي‌دادند.  
آموزش و پرورش در كشور مالی تا پیش از ورود استعمار فرانسه بیشتر حالت سنتی داشت. مسلمانان در كودكی به تحصیل در مدارس سنتی قرآنی پرداخته و با مقدمات علوم اسلامی و قرائت و حفظ قرآن كریم آشنایی می‌یافتند و تنها عده بسیار كمی تحصیلات خود را در حوزه‌های علمیه و مراكز اسلامی مصر ،  الجزایر و دیگر كشورهای اسلامی شمال آفریقا ادامه می‌دادند.  


پس از ورود استعمارگران به اين كشور مدارس ابتدايي به سبك جديد فعاليت خود را آغاز نمودند كه همانند ديگر كشورهاي مسلمان نشين منطقه غرب آفريقا با مخالفت و بايكوت مسلمانان مواجه شدند. علت امر نيز آن بود كه بيشتر اين مدارس توسط هيئت‌هاي ميسيونري وابسته به كليساها اداره مي‌شدند و مسلمانان از آن بيم داشتند كه در صورت ثبت نام فرزندانشان در اين مركز آموزشي معلمان مدارس كه اكثراً مبلغان مسيحي بودند آنها را به سوي دين مسيحيت سوق دهند. از اين روي در بدو استقلال مالي بيسوادي عموم مردم يكي از مشكلات اصلي كشور بود و كمتر از بيست درصد مردم از نعمت خواندن و نوشتن برخوردار بودند.
پس از ورود استعمارگران به این كشور مدارس ابتدایی به سبك جدید فعالیت خود را آغاز نمودند كه همانند دیگر كشورهای مسلمان نشین منطقه غرب آفریقا با مخالفت و بایكوت مسلمانان مواجه شدند. علت امر نیز آن بود كه بیشتر این مدارس توسط هیئت‌های میسیونری وابسته به كلیساها اداره می‌شدند و مسلمانان از آن بیم داشتند كه در صورت ثبت نام فرزندانشان در این مركز آموزشی معلمان مدارس كه اكثراً مبلغان مسیحی بودند آنها را به سوی دین مسیحیت سوق دهند. از این روی در بدو استقلال مالی بیسوادی عموم مردم یكی از مشكلات اصلی كشور بود و كمتر از بیست درصد مردم از نعمت خواندن و نوشتن برخوردار بودند.


'''2-1-10 سياست آموزشي كشور'''
'''2-1-10 سیاست آموزشی كشور'''


دولت مالي پس از تشكيل كابينه خود در ابتداي استقلال تدوين استراتژي آموزشي خاصي را در دستور کار خود قرار داد و مودیبو کیتا که خود از سابقه تدریس در مدارس مالی برخوردار بود شخصا تلاش كرد با ايجاد تغييرات ساختاري در نظام آموزشي كشور تعداد بيسوادان مالي را كاهش داده و از طريق فراگير ساختن آموزش همگاني رايگان نرخ باسوادي عمومي را ارتقاء بخشد. در اين راستا بتدريج تعداد مدارس ابتدايي و متوسطه درشهرها و روستاهاي مناطق مختلف كشور افزايش يافته و تربيت كادر علمي بويژه معلمان و دبيران با سواد و واجد صلاحيت در رأس برنامه‌هاي آموزشي دولت قرار گرفت.
دولت مالی پس از تشكیل كابینه خود در ابتدای استقلال تدوین استراتژی آموزشی خاصی را در دستور کار خود قرار داد و مودیبو کیتا که خود از سابقه تدریس در مدارس مالی برخوردار بود شخصا تلاش كرد با ایجاد تغییرات ساختاری در نظام آموزشی كشور تعداد بیسوادان مالی را كاهش داده و از طریق فراگیر ساختن آموزش همگانی رایگان نرخ باسوادی عمومی را ارتقاء بخشد. در این راستا بتدریج تعداد مدارس ابتدایی و متوسطه درشهرها و روستاهای مناطق مختلف كشور افزایش یافته و تربیت كادر علمی بویژه معلمان و دبیران با سواد و واجد صلاحیت در رأس برنامه‌های آموزشی دولت قرار گرفت.


این سیاست در دوره حاکمیت دیگر روسای جمهور مالی خصوصا آلفا عمر کناره و تومانی توره نیز ادامه یافت . در اين ارتباط طي چند دهه گذشته درصد باسوادان كشور از 15 تا 20 درصد درسال 1962 به حدود 55 درصد تا سال 2010 ارتقاء يافته و دولت در تلاش است تا سال 2020 تعداد با سوادان را به رقم 80 درصد افزايش دهد. در اين خصوص از سال 1995 كميسيون ويژه‌اي در وزارت آموزش و پرورش مالی تشكيل شده و مسئولان وزارت آموزش و پرورش اميد دارند با كمك سازمان‌هاي جهاني نظير يونسكو، يونيسف و سازمان‌هاي منطقه‌‌اي بتوانند بر مشكلات پيش روي خود – خصوصا در ارتباط با توسعه مراكز و فضاهاي آموزشي - فائق آيند '''(www.mali country profile, library of congress federal research division.com).'''
این سیاست در دوره حاکمیت دیگر روسای جمهور مالی خصوصا آلفا عمر کناره و تومانی توره نیز ادامه یافت . در این ارتباط طی چند دهه گذشته درصد باسوادان كشور از 15 تا 20 درصد درسال 1962 به حدود 55 درصد تا سال 2010 ارتقاء یافته و دولت در تلاش است تا سال 2020 تعداد با سوادان را به رقم 80 درصد افزایش دهد. در این خصوص از سال 1995 كمیسیون ویژه‌ای در وزارت آموزش و پرورش مالی تشكیل شده و مسئولان وزارت آموزش و پرورش امید دارند با كمك سازمان‌های جهانی نظیر یونسكو، یونیسف و سازمان‌های منطقه‌‌ای بتوانند بر مشكلات پیش روی خود – خصوصا در ارتباط با توسعه مراكز و فضاهای آموزشی - فائق آیند '''(www.mali country profile, library of congress federal research division.com).'''


'''3-1-10 آموزش ابتدایی و متوسطه'''
'''3-1-10 آموزش ابتدایی و متوسطه'''


نظام آموزشي كشور مالي هم‌چون ديگر كشورهاي فرانكوفون مبتني بر سيستم آموزش و پرورش كشور فرانسه است. دورۀ تحصيلي در اين كشور دوازده سال است كه به سه دورۀ زیر تقسيم مي‌شود:
نظام آموزشی كشور مالی هم‌چون دیگر كشورهای فرانكوفون مبتنی بر سیستم آموزش و پرورش كشور فرانسه است. دورۀ تحصیلی در این كشور دوازده سال است كه به سه دورۀ زیر تقسیم می‌شود:


-  دورۀ ابتدايي
-  دورۀ ابتدایی


-  دورۀ راهنمايي
-  دورۀ راهنمایی


-  دورۀ متوسطه (دبيرستان)
-  دورۀ متوسطه (دبیرستان)


'''*''' دورۀ ابتدايي در مالي شش سال يا شش گرید[1] است. هر سال تحصيلي 9 ماه به‌طول مي‌انجامد و دانش‌آموزان پس از اتمام اين دورۀ شش ساله و موفقيت در امتحان جامع (امتحان پايان دوره ابتدايي) مي‌توانند وارد مقطع راهنمايي شوند '''(www.the educational system of mali.com).'''
'''*''' دورۀ ابتدایی در مالی شش سال یا شش گرید[1] است. هر سال تحصیلی 9 ماه به‌طول می‌انجامد و دانش‌آموزان پس از اتمام این دورۀ شش ساله و موفقیت در امتحان جامع (امتحان پایان دوره ابتدایی) می‌توانند وارد مقطع راهنمایی شوند '''(www.the educational system of mali.com).'''


'''*''' دورۀ آموزش راهنمايي در اين كشور سه سال يا گریدهای هفت، هشت و نه است. در پايان اين دوره، امتحان نهايي موسوم به دی ای اف[2] برگزار مي‌شود و دانش‌آموزاني كه اين آزمون را با موفقيت سپري کنند، مي‌توانند در مقطع متوسطه به تحصيلات خود ادامه دهند. در اين مقطع زبان انگليسي به دانش‌آموزان آموزش داده مي‌شود '''(www.mali high education .com).'''  
'''*''' دورۀ آموزش راهنمایی در این كشور سه سال یا گریدهای هفت، هشت و نه است. در پایان این دوره، امتحان نهایی موسوم به دی ای اف[2] برگزار می‌شود و دانش‌آموزانی كه این آزمون را با موفقیت سپری کنند، می‌توانند در مقطع متوسطه به تحصیلات خود ادامه دهند. در این مقطع زبان انگلیسی به دانش‌آموزان آموزش داده می‌شود '''(www.mali high education .com).'''  


'''*''' دورۀ متوسطه سه سال (گریدهای ده، يازده و دوازده) است و دانش‌آموزان پس از موفقیّت در امتحانات پایان سال سوم دبیرستان، ديپلم رسمي وزارت آموزش و پرورش دریافت می‌کنند. در طيّ اين دوره، علاوه ‌بر زبان فرانسه ؛ زبان‌هاي انگلیسی، عربي، آلماني و روسي به دانش‌آموزان ارائه مي‌شود. امتحان سراسري پايان سال دوازدهم شامل دروس مختلف زيست‌شناسي، رياضيات، فيزيك، شیمی، علوم انساني، زبان، ادبيات و ... است. دانش‌آموزاني كه در اين آزمون موفق شوند، مي‌توانند وارد دانشگاه شده يا با اخذ بورسیۀ تحصیلی دولتی یا خصوصی، تحصيلات خود را در دانشگاه‌هاي خارج كشور ادامه دهند '''(www.the educational system of mali.com))'''
'''*''' دورۀ متوسطه سه سال (گریدهای ده، یازده و دوازده) است و دانش‌آموزان پس از موفقیّت در امتحانات پایان سال سوم دبیرستان، دیپلم رسمی وزارت آموزش و پرورش دریافت می‌کنند. در طیّ این دوره، علاوه ‌بر زبان فرانسه ؛ زبان‌های انگلیسی، عربی، آلمانی و روسی به دانش‌آموزان ارائه می‌شود. امتحان سراسری پایان سال دوازدهم شامل دروس مختلف زیست‌شناسی، ریاضیات، فیزیك، شیمی، علوم انسانی، زبان، ادبیات و ... است. دانش‌آموزانی كه در این آزمون موفق شوند، می‌توانند وارد دانشگاه شده یا با اخذ بورسیۀ تحصیلی دولتی یا خصوصی، تحصیلات خود را در دانشگاه‌های خارج كشور ادامه دهند '''(www.the educational system of mali.com))'''


دانش‌آموزان در صورت علاقه‌مندی مي‌توانند پس از پايان دورۀ راهنمايي، در دوره‌هاي فني و حرفه‌اي كه 2 تا 4 سال طول مي‌کشد، ادامه تحصيل داده و ديپلم دريافت كنند. به دانش‌آموختگان در پايان دورۀ دو سالۀ آموزش فني و حرفه‌اي ديپلم سی ای پی[3] و پس از پایان دورۀ چهار سالۀ آن ديپلم بی تی[4] اعطا می‌شود '''(www.the educational system of mali.com))'''  
دانش‌آموزان در صورت علاقه‌مندی می‌توانند پس از پایان دورۀ راهنمایی، در دوره‌های فنی و حرفه‌ای كه 2 تا 4 سال طول می‌کشد، ادامه تحصیل داده و دیپلم دریافت كنند. به دانش‌آموختگان در پایان دورۀ دو سالۀ آموزش فنی و حرفه‌ای دیپلم سی ای پی[3] و پس از پایان دورۀ چهار سالۀ آن دیپلم بی تی[4] اعطا می‌شود '''(www.the educational system of mali.com))'''  


'''4-1-10 چالش‌ها و مشکلات'''
'''4-1-10 چالش‌ها و مشکلات'''


مشكلات فعلي آموزش و پرورش مالي، كه از بدو استقلال، با تلاش‌هاي بسیار گستردۀ وزارت آموزش و پرورش، هنوز پا برجا مانده عبارتند از:
مشكلات فعلی آموزش و پرورش مالی، كه از بدو استقلال، با تلاش‌های بسیار گستردۀ وزارت آموزش و پرورش، هنوز پا برجا مانده عبارتند از:


-  درصد نسبي ثبت نام‌كنندگان دورۀ ابتدايي
-  درصد نسبی ثبت نام‌كنندگان دورۀ ابتدایی


-  كمبود بودجه آموزشي
-  كمبود بودجه آموزشی


-  كمبود كادر آموزشي
-  كمبود كادر آموزشی


-  كمبود فضاهاي آموزشي
-  كمبود فضاهای آموزشی


'''درصد نسبي ثبت نام‌كنندگان دورۀ ابتدايي''':
'''درصد نسبی ثبت نام‌كنندگان دورۀ ابتدایی''':


با وجود تبليغات وزارت آموزش و پرورش در خصوص لزوم ثبت نام كودكان در مدارس ابتدايي، طیّ چند دهۀ اخیر، هر ساله بسياري از والدين اين كودكان به‌ويژه در مناطق روستايي، ترجيح مي‌دهند به‌جاي تحصیل فرزندان خردسال در مدارس، از آنان در مزارع كوچك خود استفاده کرده و از این طریق بخش اندكي از هزينه‌هاي زندگي خود را كاهش دهند.  
با وجود تبلیغات وزارت آموزش و پرورش در خصوص لزوم ثبت نام كودكان در مدارس ابتدایی، طیّ چند دهۀ اخیر، هر ساله بسیاری از والدین این كودكان به‌ویژه در مناطق روستایی، ترجیح می‌دهند به‌جای تحصیل فرزندان خردسال در مدارس، از آنان در مزارع كوچك خود استفاده کرده و از این طریق بخش اندكی از هزینه‌های زندگی خود را كاهش دهند.  


دولت اميدوار است تا پايان سال 2015 ميلادي تمام خانواده‌هاي ماليایي را متقاعد کند تا كودكان خود را حداقل تا پايان دورۀ ابتدايي در مدارس ثبت نام کنند و باسوادي عمومي را افزايش دهند. مطمئناً بخشی از برنامه‌های رئیس‌جمهور آینده مالی بر این موضوع متمرکز خواهد شد.
دولت امیدوار است تا پایان سال 2015 میلادی تمام خانواده‌های مالیایی را متقاعد کند تا كودكان خود را حداقل تا پایان دورۀ ابتدایی در مدارس ثبت نام کنند و باسوادی عمومی را افزایش دهند. مطمئناً بخشی از برنامه‌های رئیس‌جمهور آینده مالی بر این موضوع متمرکز خواهد شد.


'''كمبود بودجه آموزشي''' :
'''كمبود بودجه آموزشی''' :


از ديگر مشكلات دولت مالي کمبود بودجۀ آموزشی است که با تأكيد دولت بر لزوم فراگير شدن آموزش عمومي براي تمامی شهروندان اين كشور، ميزان تخصیص بودجۀ سالانۀ دولت به وزارت آموزش و پرورش، به‌هيچ عنوان نمي‌تواند هزينه‌هاي اين وزارت‌خانه و مراكز تحت پوشش آن را تأمين كند.  
از دیگر مشكلات دولت مالی کمبود بودجۀ آموزشی است که با تأكید دولت بر لزوم فراگیر شدن آموزش عمومی برای تمامی شهروندان این كشور، میزان تخصیص بودجۀ سالانۀ دولت به وزارت آموزش و پرورش، به‌هیچ عنوان نمی‌تواند هزینه‌های این وزارت‌خانه و مراكز تحت پوشش آن را تأمین كند.  


كمك‌هاي مقطعي سازمان‌‌هاي جهاني و كشورهاي اسلامي، فقط تخفيف‌دهندۀ اين مشكلات است و باوجود وعده‌هاي مكرر رؤسای جمهور مالی در رفع مشكلات ناشي از بودجۀ وزارت آموزش و پرورش، اين وزارت‌خانه هر ساله با كسري بودجۀ عظيمي مواجه است كه گاهی منجر به عدم پرداخت حقوق معلمان و به‌تبع آن، واكنش خشمگينانۀ با اعتراض و شورش مي‌شود.
كمك‌های مقطعی سازمان‌‌های جهانی و كشورهای اسلامی، فقط تخفیف‌دهندۀ این مشكلات است و باوجود وعده‌های مكرر رؤسای جمهور مالی در رفع مشكلات ناشی از بودجۀ وزارت آموزش و پرورش، این وزارت‌خانه هر ساله با كسری بودجۀ عظیمی مواجه است كه گاهی منجر به عدم پرداخت حقوق معلمان و به‌تبع آن، واكنش خشمگینانۀ با اعتراض و شورش می‌شود.


'''كمبود كادر آموزشي''' :
'''كمبود كادر آموزشی''' :


کمبود کادر آموزشی شامل معلمان و مدرسان با تجربه، از ديگر مشكلات وزارت آموزش و پرورش مالي است. دولت طيّ چند سال گذشته، چند دانش‌سراي تربيت معلم را در شهرهاي مختلف مالي تأسيس كرده است ولي تعداد دانش‌آموختگان اين مراكز، براي پوشش مدارس ابتدايي، راهنمايي، متوسطه و مراكز فني و حرفه‌اي كافي نبست. از سوي ديگر حقوق نازل معلمان معمولاً با فراز و نشيب‌هايي همراه است و گاه با تأخير چند ماهه پرداخت مي‌شود. شمار قابل توجّهي از معلمان مالي نیز در دو دهۀ گذشته به كشورهاي غرب آفريقا، فرانسه و شمال آفريقا مهاجرت نموده‌اند كه مشكلات اين بخش را تشديد كرده است.
کمبود کادر آموزشی شامل معلمان و مدرسان با تجربه، از دیگر مشكلات وزارت آموزش و پرورش مالی است. دولت طیّ چند سال گذشته، چند دانش‌سرای تربیت معلم را در شهرهای مختلف مالی تأسیس كرده است ولی تعداد دانش‌آموختگان این مراكز، برای پوشش مدارس ابتدایی، راهنمایی، متوسطه و مراكز فنی و حرفه‌ای كافی نبست. از سوی دیگر حقوق نازل معلمان معمولاً با فراز و نشیب‌هایی همراه است و گاه با تأخیر چند ماهه پرداخت می‌شود. شمار قابل توجّهی از معلمان مالی نیز در دو دهۀ گذشته به كشورهای غرب آفریقا، فرانسه و شمال آفریقا مهاجرت نموده‌اند كه مشكلات این بخش را تشدید كرده است.


اعتصاب معلمان که بیشتر برای افزایش حقوق صورت می‌گیرد، از مشکلات دیگر نظام آموزشی کشور مالی است. این اعتصابات که گاه چندین ماه طول می‌کشد، موجب بهم‌ ریختگی جدول آموزشی کشور و عقب ماندن دانش‌آموزان از برنامه‌های تحصیلی می‌شود. در این بین عدم توجّه جدی دولت به رفع مشکلات معلمان مدارس دولتی، که به نوبۀ خود موجب تقویت موقعیت مدارس خصوصی است، این شائبه را در محافل فرهنگی تقویت کرده که مقامات عالی آموزشی مالی از وضعیت نابسامان مدارس دولتی و اعتصابات مکرر معلمان این مراکز چندان هم ناراضی نیستند و ثبت نام دانش‌آموزان خانواده‌های متمول، متوسط و نیمه‌متوسط در مراکز آموزشی خصوصی را موجب کاهش هزینه‌های مدارس دولتی می‌دانند.
اعتصاب معلمان که بیشتر برای افزایش حقوق صورت می‌گیرد، از مشکلات دیگر نظام آموزشی کشور مالی است. این اعتصابات که گاه چندین ماه طول می‌کشد، موجب بهم‌ ریختگی جدول آموزشی کشور و عقب ماندن دانش‌آموزان از برنامه‌های تحصیلی می‌شود. در این بین عدم توجّه جدی دولت به رفع مشکلات معلمان مدارس دولتی، که به نوبۀ خود موجب تقویت موقعیت مدارس خصوصی است، این شائبه را در محافل فرهنگی تقویت کرده که مقامات عالی آموزشی مالی از وضعیت نابسامان مدارس دولتی و اعتصابات مکرر معلمان این مراکز چندان هم ناراضی نیستند و ثبت نام دانش‌آموزان خانواده‌های متمول، متوسط و نیمه‌متوسط در مراکز آموزشی خصوصی را موجب کاهش هزینه‌های مدارس دولتی می‌دانند.
خط ۶۷: خط ۶۷:
'''کمبود فضاهای آموزشی:'''
'''کمبود فضاهای آموزشی:'''


تنگناهاي ناشي از كمبود فضا و امكانات آموزشي نظير مدارس مقاطع مختلف، مراكز آموزش فني و حرفه‌اي، كارگاه‌ها، آزمايشگاه‌ها و سالن‌هاي ورزشي از ديگر مشكلات بخش آموزش مالي است. در اين ارتباط هر چند در دوره ریاست جمهوری تومانی توره و با حمايت سازمان‌هاي جهاني و دولت‌هاي اسلامي مدارس متعددي در شهرها و روستاهاي مالي احداث شدند ولي اين كشور همچنان از كمبود مدارس و فضای آموزشی مناسب رنج مي‌برد. البته دولت تومانی توره اميدوار بود  از طريق دريافت چند وام بلاعوض از سازمان همكاري اسلامي، بانك توسعه اسلامي، بانك عرب و كشورهاي ثروتمند حاشيه جنوبي خليج فارس نظير عربستان، امارت متحده عربي، قطر، كويت و عمان بتواند تا سال 2020 كمبود فضاي آموزشي كشور را بنحو قابل توجهي مرتفع سازد. با این حال با تشدید جنگ داخلی طوارق و ویرانی برخی از مدارس در شهرها و روستاهای محل درگیری بین شورشیان و نیروهای دولتی از یک سوی و کاهش قابل ملاحظه کمک های خارجی بنظر نمی رسد این برنامه بتواند بطور کامل تحقق یابد ('''مرکز اسناد سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی‌،شماره سند 2367)'''.  
تنگناهای ناشی از كمبود فضا و امكانات آموزشی نظیر مدارس مقاطع مختلف، مراكز آموزش فنی و حرفه‌ای، كارگاه‌ها، آزمایشگاه‌ها و سالن‌های ورزشی از دیگر مشكلات بخش آموزش مالی است. در این ارتباط هر چند در دوره ریاست جمهوری تومانی توره و با حمایت سازمان‌های جهانی و دولت‌های اسلامی مدارس متعددی در شهرها و روستاهای مالی احداث شدند ولی این كشور همچنان از كمبود مدارس و فضای آموزشی مناسب رنج می‌برد. البته دولت تومانی توره امیدوار بود  از طریق دریافت چند وام بلاعوض از سازمان همكاری اسلامی، بانك توسعه اسلامی، بانك عرب و كشورهای ثروتمند حاشیه جنوبی خلیج فارس نظیر عربستان، امارت متحده عربی، قطر، كویت و عمان بتواند تا سال 2020 كمبود فضای آموزشی كشور را بنحو قابل توجهی مرتفع سازد. با این حال با تشدید جنگ داخلی طوارق و ویرانی برخی از مدارس در شهرها و روستاهای محل درگیری بین شورشیان و نیروهای دولتی از یک سوی و کاهش قابل ملاحظه کمک های خارجی بنظر نمی رسد این برنامه بتواند بطور کامل تحقق یابد ('''مرکز اسناد سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی‌،شماره سند 2367)'''.  




'''2-10 آموزش عالي'''
'''2-10 آموزش عالی'''


يكي از نهادهاي مهم آموزشي كشور مالي كه تاكنون به جايگاه واقعي خود دست نيافته بخش آموزش عالي است. آموزش عالي در كشور مالي بر خلاف ديگر كشورهاي غرب آفريقا از بدو استقلال اين كشور تاكنون از رشد چنداني برخوردار نبوده است  و دولت مالي بدليل مشكلات اقتصادي تاکنون موفق به گسترش مؤسسات آموزش عالي خود نشده است از این روی برخلاف دیگر کشورهای آفریقایی در این کشور تنها دو دانشگاه – دانشگاه باماکو و دانشگاه جدیدالتاسیس سگو– وجود دارد.
یكی از نهادهای مهم آموزشی كشور مالی كه تاكنون به جایگاه واقعی خود دست نیافته بخش آموزش عالی است. آموزش عالی در كشور مالی بر خلاف دیگر كشورهای غرب آفریقا از بدو استقلال این كشور تاكنون از رشد چندانی برخوردار نبوده است  و دولت مالی بدلیل مشكلات اقتصادی تاکنون موفق به گسترش مؤسسات آموزش عالی خود نشده است از این روی برخلاف دیگر کشورهای آفریقایی در این کشور تنها دو دانشگاه – دانشگاه باماکو و دانشگاه جدیدالتاسیس سگو– وجود دارد.


1-2-10 '''دانشگاه باماکو'''
1-2-10 '''دانشگاه باماکو'''


این دانشگاه زير نظر وزارت آموزش و پرورش مالي اداره مي‌شود و هم اکنون در حدود بيست و پنج هزار دانشجو در آن مشغول به تحصيل‌اند. دانشگاه باماکو فعاليت خود را در سال 1976 آغاز كرد. در سال 1991 و به‌دنبال وقوع تحولات عظيم سياسي در كشور، سقوط دولت موسي ترائوره و روي كار آمدن دولت انتقالي توماني توره، دانشگاه دچار اغتشاش شد و وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی‌ موقتاً آن را تعطيل كرد. تعطيلي دانشگاه تا سال 1996 ادامه يافت و پس از آن كه شوراي دانشگاه تشكيل شد و نظام آموزشي آن تغييراتي کرد، مجدداً فعاليت دانشگاه بر مبناي راهبردهاي جديد دولت آغاز گردید. اين دانشگاه درحال حاضر شامل چند دانشسرا و دانشكده به شرح ذيل است:
این دانشگاه زیر نظر وزارت آموزش و پرورش مالی اداره می‌شود و هم اکنون در حدود بیست و پنج هزار دانشجو در آن مشغول به تحصیل‌اند. دانشگاه باماکو فعالیت خود را در سال 1976 آغاز كرد. در سال 1991 و به‌دنبال وقوع تحولات عظیم سیاسی در كشور، سقوط دولت موسی ترائوره و روی كار آمدن دولت انتقالی تومانی توره، دانشگاه دچار اغتشاش شد و وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی‌ موقتاً آن را تعطیل كرد. تعطیلی دانشگاه تا سال 1996 ادامه یافت و پس از آن كه شورای دانشگاه تشكیل شد و نظام آموزشی آن تغییراتی کرد، مجدداً فعالیت دانشگاه بر مبنای راهبردهای جدید دولت آغاز گردید. این دانشگاه درحال حاضر شامل چند دانشسرا و دانشكده به شرح ذیل است:


-       دانش‌سراي عالي
-       دانش‌سرای عالی


-  دانش‌سراي ملي علوم اداري
-  دانش‌سرای ملی علوم اداری


-  دانش‌سراي ملي مهندسي
-  دانش‌سرای ملی مهندسی


-  دانش‌سراي پزشكي و داروسازي
-  دانش‌سرای پزشكی و داروسازی


-  دانشكدۀ علوم و فناوري
-  دانشكدۀ علوم و فناوری


-  دانشكدۀ علوم انساني هنر و زبان‌ها
-  دانشكدۀ علوم انسانی هنر و زبان‌ها


-  دانشكدۀ حقوق و اقتصاد
-  دانشكدۀ حقوق و اقتصاد


-  دانشكدۀ پزشكي، داروسازي و دندان‌پزشكي
-  دانشكدۀ پزشكی، داروسازی و دندان‌پزشكی


اكثر رشته‌هاي دانشگاه باماکو در مقطع كارشناسي ارائه مي‌شود و دانشجوياني كه اين دوره را به پايان برسانند، معمولاً يا در مراكز دولتي و خصوصي مشغول به كار می‌شوند و يا با گرفتن بورسيۀ تحصيلي دولتي، تحصيلات خود را در كشورهاي ديگر ادامه مي‌دهند '''(www.university''' '''of''' bamako.org)
اكثر رشته‌های دانشگاه باماکو در مقطع كارشناسی ارائه می‌شود و دانشجویانی كه این دوره را به پایان برسانند، معمولاً یا در مراكز دولتی و خصوصی مشغول به كار می‌شوند و یا با گرفتن بورسیۀ تحصیلی دولتی، تحصیلات خود را در كشورهای دیگر ادامه می‌دهند '''(www.university''' '''of''' bamako.org)


نظام آموزشي دانشگاه در مقطع كارشناسي دربرگیرنده دو دوره است :دورۀ اول به دو سال تقسيم مي‌شود که سال اول را تحصیلات دانشگاهی سال اول[5] و سال دوم را تحصیلات دانشگاهی سال دوم[6] می‌نامند. دورۀ دوم، پایان دورۀ کارشناسی و یک سال است که به دورۀ لیسانس[7] شهرت دارد. دانشجويان پس از گذراندن اين دوره‌ها، مدرک كارشناسي دریافت می‌کنند. مدت زمان دورۀ فوق‌لیسانس در مالی یک سال تحصیلی است.
نظام آموزشی دانشگاه در مقطع كارشناسی دربرگیرنده دو دوره است :دورۀ اول به دو سال تقسیم می‌شود که سال اول را تحصیلات دانشگاهی سال اول[5] و سال دوم را تحصیلات دانشگاهی سال دوم[6] می‌نامند. دورۀ دوم، پایان دورۀ کارشناسی و یک سال است که به دورۀ لیسانس[7] شهرت دارد. دانشجویان پس از گذراندن این دوره‌ها، مدرک كارشناسی دریافت می‌کنند. مدت زمان دورۀ فوق‌لیسانس در مالی یک سال تحصیلی است.


علي‌رغم فقر در مالي و با وجود مشكلات فراوان ناشي از كسر بودجۀ ساليانه، اين كشور اهمّيت زيادي براي آموزش عالي قائل است و وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی‌ و شوراي دانشگاه، براي دانشجويان ممتاز و یا بي‌بضاعت بر پایۀ نمرات آنها، كمك هزينه‌هايي را در نظر مي‌گيرند که در صورت عدم کسب نمرات قابل قبول براي ورود به مقاطع بالاتر، كمك هزينۀ تحصيلي دانشجویان قطع مي‌شود.  
علی‌رغم فقر در مالی و با وجود مشكلات فراوان ناشی از كسر بودجۀ سالیانه، این كشور اهمّیت زیادی برای آموزش عالی قائل است و وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی‌ و شورای دانشگاه، برای دانشجویان ممتاز و یا بی‌بضاعت بر پایۀ نمرات آنها، كمك هزینه‌هایی را در نظر می‌گیرند که در صورت عدم کسب نمرات قابل قبول برای ورود به مقاطع بالاتر، كمك هزینۀ تحصیلی دانشجویان قطع می‌شود.  


طي چند سال گذشته و با رشد آگاهي عمومي مردم اين كشور تعداد دانش آموزان داوطلب براي ورود به دانشگاه كشور به نحو قابل توجهي افزايش يافته است به گونه‌اي كه از سال 2000 هر سال نزديك به 5 هزار نفر وارد اين دانشگاه مي‌شوند كه اين وضعیت در رشته‌هاي پزشكي و مهندسي از شدت بيشتري برخوردار است. ('''مرکز اسناد سازمان فرهنگ و ارتباطات''' '''اسلامی‌، شماره سند 2367''').  
طی چند سال گذشته و با رشد آگاهی عمومی مردم این كشور تعداد دانش آموزان داوطلب برای ورود به دانشگاه كشور به نحو قابل توجهی افزایش یافته است به گونه‌ای كه از سال 2000 هر سال نزدیك به 5 هزار نفر وارد این دانشگاه می‌شوند كه این وضعیت در رشته‌های پزشكی و مهندسی از شدت بیشتری برخوردار است. ('''مرکز اسناد سازمان فرهنگ و ارتباطات''' '''اسلامی‌، شماره سند 2367''').  


اين امر و عدم آمادگي امكانات و فضاي آموزشي موجود مشكلاتي را از نظر پذيرش دانشجويان بوجود آورده و دولت در خصوص اعطاي بورسيه تحصيلي و كمك هزينه نيز محدوديت‌هايي را براي دانشجويان در نظر گرفته است. با اين حال مسئولان دانشگاه قول داده‌اند تا چند سال 2015 با توسعه دانشگاه و ساخت دانشكده‌هاي جديد اين اين مشكلات را كاهش داده و وضعيت تحصيلي دانشگاه را بهبود بخشند. كمبود اساتيد با تجربه و داراي سطح بالاي معلومات از ديگر معضلات دانشگاه است و دولت در صدد است از طريق اعزام برخي از دانشجويان به كشورهاي اروپايي در آينده‌اي نه چندان دور اين مشكل را نيز مرتفع سازد.[8]
این امر و عدم آمادگی امكانات و فضای آموزشی موجود مشكلاتی را از نظر پذیرش دانشجویان بوجود آورده و دولت در خصوص اعطای بورسیه تحصیلی و كمك هزینه نیز محدودیت‌هایی را برای دانشجویان در نظر گرفته است. با این حال مسئولان دانشگاه قول داده‌اند تا چند سال 2015 با توسعه دانشگاه و ساخت دانشكده‌های جدید این این مشكلات را كاهش داده و وضعیت تحصیلی دانشگاه را بهبود بخشند. كمبود اساتید با تجربه و دارای سطح بالای معلومات از دیگر معضلات دانشگاه است و دولت در صدد است از طریق اعزام برخی از دانشجویان به كشورهای اروپایی در آینده‌ای نه چندان دور این مشكل را نیز مرتفع سازد.[8]


با وجود این مشكلات و اغتشاشاتي كه گاهی در داخل دانشگاه و با رنگ و بوي سياسي پديد می‌آید، دانشگاه باماکو به‌لحاظ علمي وضعیت قابل قبولی دارد و مدرك تحصيلي آن به‌دليل عضويت در اتّحاديۀ دانشگاه‌هاي فرانسه زبان آفريقا، مورد تأييد دانشگاه‌هاي اروپايي و كشورهاي فرانسه زبان است. دانشجوياني كه با هزينۀ دولت و يا بورسيۀ مؤسسات خصوصي درصدد ادامۀ تحصيل در دانشگاه‌هاي اروپا وآمريكاي شمالي هستند، بايد در آزمون علمي خاصی شرکت کرده و موفق شوند. تحصیل دانشجویان در اين دانشگاه‌ها، منوط به قبولي در این آزمون است '''(www.university of bamako.org).'''  
با وجود این مشكلات و اغتشاشاتی كه گاهی در داخل دانشگاه و با رنگ و بوی سیاسی پدید می‌آید، دانشگاه باماکو به‌لحاظ علمی وضعیت قابل قبولی دارد و مدرك تحصیلی آن به‌دلیل عضویت در اتّحادیۀ دانشگاه‌های فرانسه زبان آفریقا، مورد تأیید دانشگاه‌های اروپایی و كشورهای فرانسه زبان است. دانشجویانی كه با هزینۀ دولت و یا بورسیۀ مؤسسات خصوصی درصدد ادامۀ تحصیل در دانشگاه‌های اروپا وآمریكای شمالی هستند، باید در آزمون علمی خاصی شرکت کرده و موفق شوند. تحصیل دانشجویان در این دانشگاه‌ها، منوط به قبولی در این آزمون است '''(www.university of bamako.org).'''  


خاطر نشان مي‌سازد از اوايل سال 2000 ميلادي اقداماتي براي آغاز به كار مؤسسات آموزش عالي خصوصي نيز آغاز شده كه اين امر بيشتر ناشي از افزايش شمار علاقمندان به تحصيل در مقطع آموزش عالي بوده است. در اين ارتباط دانشگاه كبك كانادا از سال 2000 شعبه‌اي در باماكو تأسيس كرده و تعداد كمي از دانشجويان ماليايي در مقطع كارشناسي ارشد در اين دانشگاه مشغول به تحصيل شده‌اند. مرکز دانشگاهی ماند[9] نيز طيّ قراردادي با دانشگاه مالي، هر سال تعدادي از دانشجویان این کشور را تحت پوشش خود قرار مي‌دهد. با این‌همه انديشمندان ماليایي معتقدند اين اقدامات نمي‌تواند نياز رو به افزایش دانشجویان مشتاق به ادامۀ تحصیل در مقاطع آموزش عالي را برطرف کند و دولت بايد با كمك كشورهاي غربي و سازمان‌هاي جهاني، رأساً به تأسيس مراكز آموزش عالي دولتی و خصوصي اقدام نماید و شمار دانشجويان اين كشور را افزایش دهد '''(www.mali high education .com).'''  
خاطر نشان می‌سازد از اوایل سال 2000 میلادی اقداماتی برای آغاز به كار مؤسسات آموزش عالی خصوصی نیز آغاز شده كه این امر بیشتر ناشی از افزایش شمار علاقمندان به تحصیل در مقطع آموزش عالی بوده است. در این ارتباط دانشگاه كبك كانادا از سال 2000 شعبه‌ای در باماكو تأسیس كرده و تعداد كمی از دانشجویان مالیایی در مقطع كارشناسی ارشد در این دانشگاه مشغول به تحصیل شده‌اند. مرکز دانشگاهی ماند[9] نیز طیّ قراردادی با دانشگاه مالی، هر سال تعدادی از دانشجویان این کشور را تحت پوشش خود قرار می‌دهد. با این‌همه اندیشمندان مالیایی معتقدند این اقدامات نمی‌تواند نیاز رو به افزایش دانشجویان مشتاق به ادامۀ تحصیل در مقاطع آموزش عالی را برطرف کند و دولت باید با كمك كشورهای غربی و سازمان‌های جهانی، رأساً به تأسیس مراكز آموزش عالی دولتی و خصوصی اقدام نماید و شمار دانشجویان این كشور را افزایش دهد '''(www.mali high education .com).'''  


لازم بذکر است دانشگاه فنی سگو دومین دانشگاه کشور نیز از سال 2011 فعالیت خود را آغاز نموده است. براساس اقدامات انجام شده قرار است این دانشگاه رشته‌های مورد نیاز کشور را مانند مهندسی کشاورزی، دامپروری و صنایع وابسته به آنها تا سطح دکترا پوشش دهد. این دانشگاه از حمایت چند دانشگاه اروپایی نیز برخوردار خواهد بود.  
لازم بذکر است دانشگاه فنی سگو دومین دانشگاه کشور نیز از سال 2011 فعالیت خود را آغاز نموده است. براساس اقدامات انجام شده قرار است این دانشگاه رشته‌های مورد نیاز کشور را مانند مهندسی کشاورزی، دامپروری و صنایع وابسته به آنها تا سطح دکترا پوشش دهد. این دانشگاه از حمایت چند دانشگاه اروپایی نیز برخوردار خواهد بود.  
خط ۱۱۲: خط ۱۱۲:
'''2-2-10 دانشگاه اسلامی‌سانکوره'''
'''2-2-10 دانشگاه اسلامی‌سانکوره'''


يكي از شاخص‌‌ترين جلوه‌هاي ميراث فرهنگي كشور مالي، كه بخشي از هويت اسلامي ديرينۀ اين سرزمين را در خود جاي داده، دانشگاه اسلامي سانكوره است. قدمت این دانشگاه به چند قرن پيش باز می‌گردد و هرچند امروز فقط نامي از آن برجا مانده، با این حال دولت و شخصیت‌های علمی‌ فرهنگی اين كشور، هنوز از آن با افتخار و غرور ياد کرده و نقش آن را در توسعۀ دين اسلام در غرب آفريقا، بسيار ارزشمند و تأثیرگذار می‌دانند.
یكی از شاخص‌‌ترین جلوه‌های میراث فرهنگی كشور مالی، كه بخشی از هویت اسلامی دیرینۀ این سرزمین را در خود جای داده، دانشگاه اسلامی سانكوره است. قدمت این دانشگاه به چند قرن پیش باز می‌گردد و هرچند امروز فقط نامی از آن برجا مانده، با این حال دولت و شخصیت‌های علمی‌ فرهنگی این كشور، هنوز از آن با افتخار و غرور یاد کرده و نقش آن را در توسعۀ دین اسلام در غرب آفریقا، بسیار ارزشمند و تأثیرگذار می‌دانند.


اين دانشگاه اسلامي كه در شهر تمبوكتو امروز قرار داشته است در سال 989 توسط القاضي عقيب بن محمدبن عمر تأسيس شد و در حقيقت متشكل از سه مسجد بزرگ آن عصر "مسجد سانكوره" ، " مسجد سيد يحيي" و "جن گاريبر"بود که هریک به منزله دانشکده های این دانشگاه بودند و کلاس های درس در داخل یا محوطه این مساجد برگزار می شد.در واقع اين دانشگاه حوزه علميه بزرگي بشمار مي‌‌رفت كه در قرون ميانه اسلامي بويژه قرون‌ پانزدهم و شانزدهم ميلادي به اوج خود رسيد و طلاب زيادي از كشورهاي مختلف آفريقایی بويژه غرب آفریقا در آن تحصیل می کردند . سبك آموزشي اين دانشگاه با دانشگاه‌هاي معاصر آن در كشورهاي اروپايي كاملاً متفاوت بود به گونه اي كه طلاب پس از ثبت نام در اين مركز آموزشي با شور و اشتياق خاصي به مطالعه علوم اسلامي مي‌پرداختند . دانشجويان خارجی شاغل به تحصیل در دانشگاه سانکوره نیز در منازل مسلمانان تمبوكتو اقامت گزيده و به تحصيل علوم اسلامي مي‌پرداختند. برنامه‌هاي آموزشي دانشگاه سانكوره در برگيرنده سه مقطع مقدماتي ، ثانوي و عالي بود. '''(www.muslimheritage.com/topics).'''  
این دانشگاه اسلامی كه در شهر تمبوكتو امروز قرار داشته است در سال 989 توسط القاضی عقیب بن محمدبن عمر تأسیس شد و در حقیقت متشكل از سه مسجد بزرگ آن عصر "مسجد سانكوره" ، " مسجد سید یحیی" و "جن گاریبر"بود که هریک به منزله دانشکده های این دانشگاه بودند و کلاس های درس در داخل یا محوطه این مساجد برگزار می شد.در واقع این دانشگاه حوزه علمیه بزرگی بشمار می‌‌رفت كه در قرون میانه اسلامی بویژه قرون‌ پانزدهم و شانزدهم میلادی به اوج خود رسید و طلاب زیادی از كشورهای مختلف آفریقایی بویژه غرب آفریقا در آن تحصیل می کردند . سبك آموزشی این دانشگاه با دانشگاه‌های معاصر آن در كشورهای اروپایی كاملاً متفاوت بود به گونه ای كه طلاب پس از ثبت نام در این مركز آموزشی با شور و اشتیاق خاصی به مطالعه علوم اسلامی می‌پرداختند . دانشجویان خارجی شاغل به تحصیل در دانشگاه سانکوره نیز در منازل مسلمانان تمبوكتو اقامت گزیده و به تحصیل علوم اسلامی می‌پرداختند. برنامه‌های آموزشی دانشگاه سانكوره در برگیرنده سه مقطع مقدماتی ، ثانوی و عالی بود. '''(www.muslimheritage.com/topics).'''  


برنامه‌هاي آموزشي دانشگاه سانكوره دارای سه مقطع مقدماتي، ثانوي و عالي بود. مرحلۀ مقدماتي شامل كليات علوم اسلامي، سوادآموزي و حفظ متون بود كه در سطح پايين تدريس مي‌شد و اساتيد اين مقطع، وظيفه داشتند طلاب را به لحاظ فكري براي ورود به مقاطع بالاتر آماده کنند. در اين مقطع قرائت و حفظ قرآن و فقه و اصول در زمرۀ برنامه‌هاي دروس اصلي بود و طلبه‌‌ها پس از آشنايي با علوم قرآني، با مفاهيم اوليۀ علوم مختلف اسلامي آشنا مي‌شدند.[10] كلاس‌هاي دورۀ مقدماتي معمولاً صبح زود آغاز ‌مي‌شد و تا غروب ادامه مي‌يافت. شيوۀ تدريس به‌صورت پرسش و پاسخ بود و اساتيد در پايان هر كلاس، به پرسش‌هاي طلبه‌ها پاسخ مي‌دادند.كلاس‌ها ظهر تعطيل  و نماز جماعت به امامت اساتيد و يا شيوخ مساجد سه گانه برگزار مي‌شد. اين دوره پس از يك سال و چند ماه با برگزاري امتحان قرائت قرآن به پايان مي‌رسيد و طلابي كه در اين آزمون موفق می‌شدند،  با توصيۀ اساتيد، می‌توانستند در مقطع بعدي، تحصيلات خود را ادامه دهند.  
برنامه‌های آموزشی دانشگاه سانكوره دارای سه مقطع مقدماتی، ثانوی و عالی بود. مرحلۀ مقدماتی شامل كلیات علوم اسلامی، سوادآموزی و حفظ متون بود كه در سطح پایین تدریس می‌شد و اساتید این مقطع، وظیفه داشتند طلاب را به لحاظ فكری برای ورود به مقاطع بالاتر آماده کنند. در این مقطع قرائت و حفظ قرآن و فقه و اصول در زمرۀ برنامه‌های دروس اصلی بود و طلبه‌‌ها پس از آشنایی با علوم قرآنی، با مفاهیم اولیۀ علوم مختلف اسلامی آشنا می‌شدند.[10] كلاس‌های دورۀ مقدماتی معمولاً صبح زود آغاز ‌می‌شد و تا غروب ادامه می‌یافت. شیوۀ تدریس به‌صورت پرسش و پاسخ بود و اساتید در پایان هر كلاس، به پرسش‌های طلبه‌ها پاسخ می‌دادند.كلاس‌ها ظهر تعطیل  و نماز جماعت به امامت اساتید و یا شیوخ مساجد سه گانه برگزار می‌شد. این دوره پس از یك سال و چند ماه با برگزاری امتحان قرائت قرآن به پایان می‌رسید و طلابی كه در این آزمون موفق می‌شدند،  با توصیۀ اساتید، می‌توانستند در مقطع بعدی، تحصیلات خود را ادامه دهند.  


در مرحلۀ بعدي یا مقطع ثانوي كه معمولاً يك سال به‌طول مي‌انجاميد، دروس اسلامي منطق، فلسفه، تاريخ اسلام و قرآن به طلاب تدريس مي‌شد. شيوۀ تدريس در این مقطع، كماكان به‌صورت طرح موضوعات و ارائۀ دروس و اطلاعات تکمیلی از سوی استادان و سپس بحث و جدل میان دانشجويان بود. در پايان اين مقطع، امتحانات دانشجويان برگزار و به دانشجويان ممتاز گواهي پايان دوره اعطا مي‌شد '''(احمدي: 228)'''.  
در مرحلۀ بعدی یا مقطع ثانوی كه معمولاً یك سال به‌طول می‌انجامید، دروس اسلامی منطق، فلسفه، تاریخ اسلام و قرآن به طلاب تدریس می‌شد. شیوۀ تدریس در این مقطع، كماكان به‌صورت طرح موضوعات و ارائۀ دروس و اطلاعات تکمیلی از سوی استادان و سپس بحث و جدل میان دانشجویان بود. در پایان این مقطع، امتحانات دانشجویان برگزار و به دانشجویان ممتاز گواهی پایان دوره اعطا می‌شد '''(احمدی: 228)'''.  


تحصیل در مقطع عالي دانشگاه سانکوره اهمّيت زيادي داشت و معمولاً معدودی از طلاب مي‌توانستند در اين مرحله، كه دروس تخصصي ارائه مي‌شد، تحصيلات خود را ادامه دهند. طلبه‌ها طبق علاقه و استعداد خود، به مطالعۀ يكي از رشته‌های علوم اسلامي الهيات، تفسير قرآن، حديث، حقوق، صرف و نحو، بيان، منطق، فلسفه، تاريخ و علوم باطني می‌پرداختند. در پايان اين مقطع، دانشجويان با موفقيت در آزمون‌ها، طيّ مراسمی موسوم به عمامه‌گذاري، به افتخار استادي نائل می‌شدند[11]. در هريك از سه مقطع تحصیلی، این دانشگاه به روش دانشكده‌هاي امروز، اداره مي‌شد. استادان دانشگاه سانکوره از بهترين دانشمندان اين سرزمين و برخی از آنها در كشورهاي اسلامي خاورميانه و شمال آفريقا تحصيل كرده بودند. مدرسان برای تدريس در دانشگاه حقوقي دريافت نمي‌كردند و برنامۀ درسي مدوني نداشتند و عامل اصلي حضور آنها در اين مركز آموزشي، علاقه به نشر و توسعۀ علوم و معارف اسلامي بود. در بين اين اساتيد، علما، امامان، قضات و مدرسان برجسته و مشهوري نظير استاد احمد بابا و برادران بامايوثو بودند. رئيس دانشگاه سانكوره، امامت مسجد سانكوره و مقام قاضي اعظم شهر تمبوكتو را نيز بر عهده داشت. در مجاورت اين دانشگاه، كتابخانۀ‌ بزرگي مملو از كتاب‌هاي دست‌نويس به زبان‌هاي عربي و آفريقايي وجود داشت كه دانشجويان و مدرسان با مطالعۀ آنها بر دانش خود مي‌افزودند '''(www.muslim heritage.com).'''  
تحصیل در مقطع عالی دانشگاه سانکوره اهمّیت زیادی داشت و معمولاً معدودی از طلاب می‌توانستند در این مرحله، كه دروس تخصصی ارائه می‌شد، تحصیلات خود را ادامه دهند. طلبه‌ها طبق علاقه و استعداد خود، به مطالعۀ یكی از رشته‌های علوم اسلامی الهیات، تفسیر قرآن، حدیث، حقوق، صرف و نحو، بیان، منطق، فلسفه، تاریخ و علوم باطنی می‌پرداختند. در پایان این مقطع، دانشجویان با موفقیت در آزمون‌ها، طیّ مراسمی موسوم به عمامه‌گذاری، به افتخار استادی نائل می‌شدند[11]. در هریك از سه مقطع تحصیلی، این دانشگاه به روش دانشكده‌های امروز، اداره می‌شد. استادان دانشگاه سانکوره از بهترین دانشمندان این سرزمین و برخی از آنها در كشورهای اسلامی خاورمیانه و شمال آفریقا تحصیل كرده بودند. مدرسان برای تدریس در دانشگاه حقوقی دریافت نمی‌كردند و برنامۀ درسی مدونی نداشتند و عامل اصلی حضور آنها در این مركز آموزشی، علاقه به نشر و توسعۀ علوم و معارف اسلامی بود. در بین این اساتید، علما، امامان، قضات و مدرسان برجسته و مشهوری نظیر استاد احمد بابا و برادران بامایوثو بودند. رئیس دانشگاه سانكوره، امامت مسجد سانكوره و مقام قاضی اعظم شهر تمبوكتو را نیز بر عهده داشت. در مجاورت این دانشگاه، كتابخانۀ‌ بزرگی مملو از كتاب‌های دست‌نویس به زبان‌های عربی و آفریقایی وجود داشت كه دانشجویان و مدرسان با مطالعۀ آنها بر دانش خود می‌افزودند '''(www.muslim heritage.com).'''  


اين دانشگاه در قرون ميانۀ اسلامي نقش مهمّي در توسعۀ معارف اسلامي قارة آفريقا داشت و بسياري از دانش‌آموختگان اين مركز، در كشورهاي مختلف آفريقايي در مقام امام، قاضي، خطيب جمعه و استاد، عهده‌دار مشاغل مختلفي شدند. دانشگاه سانكوره و كتابخانۀ آن در سال 1591 و با حملۀ قبايلي از مراكش نابود شد. خرابه‌هاي اين دانشگاه كه امروزه در اطراف مسجد سانكوره به چشم مي‌آید، از عظمت و شكوه دين اسلام در تمبوكتو و ديگر مناطق كشور مالي در قرون ميانۀ اسلامي حكايت دارد.[12]
این دانشگاه در قرون میانۀ اسلامی نقش مهمّی در توسعۀ معارف اسلامی قارة آفریقا داشت و بسیاری از دانش‌آموختگان این مركز، در كشورهای مختلف آفریقایی در مقام امام، قاضی، خطیب جمعه و استاد، عهده‌دار مشاغل مختلفی شدند. دانشگاه سانكوره و كتابخانۀ آن در سال 1591 و با حملۀ قبایلی از مراكش نابود شد. خرابه‌های این دانشگاه كه امروزه در اطراف مسجد سانكوره به چشم می‌آید، از عظمت و شكوه دین اسلام در تمبوكتو و دیگر مناطق كشور مالی در قرون میانۀ اسلامی حكایت دارد.[12]


اگرچه امروزه هيچ اثري از دانشگاه سانكوره بر جاي نمانده است اما يكي از مهم‌ترين عناوين افتخاری كه معمولاً دولت مالی به شخصت‌هاي برجستۀ علمي و فرهنگي ديگر كشورها اعطا مي‌کند، دكتراي افتخاري دانشگاه سانكوره است.
اگرچه امروزه هیچ اثری از دانشگاه سانكوره بر جای نمانده است اما یكی از مهم‌ترین عناوین افتخاری كه معمولاً دولت مالی به شخصت‌های برجستۀ علمی و فرهنگی دیگر كشورها اعطا می‌کند، دكترای افتخاری دانشگاه سانكوره است.


'''3-2-10 مراكز پژوهشي'''
'''3-2-10 مراكز پژوهشی'''


مهم‌ترین مراكز پژوهشي وابسته به آموزش عالی کشور مالی و در زمرۀ انستيتوهاي دانشگاه مالي عبارتند از:
مهم‌ترین مراكز پژوهشی وابسته به آموزش عالی کشور مالی و در زمرۀ انستیتوهای دانشگاه مالی عبارتند از:


-    انستيتو تحقيقات كاربردي و علوم بنيادي
-    انستیتو تحقیقات كاربردی و علوم بنیادی


-    انستيتو فناوري
-    انستیتو فناوری


-    انستيتو مديريت
-    انستیتو مدیریت


-    انستيتو پلي‌تكنيك روستايي
-    انستیتو پلی‌تكنیك روستایی


-    مركز آموزش مخابرات  
-    مركز آموزش مخابرات  
خط ۱۴۵: خط ۱۴۵:
بزرگ‌ترین کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاهی کشور مالی، کتابخانۀ دانشگاه باماکو است که با 25000 جلد کتاب، صدها جلد مجله و نشریات ادواری و هزاران لوح‌ فشرده، یکی از کتابخانه‌های مهم و ارزشمند کشور مالی به‌شمار می‌رود '''(www.university of bamako.org).'''  
بزرگ‌ترین کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاهی کشور مالی، کتابخانۀ دانشگاه باماکو است که با 25000 جلد کتاب، صدها جلد مجله و نشریات ادواری و هزاران لوح‌ فشرده، یکی از کتابخانه‌های مهم و ارزشمند کشور مالی به‌شمار می‌رود '''(www.university of bamako.org).'''  


'''5-2-10 بودجۀ تحقيقاتي دانشگاه‌ها'''
'''5-2-10 بودجۀ تحقیقاتی دانشگاه‌ها'''


اگرچه دولت‌مردان مالی همواره اهمّیت خاصی برای تحقیق و پژوهش قائل بودند و مراکز علمی‌کشور را به تمرکز بر انجام پروژه‌های تحقیقاتی تشویق می‌کردند و این وضعیت به‌ویژه در دورۀ ریاست جمهوری آلفا کناره (که خود و همسرش افرادی محقق و دانشگاهی بودند)، از رونق خاصی برخوردار بود؛ مراکز تحقیقاتی این کشور از زمان استقلال تاکنون، در زمرۀ کم رونق‌ترین بخش‌های علمی‌کشور بوده‌اند. بودجۀ پژوهشي و تحقیقاتی دانشگاه باماکو، تنها دانشگاه کشور، فقط حدود 2.5تا 3 درصد از کل بودجۀ پژوهشی دانشگاه است که به‌خوبی نشان‌دهندۀ جایگاه نازل پژوهش در این کشور است '''(www.university of bamako.org)'''.  
اگرچه دولت‌مردان مالی همواره اهمّیت خاصی برای تحقیق و پژوهش قائل بودند و مراکز علمی‌کشور را به تمرکز بر انجام پروژه‌های تحقیقاتی تشویق می‌کردند و این وضعیت به‌ویژه در دورۀ ریاست جمهوری آلفا کناره (که خود و همسرش افرادی محقق و دانشگاهی بودند)، از رونق خاصی برخوردار بود؛ مراکز تحقیقاتی این کشور از زمان استقلال تاکنون، در زمرۀ کم رونق‌ترین بخش‌های علمی‌کشور بوده‌اند. بودجۀ پژوهشی و تحقیقاتی دانشگاه باماکو، تنها دانشگاه کشور، فقط حدود 2.5تا 3 درصد از کل بودجۀ پژوهشی دانشگاه است که به‌خوبی نشان‌دهندۀ جایگاه نازل پژوهش در این کشور است '''(www.university of bamako.org)'''.  


'''6-2-10 تعداد دانشجويان در خارج از كشور'''
'''6-2-10 تعداد دانشجویان در خارج از كشور'''


با توجّه به فقر و مسکنت موجود در جامعه و هزینه‌های بسیار گران تحصیل در خارج از کشور، دانش‌آموختگان مالیایی فاقد امکانات لازم برای ادامۀ تحصیل در رشته‌های مورد علاقۀ خود در دیگر کشورهای جهان‌اند. بنابراین، معمولاً معدود دانشجویان مالیایی را که در خارج از کشور تحصیل می‌کنند، دانشجویان نخبه‌ای تشکیل می‌دهند که با بورسیۀ دولت و یا اخذ بورسیۀ اتّحادیه اروپا، چین، سازمان '''همكاري''' اسلامی ‌و کشورهای اسلامی‌، ‌در مقاطع فوق‌لیسانس و دکتری دانشگاه‌های کشورهای غربی و اسلامی تحصیل می‌کنند. در حال حاضر، آمار و اطلاعات دقیقی در مورد تعداد دانشجویانی که در دانشگاه‌های خارجی تحصیل می‌کنند، وجود ندارد؛ با این حال به‌نظر نمی‌رسد تعداد آنها بیش از یک تا دو هزار نفر باشد '''(مطالعات ميداني نويسنده، 1387)'''.  
با توجّه به فقر و مسکنت موجود در جامعه و هزینه‌های بسیار گران تحصیل در خارج از کشور، دانش‌آموختگان مالیایی فاقد امکانات لازم برای ادامۀ تحصیل در رشته‌های مورد علاقۀ خود در دیگر کشورهای جهان‌اند. بنابراین، معمولاً معدود دانشجویان مالیایی را که در خارج از کشور تحصیل می‌کنند، دانشجویان نخبه‌ای تشکیل می‌دهند که با بورسیۀ دولت و یا اخذ بورسیۀ اتّحادیه اروپا، چین، سازمان '''همكاری''' اسلامی ‌و کشورهای اسلامی‌، ‌در مقاطع فوق‌لیسانس و دکتری دانشگاه‌های کشورهای غربی و اسلامی تحصیل می‌کنند. در حال حاضر، آمار و اطلاعات دقیقی در مورد تعداد دانشجویانی که در دانشگاه‌های خارجی تحصیل می‌کنند، وجود ندارد؛ با این حال به‌نظر نمی‌رسد تعداد آنها بیش از یک تا دو هزار نفر باشد '''(مطالعات میدانی نویسنده، 1387)'''.  


'''7-2-10 تعداد دانشجويان خارجي در كشور'''
'''7-2-10 تعداد دانشجویان خارجی در كشور'''


با توجه به سطح نازل آموزشی دانشگاه باماکو - در مقایسه با دانشگاه های کشورهایی همچون آفریقای جنوبی ، نیجریه ، ساحل عاج و کنیا – تقریبا می توان گفت تعداد انگشت شماری از دانشجویان کشورهای همسایه در این دانشگاه تحصیل می کنند. جدای از آن هر سال برخی از دانشجویان کشورهای فرانسه ، بلژیک ، سوئیس ، ایالات متحده آمریکا و کانادا که در رشته های وابسته به مطالعات آفریقا تحصیل می کنند در قالب موافقتنامه علمی بین دانشگاه خود و دانشگاه باماکو طی یک تا دو ترم در این دانشگاه استقرار یافته و آداب و رسوم قبایل این کشور را مورد مطالعه قرار می دهند '''(www.university of bamako.org)'''
با توجه به سطح نازل آموزشی دانشگاه باماکو - در مقایسه با دانشگاه های کشورهایی همچون آفریقای جنوبی ، نیجریه ، ساحل عاج و کنیا – تقریبا می توان گفت تعداد انگشت شماری از دانشجویان کشورهای همسایه در این دانشگاه تحصیل می کنند. جدای از آن هر سال برخی از دانشجویان کشورهای فرانسه ، بلژیک ، سوئیس ، ایالات متحده آمریکا و کانادا که در رشته های وابسته به مطالعات آفریقا تحصیل می کنند در قالب موافقتنامه علمی بین دانشگاه خود و دانشگاه باماکو طی یک تا دو ترم در این دانشگاه استقرار یافته و آداب و رسوم قبایل این کشور را مورد مطالعه قرار می دهند '''(www.university of bamako.org)'''
خط ۱۸۷: خط ۱۸۷:
Centre Universitaire Mande -[9]  
Centre Universitaire Mande -[9]  


[10]. حفظ قرآن و تسلّط به دستور زبان عربي براي كليه دانشجويان الزامي بود.  
[10]. حفظ قرآن و تسلّط به دستور زبان عربی برای كلیه دانشجویان الزامی بود.  


[11]. اخذ مقطع عالي دانشگاه سانكوره كه معادل Ph .d امروزين بود ده سال بطول مي انجاميد. دانش‌آموختگان اين مقطع در مراسم فارغ‌التحصيلي عمامه‌اي منقوش به كلمه «الله» بر سر مي‌گذاشتند كه سمبلي از نور الهي، عقل، دانش و مكارم اخلاقي بود. آنان پس از بر سرگذاشتن عمامه موظف بودند همواره شخصيتي عالي و متعهد به ارزش‌ها و تعاليم اسلامي را از خود به نمايش بگذارند.  www.sankore.com
[11]. اخذ مقطع عالی دانشگاه سانكوره كه معادل Ph .d امروزین بود ده سال بطول می انجامید. دانش‌آموختگان این مقطع در مراسم فارغ‌التحصیلی عمامه‌ای منقوش به كلمه «الله» بر سر می‌گذاشتند كه سمبلی از نور الهی، عقل، دانش و مكارم اخلاقی بود. آنان پس از بر سرگذاشتن عمامه موظف بودند همواره شخصیتی عالی و متعهد به ارزش‌ها و تعالیم اسلامی را از خود به نمایش بگذارند.  www.sankore.com


[12].گفته مي‌شود دانشگاه‌هاي مشهور كنوني اروپا در ابتدا از نظر آزادي فكري متأثر از دانشگاه‌هاي سانكوره و كوردوبا بوده‌اند.
[12].گفته می‌شود دانشگاه‌های مشهور كنونی اروپا در ابتدا از نظر آزادی فكری متأثر از دانشگاه‌های سانكوره و كوردوبا بوده‌اند.

نسخهٔ ‏۲۶ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۱۴

- نظام آموزشی

1-10 آموزش و پرورش

یكی از مهم‌‌ترین نهادهای فرهنگی مالی، آموزش و پرورش است كه دولت‌های وقت از بدو استقلال کشور، اهمیّت بسیاری برای آن قائل بودند. این گستره كه بسترساز تعلیم و تربیت نسل آیندۀ كشور محسوب می‌شود، طیّ دهه‌های گذشته و در جهت رشد و گسترش، دستخوش تغییرات زیادی شده است. بر این اساس، دولت‌های وقت تاکنون تلاش کرده‌اند با توسعۀ آموزش‌های عمومی، به‌تدریج میزان بی‌سوادی را در كشور كاهش دهند و وجهۀ كشور را كه در زمرۀ كشورهای كم بهره از سواد عمومی قارۀ آفریقا به‌شمار می‌رود، بهبود بخشند.

1-1-10 پیشینۀ آموزش و پرورش

آموزش و پرورش در كشور مالی تا پیش از ورود استعمار فرانسه بیشتر حالت سنتی داشت. مسلمانان در كودكی به تحصیل در مدارس سنتی قرآنی پرداخته و با مقدمات علوم اسلامی و قرائت و حفظ قرآن كریم آشنایی می‌یافتند و تنها عده بسیار كمی تحصیلات خود را در حوزه‌های علمیه و مراكز اسلامی مصر ،  الجزایر و دیگر كشورهای اسلامی شمال آفریقا ادامه می‌دادند.

پس از ورود استعمارگران به این كشور مدارس ابتدایی به سبك جدید فعالیت خود را آغاز نمودند كه همانند دیگر كشورهای مسلمان نشین منطقه غرب آفریقا با مخالفت و بایكوت مسلمانان مواجه شدند. علت امر نیز آن بود كه بیشتر این مدارس توسط هیئت‌های میسیونری وابسته به كلیساها اداره می‌شدند و مسلمانان از آن بیم داشتند كه در صورت ثبت نام فرزندانشان در این مركز آموزشی معلمان مدارس كه اكثراً مبلغان مسیحی بودند آنها را به سوی دین مسیحیت سوق دهند. از این روی در بدو استقلال مالی بیسوادی عموم مردم یكی از مشكلات اصلی كشور بود و كمتر از بیست درصد مردم از نعمت خواندن و نوشتن برخوردار بودند.

2-1-10 سیاست آموزشی كشور

دولت مالی پس از تشكیل كابینه خود در ابتدای استقلال تدوین استراتژی آموزشی خاصی را در دستور کار خود قرار داد و مودیبو کیتا که خود از سابقه تدریس در مدارس مالی برخوردار بود شخصا تلاش كرد با ایجاد تغییرات ساختاری در نظام آموزشی كشور تعداد بیسوادان مالی را كاهش داده و از طریق فراگیر ساختن آموزش همگانی رایگان نرخ باسوادی عمومی را ارتقاء بخشد. در این راستا بتدریج تعداد مدارس ابتدایی و متوسطه درشهرها و روستاهای مناطق مختلف كشور افزایش یافته و تربیت كادر علمی بویژه معلمان و دبیران با سواد و واجد صلاحیت در رأس برنامه‌های آموزشی دولت قرار گرفت.

این سیاست در دوره حاکمیت دیگر روسای جمهور مالی خصوصا آلفا عمر کناره و تومانی توره نیز ادامه یافت . در این ارتباط طی چند دهه گذشته درصد باسوادان كشور از 15 تا 20 درصد درسال 1962 به حدود 55 درصد تا سال 2010 ارتقاء یافته و دولت در تلاش است تا سال 2020 تعداد با سوادان را به رقم 80 درصد افزایش دهد. در این خصوص از سال 1995 كمیسیون ویژه‌ای در وزارت آموزش و پرورش مالی تشكیل شده و مسئولان وزارت آموزش و پرورش امید دارند با كمك سازمان‌های جهانی نظیر یونسكو، یونیسف و سازمان‌های منطقه‌‌ای بتوانند بر مشكلات پیش روی خود – خصوصا در ارتباط با توسعه مراكز و فضاهای آموزشی - فائق آیند (www.mali country profile, library of congress federal research division.com).

3-1-10 آموزش ابتدایی و متوسطه

نظام آموزشی كشور مالی هم‌چون دیگر كشورهای فرانكوفون مبتنی بر سیستم آموزش و پرورش كشور فرانسه است. دورۀ تحصیلی در این كشور دوازده سال است كه به سه دورۀ زیر تقسیم می‌شود:

-  دورۀ ابتدایی

-  دورۀ راهنمایی

-  دورۀ متوسطه (دبیرستان)

* دورۀ ابتدایی در مالی شش سال یا شش گرید[1] است. هر سال تحصیلی 9 ماه به‌طول می‌انجامد و دانش‌آموزان پس از اتمام این دورۀ شش ساله و موفقیت در امتحان جامع (امتحان پایان دوره ابتدایی) می‌توانند وارد مقطع راهنمایی شوند (www.the educational system of mali.com).

* دورۀ آموزش راهنمایی در این كشور سه سال یا گریدهای هفت، هشت و نه است. در پایان این دوره، امتحان نهایی موسوم به دی ای اف[2] برگزار می‌شود و دانش‌آموزانی كه این آزمون را با موفقیت سپری کنند، می‌توانند در مقطع متوسطه به تحصیلات خود ادامه دهند. در این مقطع زبان انگلیسی به دانش‌آموزان آموزش داده می‌شود (www.mali high education .com).

* دورۀ متوسطه سه سال (گریدهای ده، یازده و دوازده) است و دانش‌آموزان پس از موفقیّت در امتحانات پایان سال سوم دبیرستان، دیپلم رسمی وزارت آموزش و پرورش دریافت می‌کنند. در طیّ این دوره، علاوه ‌بر زبان فرانسه ؛ زبان‌های انگلیسی، عربی، آلمانی و روسی به دانش‌آموزان ارائه می‌شود. امتحان سراسری پایان سال دوازدهم شامل دروس مختلف زیست‌شناسی، ریاضیات، فیزیك، شیمی، علوم انسانی، زبان، ادبیات و ... است. دانش‌آموزانی كه در این آزمون موفق شوند، می‌توانند وارد دانشگاه شده یا با اخذ بورسیۀ تحصیلی دولتی یا خصوصی، تحصیلات خود را در دانشگاه‌های خارج كشور ادامه دهند (www.the educational system of mali.com))

دانش‌آموزان در صورت علاقه‌مندی می‌توانند پس از پایان دورۀ راهنمایی، در دوره‌های فنی و حرفه‌ای كه 2 تا 4 سال طول می‌کشد، ادامه تحصیل داده و دیپلم دریافت كنند. به دانش‌آموختگان در پایان دورۀ دو سالۀ آموزش فنی و حرفه‌ای دیپلم سی ای پی[3] و پس از پایان دورۀ چهار سالۀ آن دیپلم بی تی[4] اعطا می‌شود (www.the educational system of mali.com))

4-1-10 چالش‌ها و مشکلات

مشكلات فعلی آموزش و پرورش مالی، كه از بدو استقلال، با تلاش‌های بسیار گستردۀ وزارت آموزش و پرورش، هنوز پا برجا مانده عبارتند از:

-  درصد نسبی ثبت نام‌كنندگان دورۀ ابتدایی

-  كمبود بودجه آموزشی

-  كمبود كادر آموزشی

-  كمبود فضاهای آموزشی

درصد نسبی ثبت نام‌كنندگان دورۀ ابتدایی:

با وجود تبلیغات وزارت آموزش و پرورش در خصوص لزوم ثبت نام كودكان در مدارس ابتدایی، طیّ چند دهۀ اخیر، هر ساله بسیاری از والدین این كودكان به‌ویژه در مناطق روستایی، ترجیح می‌دهند به‌جای تحصیل فرزندان خردسال در مدارس، از آنان در مزارع كوچك خود استفاده کرده و از این طریق بخش اندكی از هزینه‌های زندگی خود را كاهش دهند.

دولت امیدوار است تا پایان سال 2015 میلادی تمام خانواده‌های مالیایی را متقاعد کند تا كودكان خود را حداقل تا پایان دورۀ ابتدایی در مدارس ثبت نام کنند و باسوادی عمومی را افزایش دهند. مطمئناً بخشی از برنامه‌های رئیس‌جمهور آینده مالی بر این موضوع متمرکز خواهد شد.

كمبود بودجه آموزشی :

از دیگر مشكلات دولت مالی کمبود بودجۀ آموزشی است که با تأكید دولت بر لزوم فراگیر شدن آموزش عمومی برای تمامی شهروندان این كشور، میزان تخصیص بودجۀ سالانۀ دولت به وزارت آموزش و پرورش، به‌هیچ عنوان نمی‌تواند هزینه‌های این وزارت‌خانه و مراكز تحت پوشش آن را تأمین كند.

كمك‌های مقطعی سازمان‌‌های جهانی و كشورهای اسلامی، فقط تخفیف‌دهندۀ این مشكلات است و باوجود وعده‌های مكرر رؤسای جمهور مالی در رفع مشكلات ناشی از بودجۀ وزارت آموزش و پرورش، این وزارت‌خانه هر ساله با كسری بودجۀ عظیمی مواجه است كه گاهی منجر به عدم پرداخت حقوق معلمان و به‌تبع آن، واكنش خشمگینانۀ با اعتراض و شورش می‌شود.

كمبود كادر آموزشی :

کمبود کادر آموزشی شامل معلمان و مدرسان با تجربه، از دیگر مشكلات وزارت آموزش و پرورش مالی است. دولت طیّ چند سال گذشته، چند دانش‌سرای تربیت معلم را در شهرهای مختلف مالی تأسیس كرده است ولی تعداد دانش‌آموختگان این مراكز، برای پوشش مدارس ابتدایی، راهنمایی، متوسطه و مراكز فنی و حرفه‌ای كافی نبست. از سوی دیگر حقوق نازل معلمان معمولاً با فراز و نشیب‌هایی همراه است و گاه با تأخیر چند ماهه پرداخت می‌شود. شمار قابل توجّهی از معلمان مالی نیز در دو دهۀ گذشته به كشورهای غرب آفریقا، فرانسه و شمال آفریقا مهاجرت نموده‌اند كه مشكلات این بخش را تشدید كرده است.

اعتصاب معلمان که بیشتر برای افزایش حقوق صورت می‌گیرد، از مشکلات دیگر نظام آموزشی کشور مالی است. این اعتصابات که گاه چندین ماه طول می‌کشد، موجب بهم‌ ریختگی جدول آموزشی کشور و عقب ماندن دانش‌آموزان از برنامه‌های تحصیلی می‌شود. در این بین عدم توجّه جدی دولت به رفع مشکلات معلمان مدارس دولتی، که به نوبۀ خود موجب تقویت موقعیت مدارس خصوصی است، این شائبه را در محافل فرهنگی تقویت کرده که مقامات عالی آموزشی مالی از وضعیت نابسامان مدارس دولتی و اعتصابات مکرر معلمان این مراکز چندان هم ناراضی نیستند و ثبت نام دانش‌آموزان خانواده‌های متمول، متوسط و نیمه‌متوسط در مراکز آموزشی خصوصی را موجب کاهش هزینه‌های مدارس دولتی می‌دانند.

کمبود فضاهای آموزشی:

تنگناهای ناشی از كمبود فضا و امكانات آموزشی نظیر مدارس مقاطع مختلف، مراكز آموزش فنی و حرفه‌ای، كارگاه‌ها، آزمایشگاه‌ها و سالن‌های ورزشی از دیگر مشكلات بخش آموزش مالی است. در این ارتباط هر چند در دوره ریاست جمهوری تومانی توره و با حمایت سازمان‌های جهانی و دولت‌های اسلامی مدارس متعددی در شهرها و روستاهای مالی احداث شدند ولی این كشور همچنان از كمبود مدارس و فضای آموزشی مناسب رنج می‌برد. البته دولت تومانی توره امیدوار بود  از طریق دریافت چند وام بلاعوض از سازمان همكاری اسلامی، بانك توسعه اسلامی، بانك عرب و كشورهای ثروتمند حاشیه جنوبی خلیج فارس نظیر عربستان، امارت متحده عربی، قطر، كویت و عمان بتواند تا سال 2020 كمبود فضای آموزشی كشور را بنحو قابل توجهی مرتفع سازد. با این حال با تشدید جنگ داخلی طوارق و ویرانی برخی از مدارس در شهرها و روستاهای محل درگیری بین شورشیان و نیروهای دولتی از یک سوی و کاهش قابل ملاحظه کمک های خارجی بنظر نمی رسد این برنامه بتواند بطور کامل تحقق یابد (مرکز اسناد سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی‌،شماره سند 2367).


2-10 آموزش عالی

یكی از نهادهای مهم آموزشی كشور مالی كه تاكنون به جایگاه واقعی خود دست نیافته بخش آموزش عالی است. آموزش عالی در كشور مالی بر خلاف دیگر كشورهای غرب آفریقا از بدو استقلال این كشور تاكنون از رشد چندانی برخوردار نبوده است  و دولت مالی بدلیل مشكلات اقتصادی تاکنون موفق به گسترش مؤسسات آموزش عالی خود نشده است از این روی برخلاف دیگر کشورهای آفریقایی در این کشور تنها دو دانشگاه – دانشگاه باماکو و دانشگاه جدیدالتاسیس سگو– وجود دارد.

1-2-10 دانشگاه باماکو

این دانشگاه زیر نظر وزارت آموزش و پرورش مالی اداره می‌شود و هم اکنون در حدود بیست و پنج هزار دانشجو در آن مشغول به تحصیل‌اند. دانشگاه باماکو فعالیت خود را در سال 1976 آغاز كرد. در سال 1991 و به‌دنبال وقوع تحولات عظیم سیاسی در كشور، سقوط دولت موسی ترائوره و روی كار آمدن دولت انتقالی تومانی توره، دانشگاه دچار اغتشاش شد و وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی‌ موقتاً آن را تعطیل كرد. تعطیلی دانشگاه تا سال 1996 ادامه یافت و پس از آن كه شورای دانشگاه تشكیل شد و نظام آموزشی آن تغییراتی کرد، مجدداً فعالیت دانشگاه بر مبنای راهبردهای جدید دولت آغاز گردید. این دانشگاه درحال حاضر شامل چند دانشسرا و دانشكده به شرح ذیل است:

-       دانش‌سرای عالی

-  دانش‌سرای ملی علوم اداری

-  دانش‌سرای ملی مهندسی

-  دانش‌سرای پزشكی و داروسازی

-  دانشكدۀ علوم و فناوری

-  دانشكدۀ علوم انسانی هنر و زبان‌ها

-  دانشكدۀ حقوق و اقتصاد

-  دانشكدۀ پزشكی، داروسازی و دندان‌پزشكی

اكثر رشته‌های دانشگاه باماکو در مقطع كارشناسی ارائه می‌شود و دانشجویانی كه این دوره را به پایان برسانند، معمولاً یا در مراكز دولتی و خصوصی مشغول به كار می‌شوند و یا با گرفتن بورسیۀ تحصیلی دولتی، تحصیلات خود را در كشورهای دیگر ادامه می‌دهند (www.university of bamako.org)

نظام آموزشی دانشگاه در مقطع كارشناسی دربرگیرنده دو دوره است :دورۀ اول به دو سال تقسیم می‌شود که سال اول را تحصیلات دانشگاهی سال اول[5] و سال دوم را تحصیلات دانشگاهی سال دوم[6] می‌نامند. دورۀ دوم، پایان دورۀ کارشناسی و یک سال است که به دورۀ لیسانس[7] شهرت دارد. دانشجویان پس از گذراندن این دوره‌ها، مدرک كارشناسی دریافت می‌کنند. مدت زمان دورۀ فوق‌لیسانس در مالی یک سال تحصیلی است.

علی‌رغم فقر در مالی و با وجود مشكلات فراوان ناشی از كسر بودجۀ سالیانه، این كشور اهمّیت زیادی برای آموزش عالی قائل است و وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی‌ و شورای دانشگاه، برای دانشجویان ممتاز و یا بی‌بضاعت بر پایۀ نمرات آنها، كمك هزینه‌هایی را در نظر می‌گیرند که در صورت عدم کسب نمرات قابل قبول برای ورود به مقاطع بالاتر، كمك هزینۀ تحصیلی دانشجویان قطع می‌شود.

طی چند سال گذشته و با رشد آگاهی عمومی مردم این كشور تعداد دانش آموزان داوطلب برای ورود به دانشگاه كشور به نحو قابل توجهی افزایش یافته است به گونه‌ای كه از سال 2000 هر سال نزدیك به 5 هزار نفر وارد این دانشگاه می‌شوند كه این وضعیت در رشته‌های پزشكی و مهندسی از شدت بیشتری برخوردار است. (مرکز اسناد سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی‌، شماره سند 2367).

این امر و عدم آمادگی امكانات و فضای آموزشی موجود مشكلاتی را از نظر پذیرش دانشجویان بوجود آورده و دولت در خصوص اعطای بورسیه تحصیلی و كمك هزینه نیز محدودیت‌هایی را برای دانشجویان در نظر گرفته است. با این حال مسئولان دانشگاه قول داده‌اند تا چند سال 2015 با توسعه دانشگاه و ساخت دانشكده‌های جدید این این مشكلات را كاهش داده و وضعیت تحصیلی دانشگاه را بهبود بخشند. كمبود اساتید با تجربه و دارای سطح بالای معلومات از دیگر معضلات دانشگاه است و دولت در صدد است از طریق اعزام برخی از دانشجویان به كشورهای اروپایی در آینده‌ای نه چندان دور این مشكل را نیز مرتفع سازد.[8]

با وجود این مشكلات و اغتشاشاتی كه گاهی در داخل دانشگاه و با رنگ و بوی سیاسی پدید می‌آید، دانشگاه باماکو به‌لحاظ علمی وضعیت قابل قبولی دارد و مدرك تحصیلی آن به‌دلیل عضویت در اتّحادیۀ دانشگاه‌های فرانسه زبان آفریقا، مورد تأیید دانشگاه‌های اروپایی و كشورهای فرانسه زبان است. دانشجویانی كه با هزینۀ دولت و یا بورسیۀ مؤسسات خصوصی درصدد ادامۀ تحصیل در دانشگاه‌های اروپا وآمریكای شمالی هستند، باید در آزمون علمی خاصی شرکت کرده و موفق شوند. تحصیل دانشجویان در این دانشگاه‌ها، منوط به قبولی در این آزمون است (www.university of bamako.org).

خاطر نشان می‌سازد از اوایل سال 2000 میلادی اقداماتی برای آغاز به كار مؤسسات آموزش عالی خصوصی نیز آغاز شده كه این امر بیشتر ناشی از افزایش شمار علاقمندان به تحصیل در مقطع آموزش عالی بوده است. در این ارتباط دانشگاه كبك كانادا از سال 2000 شعبه‌ای در باماكو تأسیس كرده و تعداد كمی از دانشجویان مالیایی در مقطع كارشناسی ارشد در این دانشگاه مشغول به تحصیل شده‌اند. مرکز دانشگاهی ماند[9] نیز طیّ قراردادی با دانشگاه مالی، هر سال تعدادی از دانشجویان این کشور را تحت پوشش خود قرار می‌دهد. با این‌همه اندیشمندان مالیایی معتقدند این اقدامات نمی‌تواند نیاز رو به افزایش دانشجویان مشتاق به ادامۀ تحصیل در مقاطع آموزش عالی را برطرف کند و دولت باید با كمك كشورهای غربی و سازمان‌های جهانی، رأساً به تأسیس مراكز آموزش عالی دولتی و خصوصی اقدام نماید و شمار دانشجویان این كشور را افزایش دهد (www.mali high education .com).

لازم بذکر است دانشگاه فنی سگو دومین دانشگاه کشور نیز از سال 2011 فعالیت خود را آغاز نموده است. براساس اقدامات انجام شده قرار است این دانشگاه رشته‌های مورد نیاز کشور را مانند مهندسی کشاورزی، دامپروری و صنایع وابسته به آنها تا سطح دکترا پوشش دهد. این دانشگاه از حمایت چند دانشگاه اروپایی نیز برخوردار خواهد بود.

2-2-10 دانشگاه اسلامی‌سانکوره

یكی از شاخص‌‌ترین جلوه‌های میراث فرهنگی كشور مالی، كه بخشی از هویت اسلامی دیرینۀ این سرزمین را در خود جای داده، دانشگاه اسلامی سانكوره است. قدمت این دانشگاه به چند قرن پیش باز می‌گردد و هرچند امروز فقط نامی از آن برجا مانده، با این حال دولت و شخصیت‌های علمی‌ فرهنگی این كشور، هنوز از آن با افتخار و غرور یاد کرده و نقش آن را در توسعۀ دین اسلام در غرب آفریقا، بسیار ارزشمند و تأثیرگذار می‌دانند.

این دانشگاه اسلامی كه در شهر تمبوكتو امروز قرار داشته است در سال 989 توسط القاضی عقیب بن محمدبن عمر تأسیس شد و در حقیقت متشكل از سه مسجد بزرگ آن عصر "مسجد سانكوره" ، " مسجد سید یحیی" و "جن گاریبر"بود که هریک به منزله دانشکده های این دانشگاه بودند و کلاس های درس در داخل یا محوطه این مساجد برگزار می شد.در واقع این دانشگاه حوزه علمیه بزرگی بشمار می‌‌رفت كه در قرون میانه اسلامی بویژه قرون‌ پانزدهم و شانزدهم میلادی به اوج خود رسید و طلاب زیادی از كشورهای مختلف آفریقایی بویژه غرب آفریقا در آن تحصیل می کردند . سبك آموزشی این دانشگاه با دانشگاه‌های معاصر آن در كشورهای اروپایی كاملاً متفاوت بود به گونه ای كه طلاب پس از ثبت نام در این مركز آموزشی با شور و اشتیاق خاصی به مطالعه علوم اسلامی می‌پرداختند . دانشجویان خارجی شاغل به تحصیل در دانشگاه سانکوره نیز در منازل مسلمانان تمبوكتو اقامت گزیده و به تحصیل علوم اسلامی می‌پرداختند. برنامه‌های آموزشی دانشگاه سانكوره در برگیرنده سه مقطع مقدماتی ، ثانوی و عالی بود. (www.muslimheritage.com/topics).

برنامه‌های آموزشی دانشگاه سانكوره دارای سه مقطع مقدماتی، ثانوی و عالی بود. مرحلۀ مقدماتی شامل كلیات علوم اسلامی، سوادآموزی و حفظ متون بود كه در سطح پایین تدریس می‌شد و اساتید این مقطع، وظیفه داشتند طلاب را به لحاظ فكری برای ورود به مقاطع بالاتر آماده کنند. در این مقطع قرائت و حفظ قرآن و فقه و اصول در زمرۀ برنامه‌های دروس اصلی بود و طلبه‌‌ها پس از آشنایی با علوم قرآنی، با مفاهیم اولیۀ علوم مختلف اسلامی آشنا می‌شدند.[10] كلاس‌های دورۀ مقدماتی معمولاً صبح زود آغاز ‌می‌شد و تا غروب ادامه می‌یافت. شیوۀ تدریس به‌صورت پرسش و پاسخ بود و اساتید در پایان هر كلاس، به پرسش‌های طلبه‌ها پاسخ می‌دادند.كلاس‌ها ظهر تعطیل  و نماز جماعت به امامت اساتید و یا شیوخ مساجد سه گانه برگزار می‌شد. این دوره پس از یك سال و چند ماه با برگزاری امتحان قرائت قرآن به پایان می‌رسید و طلابی كه در این آزمون موفق می‌شدند،  با توصیۀ اساتید، می‌توانستند در مقطع بعدی، تحصیلات خود را ادامه دهند.

در مرحلۀ بعدی یا مقطع ثانوی كه معمولاً یك سال به‌طول می‌انجامید، دروس اسلامی منطق، فلسفه، تاریخ اسلام و قرآن به طلاب تدریس می‌شد. شیوۀ تدریس در این مقطع، كماكان به‌صورت طرح موضوعات و ارائۀ دروس و اطلاعات تکمیلی از سوی استادان و سپس بحث و جدل میان دانشجویان بود. در پایان این مقطع، امتحانات دانشجویان برگزار و به دانشجویان ممتاز گواهی پایان دوره اعطا می‌شد (احمدی: 228).

تحصیل در مقطع عالی دانشگاه سانکوره اهمّیت زیادی داشت و معمولاً معدودی از طلاب می‌توانستند در این مرحله، كه دروس تخصصی ارائه می‌شد، تحصیلات خود را ادامه دهند. طلبه‌ها طبق علاقه و استعداد خود، به مطالعۀ یكی از رشته‌های علوم اسلامی الهیات، تفسیر قرآن، حدیث، حقوق، صرف و نحو، بیان، منطق، فلسفه، تاریخ و علوم باطنی می‌پرداختند. در پایان این مقطع، دانشجویان با موفقیت در آزمون‌ها، طیّ مراسمی موسوم به عمامه‌گذاری، به افتخار استادی نائل می‌شدند[11]. در هریك از سه مقطع تحصیلی، این دانشگاه به روش دانشكده‌های امروز، اداره می‌شد. استادان دانشگاه سانکوره از بهترین دانشمندان این سرزمین و برخی از آنها در كشورهای اسلامی خاورمیانه و شمال آفریقا تحصیل كرده بودند. مدرسان برای تدریس در دانشگاه حقوقی دریافت نمی‌كردند و برنامۀ درسی مدونی نداشتند و عامل اصلی حضور آنها در این مركز آموزشی، علاقه به نشر و توسعۀ علوم و معارف اسلامی بود. در بین این اساتید، علما، امامان، قضات و مدرسان برجسته و مشهوری نظیر استاد احمد بابا و برادران بامایوثو بودند. رئیس دانشگاه سانكوره، امامت مسجد سانكوره و مقام قاضی اعظم شهر تمبوكتو را نیز بر عهده داشت. در مجاورت این دانشگاه، كتابخانۀ‌ بزرگی مملو از كتاب‌های دست‌نویس به زبان‌های عربی و آفریقایی وجود داشت كه دانشجویان و مدرسان با مطالعۀ آنها بر دانش خود می‌افزودند (www.muslim heritage.com).

این دانشگاه در قرون میانۀ اسلامی نقش مهمّی در توسعۀ معارف اسلامی قارة آفریقا داشت و بسیاری از دانش‌آموختگان این مركز، در كشورهای مختلف آفریقایی در مقام امام، قاضی، خطیب جمعه و استاد، عهده‌دار مشاغل مختلفی شدند. دانشگاه سانكوره و كتابخانۀ آن در سال 1591 و با حملۀ قبایلی از مراكش نابود شد. خرابه‌های این دانشگاه كه امروزه در اطراف مسجد سانكوره به چشم می‌آید، از عظمت و شكوه دین اسلام در تمبوكتو و دیگر مناطق كشور مالی در قرون میانۀ اسلامی حكایت دارد.[12]

اگرچه امروزه هیچ اثری از دانشگاه سانكوره بر جای نمانده است اما یكی از مهم‌ترین عناوین افتخاری كه معمولاً دولت مالی به شخصت‌های برجستۀ علمی و فرهنگی دیگر كشورها اعطا می‌کند، دكترای افتخاری دانشگاه سانكوره است.

3-2-10 مراكز پژوهشی

مهم‌ترین مراكز پژوهشی وابسته به آموزش عالی کشور مالی و در زمرۀ انستیتوهای دانشگاه مالی عبارتند از:

-    انستیتو تحقیقات كاربردی و علوم بنیادی

-    انستیتو فناوری

-    انستیتو مدیریت

-    انستیتو پلی‌تكنیك روستایی

-    مركز آموزش مخابرات


4-2-10 كتابخانه‌ها و مراكز اسناد دانشگاهی

بزرگ‌ترین کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاهی کشور مالی، کتابخانۀ دانشگاه باماکو است که با 25000 جلد کتاب، صدها جلد مجله و نشریات ادواری و هزاران لوح‌ فشرده، یکی از کتابخانه‌های مهم و ارزشمند کشور مالی به‌شمار می‌رود (www.university of bamako.org).

5-2-10 بودجۀ تحقیقاتی دانشگاه‌ها

اگرچه دولت‌مردان مالی همواره اهمّیت خاصی برای تحقیق و پژوهش قائل بودند و مراکز علمی‌کشور را به تمرکز بر انجام پروژه‌های تحقیقاتی تشویق می‌کردند و این وضعیت به‌ویژه در دورۀ ریاست جمهوری آلفا کناره (که خود و همسرش افرادی محقق و دانشگاهی بودند)، از رونق خاصی برخوردار بود؛ مراکز تحقیقاتی این کشور از زمان استقلال تاکنون، در زمرۀ کم رونق‌ترین بخش‌های علمی‌کشور بوده‌اند. بودجۀ پژوهشی و تحقیقاتی دانشگاه باماکو، تنها دانشگاه کشور، فقط حدود 2.5تا 3 درصد از کل بودجۀ پژوهشی دانشگاه است که به‌خوبی نشان‌دهندۀ جایگاه نازل پژوهش در این کشور است (www.university of bamako.org).

6-2-10 تعداد دانشجویان در خارج از كشور

با توجّه به فقر و مسکنت موجود در جامعه و هزینه‌های بسیار گران تحصیل در خارج از کشور، دانش‌آموختگان مالیایی فاقد امکانات لازم برای ادامۀ تحصیل در رشته‌های مورد علاقۀ خود در دیگر کشورهای جهان‌اند. بنابراین، معمولاً معدود دانشجویان مالیایی را که در خارج از کشور تحصیل می‌کنند، دانشجویان نخبه‌ای تشکیل می‌دهند که با بورسیۀ دولت و یا اخذ بورسیۀ اتّحادیه اروپا، چین، سازمان همكاری اسلامی ‌و کشورهای اسلامی‌، ‌در مقاطع فوق‌لیسانس و دکتری دانشگاه‌های کشورهای غربی و اسلامی تحصیل می‌کنند. در حال حاضر، آمار و اطلاعات دقیقی در مورد تعداد دانشجویانی که در دانشگاه‌های خارجی تحصیل می‌کنند، وجود ندارد؛ با این حال به‌نظر نمی‌رسد تعداد آنها بیش از یک تا دو هزار نفر باشد (مطالعات میدانی نویسنده، 1387).

7-2-10 تعداد دانشجویان خارجی در كشور

با توجه به سطح نازل آموزشی دانشگاه باماکو - در مقایسه با دانشگاه های کشورهایی همچون آفریقای جنوبی ، نیجریه ، ساحل عاج و کنیا – تقریبا می توان گفت تعداد انگشت شماری از دانشجویان کشورهای همسایه در این دانشگاه تحصیل می کنند. جدای از آن هر سال برخی از دانشجویان کشورهای فرانسه ، بلژیک ، سوئیس ، ایالات متحده آمریکا و کانادا که در رشته های وابسته به مطالعات آفریقا تحصیل می کنند در قالب موافقتنامه علمی بین دانشگاه خود و دانشگاه باماکو طی یک تا دو ترم در این دانشگاه استقرار یافته و آداب و رسوم قبایل این کشور را مورد مطالعه قرار می دهند (www.university of bamako.org)

8-2-10 كشورهای‌ مقصد دانشجویان

کشورهای فرانسه، چین، روسیه و نیجریه مقصد اصلی دانشجویان مالیایی اند که با اخذ بورسیۀ تحصیلی دولت مالی یا کشورهای خارجی، در دانشگاه‌های این چهار کشور تحصیلات خود را در مقاطع تکمیلی  ادامه می‌دهند.


Grade -[1]

D. E. F -[2]

CAP -[3]

BT -[4]

DEUGI 1-[5]

DEUGI 2 -[6]

Licence -[7]

[8] وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی ‌مالی در اواخر سال 2011 میلادی اعلام کرد دانشگاه باماکو در آینده‌ای بسیار نزدیک به چهار دانشگاه مستقل تقسیم می‌شود. مقامات دولتی معتقدند تقسیم دانشگاه باماکو به چهار دانشگاه مستقل موجب ارتقای علمی ‌این دانشگاه خواهد شد. این دانشگاه‌ها عبارتنداز:

- دانشگاه علوم و تکنولوژی

- دانشگاه علوم انسانی

- دانشگاه علوم اجتماعی و کاربردی

- دانشگاه حقوق و علوم سیاسی


Centre Universitaire Mande -[9]

[10]. حفظ قرآن و تسلّط به دستور زبان عربی برای كلیه دانشجویان الزامی بود.

[11]. اخذ مقطع عالی دانشگاه سانكوره كه معادل Ph .d امروزین بود ده سال بطول می انجامید. دانش‌آموختگان این مقطع در مراسم فارغ‌التحصیلی عمامه‌ای منقوش به كلمه «الله» بر سر می‌گذاشتند كه سمبلی از نور الهی، عقل، دانش و مكارم اخلاقی بود. آنان پس از بر سرگذاشتن عمامه موظف بودند همواره شخصیتی عالی و متعهد به ارزش‌ها و تعالیم اسلامی را از خود به نمایش بگذارند.  www.sankore.com

[12].گفته می‌شود دانشگاه‌های مشهور كنونی اروپا در ابتدا از نظر آزادی فكری متأثر از دانشگاه‌های سانكوره و كوردوبا بوده‌اند.