سبک پوشش و پوشاک در آفریقای جنوبی

1)  سبک پوشش و پوشاک در آفریقای جنوبی

۱. تنوع قومی و فرهنگی

آفریقای جنوبی به‌عنوان «ملت رنگین‌کمان»، مجموعه‌ای از اقوام و نژادهای گوناگون را در خود جای داده است. این تنوع قومی در پوشاک نیز بازتاب یافته و هر گروه علاوه بر لباس‌های عمومی، پوشش‌های سنتی خاص خود را دارد. زولوها با نیم‌تنه‌های پوست‌پلنگی و دامن‌های کوتاه شناخته می‌شوند؛ خوساها لباس‌های کتانی رنگارنگ با منجوق‌دوزی‌های متنوع دارند؛ سفیدپوستان سبک پوشاک اروپایی (هلندی، آلمانی و انگلیسی) را دنبال می‌کنند؛ و هندی‌تبارها و مالایی‌ها نیز لباس‌های سنتی خود را حفظ کرده‌اند [1].

۲. پوشاک سنتی و نمادین

• زولوها: پوشاک شامل پوست حیوانات (به‌ویژه پلنگ برای رؤسای قبیله)، دامن‌های کوتاه، نیم‌تنه‌ها و زیورآلات منجوقی است. رنگ‌ها حامل پیام‌های اجتماعی‌اند: سرخ (عشق یا غم)، زرد (ثروت)، آبی (تفکر). مردان مجرد موهای خود را ارغوانی می‌کنند و متأهلان حلقه‌ای بر سر می‌گذارند [1].
• خوساها: لباس‌ها علاوه بر کارکرد پوششی، کارکرد نمادین دارند. رنگ شال‌ها و روسری‌ها وضعیت اجتماعی زنان (تجرد، تأهل، تولد فرزند) را نشان می‌دهد. نیم‌تنه‌های اخری‌رنگ و منجوق‌دوزی‌های متنوع از ویژگی‌های بارز این قوم است. زنان متأهل دامن‌های بلند مشکی با پیش‌بند سفید می‌پوشند، در حالی‌که زنان مجرد همان پوشش را با تغییر در بخش بالاتنه استفاده می‌کنند [1].
• ب‌هاکا: زنان متأهل پوشش منجوق‌دوزی‌شده بر روی زیردامنی بلند دارند. موها با روغن و رنگ اخری به‌صورت چتری تا جلوی چشم کشیده می‌شود و با پارچه بسته می‌گردد. کلاه منجوق‌دوزی‌شده نیز تکمیل‌کننده پوشش است [2].
• سوتوها: پتوی باسوتو (Basuto Blanket) نماد هویت قومی است. رنگ‌ها و طرح‌های آن مراحل زندگی مردان (بلوغ، ازدواج، تولد فرزند) را بازنمایی می‌کند. کلاه مخروطی سنتی نیز نشانه جایگاه اجتماعی و ثروت است [2].

۳. پوشاک در زندگی روزمره و رسمی

در محیط‌های رسمی، استفاده از کت‌وشلوار و کراوات چندان متداول نیست. رهبران سیاسی همچون نلسون ماندلا لباس‌های راحت و رنگین را ترجیح می‌دادند. در میان جوانان، شلوار جین، کفش کتانی و تی‌شرت رواج دارد. در گذشته، مردان از کلاه، جلیقه و جوراب‌های بلند استفاده می‌کردند و زنان لباس‌های بلند با روبان‌های رنگی می‌پوشیدند. این پوشاک در مراسم رقص سنتی «ولکس‌پله» نیز کاربرد داشت [1].

۴. صنایع‌دستی و تزئینات

• کیسه‌های بزرگ منجوق‌دوزی‌شده برای نگهداری چپق و انفیه‌دان.
• لباس‌های دوران بلوغ نوجوانان با رمزگان خاص (رنگ خاکستری یا سفید با حاشیه‌های پررنگ).
• پیش‌بندهای بارداری از پوست بز کوهی، تزئین‌شده با فلزات کوچک، برای انتقال ویژگی‌های حیوان به نوزاد.
• زیورآلات منجوقی با طرح‌های پیچیده که جایگاه اجتماعی را نشان می‌دهند [2].

۵. باستان‌شناسی و پیشینه تاریخی

کشف قدیمی‌ترین تشک جهان (۷۷ هزار ساله) در سایت سیبودو گیویل نشان می‌دهد که ساکنان اولیه آفریقای جنوبی از گیاهان معطر برای ساخت بستر استفاده می‌کردند. [4]. این تشک‌ها علاوه بر راحتی، خاصیت حشره‌زدایی نیز داشتند و نشان‌دهنده آشنایی انسان‌های اولیه با خواص گیاهان و سازمان‌دهی خانوادگی است. همچنین شواهدی از استفاده از چسب مایع (ترکیب خاک سرخ و رزین) در همان سایت یافت شده است [2].

۶. نقاب و پوشش بدنی

استفاده از نقاب‌ها و ماسک‌ها در هنر و آیین‌های سنتی جایگاه ویژه‌ای دارد. این نقاب‌ها هم کارکرد استتار و هویت‌پوشانی دارند و هم در برخی قبایل، قداست آیینی یافته‌اند. در نگاه بومی، بدن نه پوشاندنی بلکه مظهر فردیت و نیروهای جادویی است؛ ازاین‌رو برهنگی سنتی در برخی قبایل، برخلاف برداشت مدرن، فاقد قبح اجتماعی یا مذهبی بوده است [3].

منابع

1. جیکی، محمدرضا (۱۳۸۶). فرهنگ و پوشاک در آفریقای جنوبی. تهران: نشر علمی.
2. جویس، پیتر (۱۳۹۰). آیین‌ها و سنت‌های آفریقای جنوبی. ترجمه فارسی. تهران: نشر فرهنگ.
3. بدونن، ژان لویی (۱۳۸۲). فلسفه نقاب در فرهنگ آفریقا. تهران: انتشارات هرمس.
4. Sumitra, S. (2013). Archaeological Discoveries in Sibudu Cave. Boston University & University of Witwatersrand.