مفاخر فرهنگی اردن

مفاخر فرهنگي

جامعه كنوني اردن، تركيبي از خاندان‌هاي مختلف با اصل و نَسَب‌هاي گوناگون است؛ از شرق اردن گرفته تا فلسطين، حجازي، سوري، اقليت چركسي، شيشاني، ارمني، ترك و كرد. از تركيب اين قوميت‌ها افراد و مشاهيري به‌وجود آمدند كه موجب پيشرفت كشور اردن در زمينه‌هاي مختلف ادبي، هنري، مهندسي، پزشكي، ورزشي، رسانه‌اي، اقتصادي، تكنولوژي، ‌آموزش، سياست شده اند. اسامي برخي از مشاهير فرهنگي اردن در ذيل خواهد آمد:

1-عيسي الناعوري:

عيسي ابراهيم الدبابنــۀ در سال 1918 در روستاي ناعور متولد شد. تحصيلات ابتدايي را در روستاي ناعور، راهنمايي را در قدس سپري نمود. سپس به مدت 5 سال به تدريس زبان و ادبيات عرب در فلسطين و اردن پرداخت. در طی سال های 1954-1975 به عنوان کارمند وزارت آموزش و پرورش مشغول به فعاليت شد و انجمن زبان عربي اردن را در سال 1976 تأسيس نمود و تا پايان عمر خود به عنوان دبير آن فعاليت مي‌کرد.

وي با بسياري از مشاهير ادبي عربي و ايتاليايي و برخي از مستشرقين ارتباط داشت و مدال‌هايي را نيز از روساي جمهور تونس و ايتاليا دريافت نمود و براي کنفرانس‌هاي انگليسي و عربي و ايتاليايي به کشورهاي مختلف دعوت مي‌شد.

برخي آثار ادبي وي به زبان‌هاي انگليسي، روسي، ايتاليايي، اسپانيايي، فرانسوي و... ترجمه شده است. وي مجله ادبي ماهانه القلم الجديد را در سال 1952 منتشر ساخت ولي فقط به مدت يکسال انتشار يافت.

اهم تأليفات  وي در شعر: الربيع الذابل، اناشيدي، اخي الانسان، همسات الشلال و در قصه: طريق الشوک، خلي السيف يقول، عائد الي الميدان، بطولات عربيــة في فلسطين، اقاصيص اردنيــة، حکايا جديدة و در رمان: الشريط الاسود، جراح جديدۀ، ليلــة في القطار، بيت وراء الحدود است.

2-غالب هلسا:

در سال 1932 در روستاي ماعين/مادبا متولد شد. از همان کودکي نبوغ بالاي خود را آشکار کرد به گونه اي که هميشه کم سال ترين دانش آموز کلاس بود.

در سن 14سالگي در مسابقه داستان کوتاه اردن و فلسطين رتبه اول را کسب کرد. زبان انگليسي را به خوبي فراگرفت و براي تکميل تحصيلات خود به دانشگاه آمريکايي بيروت سفر نمود ولي شرايط به گونه اي رقم خورد که نتوانست تحصيلات خود را در آنجا تکميل کند.

سپس به بغداد رفته و به صفوف حزب کمونيسم عراق (1951-1953) پيوست. در سال 1952 عراق را به مقصد مصر ترک نمود و به مدت 25 سال در مصر سکني گزيد.

در سال 1977 به دليل شرکت در تظاهراتي عليه رفتن سادات به اسرائيل، از مصر بيرون شد و به عراق پناه برد و از آنجا به بيروت رفته و به صفوف انقلابيون فلسطيني پيوست و مدت زيادي را درسنگرهاي خط مقدم سپري کرد. پس از آن به همراه مبارزان به يمن و سپس به دمشق رفت و در سال 1989 درگذشت.

در سال 2010 انجمن نويسندگان اردن مبلغي جهت بازسازي منزل وي در ماعين اختصاص داد و آن را به مکاني براي بازديد علاقمندان تبديل کرد.

اهم تاليفات وي در قصه: وديع و القديســۀ ميلاده و آخرون و در رمان: خماسين، الضحک، السوال، سلطانــۀ، الروائيون، البکاء علي الاطلال است.

3-حسني زيد الکيلاني:

در سال 1910 در خانواده اي فقير در شهر سلط متولد شد و در 6 سالگي پدرش را از دست داد و به همراه خانواده به کرک رفت و سپس به سلط بازگشت. وي اشعار بسياري در برخي نشريات مانند مجله الرائد و المعرفــة و روزنامه الجزيره به چاپ رساند.

در دهه 1930 در شهر الخليل به کارآموزي پرداخت. سپس به همراه مادرش در سال 1940 به عمان رفت. وي توانست ارتباط نزديکي با ملک عبدالله بن حسين برقرار کند و او را در قصائدش مدح نمود. ملک حسين نيز سمتي در ارتش به وي اعطا کرد که 13 سال در آن منصب باقي ماند، اما به دليل زياده روي در استعمال دخانيات در سال 1960 در سن 50 سالگي بازنشسته شد و پاي چپش را به دليل بيماري ديابت از دست داد و در سال 1979 در شهر زرقاء دارفاني را وداع گفت.

اهم تاليفات وي در شعر اطياف و اغاريد است.

4-محمد سيف الدين الايراني

در سال 1914در يافا متولد شد. زبان انگليسي و فرانسه را به خوبي مي‌دانست. در اوايل دهه 1940 به عمان رفت و به کار آموزگاري پرداخت. سپس به وزارت آموزش و پرورش منتقل شد و درسال1971 به عنوان مشاور در وزارت رسانه‌ها انتخاب گرديد و دبيري مجله رسالــۀ الاردن و سپس مجله الافکار را برعهده گرفت.

وي در حوزه‌هاي داستان کوتاه، مقالات ادبي و اجتماعي در روزنامه‌هاي الدفاع، الجامعــة الاسلاميــة و فلسطين مي‌نوشت.

اول الشوط اولين مجموعه داستان‌هاي وي است که در سال 1937 به چاپ رسيد.

گرچه شهرت وي در زمينه داستان کوتاه است ولي بيشترين فعاليت او در حوزه ترجمه از زبان‌هاي ديگر مي‌باشد. در سال 1974 از دنيا رفت.

داستان‌هاي اول الشوط، مع الناس، متي ينتهي الليل، ما اقل الثمن، اصابع في الظلام از آثار اوست.

5-حسني فريز

در سال 1907 در شهر سلط متولد شد. تحصيلات دبيرستان خود را در سال 1927 به پايان رساند و وزارت آموزش و پرورش او را براي ادامه تحصيل به دانشگاه امريکايي بيروت فرستاد. وي پس از 5 سال ليسانس ادبيات خود را اخذ نمود. سپس در شهرهاي سلط، عمان و کرک به تدريس ادبيات عرب، تاريخ و جغرافيا پرداخت. در سال 1944 مدير دبيرستان سلط و پس از آن به عنوان بازرس در وزارت آموزش و پرورش مشغول به کار شد.

پس از بازنشستگي نيز به عنوان مشاور ادبي وزارت رسانه‌ها به فعاليت پرداخت و مقالات هفتگي در روزنامه الرأي منتشر مي‌کرد. آخرين مقاله اش را يک روز قبل از وفات به چاپ رساند.

اهم تأليفات وي در شعر بلادي، هياکل الحب، غزل و زجل، الزهور و در قصه مغامرات حمار، مغامرات تائبــة، عروۀ و عفراء، قصص من بلدي، قصص و تمثيليات، شجرة التفاح است.

6-محمد اديب العامري

در سال 1907 در يافا متولد شد. تحصيلات خود را تا پايان  دبيرستان در يافا گذراند و سپس براي اخذ ليسانس به دانشگاه امريکايي بيروت رفت و در سال 1930 ليسانس خود را در رشته زيست، شيمي‌و فيزيک اخذ و به همراه برخي از هموطنانش انجمن دانشجويان را تأسيس نمود.

در سال 1929 درخلال انقلاب البراق دستور بازداشت وي صادر شد، از اين رو به اردن پناه برد و به عنوان معلم علوم تجربي در دبيرستان سلط مشغول به کار شد و طولي نکشيد که اداره اين مدرسه را برعهده گرفت. سپس به عنوان بازرس در وزارت آموزش و پرورش مشغول به کار شد.

پس از آن عامري به فلسطين بازگشت و مشاور مدير راديو در قدس شد. پس از واقعه 1948 بار ديگر به اردن بازگشت و مدير راديوي اردن و نماينده اردن در کميسيون آتش بس بين المللي شد.

وي در دهه‌هاي پنجاه و شصت نيز در مقامات عالي دولتي در وزارت خارجه، وزارت معارف، اداره واردات وصادرات، ديوان کارمندان و ديوان حسابرسي  مشغول بود.

پس از سال 1967 به ترتيب وزير امور خارجه، سفير اردن در مصر و وزير فرهنگ و رسانه شد تا اينکه از مشاغل دولتي استعفا داد.

در اواخر سال 1967 به عنوان رئيس انجمن نويسندگان اردن انتخاب شد و در سال 1978 درگذشت. وي مقالات زيادي را در روزنامه‌ها و مجلات به چاپ رساند. تأليفات وي در تاريخ شامل القدس العربيــة، عروبــة فلسطين في التاريخ و در داستان، شعاع النور و قصص اخري است.

7-فؤاد الخطيب

در روستاي شحيم لبنان در سال 1880 متولد شد. پدرش قاضي بود. تحصيلات دانشگاهي خود را در دانشگاه امريکايي بيروت گذراند و به عنوان مدرس در دانشکده الزير يافا مشغول و سپس به خرطوم رفته و استاد دانشکده غوردون شد.

در سال 1915 سردبيري روزنامه القبله را برعهده گرفت. در سال 1926 امير عبدالله بن حسين او را به عنوان مشاور خود به اردن فراخواند که تا سال 1939 در اين منصب باقي ماند. در سال 1940 به لبنان بازگشت که ملک عبدالعزيز آل سعود او را فراخواند و به عنوان مشاور خود به کار گماشت. سپس سفير عربستان در افغانستان گرديد و در سال 1957 درگذشت.

وي داراي ديوان شعر و مؤلف نمايشنامه اي با نام فتح الاندلس است.

8-محمد صبحي ابوغنيمــة

در سال 1902 در شهر اربد متولد شد. تحصيلات ابتدايي را در اربد گذراند. سپس به دمشق رفته و براي تحصيل در مدرسه مهندسي به آستانه سفرکرد ولي وقوع جنگ جهاني سبب شد تا دوباره به دمشق برگردد و در آنجا ادامه تحصيل دهد.

پس از آن به دانشگاه برلين رفته و در رشته پزشکي فارغ التحصيل شد. سپس به عمان رفته و در سال 1929 درمانگاه خود را افتتاح نمود و در کنار پزشکي به فعاليت‌هاي مطبوعاتي و سياسي روي آورد.

وي مجلات الميثاق و الحمامــة را منتشر ساخت. در سال 1947 به دمشق رفت و در سال 1960 دوباره به عمان برگشت. وی در سال 1964 به عنوان سفير در دمشق مشغول به کار گردید و سپس در سال 1969 بازگشت و در سال 1970 در دمشق درگذشت.

داستان اغاني الليل از تأليفات اوست. هم چنین از آثار دیگر او می توان از من الايام، نظرة في اعماق الانسان نام برد.

9-شکری شعشاعــۀ

درسال 1890 در غزة ‌هاشم در خانواده اي شريف و با اصالت متولد شد. تحصيلات ابتدايي خود را در زادگاهش گذراند و براي ادامه تحصيل به نابلس رفت. در کودکي زبان‌هاي انگليسي و فرانسه را به خوبي فراگرفت. سپس در سال 1919 به شرق اردن رفت.

وي مناصب زيادي را در عهد فيصلي و عهد امارت برعهده گرفت که آخرين آن‌ها وزير دارايي و وزير دفاع بود.

هم چنین مقالات بسياري در روزنامه‌ها و مجلات به چاپ رساند و در سال 1963 درگذشت.

کتاب شعر النفثات و رمان‌هاي في طريق الزمان، في الحکومــة و الحياة از آثار اوست. هم چنین از نوشته‌های دیگرش می توان از ابوصوفه، العودات، قطامي، ‌هاشم، همس الصور نام برد.

10-نديم الملاح

در سال 1893 در طرابلس/لبنان متولد شد. تحصيلات اوليه خود را در آنجا گذراند و براي ادامه تحصيل در مقطع دانشگاه به الازهر رفت و در سال 1913 فارغ التحصيل شد. همچنين تحصيلات خود را در مؤسسه حقوق مقدسي در سال 1914 ادامه داد و توانست مدرک آن را دريافت نمايد.

وي در طول جنگ جهاني اول و پس از ورود استعمار فرانسه به کشورهاي عربي سوريه و لبنان، به عنوان فرمانده در سپاه عثماني خدمت کرد.

فرانسويان که از حضور و دعوت ملاح احساس خطر کردند، به تعقيب او پرداختند، ازاين رو در سال 1920 به قدس رفت و به عنوان معلم ادبيات عرب و تعليمات ديني مشغول به کار شد. در همين اوان انگليسي‌ها عرصه را براو تنگ نمودند که ناگزير درسال 1925 به عمان رفت و به عنوان معلم در اربد، عمان و سلط به فعاليت پرداخت.

وي در سال 1947 از اعضاي مجلس اوقاف و در طي سالهاي 1955-1961 نيز عضو هيئت عالي اسلامي‌بود.

سپس به عضويت مجلس اعيان درآمد و نديم ملک عبدالله بن حسين در مجالس ديني و ادبي گرديد.

کتاب‌هاي شعر المشاعر، ديوان شعر از آثار اوست. (80)

11- ناصرالدين الاسد

در سال 1923 در عقبه متولد شد. تحصيلات خود را دررشته ادبيات ادامه داد و دوره ليسانس ادبيات را در سال 1947 و فوق ليسانس ادبيات در سال 1955 به اتمام رساند. دکتراي وي نيز در رشته ادبيات است. وي داراي مدال افتخار درجه يک مي‌باشد و مناصب فرهنگي بسیاری در دانشگاه های عربی برعهده داشته است؛ رئيس دانشکده ادبيات در دانشگاه ليبي، نماينده اداره فرهنگي در دانشگاه کشورهاي عربي، سفير اردن در سوريه، رئيس دانشگاه اردن در سالهاي 1978-1980و وزير آموزش عالي در سالهاي 1985-1989بوده است. (81)

12- خالد عبدالعزيز سليمان الکرکي

وي در تاريخ 10/6/1946 در شهر الکرک متولد شد. تحصيلات دبيرستان خود را درسال 1965در شهرستان کرک به پايان رساند. ليسانس خود را در رشته زبان و ادبيات عرب در سال 1969 در دانشگاه اردن و فوق ليسانس خود را در دانشکده زبان عربي دانشگاه اردن در سال 1977 و دکتراي خود را در رشته فلسفه در دانشگاه کمبريج انگلستان به پايان رساند.

وي مناصب فرهنگي متعددي را از جمله استاديار گروه زبان و ادبيات عرب در دانشگاه اردن در سالهاي 1980-1987، استاد گروه زبان و ادبيات عرب در دانشگاه پترا در سال 2000، استاد گروه زبان و ادبيات عرب در دانشگاه جرش در سال 2002، استاد گروه زبان و ادبيات عرب در دانشگاه اردن در سال2007، معلم در وزارت آموزش و پرورش، عمان-اردن در سال‌هاي 1969-1974، مشاور پادشاه اردن، عمان-اردن در سال‌هاي 1991-1992، مشاور پادشاه اردن، عمان-اردن در سال‌هاي 1993-1995، رئيس دانشگاه جرش در سال‌هاي 2002-2006، رئيس دانشگاه اردن در سال‌هاي 2007-2010 و نائب رئيس مجمع زبان عربي اردن عهده دار بوده است.

او همچنين وزير فرهنگ در سال‌هاي 1989-1991، وزير فرهنگ و رسانه در سال 1991، وزير فرهنگ و جوانان در سال 1991، وزير فرهنگ و آموزش عالي در سال 1991، معاون نخست وزير و وزير رسانه در سال 1995-1996 و معاون نخست وزير و وزير آموزش و پرورش در سال‌هاي 2010-2011 بوده است.

تحقيقات و پژوهش‌هاي وي شامل: ترجمة برخي اشعار عرار به انگليسي، رموز جاهلي در شعر نو عربي، رموز قرآني در شعر نو عربي، گفتمان جديد اردن، رمان در اردن و منابع و چگونگي تحقيق در زبان و ادبيات است. (82)

13-صلاح محمد محمود جرار

در سال 1952 در منطقه کفرقود در جنين متولد شد. علاوه بر زبان عربي، زبان‌هاي اسپانيايي و انگليسي را به خوبي فرا گرفت. ليسانس خود را در رشته زبان و ادبيات عرب در سال 1974 و فوق ليسانس خود را در رشته ادبيات اندلس در سال 1978 از دانشگاه اردن و دکتراي خود را در رشته ادبيات اندلس از دانشگاه لندن در سال 1982 اخذ نمود. وي در سال‌هاي 2011- 2010 وزير فرهنگ بود. وي در اتحاديه‌ها و انجمن‌هاي عربي و بين المللي بسياري عضويت دارد و مدال استقلال درجه 2 را درسال 2002 دريافت نمود.

وي طی سال های 1982-1999 و از سال 2002 تاکنون در دانشگاه اردن به تدريس اشتغال دارد. همچنين استاد دانشگاه آل البيت در سال‌هاي 1997/1998 و 2006/2007 بوده و در دانشگاه‌هاي عمان، دانشگاه زيتونه، دانشگاه فيلادلفيا، آکادمي‌موسيقي اردن و در وزارت آموزش و پرورش در سال 1974-1978 تدريس کرده است. همچنين معاون دانشگاه اردن 2007-2010 بوده است.

تحقيقات و پژوهش‌هاي وي در زمينه توجه سيوطي به تراث اندلس، تاريخ ادبيات عرب، خاطرات و سفرنامه‌ها، شيخ ابراهيم قطان و تاريخ ابن خلدون (بخش چهارم) است.(83)

14-طلال ابوغزالــۀ

در 22 آوريل 1938 در منطقه يافا-فلسطين متولد شد. وي موسس و رئيس مجموعه طلال ابوغزاله است که در سال 1972 تأسيس شده و خدمات شغلي و آموزشي ارائه مي‌دهد. اين مرکز داراي 80 شعبه درسراسر جهان مي‌باشد.

وي رياست مؤسسات و هيئت‌هاي زير راعهده دار بوده است: انجمن ارکستر ملي اردن، دانشکده طلال ابوغزاله در بحرين (2012)، دانشکده بين المللي طلال ابوغزاله در لبنان (2012)، دانشکده طلال ابوغزاله در اردن(از سال2006)، اتاق بازرگاني بين المللي، فرانسه (2006-2008)، هيئت تجارت الکترونيک و فناوري اطلاعات و ارتباطات، اتاق بازرگاني بين المللي، فرانسه (2001-2008)، مجلس خاورميانه، مرکز پژوهش‌هاي استراتژيک بين‌المللي، امريکا (1995-1997)، کنفرانس امريکا درباره توسعه آموزش حسابداري، امريکا (1995)، وی همچنين مشاور سازمان بين المللي مالکيت فکري در مجمع عربي مالکيت فکري، آلمان (1987 تاکنون) و عضو افتخاري در هيئت امناي سازمان عربي مبارزه با فساد (2007 تاکنون)، هيئت امناي مرکز تحقيقات سرطان  ملک حسين، اردن (2003-2006)، هيئت امناي مرکز ملي موسيقي، اردن (2003-2005)، انجمن فکر عربي (1998-تاکنون )، هيئت امناي دانشگاه امريکايي لبنان (1980-1982) و جشنواره انديشمندان، امارات (2011) مي‌باشد. هم چنین وي در سال هاي 2010-2011 عضو مجلس سنا بود. وي داراي دکتراي افتخاري در علوم انساني از دانشگاه بيت لحم در سال 2014، دکتراي افتخاري در ادبيات از دانشگاه کانيسيوس امريکا در سال 1988 است.

همچنين داراي مدال افتخار جمهوري تونس از دست رئيس جمهور اين کشور در سال 1985 و مدال استقلال اردن از دست ملک طلال حسين در سال 1968 است.‍ (1/83)

  15-جريس سماوي

نام وي جريس حنا جريس سماوي است. وي در سال 1956 در عمان متولد شد و ليسانس خود را در سال 1988 در رشته زبان انگليسي از دانشگاه اردن دريافت نمود. در سالهاي 1992-1997 تهيه کننده برنامه‌هاي فرهنگي براي شبکه‌هاي عربي و انگليسي براي تلويزيون اردن بود. برنامه‌هاي فرهنگي متعددي براي شبکه‌هاي نون النسوة و ذاکرة النغم تهيه کرده است.

در سالهاي 1997-2001 نائب رئيس جشنواره فرهنگ و هنر جرش و پس از آن در سال‌هاي 2001-2006 مدير جشنواره جرش بود و در سال 2011 وزير فرهنگ اردن گرديد.

وي که در اتحاديه نويسندگان اردن عضويت دارد توانست جايزة نخست بهترين قصيدۀ عربي از جنگ فلسطين را در سال 1987 به خود اختصاص دهد.

کتاب شعر زلــة اخری للحکمــة از آثار اوست. (84)