موج چهارم مسیحیت در چین

رابرت موریسون

موج چهارم، ورود مبلغان پروتستان

با اعلام ممنوعیت مسیحیت در چین، این دین تا زمان بروز موج دیگری از تبلیغات تبشیری در این سرزمین به فعالیت پنهانی روی آورد. در موج چهارم، مبلغان پروتستان بسیار برجسته‌­تر ظاهر شدند، در حالی که مبلغان کاتولیک مجبور بودند به خاطر دستور پاپ به کشورشان بازگردند. این روی­داد در قرن نوزدهم اتفاق افتاد یعنی زمانی که چین تحت حاکمیت منچوها به دلیل ضعف شدید به­‌صورت فزاینده­ای در دفاع از کشور در مقابل قدرت و توان نظامی قوی‌­تر نیروهای امپریالیستی غرب ناتوان شده بود. البته این موج جدید از فعالیت‌­های تبشیری پروتستانی مورد حمایت دیپلماسی قایق­‌های توپدار متجاوزین غربی قرار گرفت که از ویژگی­‌های برجسته­‌ی رفتار غرب در مقابل جهان غیر غرب بود. احساس خطر چینی­‌ها در برابر مسیحیت، پس از جنگ تریاک(1840) که قدرت­‌های اروپایی با پشتیبانی نظامی خود، تهاجم دینی مبلغان مسیحی را تقویت کردند، شدت گرفت. طلایه داران و مبشران مسیحی مصمم بودند با اقدامات تبلیغی صلح آمیز و یا از طریق مداخله‌­ی نظامی، چین را از درون تغییر دهند. حادثه­‌ی قیام تایپینگ­‌ها نشان داد که چگونه یک آرمان و ایدئولوژی نیمه مسیحی می‌­تواند در صورت کسب قدرت، کل سیستم و نظام مبتنی بر کنفوسیوسی را در چین به نابودی کشاند.

در این مرحله از ورود مسیحیت به چین، نیروهای نظامی کشورهای اروپایی، تجار و بازرگانان غربی، دیپلمات‌های اروپایی و میسیونرهای گستاخ مسیحی با هم هم­کاری کرده و دوشادوش یکدیگر و با تمام توان و قدرت خود، وارد سرزمین چین شدند. حاصل این هم­کاری چیزی جز تجاوز، اشغال مناطق و بنادر بیشتر، و تحمیل قرار دادهای ننگین سیاسی و تجاری و اخذ غرامت‌­های کمر شکن و تثبیت حضور نیروهای اشغالگر و صدور مجوز تبلیغ آزادانه‌­ی میسیونرهای مسیحی در سرتاسر چین برای این کشور و مردم آن در پی نداشت.

ورود رابرت موریسون(Robert Morrison)مبلغ کارکشته­‌ی پروتستان به ماکائو در 4 دسامبر 1807، آغازی بر حضور و فعالیت این فرقه از مسیحیت در چین به شمار می‌­رود. وی که به زبان چینی آشنا بود، طی 12 سال تلاش، انجیل مقدس را به زبان چینی ترجمه کرد و با تلاشی 16 ساله یک فرهنگ لغت چینی برای استفاده‌­ی اروپائیان تدوین نمود. میسیونر دیگری که برای گسترش پروتستان در چین بیش از دیگران تلاش کرد یک مبلغ انگلیسی به‌نام هودسون تایلر(Hudson Taylor) بود که در سال 1854 وارد این کشور شد. به قول کِنت اسکارلاتورت، وی با نفوذترین مبلغ مسیحی و یا جزو 4 یا 5 خارجی صاحب نفوذ بود که در قرن نوزدهم وارد چین شد. از 8500 مبلغ مذهبی که در آن زمان در چین مشغول فعالیت بودند، 1000نفر از آن­ها متعلق به گروه میسیونری تایلر بود. تایلر که ابتدا با انجمن انجیلیان در چین همکاری می‌کرد، به دلیل اختلاف در روش تبلیغ، از این انجمن استعفا داد و در سال 1865 گروه مسیونری مستقلی را تأسیس کرد. یکی از اهداف وی تلاش برای تشکیل کلیسای مستقل چینی بدون دخالت خارجی‌­ها بود. وی تشکیلاتی به­‌نام ( میسیون داخلی چین) به راه انداخت که بزرگترین گروه میسیونری در چین بود و گفته می‌­شود عظیم­ترین جمعیت مسیحی شده در چین توسط وی و این تشکیلات صورت گرفته است. اغلب مبلغینی که با تایلر همکاری می­‌کردند از کشورهای انگلیس، آمریکا، سوئد، فرانسه، آلمان، سوئیس و یا هلند آمده بودند.

در سال 1826 امپراتور دائوگوانگ، طی فرمانی تبلیغ مسیحیت را در چین ممنوع و طبق این قانون، اروپاییانی که برخلاف این دستور عمل می‌کردند را به اعدام محکوم می­‌کردند. هم­چنین، طبق این فرمان، چینی­‌های مسیحی شده که دست از عقاید خود برنمی‌داشتند را به عنوان برده در اختیار مسلمانان منطقه‌­ی غرب و سین کیانگ قرار می‌­دادند.