سیاست و حکومت بنگلادش

4 . سیاست و حکومت

4. 1. شکل نظام و نوع حکومت

نام رسمي و بين المللي اين كشور، « جمهوري مردمي بنگلادش » و نام اختصاري آن «بنگلادش»  و نام پیشین آن، پاكستان شرقي است.

   تاريخچه تشكيل دولت مستقل در بنگلادش: تاريخ تشكيل حكومت در اين سرزمين را بايد پس  از استقلال اين سرزمین درسال 1971 جستجو كرد. پيش از اين مردم اين سرزمين به نام «بنگال» يا «بنگلا» نامیده می شدند و محدوده جغرافیایی آن، شامل بنگلادش فعلی و کلکته بود و به زبان بنگالي حرف می زدند. سرزمین بنگال تا قبل از جنگ دوم جهاني، يكي از ايالت هاي هند بـــزرگ بود كه پس از آن يعني در سال 1947 و استقلال كشوري به نام پاكستان، به نام پاكستان شرقي، يعني به كشور پاكستان كه كشوری اسلامي تازه استقلال يافته بود، پيوست. اما ديري نگذشت كه به دلیل توجه نکردن حاكمان پاكستان به زبان بنگالي و رسميت نبخشيدن به آن، موج تظاهرات، اعتصابات و تشكيل نهضت هاي دانشجويي براي مبارزه با پاكستان به راه افتاد و نهايتاً منجر به تشکیل كشوري مستقل به نام بنگلادش در سال 1971 شد. در بخش تاريخ همين كتاب به علل و عوامل و ريشه هاي آن پرداخته شده است.

   در واقع تشكيل حكومت و دولت و تدوين قانون اساسي در اين سرزمين را بايد پس از سال 1971 دانست. طبق اولين پيش نويس قانون اساسي، قدرت در دست رئيس جمهور بود كه اين مساله تا قبل از دهه 1990 ادامه يافت؛ اما پس از اين دوره، با اصلاحاتی که در قانون اساسي صورت گرفت، رئيس جمهور بيشتر جنبه تشريفاتي پیدا کرد و قدرت اصلی به نخست وزير منتقل شد.

   اسامي روساي جمهور كشور بنگلادش از دوره استقلال 1971 تا 2009 به شرح زیر مي باشد:

1. شيخ مجيب الرحمان : 11 آپريل 1971 تا 12 ژانويه 1972.

2. ابوسعيد چودوري : 12 ژانويه 1972 تا 34 دسامبر 1973.

3. محمد محمد الله : 26 دسامبر 1973 تا 25 ژانويه 1975 .

4. شيخ محبيب الرحمان (مجدد ) : 25 ژانويه تا 15 آگست 1975 .

5. خوندوكار مشتاق احمد : 15 آگست تا 6 نوامبر 1975 .

6. ابوسادات محمد سيم : 6 نوامبر 1975 تا 21 آپريل 1977 .

7. ضياء الرحمان : 21 آپريل 1977 تا 30 مي 1981 .

8. عبدالستار : 30 مي 1981 تا 24 مارچ 1982 .

9. حسین محمد ارشاد : 24 تا 27 مارچ 1982 .

10. آ. اف . ام ، احسن الدين چودوري : 27 مارچ 1982 تا 11 دسامبر 1983 .

11. حسین محمد ارشاد ( مجدد ) : 11 دسامبر 1983 تا 6 دسامبر 1990.

12. شهاب الدين احمد : 6 دسامبر 1990 تا 10 اكتبر 1991 .

13. عبدالرحمان بيسواس : 10 اكتبر 1991 تا اكتبر 1996 .

14. شهاب الدين احمد : 9 اكتبر 1996 تا 14 نوامبر 2001 .

15. بدرالاوزا چو دوري : 14 نوامبر 2001 تا 21جون 2002 .

16. جميرالدين سركار ( موقت ) : 21 جون تا سپتامبر 2002 

17. ايازالدين احمد : از سپتامبر 2002 تا ژانویه 2007 .

18. فخرالدین احمد: از ژانویه 2007 تا  فوریه 2009.

19. محمد ظل الرحمن: از فوریه 2009 - ...

   رئیس جمهوری کنونی کشور، محمد ظل الرحمن فرزند محمد علی میان، متولد 9 مارس 1929 است. وی دارای تحصیلات عالیه و از دانشگاه داکا، درجه کارشناسی ارشد تاریخ دارد و عضو ارشد عوامی لیگ است. وی در انتخابات 11 فوریه 2009 برای پست رئیس جمهوری شرکت کرد و رئیس جمهور شد و در 12 فوریه 2009 سوگند یاد کرد.

4. 1. 1. بحران سیاسی تازه در بنگلادش

خشونت ها بار دیگر در اکتبر 2006 در بنگلادش آغاز شد، جایی که در 28 اکتبر 2006 مدت نخست وزیری خالده ضیاء به پایان رسیده و هم زمان با این موضوع نیز ایازالدین احمد، رئیس دولت موقت انتخاب شد. پیش از آغاز انتخابات ائتلاف احزاب به رهبری عوامی لیگ اعلام کرد انتخاباتی را که برای 22 ژانویه 2007 پیش بینی شده بود، تحریم می کند. به دنبال اوج گیری خشونت ها در ژانویه 2007 ایازالدین احمد حالت فوق العاده اعلام کرد و بیش از 60 هزار نیروی امنیتی برای مقابله با خشونت ها در پایتخت مستقر ساخت. بدین ترتیب انتخابات ژانویه 2007به تعویق افتاد. در 12 ژانویه 2007 ، فخرالدین احمد ( Fakhruddin Ahmed ) رئیس دولت موقت شد. او بلافاصله برای بررسی فساد گسترده در کشور هیئتی را تشکیل داد و کمیسیونی را مسئول این کار قرار داد. بیش از 160 نفر از سیاستمداران شناخته شده کشور از جمله خالده ضیاء و شیخ حسینه واجد، به جرم فساد دستگیر و به زندان افتادند. نتیجه اقدامات رئیس دولت موقت نه تنها بازداشت این افراد بلکه توقیف وسایل نقلیه لوکس و مسدود کردن حساب های بانکی آن ها نیز بود. دستگیری ها در ماه مارچ با بازداشت طارق رحمان پسر خالده ضیاء به جرم اخاذی ادامه یافت. خالده ضیاء نیز خود در سپتامبر به فساد مالی متهم شد. همچنین شیخ حسینه نیز به فساد و زمینه چینی به منظور قتل چهار تن از هواداران حزب رقیب متهم شد. هرچند بازداشت این دو به همراه بسیاری دیگر از سیاستمداران بنگلادش زیاد طول نکشید و خیلی زود آزاد شدند .

   در ژوئن 2007 باران های موسمی و سیل بی سابقه ظرف یک دهه اخیر بنگلادش را فرا گرفت که در جریان آن بیش از 100 تن در چیتاگونگ کشته شدند. در ماه نوامبر همین سال نیز گردباد با بادهایی با سرعت 100 مایل بر ساعت بنگلادش را درنوردید که بیش از 3500 نفر در جنوب بنگلادش کشته شدند. بنا بر اعلام سازمان ملل، بیش از یک میلیون نفر نیز در جریان این گردباد عظیم بی خانمان شدند.

4. 1. 2. برگزاری انتخابات سراسری 2008 در بنگلادش

در دسامبر 2008 اولین انتخابات سراسری بنگلادش پس از دولت موقت که ارتش از آن حمایت می کرد، برگزار شد. عوامی لیگ به رهبری شیخ حسینه واجد با قاطعیت کامل 262 کرسی از 299 کرسی پارلمان را به دست آورد. ناظران بین المللی انتخابات را سالم و بدون تقلب اعلام کردند. شیخ حسینه واجد در 6 ژانویه 2009 کار خود را درسمت نخست وزیری بنگلادش آغاز کرد و ظل الرحمن نیز از جانب پارلمان بنگلادش، رئیس جمهور شد.

4. 2.قانون اساسی

قانون اساسي بنگلادش در 4 نوامبر 1972 به تصويب رسيد و از 16 دسامبر همان سال اجرا شد.   اصلاحيه هاي مهم قانون اساسي در سال هاي 1973، 1974، 1975، 1977، 1979، 1981، 1988، 1989 و 1991 صورت گرفت. قانون اساسي در يازده فصل و 153 ماده تنظيم شده است.

   در قانون اساسي بنگلادش، سياست دولت در آغاز بر اساس ناسيوناليسم، سوسياليسم، دموكراسي و سكولاريسم استوار بود. اما اصلاحیه سال 1977، واژه « اسلام » را جايگزين «سكولاريسم » كرد.     در اين اصلاحيه آمده است كه: « كشور بر مبناي توكل و ايمان به خدا، ناسيوناليسم، دموكراسي و سوسياليسم هدايت خواهد شد».

  در اصلاحيه بعدي كه در سال 1988 صادر شد، « اسلام » را دين رسمي اعلام کرد. در 23 آوريل 1977 ، عنوان « بسم الله الرحمن الرحيم » در ابتداي قانون اساسي قرار گرفت و در واقع با اين عمل، « اسلام » جايگزين « سكولاريسم » شد.

  در 23  ژوئن 1990، پيرو صدور اصلاحيه اي ديگر بر قانون اساسي، 30 كرسي براي زنان در نمايندگي مجلس پيش بيني شد.

  در اصلاحيه دوازدهم قانون اساسي كه در اوت 1991 صادر شد، سيستم رياست جمهوري به سيستم پارلماني تغيير يافت و بدين صورت انتخاب رئيس جمهور از طرف مجلس (اكثريت آرا ) صورت خواهد گرفت (Lewis, 2011, 41-72 ).

  قانون اساسي بنگلادش مجموعاً داراي 11 فصل و 153 بند و چهار ضمائم مي باشد.

  فصول يازده گانه شامل این عناوین است:

  فصل اول : اصول سياست بنيادين كشور

  فصل دوم : حقوق اساسي

  فصل سوم : قوه مجريه

  فصل چهارم : قوه قضائيه

   فصل پنجم : قوه مقننه

 فصل ششم : قوه حزب ملي

 فصل هفتم : انتخابات

 فصل هشتم : بازرسي و حسابرسي

 فصل نهم : نيروهاي مسلح و رفاه عمومي

 فصل دهم : مقررات ويژه و فوق العاده

فصل يازدهم : متمم اصلاح قانون اساسي

( Banglapedia , National Enlyclopedia of Bangladesh , Asiatic Society of Bangladesh , February 2006 ).

4. 3. قوه مجریه

اجرای مصوبات دولت توسط نهاد نخست وزیری است و رئیس جمهور تقریبا جنبه تشریفاتی دارد. رئیس جمهور نیز به پیشنهاد نخست وزیر انتخاب می شود و در واقع قدرت در دست نخست وزیر است.

4. 4. نظام و نهاد قانونگذاری

مجلس بنگلادش، جاتيا شانگشاد ( خانه ملت ) نام دارد و 300 عضو انتخابي دارد كه با انتخابات، مستقيماً از طرف مردم انتخاب مي شوند و 30 عضو مجلس نيز زن هستند كه از طرف 300 نمايندة انتخابي پس از انتخابات، تعيين مي شوند. بنابر اين تعداد كل نمايندگان مجلس 330 نفر مي باشد. مدت نمايندگي مجلس پنج سال است. افراد 18 سال به بالا حق شركت در انتخابات را دارند. رئيس جمهور حق انحلال پارلمان را دارد. حق اعلام جنگ فقط با مجلس مي باشد.

   در كشور بنگلادش، 300 حوزة انتخاباتي وجود دارد که از هر حوزة انتخاباتي فقط يك نماينده برای پارلمان با رأي مستقيم مردم انتخاب مي شود. مثلاً در شهرستان داكا 6 حوزه انتخاباتي وجود دارد و از هر حوزه يك نماينده انتخاب مي شود، يعني شهروند داكا حق فقط يك رأي دارد. براي تشخيص واجدين شرايط، رأي دهندگان قبل از هر انتخاب عمومي، به فهرست داوطلبان نمایندگی که قبلا تهیه شده و در سراسر كشور توزیع شده است، و در واقع نقش شناسنامه را ايفا مي كند، مراجعه می کنند. شایان ذکر است كه هر كس فقط حق رأي دادن در محل سكونت خود و بر اساس فهرست داوطلبان را دارد.

      با رأي اكثريت اعضاي پارلمان، از ميان نمايندگان، نخست وزير و با پيشنهاد نخست وزير، رئيس جمهوري انتخاب مي شوند.

    با پيشنهاد نخست وزير، پارلمان وزراي ديگر را تعيين مي كند. ديگر وزرا نيز حتماً بايد عضو مجلس باشند ولي در باره رئيس جمهوري شرط عضويت در پارلمان وجود ندارد.

4. 5. نظام قضایی

سيستم قضايي بنگلادش بر پايه ديوان عالي بنا شد كه بزرگ ترين نهاد قضايي در كشور است و شامل دو بخش دادگاه عالي و استيناف مي باشد.

   دادگاه عالي به عنوان حافظ و نگهبان قانون اساسي است و نظارت بر اجراي صحيح حقوق اساسي شهروندان را برعهده دارد.

   دادگاه هاي وابسته نيز در سراسر بخش ها و نواحي كشور در قالب دادگاه هاي كيفري، خانواده، املاك، تجاري، شهري، نظامي و ... عمل مي كنند.

   ديوان عالي شامل رئيس دادگستري و تعدادي از قضات مرتبط است و اين گروه فقط به مسائل مرتبط در بخش استيناف عمل مي كنند و ساير قضات نيز در بخش دادگاه هاي عالي مستقر هستند.

    رئيس دادگستري و قضات مرتبط در اين بخش مامور و منتخب از سوي رئيس جمهور هستند. در بخش دادگاه هاي استيناف، دادخواست ها و فرجام ها از سوي قضات شنيده مي شود و حكم و دستور لازم براي بخش دادگاه ها صادر مي شود.

  بخش دادگاه ها نيز رياست، نظارت و كنترل بر همه دادگاه هاي وابسته را بر عهده دارد و در جایگاه دادگاه استيناف نيز عمل مي كنند. قاضي ناحيه با همياري و مساعدت قضات وابسته به معاونين و دادرسي ها، در سطح ناحیه ای نیز جلسات دادگاه را برگزار می کنند. مدت اعتبار رسمي فعاليت قضات و دفاتر آن ها تا اتمام سن 65 سالگي است(Banglapedia , National Enlyclopedia of Bangladesh , Asiatic Society of Bangladesh , February 2006).

4. 6. فرهنگ سیاسی

روند تغيير قدرت از رياست جمهوري به نخست وزيري طبق قانون اساسي بنگلادش از دهه 1990 شکل گرفت. همان گونه كه اشاره کردیم تا قبل از دهه 1990 ، رئيس جمهوري اين كشور نقش اول را داشت و در واقع قدرت در دست رئيس جمهور بود؛ اما به دليل پاره اي از مشكلات و درگيري هاي حزبي كه عمدتاً دو حزب « عوامي ليگ » و « نشنال پارتي» در دوره هاي متعدد قدرت، داشته اند، سرانجام رهبران اين دو حزب كه قدرت بيشتري در مجلس داشتند، براي تغيير در ساختار فوق به توافق رسيدند.

   در دوره حكومت خانم خالده ضياء و نيز در حكومت خانم شيخ حسينه، هر دو نخست وزير باگذراندن لايحه اي در مجلس، رياست جمهوري را به مقام تشريفات تبديل و نخست وزير را به  شخصيت اول سياسي كشور تبدیل كردند.

 بر اساس قانون اساسي اين كشور، نخست وزير در رأس قوه مجريه قرار دارد. پس از تشكيل پارلمان، حزب حاكم، نخست وزير را تعيين مي كند و وي كابينه خود را به تأييد مجلس مي رساند.

  رئيس جمهور نيز از طرف مجلس براي مدت پنج سال انتخاب مي شود . طبق آخرين اصلاحات در قانون اساسي بنگلادش، رياست قوه مجريه به عهده نخست وزير مي باشد و رئيس جمهور نقش دوم را بر عهده دارد.

  در قانون اساسي بنگلادش تصريح شده است كه در پايان دوه هر دولت، دولتی موقت تشكيل مي شود ( طبق قانون اساسي، آخرين رئيس بازنشسته دادگاه عالي كشور، رئيس موقت دولت خواهد بود ) و دولت او انتخابات سراسري را برگزار می کند. پس از پايان مراحل انتخابات، دولت موقت قدرت را به دولت جديد تحويل خواهد داد.

4. 7. نظام حزبی، احزاب سیاسی و گروه های ذی نفوذ

از زماني كه بنگلادش بخشي از شبه قاره هند شد و پس از اينكه قسمتي از پاكستان (پاکستان شرقی) شد و سپس بعد از استقلال، احزاب سياسي در اين خطه فعاليت گسترده اي داشتند و اغلب اين احزاب، منشأ خود را از احزاب سياسي شبه قاره و يا پاكستان گرفته اند.

4. 7. 1.حزب ناسيوناليست ( ملي گرای) بنگلادش : B.N.P

ضياء الرحمن در اول سپتامبر 1978 اين حزب را تأسيس كرد. اين حزب جايگزين حزب  «جاگودال» شد. هدف از تأسيس اين حزب، برقراري دموكراسي بر اساس وحدت ملي و حمايت مردم اعلام شد.  ضياء الرحمن رئيس حزب شد و مقرر شد حزب را دوازده عضو كميتة شوراي ملي اداره کنند.

   پس از اينكه ژنرال ضياء الرحمن رهبر حزب در كودتاي نظامي كشته شد، كودتاچيان نيز پس از مدتي دستگير و محاكمه شدند و معاون رئيس جمهور، عبدالستار، رئيس جمهور و رياست حزب را عهده دار شد. وي نيز به وسيلة كودتاي ژنرال محمد ارشاد در 1982 بر كنار شد؛ ولي همچنان رياست حزب را بر عهده داشت.

   حزب ناسيوناليست بنگلادش همچنان به مخالفت با حكومت نظامي ارشاد ادامه داد و انتخابات رياست جمهوري نيمة اكتبر 1986 را نيز تحريم كرد و به مبارزه براي سرنگوني دولت ارشاد ادامه داد. در پي اين اقدامات، رهبر حزب دستگير و زنداني شد ولي تظاهرات ضد دولتي همچنان ادامه يافت. در سال 1987 خانم خالده ضياء از زندان آزاد شد.

   با افزايش فشار از جانب مخالفان، ارشاد استعفا داد. در انتخابات 27 فوريه 1991 ، حزب ناسيوناليست ( ملي ) بنگلادش ، اكثريت آراء را بدست آورد و 172 كرسي را در مجلس تصاحب كرد. خانم خالده ضياء، رهبر حزب نخست وزير شد و در 20 مارس 1991 سوگند خورد و قدرت را به دست گرفت (Lewis, 2011, 75-105) .

4. 7. 2.حزب عوامي ليگ

اين حزب در 1949 تاسیس و پيش آهنگ حركت آزادي بخش ملي در بنگلادش شد. در ميان جناح هاي مختلف مسلم ليگ ايالت بنگال، برخوردهاي تندي پيش آمد كه موجب تقسيم مسلم ليگ به دو جناح چپ و راست شد و جناح چپ مسلم ليگ بعدها منشعب شد و احزابي را تأسيس كرد. اين جناح در اواخر ژوئن 1949، ايجاد سازمان حزبی جديد يعني « عوامي ليگ » را كه طلايه دار « ناسيوناليسم بنگالي » شد، اعلام کرد. از نظر ايدئولوژيكي، عوامي ليگ ابتدا از اسلام صحبت مي كرد و ارتباط با غير مسلمانان نداشت. اما در نيمة دوم 1950، لغت اسلام حذف شد و حزب شروع به پذيرفتن شهروندان غير مسلمان كرد. عوامي ليگ، از ناسيوناليسم بنگالي دفاع مي كرد و پس از استقلال، ايدئولوژي خود را بر پاية « مجيبيسم » قرار داد كه اعضای آن دارای مشی های متفاوتی از: ناسيوناليسم،  لیبرالیسم، سكولاریسم  و سوسياليسم بودند. اين حزب به دوستي با هند و شوروي سابق شهرت دارد. قانون اساسي بنگلادش را در 1972 اين حزب تدوين کرد و به تصويب پارلمان رساند.

  حزب عوامي ليگ در انتخابات مارس 1973 با كسب 292 كرسي از 300 كرسي مجلس، قدرت را به دست گرفت و درپي آن مجيب الرحمن، بانك ها، صنايع سنگين، تجارت خارجي، حمل و نقل و كشتيراني را ملي اعلام كرد. اين طرح جديد از طرف شيخ مجيب الرحمن در مارس 1974، انقلاب دوم در حكومت ناميده شد.

    مجیب الرحمن، سيستم تك حزبي را پس از استقلال اعلام کرد. فعاليت احزاب سياسي ممنوع شد و يك حزب ملي واحد جانشين آنان شد كه « بکشال» bakshal  ، مخفف نام " حزب کارگران و کشاورزران بنگلادش "،  ناميده مي شود.

   قانون اساسي اصلاح وسيستم رياست جمهوري جانشين سيستم پارلماني شد. كودتاي 1975، عوامي ليگ را از حكومت بركناركرد.

    در انتخابات رياست جمهوري 1978 كانديداي عوامي ليگ از كانديداي حزب ناسيوناليست ( ملي ) بنگلادش شكست خورد. در انتخابات پارلماني فوريه 1979 نيز عوامي ليگ نتوانست اكثريت آراء را كسب نمايد و در جایگاه حزب اقليت به فعاليت خود ادامه داد.

سایر گروه های منشعب از عوامی لیگ:

1. گروه شيخ حسينه، دختر مجيب الرحمن كه در زمان كودتاي 15 اوت 1975، در داكا حضور نداشت و بعد از آن تاريخ به مدت شش سال در هند اقامت گزيد و در اوايل 1981 به بنگلادش بازگشت. وي اكنون رهبري حزب را بر عهده دارد.

2. گروه ميزان الرحمن چودري، از نزديكان مجيب الرحمن و در دورة حكومت وي در كابينه بود.

3. گروه عبدالرزاق دبير كل سابق عوامي ليگ كه ازگروه شيخ حسينه جدا شد و حزب جديدي به نام « بکشال » تشكيل داد.  

4. 7. 3. حزب مسلم ليگ 

از قديمي ترين احزاب بنگلادش است كه در استقلال پاكستان نقش عمده اي داشت، به همين دليل پس از استقلال بنگلادش، اين حزب به اتهام همكاري با پاكستان منحل شد. اما در سال 1976 كه ضياء الرحمن فعاليت احزاب را آزاد اعلام كرد، دوباره فعال شد. اين حزب در ميان تودة مردم مسلمان بنگلادش نفوذ چشمگيري دارد؛  از اين رو، سومين حزب بزرگ بنگلادش به شمار مي رود، )اکنون از این گروه جز نام چیزی باقی نمانده است ) اما در ميان افراد تحصيل كرده نفوذ ندارد (فرزین نیا، 1373: 172-184).

4. 7. 4.حزب جماعت اسلامي بنگلادش 

حزبی سياسي است كه خواهان استقرار حكومت اسلامي در بنگلادش است. اساس اين حزب را در سال 1942 ابوالاعلي مولانا مودودي پي ريزي کرد و در سال 1947، به شكلي مستقل به نام جماعت اسلامي در پاكستان شرقي ( بنگلادش فعلي ) فعاليت خود را ادامه داد. اين حزب از لحاظ سياسي به دليل همكاري با نيروهاي نظامي پاكستان وهمراهي در مظالم عليه مردم بنگلادش، به جريان ضد استقلال بنگلادش معروف شد. هر چند، گاهي هدف انتقادات روشنفكران و مطبوعات قرار مي گيرد. در حال حاضر حزب جماعت اسلامي در رديف سوم احزاب سياسي بنگلادش قرار دارد. این حزب پيرو مذهب اهل سنت حنفي است و پیروان آن از لحاظ طريقت صوفيه، پيرو عبدالقادر گيلاني مي باشند. آنان براي شخصيت والاي رسول اكرم (ص) اعتقاد و ارادت خاصي قائلند.  رسول گرامی اسلام را به عنوان نبي و حي و زنده مي دانند و گرفتن جشن و مراسم در روز تولد آن حضرت را تبرك به حساب مي آورند.

   مردم، مخالفين مراسم ميلاد النبي (ص) را وهابي و ضد مقام مقدس حضرت رسول تلقي مي كنند. معروف است كه پروفسور غلام اعظم رهبر اين حزب و استاد پيشين دانشگاه، در گذشته با چنين اظهاراتي، حساسيت هاي مذهبي را در بين علمای اهل سنت برانگيخته بود.

4. 7. 5. حزب جاتيا (جانادال)  

حزب جانادال ( حزب مردم ) در نوامبر 1983 توسط ارشاد تأسيس شد. اصول اساسي اين حزب عبارت بودند از : 1- ناسيوناليسم، 2- ايدئولوژي و ارزش هاي اسلامي، 3- دموكراسي، 4- ترقي.

هدف ارشاد از تشكيل اين حزب به صورت خلاصه، در ادامه آمده است:

1. مشروعيت بخشيدن به موقعيت خود از طريق انتخابات رياست جمهوري؛

2. ايجاد پايگاهي براي خود و طرفدارانش در جهت مبارزه با مخالفان؛

3. تحقق بخشيدن به نقش ارتش در ادارة امور كشور از طريق قانون اساسي؛

4. به اجرا درآوردن اصول اقتصادي واجتماعي.

در ماه سپتامبر 1985 اين حزب در اتحادی پنج حزبي كه « جبهه ملي » ناميده مي شد شركت كرد. اين جبهه سياست هاي دولت ارشاد را اعلام مي كرد.

در ژانويه 1986 پنج بخش جبهة ملي رسماً حزب جاتيادال ( حزب ملي ) را تشكيل دادند. اين حزب، دولتی تشكيل داد كه در مقابل تقاضاي مخالفان را براي لغو حكومت نظامي در بر داشت.

جاتيادال 153 كرسي از 300 كرسي را در انتخابات به دست آورد و 30 كرسي زنان را نيز نامزدهاي جاتيادال كسب كردند. در نتیجه، ميزان الرحمن چودري دبيركل حزب جاتيادال به مقام نخست وزيري رسيد. در اوايل سپتامبر 1986،  ارشاد به اين حزب پيوست و رئيس حزب شد و خود را نامزد رياست جمهوري كرد و به پيروزي رسيد.

4. 7. 6. حزب حركت وحدت اسلامي 

اين حزب در سال 1976 تأسيس شد و اولين رئيس آن، مولانا عبدالرحيم بود. وي متفكر و مفسر برجستة اسلامي در بنگلادش بود و در ميان روحانيون و روشنفكران اسلامي بسيار نفوذ داشت. آثار او هنوز هم در جامعة اسلامي و ادبي بنگلادش مقبوليت دارد. وي تفهيم القرآن مولانا ابوالاعلي مودودي و بسياري از كتاب هاي ديگر را به زبان بنگالي ترجمه کرد. بيش از 60 عنوان كتاب در موضوعات مذهبي، اقتصادي و فلسفي از وي باقي مانده است. وي در سال 1987 وفات يافت. در بدو تأسيس، همة جريانات اسلامي و سياسي بنگلادش زير پرچم اين حزب بود و در آن زمان اين حزب، تحت نام «حزب دموكراتيك  اسلامي» مشهور بود.

    بعد از پيروزي انقلاب اسلامي ايران در سال 1979، اين حزب رسماً از انقلاب اسلامي ايران حمايت كرد و همة امكانات حزب از جمله هفته نامة « جهان نو » به نشر و تبليغ ايده هاي سياسي حضرت امام خميني (ره ) پرداخت.

   در حال حاضر دکتر عیسی شاهدی رياست اين حزب را بر عهده دارد. نام این حزب اخیرا به حزب حرکت وحدت اسلامی تغییر نام یافته است. خط مشي اين حزب پيروي از خط مولانا عبدالرحيم است، اما به دليل اينكه شعارشان احتراز از روش دموكراتيك غربي و اعتقاد به ايدة قيام مردمي است، در جريانات سياست كنوني بنگلادش نفوذ چنداني ندارد. در مجموع اين حزب به طرفداري از انقلاب اسلامي ايران مشهور است. ديدگاه روحانيون و مردم آگاه نسبت به اين حزب مثبت است.

   

4. 7. 7. سياست هاي مذهبي حكومت و نقش مذهب در سياست گذاري ها

براي تشريح موضوع، لازم است نگاهي كلي و مختصر به ديدگاه هاي دولت حاكم پس از استقلال بنگلادش كه به چهار دوره شيخ مجيب الرحمن، ضياء الرحمن، ارشاد و خانم خالده ضياء تقسيم مي شود، بياندازيم.

   دولت شيخ مجيب الرحمن رهبر عوامي ليگ، متأثر از تفكرات سوسياليستي و سكولاريستي حاكم بر هند وتحت نفوذ سياستمداران هندي، به منزله رهبر مبارزات جدايي خواهانه، پس از اعلام استقلال اين كشور، اصطلاحات سیاسی ناسيوناليسم، سوسياليسم، دموكراسي و سكولاريسم را، كه اصول اعتقادي حزب عوامي ليگ بود، در قانون اساسي بنگلادش به تصويب رساند.

  در زمان حكومت مجيب الرحمن، فعاليت بخش هاي خصوصي تجديد و كشور همانند نظامی كمونيستي و به صورت نظامي تك حزبي اداره مي شد.

   ژنرال ضياء الرحمن كه داراي عقايد مذهبي ملي گرايانه بود، در سال 1976 ادارة كشور را به دست گرفت و به رياست جمهوري رسيد. وی اقدام به اصلاح قانون اساسي كرد و «اسلام » را جايگزين سكولاريسم کرد و نماد اسلام یعنی« بسم ا... الرحمن الرحيم » را در اول قانون اساسي قرار داد و ماده 12 قانون اساسي را كه شامل مكانيزم هاي اجرايي سكولاريسم بود، به كلي حذف كرد.

    دولت ژنرال حسين محمد ارشاد رئيس ستاد مشترك وقت كه در سال 1982 در كودتايی بدون خونريزي رئيس جمهور شد و زمام امور را به دست گرفت، به ظاهر به روند اسلام گرايي ادامه دارد و اعلام کرد كه اصول اسلام بايد در قانون اساسي گنجانده شود. در هشتمين اصلاحيه قانون اساسي توسط مجلس ملي در 17 ژوئن 1988، اسلام دين رسمي كشور اعلام شد.

   خانم خالده ضياء به تأسي از شوهر خود و خانم شيخ حسينه واجد نيز به تأسي از پدر خود، ديدگاه مذهبي آنان را در مواضع و سياست هاي حكومتي خود اعمال كرده اند.

  در مجموع، موقعيت جغرافيايي اين كشور و محدود شدن بيشتر در مرزهاي خود با كشور هند، جمعيت بيش از حد و منابع محدود اقتصادي و احزاب قدرتمند تحت تاثیر از تفكرات خارجي و بالاخره هويت اصلي آن که كشوري مسلمان است، عواملي هستند كه موجب شده است تا دولت هاي حاكم بر بنگلادش رابطة مسالمت آميز با ديگر كشورها براي جلب كمك ها و سرمايه هاي خارجي واخذ وام  اتخاذ کنند. همچنين به تبع آن مداخله نکردن در مسائل داخلي ديگر كشورها ، حل مسالمت آميز اختلافات بين المللي و احترام به حقوق بين المللي و اصول مندرج در منشور ملل متحد را در دستور كار خود قرار می دهند؛ بر اين اساس كوشش شده است از به كار بردن زور در روابط بين المللي جلوگيري و از خلع سلاح عمومی حمايت شود.

    دولت بنگلادش معتقد است كه اقيانوس هند بايد منطقة صلح اعلام شود و دور از رقابت ابر قدرت ها و مسابقة تسليحاتي باشد. اين كشور همچنين مخالف با نژاد پرستي است و در مسئلة خاور ميانه معتقد است كه بايد از حقوق حقة فلسطيني ها دفاع شود.

   بنگلادش خواهان بهترين روابط با كشورهاي منطقه است. تحكيم دوستي ميان كشورهاي منطقه در سازمان «سارك» انجام شده است.

   از طرف ديگر، از آنجا كه بنگلادش از اقتصاد ضعيف و جمعيتي فراوان برخوردار است، سعي دارد كه سياست هاي مسالمت آميز پيشه کند و در برابر كشورهاي مختلف سياست صبر و مدارا را پيش گيرد؛ زيرا اوضاع نظامي واقتصادي نابسامان اين كشور اجازة رويارويي با كشورهاي ديگر را به آن نمي دهد.

    از آنجا كه بنگلادش در معرض مصايب طبيعي از قبيل سيل و طوفان قرار دارد، اين گونه رخدادهاي طبيعي بر سياست خارجي اين كشور تأثير گذار بوده است.

4. 7. 8. عضويت در سازمان هاي بين المللي

كشور بنگلادش سياست دوستي با تمام كشورها را در سر لوحة برنامه هاي خود قرار داده است. سياست درهاي باز و همكاري هاي همه جانبه با كشورهاي مختلف، فراهم کردن سياست خصوصي سازي سازمان ها، مراكز و صنايع گوناگون كشور، از جمله سياست هاي كلان دولت است.

عضو فعال سازمان ملل  (UN)، جنبش غير متعهدها، سازمان كنفرانس اسلامي (OIC)، كشورهاي مشترك المنافع و بيشتر سازمانهاي بين المللي و منطقه اي در سطح جهاني است. نخست وزير بنگلادش در بيشتر نشست هاي جهاني از قبيل نشست تغذيه جهاني در رم، كنفرانس هايي در هند و سازمان OIC  در پاكستان، نهمين دور « سارك » [1] د رمالديو و D8 در تركيه، پنجمين كنفرانس جهاني عصر در آلمان، كنفرانس كشورهاي مشترك المنافع درانگلستان و ...، شركت داشته است.

   كشور بنگلادش با وجود عقب ماندگي در همه سطوح تجاري و اقتصادي خود، تلاش گسترده اي براي توسعة روابط در زمينه هاي تجاري، بازرگاني، سرمايه گذاري و توريسم با كشورهاي منطقه و همسايه به عمل آورده است (تاريخ ، فرهنگ ، سيستم حكومتي بنگلادش ، وزارت امور خارجه بنگلادش. وب سايت اينترنت ، 2004 ).

     در سال 1997، سرمايه گذاري مستقيم خارجي  121 ميليون دلار بود، در حالي كه در سال 1999 به 317 ميليون دلار افزايش يافت. اين افزايش بيشتر در بخش انرژي ( سوخت ) صورت گرفته است (روزنامه اتفاق ، 28 سپتامبر 1999، داكا – بنگلادش).

  دومين كنفرانس سران كشورهاي اتحاديه دي هشت سازمان همكاري هاي اقتصادي هشت كشور عضو سازمان كنفرانس اسلامي، در اول مارس 1999 مطابق با 10 اسفند 1377 خورشیدی در هتل شرايتون شهر داكا، پايتخت بنگلادش توسط خانم شيخ حسينه نخست وزير وقت اين كشور افتتاح شد. اعضاي تشكيل دهنده دي هشت شامل كشورهاي بنگلادش، مصر، پاكستان، سري لانكا، ج.ا.ايران، اندونزي، مالزي وتركيه هستند (روزنامه اتفاق ، داكا – بنگلادش ، 1/3/1999( 10 اسفند 1377 ) . شایان ذکر است که جمعيت كل كشورهاي عضو جمعاً حدود 787 ميليون نفر مي باشد كه 13 درصد كل جمعيت جهان را شامل مي شود (روزنامه اينديپندنت ، داكا – بنگلادش ، 3/3/1999 ( 12 اسفند 77) .

 

4. 8. تقسیمات اداری و سیاسی استان ها و شهر های مهم، پایتخت

كشور بنگلادش به  7 ناحیه یا ایالت اصلي مرکب از داكا، چيتاگنگ، کولنا، راجشاهي، سيلهت، باريسال  و  رنگپور تقسيم شده است که در مجموع دارای 65 شهرستان، 490 شهر ( تانه )، 4451 بخش  (اتحاديه ) و 59990  روستا می باشد.

تقسيمات اداري استان ها

بر اساس تقسیم بندی زیر، پنج مرکز تصمیم گیری اداری وجود دارند که به ترتیب شامل :

1.استانداري ، 2. فرمانداري ، 3. شهرداري ، 4. بخشداري و 5. شوراي محلي مي باشند.

4. 8. 1. استانداري

رئيس استانداري گرچه به نام استاندار Divisional Commissionar خوانده مي شود ولي قدرت اجرايي مشخصي ندارد و در واقع نقش هماهنگ كننده با فرماندار را بازي مي كند. استاندار و فرماندار هر دو از طــرف دولـــت ( وزارت كشور ) تعيــين مي شوند و اين فرماندار است كه در واقع همة اختيارات اجرائي را در دست دارد.

4. 8. 2. فرمانداري

فرمانداري، دستگاه اصلي كشور داري در سطح فرمانداري ها و شهرستان ها مي باشد. فرماندار از ميان كادر كارمندان نظام بر اساس سابقه و تجربه كشور داري از طرف وزارت كشور تعيين مي شود. همة كارهاي نظام به فرماندار محول است. فرماندار در واقع مجري اصلي مسائل دولتي و نظام كشور در سطح فرمانداري و توابع آن مي باشد.

4. 8. 3. شهرداري

در شهرهاي مركزي هر يك از فرمانداري ها، يك شهرداري وجود دارد. تشكيلات شهرداري به صورت مجزي در كنار تشكيلات فرمانداري قرار دارد. عنوان شهرداران در شش شهر مركزي استان ها «شهردار» و در شهرهاي ديگر فرمانداري ها «رئيس شهرداري» مي باشد. هر شهرداري بر اساس وسعت و حوزة عملي خود به چند بخش تقسيم مي شود و از هر بخش يك نماينده بنام كميسيونر منتخب مي شود. شهردار و نمايندگان بخشها با رأي مستقيم مردم تعيين مي شوند. شوراي شهرداري با شهردار ونمايندگان بخش هاي مختلف تشكيل مي شود.

   در انتخابات شهرداري، گرچه مستقيماً سياست كشور را تعيين نمي كند، حضور مردم و سيستم برگزاري آن همانند انتخاب پارلماني است و در سياست گذاري كشور به طور غير مستقيم نقش تعيين كننده ای ايفا مي كند. هر شهروند حق دو رأي را دارد. يكي براي رئيس شهرداري و يا شهردار و ديگري براي نماينده بخش مربوطه بعنوان که شوراي شهرداري و به نام كميسيونر است.

    اختيارات  شهرداري : شهرداري ها در واقع قدرت اجرايي اصلي دولتي را در دست ندارند، بــلكه در كنـــار فرماندار در شهر مركزي فرمانداري نقش هماهنگي را بازي مي كنند. از وظايف مهم شهرداري ساختن و بازسازي خيابان ها، كوچه ها و پل هاي حوزه عملياتی خود، نظارت بر بهداشت عمومي و نظافت عامة شهر و اداره تعدادي مدارس ابتدايي و بعضي از مدارس ديني اطفال مي باشد.

4. 8. 4. بخشداري

كارهاي بخشداري در سه بخش تقسيم مي شود : 1. كلانتري، 2. رسيدگي قضايي، 3. مسائل اجرايي، برنامه هاي عمراني، بهداشتي و آموزشي. رئيس كلانتري اتفاقات جنايي را رسيدگي می کند. در بخش رسيدگي قضايي، دادگاه رسمي محلي دایر است و رئيس بخشداري مسائل ديگر بخشداري را رسيدگي  مي کند. رئيس بخشداري از ميان كادر كارمندان نظام از طرف دولت منصوب مي شود. بخشداري در سيستم حكومتي بنگلادش جنبة سنتي دارد. البته بنابر تصميمات متفاوت سياسي، در تشكيلات آن تغييراتي ظاهر مي شود. مثلاً در زمان حكومت ژنرال ارشاد بخشداري ارتقا يافته، شبه فرمانداري معرفي شده بود و دو نفر رئيس شوراي شبه فرمانداري و نايب رئيس آن، با رأي مستقيم مردم از طريق انتخابات عمومي منتخب مي شدند. در دورة حكومت خانم خالده ضيا اين سيستم لغو شد و انتخابات اين شورا نيز منتفي اعلام شد. ولي بعد از روي كار آمدن دولت خانم شيخ حسينه سيستم شبه فرمانداري در بخشداري ها احيا شد و قرار است در آيندة نه چندان دور براي تشكيل آن شورا انتخابات عمومي برگزار شود.

     شایان ذكر است كه تشكيلات شوراي بخشداري هنوز بيشتر جنبة تشريفاتي دارد و رئيس شوراي بخشداري نقش هماهنگ كننده را ايفا مي كند. در شوراي بخشداري فقط در سمت رئيس و نايب رئيس انتخابات برگزار مي شود. هنوز مسئله انتخابات اعضاي اين شورا مشخص نشده است.

4. 8. 5. شوراي محلي

شوراي محلي شامل چند روستا مي شود. اين شورا به نام « يونين پريشاد » معروف است. معمولاً 3 يا 4 روستاي بزرگ در اين شورا شركت دارد. محدودة اين روستاها و شورا را دولت تعيين مي كند. در اين شورا از هر روستاي بزرگ سه نماينده و يك رئيس از طرف مردم با رأي مستقيم انتخاب مي شوند. شوراي محلي از لحاظ سنتي خيلي نفوذ دارد و همة كارهاي اجرايي و قضايي روستاها را رسيدگي مي كند.

    براي انتخابات هر شورا در محله هاي مربوطه، حوزة رأي گيري گذاشته مي شود و در آن زن و مرد بر اساس فهرست رأي دهندگان رأي مي دهند و هر كس حق دو رأي دارد، يكي براي رئيس شوراي محلي و ديگري برای روستای خود (اورسجی، 1378: 13-12).

4. 8. 6. پایتخت و شهرهای مهم 

شهر داكا پايتخت و بزرگترين شهر بنگلادش است. اين شهر در قرن دهم ميلادي بنا نهاده شد و از سال 1608 تا 1704، پايتخت مغول در بنگال بود. قبل از اين كه در سال 1765 زير سيطره دولت بريتانيا قرار گيرد، اين شهر مركز تجاري بريتانيا، فرانسه و هلند بود. سپس در سال 1905 مجدداً  پايتخت و مركز ناميده شد و در سال 1956 پايتخت پاكستان شرقي شد. در سال 1971 به هنگام جنگ براي استقلال، خسارات زيادي را متحمل شد. در سال 1982، تلفظ نام داكا از " Dacca" به " Dhaka"  تغيير يافت. این شهر از نظر جغرافيايي در مركز كشور و در ناحيه دلتايي رودخانه هاي « گنگ » و «براهماپوترا»  قرار گرفته است.

  موقعيت شهر از نظر آب وهوايي بيشتر باراني است. ميانگين سالانه بارندگي حدود 80  درصد در طول سال و مربوط به ماه هاي مي تا سپتامبر مي باشد.

  از نظر كشاورزي شهر داكا يكي از نواحي توليد برنج وكنف است. از جاذبه هاي شهر داكا، مساجد آن است كه داراي بيش از صدها مسجد است و از میان آن ها  مسجد بيت الملكرم، مسجد ملي است. مساجد و مراكز مهم تاريخي و ديدني داکا، از نظر معماری و فضا و قدمت، عبارت اند از: هفت گنبد (قرن هفدهم)، مسجد ستاره ( قرن هيجدهم ) (Star Mosque)، قلعه لال باغ (1678)، پارك بهادر شاه، موزه ملي، موزه احسن منزل، سالز كروزن، ساختمان قديمي دادگاه عالي، باغ وحش، باغ بوتانيكال (باغ کشاورزی)، پارك ملي، شهيد منار، قبر شاعر ملي قاضي نذرالاسلام، باغ سهروردي، اقامتگاه مخصوص رياست جمهوري (Banya Bhavan) (1904)، پارك رامنا، ساختمان مجلس ملي (jatiyja sangsad) ، موزه علوم، بناي ياد بود ملي.

راجشاهي

نام قبلي اين شهر « رامپور بواليا » (Rampur Boalia)  بود. شهر راجشاهي در بخش غرب بنگلادش واقع شده است. اين شهر در كنار رودخانه پادما (Padma) قرار گرفته است.

  راجشاهي در سال 1876 ميلادي تأسيس شد و در حال حاضر، شهری صنعتي و فرهنگي و آموزشي است. اين شهر داراي يك كالج پزشكــــي، انستيتو پـــرورش كــرم ابريشم، دانشگاه راجــــشاهي ( 1953م)، و تعدادی كالج بسيار خوب و معروف است.

  شهرت  شهر راجشاهي بخاطر ابريشم، ميوه، بخصوص منگو و ليچي (Lichi) است. از محصولات مهم کشاورزی اين منطقه می توان، برنج، كنف، نيشكر را ذکر کرد. هنر صنايع دستي معروف راجشاهي، بافندگي، چوب كاري، نقره كاري و سفال سازي است.

 نواحي زير مجموعه راجشاهي شهر هاي نائوگائون (Naogaon) ، ناتور، چاپايي، نواب گنج، ديناجپور، پنچه گر (Panchagarh) ، تاكوگائون (Thakuogan) ، رنگ پور، گیلباندا(Gailbandha) ، نيل پاماراي، لال مونير، كوري گرام (Kurigram)  ، پابنا، سراج گنج، بورا و حالي پورات مي باشند.

  راجشاهي داراي 13 ناحيه است و بیش از 2407 كيلومتر مربع وسعت دارد. جمعيت آن حدود                 150/870/18  نفر است.

 

چيتاگنگ

چيتاگنگ شهر بندري و مركز تجاري و صنعتي بنگلادش است. اين شهر در سال 1986، 000/750/1 نفر جمعيت داشته است. این شهر در كنار رودخانه كارنافول كه حدود 19 كيلومتر تا دهانه خليج بنگال ادامه دارد، واقع شده است. بندر چيتاگنگ قطب اقتصادی کشور و مهم ترين و اصلي ترين بندر بنگلادش است.

  از سوی دیگر، چيتاگنگ شهری باستاني است و دوره تاريخي اين شهر از زمان تيپرا (Tippera) که به دوره بودايی معروف است، شروع شده و سپس به دوره های تسلط و سيطره آراكان ( هندوها ) و مغول ( دوره مسلمانان ) تقسيم بندي شده است.

  در قرن شانزدهم ميلادي پرتغالي ها به اين ناحيه هجوم آوردند و مدتی در این ناحیه ماندند. سپس در سال 1760 چيتاگنگ تحت تسلط و سيطره بريتانيا در آمد.

  از محصولات اين ناحيه، كتان، كنف، برنج، چاي و بامبو مي باشد. چيتاگنگ داراي تپه هاي سرسبز و جنگلي و سواحل بسيار زيبايي است. اين منطقه توسط خليج بنگال و رودخانه ها احاطه شده است و ارتفاع تپه هاي آن به بیش از 1200 متر از سطح دريا مي رسد. ميانگين ريزش باران در اين منطقه 870/2 ميليمتر در سال است.

  از مراكز مهم و تاريخي اين شهر، مقبره بايزيد بسطامي، قبرستان 700 سرباز كشورهاي مشترك المنافع و ژاپن، درياچه فويز (Foys lake) ، موزه باستان شناسي، سيتاكوندا (Sitakunda) در 40 كيلومتري چيتاگنگ از مقبره هاي مهم هندوها و يكي از قديميترين معابد در شبه قاره، آرامگاه شاه امانت، شاهي جامع مسجد (Shahi jame Mosque) ، مسجد چاندانپورا، زرادخانه پرتغالي ها، مناطق بندري، آكادمي مارين و بيپوني بيتان (Biponi Bitan) مي باشند.

کولنا

شهر کولنا در جنوب غربي بنگلادش و در مسير رودخانه بزرگ باي لب (Bhailab) واقع شده است. بر روي اين رودخانه پل هوايي بزرگي نصب شده است كه هم امكان تردد براي اتومبيل ها و هم عبور قطار را ممكن ساخته است. اين مسير امكان تماس و ارتباط ميان شهرهاي بزرگ را از شمال به جنوب فراهم كرده است. شهر کولنا (خولنا) در ساحل پوپشا (Pupsha) مي باشد كه موقعيت مهم تجاري، بندري و انبار كالاهاي توليدي دارد.

    صنايع مهم جنگلي اين منطقه شامل كنف، دانه هاي روغني، كتان و كاغذ است كه مواد اولیه آن ها از مناطق سوندربان تامین می شوند.

  کولنا در سال 1884 ميلادي تأسيس شد. شهرهای زیر مجموعه کولنا شامل نواحي ساتخيرا(Satkhira)، باقرات(Bagerhat) ، جيسور، جينايدا(jhinaidah) ،ماگورا (Magura) ، نارائيل (Narail) ، كوشتيا(Kustia) ، چوادانگا (Chuadanga) ، مهرپور (Meherpur) مي باشند. کولنا داراي 14 ناحيه است و مجموعا 43 كيلومتر مربع وسعت و 21 ميليون نفر جمعيت دارد.

سيلهت

سیلهت در شمال شرقي بنگلادش واقع شده است. اين شهر اولين نقطه اي است كه توجه همه توريست ها را به خود جلب مي كند. سیلهت در ميان تپه هاي خاسيا (Khasia) و جينتيا (Jaintia) در شمال و تپه هاي تريپورا (Tripura)  در جنوب واقع شده است.

  اين منطقه بر خلاف ساير مناطق كه زمين آن ها مسطح مي باشد، داراي پستی و بلندي ها بسیار و تپه هاي سرسبز چاي است.

 در فصل سرما، اين منطقه سرسبزي و يكرنگي زيبايي دارد. از نظر تاریخی، سيلهت سرگذشتی طولانی و مشهور دارد.

  اين منطقه قبل از پيروزي و تسلط مسلمانان، توسط رؤساي قبيله و بزرگان هر قوم اداره مي شد.    در سال 1303 يكي از علمای بزرگ به نام حضرت شاه جلال به همراه 360 نفر از شاگردان و مريدان خود از دهلي براي تبليغ و ترويج اسلام به اين منطقه هجرت کرد و طی زندگانی پر برکت خود، جمعیت بسیاری را به دین مبین اسلام درآورد.

 سيلهت نه تنها بيش از 150 باغ بزرگ چاي دارد بلكه افتخار دارد كه سه باغ از بزرگ ترين باغ های چاي در دنيا، از نظر ميزان توليد و مساحت، در اين منطقه موجود مي باشد.

جدول 1. نام ایالت ها و شهرهای مهم (Statistical poket book,1998: 111-130 ).

      نام ایالت*      مساحت        تعداد جمعیت     تعداد جمعیت           میزان باسوادی

      نام شهر         کیلو متر مربع                (مردان)                          (زنان)                 (سن بالای 7)

    *باریسال       

   1-بارگونا               1832              442                440                   5 /52

  2-شهرباریسال        2791              1291               1239                      8/56  

  3-بولا                  3403             873                824                      6/36

4  -جالاکاتی        758               380                375                       2/63

5-پاتواخالی           3205             719               710                         47  

6-پیروجپور           1308             603                595                        6/63 

*چیتاگنگ

7-بندر بان              4479               149               126                       2/39

8-برهمان باریا          1927               1267               1229                     1/43

9-چاندرپور              1704               1174             1179                      8/45

10-شهرچیتاگنگ     5283               3401             3004                       7/53

11-کومیلا              3085               2499              2331                      3/43

12-کوکس بازار        2492               875                802                       1/41

13-فنی                  928                 642                639                        4/57

14-خاجراچاری        2700                215                196                       9/40

15-لاکشمی پور       1456                 767                761                        8/49

16-نواخالی            3601                  1278             1307                      6/54

17-نگاماتی            6116                 261               216                        4/54

*سیلهت

18-هابی گنج        2637            888               869                       9/38

19-ملوی بازار       2799             805               778                       1/46

20-سنام گنج       3670             100                 965                      1/40

21-شهرسیلهت     3410              1288              1224                       48

*داکا

22-شهر داکا         1464            4358            3540                      6/73

23-فریدپور          2073             869                837                       5/43

24-قاضی پور        1741             1001             926                        4/57

25-گوپال گنج      1490              596              590                         2/48

26-جمال پور        2032            1099             1050                       35

27-کیشورگنج       2689           1330              1289                     5/38

28-مداری پور       1145            613               594                        3/46

29-منیک گنج      1379             662             666                          8/40

30-منشی گنج      955               678              648                        9/46

31-میمنسینگ     4363             2316           2231                      6/39

32-ناراران گنج      759               1089            948                        3/58

33-نارسینگدی      1141            983              920                         8/41

34-نتروکونا          2810             1005             969                          3/40

35-راجباری          1119            495              48                           5/41

36-شریعت پور      1181           540                532                          40

37-شعرپور           1364            665                639                        3/30

38-تان جبل         3414            1742             1690                       2/39

*کولنا

39-باگرات          3959            835              800                         2/51

40-جودانگا         1158            483              453                         4/37

41-جی سور        2567           1253              1173                        48

42-جنایادا          1961            808               767                        8/38

43-کولنا            4395            1258              1169                    2/62

44-کوشتیا         1621              889                836                      2/40

45-ماگورا           1049             424               407                      2/39

46-مهرپور          716               287              275                      6/36

47-ساتخیرا         3858             919              892                       3/45

راجشاهی

48-بوگرا            2920             1595              1534                    2/47

49-دیناجپور        3438           1352             1271                    1/43

50-گایل باندا       2179           1141             1122                     4/35

51-جوی پورات    965             460                431                        6/57

52-کوریگرام        2296           928                923                       8/35

53-لالمونیرات      1242          536                508                        41

54-نائوگائون        3436           1268               1225                      2/48

55-ناتور              1896         780                 746                        4/43

56-نواب گنج       1702          694                676                       2/35

57-فیلفاماری       1641          797                 757                       4/38

58-پابنا              2371         1140                1071                     6/47

59-پانچاگاری      1405          398                 381                       1/43

60-راجشاهی       2407         1171                1126                      7/51

61-رنگ پور        2308          1294               1229                    9/36

62-سراج گنج      2498         1341                 1273                      41

63-تاگور گنج      1809          596                  563                     8/40

*- نام ایالت ها در بالای شهرهای هر ایالت با علامت ستاره (*) مشخص شده اند. بنگلادش به شش ایالت تقسیم می شود.

4. 9. روابط خارجی بنگلادش؛ موقعیت آن در منطقه و جهان

ماده 25 قانون اساسي بنگلادش مصوب 1972 در زمينة سياست خارجي مي گويد :

    « كشور روابط بين المللي خود را بر اساس احترام به حاكميت ملي، مساوات، عدم مداخله در امور داخلي ديگر كشورها، حل مسالمت آميز اختلافات بين المللي واحترام به حقوق بين المللي واصول مندرج در منشور ملل متحد بنيان خواهد گذاشت و بر اساس اصول بیان شده براي جلوگيري از به كار بردن زور در روابط بين المللي و خلع سلاح عموم كوشش خواهد شد».

   دولت بنگلادش معتقد است كه اقيانوس هند بايد به عنوان منطقه صلح اعلام شود و دور از رقابت ابر قدرت ها و مسابقة تسليحاتي باشد. اين كشور همچنين مخالف با نژاد پرستي است و در مسئله خاور ميانه معتقد است كه بايد از حقوق حقة فلسطيني ها دفاع شود.

   بنگلادش خواهان بهترين روابط با كشورهاي منطقه است. تحكيم دوستي ميان كشورهاي منطقه در سازمان سارك انجام شده است.

4. 9. 1. اهميت استراتژيك كشور در منطقه

بنگلادش به علت قرار داشتن در جنوب شرق آسيا و شمال اقيانوس هند، از نظر استراتژيكي موقعيت خاصي دارد. اين كشور از يك سو، مد نظر ابرقدرت ها است و از سوي ديگر توجه كشور همسايه و همجوار مانند هند، پاكستان و چين را به خود جلب کرده است.

   بنگلادش زماني بخشي از ايالت بنگال هند بود. پس از استقلال پاكستان، بنگال شرقي از هند مجزا و با نام پاكستان شرقي به كشور پاكستان ملحق شد.

   جدايي دو بخش پاكستان از يكديگر، مسائل و مشكلات فراواني را به دنبال داشت تا آنكه در 1971 بنگلادش از پاكستان جدا و به صورت كشور مستقلي در آمد.

   اين كشور به علت همسايگي با ايالات بنگال غربي، آسام و تريپوراي هند براي اين كشور اهميت ويژه اي دارد. هند، برای دسترسي به اقيانوس هند سعي دارد با كسب امتيازاتي از بنگلادش این امكان را براي خود فراهم کند. از طرف ديگر بنگلادش با دارا بودن ارتشي بزرگ مي تواند متحد نظامي مهمي براي هر يك از كشورهاي همسايه محسوب شود(News paper Bangladesh Today , Februay 28 , Dhaka ).

4. 10. پرچم؛ نشان و سرود ملی

پرچم ملي بنگلادش داراي زمينه رنگ سبز و تصوير خورشيدي به رنگ سرخ است.

   زمينه رنگ سبز پرچم نشانه جواني و سرزنده بودن مردم و رنگ قرمز خورشيد به منزله مبارزات استقلال طلبانه مردم بنگلادش مي باشد.

   سرود ملي بنگلادش نيز چنين است (ترجمه به فارسی) :

بنگلادش طلايي من، عشق مي ورزم به تو،

براي ابد آسمانهايت وهوايت در قلب من جا دارد.

در بهار اي مادر من، رايحه اي از شكوفه هاي درختان انبه ترا سرشار از سرخوشي وصف ناشدني مي كند ( Philips and Gritzner, 2007:11 ).

آه كه چه هيجاني دارد.

در پــــاييز اي مادر من، در مزارع پر محصولت همه جا را سرشار از لبخندهاي شيرين مي بينم .

آه كه چه سايه هاي زيبايي، چه ظرافتي، چه فرش گسترده اي در پيش پاهاي درختان انجير معابد ودر طول دو ساحل رودخانه دارد.

آه اي مادر، كلمات از لبان تو همچون شهد به گوش هاي من مي ريزند.

آه كه همه جاني، آه مادر من اگر غم در ديده تو بنشيند، چشمانم پر از اشك خواهند شد (The Independent Bangladesh Year books , 2011 , Dhaka , Bangladesh).

---

[1] - در اين كنفرانس رؤسا واعضاي پارلمان 7 كشور در جنوب شرق آسيا شركت مي كنند. كشورهاي مذكور عبارتند از هند ، پاكستان ، مالديو ، بنگلادش ، سري لانكا ، بوتان و نپال