رفتارهای اجتماعی در تایلند: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱۲: خط ۱۲:
برای سلام‌کردن از کلمهٔ «سوادی» استفاده می‌کنند که تلفظ آن در زن یا مرد تا حدودی فرق دارد. زنان می‌گویند «سوادی کا» ولی مردان باید بگویند «سوادی کَب».
برای سلام‌کردن از کلمهٔ «سوادی» استفاده می‌کنند که تلفظ آن در زن یا مرد تا حدودی فرق دارد. زنان می‌گویند «سوادی کا» ولی مردان باید بگویند «سوادی کَب».
====دریافت هدیه====
====دریافت هدیه====
«تایلندی‌ها گرفتن هدیه را بسیار دوست دارند، این علاقه‌ای ذاتی است و رواج دارد؛ حتی اشراف‌زادگان و خاندان سلطنتی نیز از این قاعده مستثنا نیستند. آن‌ها اهل هدیه‌دادن هم هستند و معمولاً هدایای خود را به‌زیبایی بسته‌بندی می‌کنند. در بعضی جوامع مرسوم است که هدیه را در مقابل شخص هدیه‌دهنده باز کنند. اما تایلندی‌ها بازکردن بسته‌بندی زیبای هدیه را در مقابل شخص اهداکننده، نمی‌پسندند و بدون بازکردن و اطلاع از محتوای هدیه، از هدیه‌دهنده تشکر می‌کنند. تایلندی‌ها معمولاً هنگام هدیه‌دادن، آن را در ظرفی شبیه سینی می‌گذارند»<ref>(پاک آئین، ۱۳۹۰: ۴۵)</ref>.
«تایلندی‌ها گرفتن هدیه را بسیار دوست دارند، این علاقه‌ای ذاتی است و رواج دارد؛ حتی اشراف‌زادگان و خاندان سلطنتی نیز از این قاعده مستثنا نیستند. آن‌ها اهل هدیه‌دادن هم هستند و معمولاً هدایای خود را به‌زیبایی بسته‌بندی می‌کنند. در بعضی جوامع مرسوم است که هدیه را در مقابل شخص هدیه‌دهنده باز کنند. اما تایلندی‌ها بازکردن بسته‌بندی زیبای هدیه را در مقابل شخص اهداکننده، نمی‌پسندند و بدون بازکردن و اطلاع از محتوای هدیه، از هدیه‌دهنده تشکر می‌کنند. تایلندی‌ها معمولاً هنگام هدیه‌دادن، آن را در ظرفی شبیه سینی می‌گذارند»<ref>پاک‌آئین، محسن(1390).تایلند.مشهد: آفتاب هشتم،ص.۴۵.</ref>.
====دوستی پایدار ====
====دوستی پایدار ====
«تایلندی‌ها به‌زحمت‌انداختن دیگران را با مشکلات شخصی خود نمی‌پسندند. حتی اگر فردی عمیقاً  نیازمند به کمک باشد از درخواست آن امتناع می‌کند، به‌همین‌دلیل ایجاد دوستی عمیق با تایلندی‌ها به‌ندرت ممکن است... جامعهٔ تایلندی به طریقی بنا شده است که تقریباً هر فردی یا برتر یا حقیرتر از دیگری شمرده می‌شود. وجود چنین احساسی در جامعه سبب می‌شود گسترش دوستی‌های عمیق که فقط در صورت برابری بین افراد به وجود می‌آید، محدود شود»<ref>تمهیدی، محمد(۱۳۷۹). تایلند سرزمین طلایی (با تأکید بر نقش مسلمانان در آن کشور به‌انضمام سمینار شیخ احمد قمی و تاریخ سیام). تهران.الهدی،ص.82.</ref>.
«تایلندی‌ها به‌زحمت‌انداختن دیگران را با مشکلات شخصی خود نمی‌پسندند. حتی اگر فردی عمیقاً  نیازمند به کمک باشد از درخواست آن امتناع می‌کند، به‌همین‌دلیل ایجاد دوستی عمیق با تایلندی‌ها به‌ندرت ممکن است... جامعهٔ تایلندی به طریقی بنا شده است که تقریباً هر فردی یا برتر یا حقیرتر از دیگری شمرده می‌شود. وجود چنین احساسی در جامعه سبب می‌شود گسترش دوستی‌های عمیق که فقط در صورت برابری بین افراد به وجود می‌آید، محدود شود»<ref>تمهیدی، محمد(۱۳۷۹). تایلند سرزمین طلایی (با تأکید بر نقش مسلمانان در آن کشور به‌انضمام سمینار شیخ احمد قمی و تاریخ سیام). تهران.الهدی،ص.82.</ref>.
خط ۹۰: خط ۹۰:
البته در برخی مناطق همهٔ این مراسم در یک روز صورت می‌گیرد. برای نمونه، صبح روز عروسی، عروس به همراه عدهٔ دیگری به خانهٔ داماد می‌رود و هر دو به اتفاق به خانه عروس بر می‌گردند و بعد از ظهر همان روز در خانهٔ عروس مراسم عقد یا ثبت ازدواج صورت می‌گیرد؛ سپس داماد و همراهان وی به خانهٔ خود می‌روند و در حدود ساعت ۸ شب برای مراسم برسندینگ باز می‌گردند و مراسم جشن و سرور تا پاسی از شب ادامه می‌یابد. البته داماد پس از این مراسم از خانه عروس می‌رود و صبح روز بعد برای آغاز دوران زناشویی به خانه او برمی‌گردد<ref>(62 :1983, .(Rayan</ref> <ref>الهی، امیر سعید(1391). جامعه و فرهنگ [[تایلند]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی]،ص.210-212.</ref>.
البته در برخی مناطق همهٔ این مراسم در یک روز صورت می‌گیرد. برای نمونه، صبح روز عروسی، عروس به همراه عدهٔ دیگری به خانهٔ داماد می‌رود و هر دو به اتفاق به خانه عروس بر می‌گردند و بعد از ظهر همان روز در خانهٔ عروس مراسم عقد یا ثبت ازدواج صورت می‌گیرد؛ سپس داماد و همراهان وی به خانهٔ خود می‌روند و در حدود ساعت ۸ شب برای مراسم برسندینگ باز می‌گردند و مراسم جشن و سرور تا پاسی از شب ادامه می‌یابد. البته داماد پس از این مراسم از خانه عروس می‌رود و صبح روز بعد برای آغاز دوران زناشویی به خانه او برمی‌گردد<ref>(62 :1983, .(Rayan</ref> <ref>الهی، امیر سعید(1391). جامعه و فرهنگ [[تایلند]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی]،ص.210-212.</ref>.
====عروسی در میان شیعیان====
====عروسی در میان شیعیان====
شیعیان [[تایلند]] مراسم ساده‌تری برای عروسی دارند، براساس سنتی محلی قبل از خواندن خطبهٔ عقد، داماد باید مهریهٔ عروس را به‌همراه جواهراتی که برای او خریده است، در برابر حاضران مجلس، تسلیم عروس کند. عروس نیز در برابر، هدایایی (مانند ساعتی نفیس) به داماد هدیه می‌دهد. سپس عاقد خطبهٔ عقد را می‌خواند. عروس معمولاً در همان مرتبهٔ اول بله را می‌گوید و موجب شور و شادی حضار می‌شود. پس از خواندن خطبهٔ عقد، داماد با انگشت، قدری عسل در دهان عروس می‌گذارد. عروس هم این کار را تکرار می‌کند. شیعیان [[تایلند]] این عمل را نشانهٔ نیک‌بختی عروس و داماد می‌دانند. پس از این مراسم، عروس و داماد به میان میهمانان می‌روند و در میان شور و هلهلهٔ آن‌ها وارد شبستان مسجد می‌شوند و به تلاوت قرآن و موعظهٔ عاقد گوش فرا می‌دهند<ref>(پاک‌آئین: ۱۳۹۰ :۳۲).</ref>.
شیعیان [[تایلند]] مراسم ساده‌تری برای عروسی دارند، براساس سنتی محلی قبل از خواندن خطبهٔ عقد، داماد باید مهریهٔ عروس را به‌همراه جواهراتی که برای او خریده است، در برابر حاضران مجلس، تسلیم عروس کند. عروس نیز در برابر، هدایایی (مانند ساعتی نفیس) به داماد هدیه می‌دهد. سپس عاقد خطبهٔ عقد را می‌خواند. عروس معمولاً در همان مرتبهٔ اول بله را می‌گوید و موجب شور و شادی حضار می‌شود. پس از خواندن خطبهٔ عقد، داماد با انگشت، قدری عسل در دهان عروس می‌گذارد. عروس هم این کار را تکرار می‌کند. شیعیان [[تایلند]] این عمل را نشانهٔ نیک‌بختی عروس و داماد می‌دانند. پس از این مراسم، عروس و داماد به میان میهمانان می‌روند و در میان شور و هلهلهٔ آن‌ها وارد شبستان مسجد می‌شوند و به تلاوت قرآن و موعظهٔ عاقد گوش فرا می‌دهند<ref>پاک‌آئین، محسن(1390).تایلند.مشهد: آفتاب هشتم،ص.۳۲.</ref>.
====سوگواری بودائیان====
====سوگواری بودائیان====
بودائیان به آرامش فکر و تسلط انسان بر خود، در روزهای پیش از مرگ اهمیت بسیاری می‌دهند؛ آن‌ها بر این باورند که محبت و مهربانی در دوران زندگی در رسیدن به این آرامش فکری اثر فراوانی دارد و سوزاندن مردگان هم بر اثر سفارش بودا صورت می‌گیرد. مراسم سنتی برای مردگان در [[تایلند]] حدود یک هفته طول می‌کشد. برای آن که روح مرده یا مردگان آزرده نشود، بازماندگان کمتر گریه‌زاری می‌کنند؛ ولی مراسم را باشکوه و پربرنامه برگزار می‌کنند. اکثر اوقات تصاویری از مجسمهٔ بوداکه در زیر آن نام متوفی نوشته شده است، به حاضران در مراسم عزا می‌دهند. در اینجا راهبان هم حضور دارند تا با دعای خود ارواح خبیثه را از روح تازه درگذشته دور کنند و یادآور فانی‌بودن دنیا باشند؛ تصویری شاد از مرده نیز پشت تابوت او حرکت می‌دهند. مردگان بودایی را پس از پایان مراسم برای سوزندان به کورهٔ برقی مخصوص می‌برند و خاکستر آن‌ها را در ظروفی می‌ریزند و در معبد محلی یا در ستونی که به یادبود او بنا شده است، در محفظه‌ای می‌گذارند و پولی را هم برای خیرات و مبرات به معبد محل می‌دهند.
بودائیان به آرامش فکر و تسلط انسان بر خود، در روزهای پیش از مرگ اهمیت بسیاری می‌دهند؛ آن‌ها بر این باورند که محبت و مهربانی در دوران زندگی در رسیدن به این آرامش فکری اثر فراوانی دارد و سوزاندن مردگان هم بر اثر سفارش بودا صورت می‌گیرد. مراسم سنتی برای مردگان در [[تایلند]] حدود یک هفته طول می‌کشد. برای آن که روح مرده یا مردگان آزرده نشود، بازماندگان کمتر گریه‌زاری می‌کنند؛ ولی مراسم را باشکوه و پربرنامه برگزار می‌کنند. اکثر اوقات تصاویری از مجسمهٔ بوداکه در زیر آن نام متوفی نوشته شده است، به حاضران در مراسم عزا می‌دهند. در اینجا راهبان هم حضور دارند تا با دعای خود ارواح خبیثه را از روح تازه درگذشته دور کنند و یادآور فانی‌بودن دنیا باشند؛ تصویری شاد از مرده نیز پشت تابوت او حرکت می‌دهند. مردگان بودایی را پس از پایان مراسم برای سوزندان به کورهٔ برقی مخصوص می‌برند و خاکستر آن‌ها را در ظروفی می‌ریزند و در معبد محلی یا در ستونی که به یادبود او بنا شده است، در محفظه‌ای می‌گذارند و پولی را هم برای خیرات و مبرات به معبد محل می‌دهند.

نسخهٔ ‏۲۸ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۱۵:۴۹

تایلندی‌ها سر را مقدس‌ترین و پا را پست‌ترین بخش بدن می‌دانند و دست‌زدن به سر دیگری یا اشاره‌کردن با پا در این کشور بد شمرده می‌شود. کتاب‌ها از جمله اشیای پرارزش برای آن‌ها است و نباید آن‌ها را روی میز سُر داد یا روی زمین گذاشت.

در تایلند رنگ‌های گوناگون، نشان‌دهندهٔ روزهای هفته هستند. برای نمونه زرد، رنگِ روز دوشنبه است؛ از آنجا که پادشاه کنونی تایلند در این روز متولد شده است، طرفداران او پیراهن زردرنگ بر تن می‌کنند و این کار در روزهای دوشنبه رایج‌تر است. نصب پرچم‌های کوچک زردرنگ بر سر در خانه‌ها حمایت از پادشاه را نشان می‌دهد. احترام به پادشاه در همه‌حال واجب است و لگدمال کردن سکه‌ها و اسکناس‌های تایلند که تصاویر پادشاه بر روی آن است، بی‌احترامی و جرم شمرده می‌شود. مردم در هنگام عبور از برابر تندیس‌های شاهان تایلند ادای احترام می‌کنند. احترام به نمادهای مذهبی مانند تندیس یا تصویر بودا در منازل واجب است. هنگام دیدار از معابد و مجسمه‌های بودا، داشتن رفتار و پوشش مناسب الزامیست و پیش از ورود به اماکنی که دارای تصویر یا مجسمه‌ای از بودا باشند، باید کفش‌ها را درآورد. هنگام عکس‌برداری نباید دست یا پا را به مجسمه بودا تکیه داد.

زنان نباید به راهب‌های بودایی و وسایل آن‌ها دست بزنند و باید صدقات و هدایای خود را روی پاهای آن‌ها یا روی میز و یا روی پارچه‌ای بر روی زمین قرار دهند تا راهبان آن‌ها را بردارند. راهبان نیز برای دادن چیزی به زنان باید از ته شمع یا عصا استفاده‌کنند.

نام‌گذاری

«نام‌های خانوادگی خیلی طولانی تایلندی فقط در حدود پنجاه سال گذشته (از ۱۹۱۶م) استفاده می‌شدند. اسم کوچک ابتدا می‌آید و بعد از آن نام خانوادگی. اما فقط اسم کوچک برای صحبت‌کردن یا صدازدن دیگران به‌کار می‌رود. معمولاً قبل از اسم کوچک واژهٔ khun قرار می‌گیرد (که معادل «آقا»، «دوشیزه» یا «خانم» است) یا ترجیحاً قبل از آن القابی مثل مدیرعامل قرار می‌گیرد. مؤدبانه است اگر اشخاص را فقط با khun صدا بزنیم (حرف "u" در "khun" مثل "oo" در "look" تلفظ می‌شود)[۱].

ادای احترام

مردم تایلند با به‌هم چسباندن کف دو دست و آوردن آن‌ها نزدیک بینی و خم‌کردن سر به جلو به همدیگر ادای احترام می‌کنند که به این کار «وای» می‌گویند. این‌کار را فقط کوچک‌ترها در برابر بزرگ‌ترها انجام می‌دهند و دست‌دادن در هنگام «وای» گفتن معمول نیست. ادای احترام به سبک وای و حتی زانوزدن در برابر مجسمه‌های بودا و در حضور پادشاهان و مانک‌ها، برای همگان الزامی است.

برای سلام‌کردن از کلمهٔ «سوادی» استفاده می‌کنند که تلفظ آن در زن یا مرد تا حدودی فرق دارد. زنان می‌گویند «سوادی کا» ولی مردان باید بگویند «سوادی کَب».

دریافت هدیه

«تایلندی‌ها گرفتن هدیه را بسیار دوست دارند، این علاقه‌ای ذاتی است و رواج دارد؛ حتی اشراف‌زادگان و خاندان سلطنتی نیز از این قاعده مستثنا نیستند. آن‌ها اهل هدیه‌دادن هم هستند و معمولاً هدایای خود را به‌زیبایی بسته‌بندی می‌کنند. در بعضی جوامع مرسوم است که هدیه را در مقابل شخص هدیه‌دهنده باز کنند. اما تایلندی‌ها بازکردن بسته‌بندی زیبای هدیه را در مقابل شخص اهداکننده، نمی‌پسندند و بدون بازکردن و اطلاع از محتوای هدیه، از هدیه‌دهنده تشکر می‌کنند. تایلندی‌ها معمولاً هنگام هدیه‌دادن، آن را در ظرفی شبیه سینی می‌گذارند»[۲].

دوستی پایدار

«تایلندی‌ها به‌زحمت‌انداختن دیگران را با مشکلات شخصی خود نمی‌پسندند. حتی اگر فردی عمیقاً نیازمند به کمک باشد از درخواست آن امتناع می‌کند، به‌همین‌دلیل ایجاد دوستی عمیق با تایلندی‌ها به‌ندرت ممکن است... جامعهٔ تایلندی به طریقی بنا شده است که تقریباً هر فردی یا برتر یا حقیرتر از دیگری شمرده می‌شود. وجود چنین احساسی در جامعه سبب می‌شود گسترش دوستی‌های عمیق که فقط در صورت برابری بین افراد به وجود می‌آید، محدود شود»[۳].

از آنجا که حدود ۷۰درصد مردم تایلند در روستاها زندگی می‌کنند، باید پذیرفت که تایلند در میان کشورهای جنوب شرقی آسیا کم‌ترین تأثیر را از غرب پذیرفته است؛ فقط برخی از نمادهای غربی مانند مصرف‌گرایی و مشروب‌خواری و و شب‌زنده‌داری و موسیقی غربی در میان قشرهای شهرنشین تایلند دیده می‌شود. به‌طور کلی تایلندی‌ها، مردمانی تجددگرا نیستند و از تغییر و تحول در زندگی سنتی خود استقبال نمی‌کنند.

غذا خوردن

آموزه‌های بودیسم کشتار حیوانات را منع کرده است، اما قانون جلوی این کار را نمی‌گیرد و خوردن گوشت، بیرون از منزل، به‌ویژه در رستوران‌هایی که در کنار خیابان‌ها و در پیاده‌رو بساط خود را پهن کرده‌اند و شبانه‌روز سرگرم کار هستند، بسیار رایج است چون بسیار ارزان‌تر از رستوران‌های معمولی است. ادارهٔ اماکن و رفع سد معبر هم با آن‌ها کاری ندارند. کشتار گاو و ماکیان در تایلند با مسلمان‌ها است، از این رو خوردن گوشت در این کشور برای مسلمانان منع شرعی ندارد. زدن برچسب حلال روی بسیاری از بسته‌های مواد غذایی نشانهٔ حلال‌بودن آن برای مسلمانان است که این کار زیر نظر و با مجوز دفتر شیخ‌الاسلام تایلند انجام می‌شود[۴].

آداب و رسوم عبادی

زیارت در بودیسم، با رفتن در برابر مجسمهٔ بودا یا خاکستر مردگان که در استوپاها(Stupa) یا پاگوداها(Pagoda) قرار دارند، انجام می‌شود. در برابر این اماکن، مردم حالت عبادت و دعا و تضرع به خود می‌گیرند و در هنگام دعا عمل «وای» را انجام می‌دهند؛ یعنی کف دو دست خود را به هم می‌چسبانند و در جلوی صورت قرار می‌دهند و چشم‌های خود را می‌بندند. معمولاً به مجسمه بودا یا به اماکن مقدس به‌نام بودا گل هدیه می‌دهند یا شمع روشن می‌کنند یا این‌که عود می‌سوزانند و به این کار «آنیکا»(Anicca) می‌گویند که به معنی ادای نذر است.

منظور از این کار عبادت مجسمه یا اشیا نیست و کرنش در برابر تندیس بودا یا سجده در برابر آن، فقط به‌معنای احترام به بودا و سپاسگزاری از تعالیم و آموزه‌های او صورت می‌گیرد. ضمن این‌ که تمرکز فکری و روحی و انرژی و پاکیزگی معنوی نیز در زائران قوام می‌گیرد. به‌همین سبب، نباید بودائیان را بت‌پرست دانست.

درکنار بیشتر فروشگاه‌ها و ادارات بزرگ، در خیابان‌ها و بر سر راه مردم معابد چوبی کوچکی قرار داده‌اند که مردم در هنگام عبور از آن‌ها ضمن ادای احترام به بودا، برای شادی ارواح مردگان خود مواد خوراکی در آن‌ها قرار می‌دهند و در واقع نوعی خیرات برای مردگان انجام می‌دهند تا روح آن‌ها را شاد و راضی نگه دارند و مصیبتی دامن‌گیر آن‌ها نشود[۵].

غذاهای تایلندی

غذاهای سنتی تایلند

«مثل همهٔ کشورهای آسیای جنوب شرقی، غذای اصلی مردم تایلند برنج است. کلمات «برنج» و «غذا» معادل یکدیگرند و هر چیز دیگری را «با برنج» می‌نامند. تایلندی‌ها انواع دانه‌درشت برنج را که بدون نمک، پخته و صاف می‌شود، ترجیح می‌دهند. غذای معمولی تایلندی‌ها از برنج و انواع دیگر غذاها که با یکدیگر صرف می‌شود، تشکیل شده است و اغلب در دمای اتاق خورده می‌شود. بودن نمک بر روی میز غیرمعمول است؛ به جای نمک از سس ماهی با نمک استفاده می‌کنند. در بهترین رستوران‌های تایلند، غذا به طرز زیبایی چیده می‌شود. هنر ساخت میوه به شکل‌های پیچیده (مثل پرنده یا گل) به سرعت در حال توسعه است»[۱]. پخت غذا در نواحی گوناگون تایلند متفاوت است.در نواحی شمالی و شمال شرقی، مردم برنج نرم و چسبناک را دوست دارند، ولی در نواحی مرکزی بیشتر، غذاهای معطر و بخارپز مصرف می‌شود. رنگارنگی و پرادویه‌بودن، یکی از ویژگی‌های غذاهای تایلندی است.تایلندی‌ها به غذاهای خود فلفل تند می‌زنند و در بیشتر غذاهای آن‌ها سس ماهی و سویا و موادی چون سیر، فلفل، لیموی تازه، فلفل هندی ،(Chilli) سبزیجات گوناگون، به‌ویژه ریحان، پیازچه، کلم، برگ لیمو، گشنیز، زردچوبه و موسیر نیز به‌کار می‌رود. برنج مادهٔ اساسی در بیشتر غذاهای تایلندی است که آن را به صورت پخته یا رشته‌های برنجی (نودل) می‌خورند.

در تایلند صبحانه، وعدهٔ غذایی جدا و خاص نیست و مردم بیشتر همان غذاهایی را که در ناهار یا شام می‌خورند، در صبحانه هم استفاده می‌کنند. برای نمونه، برنج سرخ یا بخارپز شده همراه با اُملت یا گوشت گوساله و جوجه سرخ شدهٔ دست‌فروش‌های کنار خیابان را برای صبحانه بیشتر دوست دارند.

کم‌ و بیش در همهٔ غذاهای تایلندی از آبزیان مانند میگو، ماهی و گوشت پرندگان و خوک و گاو استفاده می‌کنند. مقادیر فراوانی از جوانهٔ حبوبات، سبزیجات معطر به همراه آب لیمو، ساقه‌ای طعم‌دار به نام علف لیمو(Lemon Grass) و گشنیز تازه به این غذاها، مزه‌ای تند و تیز می‌دهد. سس ماهی یا رب میگو هم به غذاها می‌زنند تا کمی شور شود.

شیر نارگیل یکی از مواد مهم در آشپزی تایلندی است و خورش‌ها را با آن مخلوط می‌کنند و در دسرهای تایلندی بسیار به کار می‌رود.

چند نمونه از غذاهای سنتی معروف و خوشمزهٔ تایلند:

کائوپات(Khao Phat): برنجی است به شکل پلو که با مخلوطی از مرغ خردشده، سیر، پیاز، گوجه‌فرنگی، پیازچه، سس، سویای سفید، سس ماهی، فلفل و تخم‌مرغ تهیه و از میگو نیز برای تزئین آن استفاده می‌شود. این پلو را با غذاهای دریایی نیز درست می‌کنند.

تام یام کونک(Tom Yam Kung): نوعی سوپ میگوی ترش و تند است که برای تهیهٔ آن فلفل هندی، جوانهٔ بامبو، علف لیمو همراه با میگو یا هر نوع گوشت دیگری به کار می‌رود. این غذا بیشتر در مناطق مرکزی تایلند رواج دارد.

پت تای(Phat Thai): از غذاهای معروف تایلند است که با رشتهٔ برنج، گوشت مرغ، میگو و سیر، پیاز، فلفل هندی، تخم‌مرغ، شکر، سس ماهی و مخلفات دیگر آماده می‌شود[۶].

تقسیم‌بندی زمان

«تقسیمات روزانهٔ تایلندی‌ها با غربی‌ها متفاوت است. آن‌ها به جای دو بخش دوازده ساعته، چهار بخش شش‌ساعته دارند. امروزه آن‌ها ساعات صبح را به روش غربی‌ها محاسبه می‌کنند، ولی ساعات بعدازظهر را به روش تایلندی. مثلاً ممکن است در غروب به جای ۷ بگویند ۱. بهتر است زمان را با ساعت‌های ۲۴ ساعت که تایلندی‌ها با آن از طریق جدول زمان‌بندی و رادیو آشناترند، کنترل کنیم»[۷].

لباس سنتی مردم تایلند

لباس ملی و سنتی

لباس‌های سنتی زنان تایلند را دامن‌های بلند تا مچ پا به‌همراه بالا تنه کامل تشکیل می‌دهد. در بیشتر نمونه‌ها بالا تنه‌ها پوشیده و به شکل کُت یا بلوز است اما گاهی و بیشتر در میهمانی‌های رسمی، ممکن است سر شانه یا دست‌ها و بازوان بیرون بمانند. با این لباس کمربند هم می‌بندند.

لباس سنتی مردان تایلندی هم، شلوار بلند با پیراهن یا کت یقه‌بسته با آستین بلند یا کوتاه است که در مراسم رسمی بر روی آن کمربند می‌بندند.

بیشتر این لباس‌ها با پارچهٔ ابریشمی دوخته می‌شود و اغلب در مراسم رسمی و میهمانی‌ها پوشیده می‌شوند؛ ولی در کوچه و خیابان بیشتر زنان و مردان لباس‌های سبک غربی مانند کت‌وشلوار با کراوات، و بلوز و دامن یا پیراهن و دامن می‌پوشند.

لباس رسمی کارمندان و مقامات دولتی، برای مردان کت و شلوار سفید و برای زنان کت و دامن سفید و مانند لباس‌های نظامی دارای سردوشی است. آقایان کت یقه‌بسته ولی خانم‌ها کت یقه‌باز با پیراهن و کراوات می‌پوشند و علائم و نشانه‌های دولتی را بر روی شانه و سینهٔ کت خود نصب می‌کنند. این لباس مخصوص مجالس رسمی، جشن‌ها و مراسم سلام در حضور پادشاه است.

در تایلند لباس ملی دولتی معمول نیست اما همان لباس سنتی را به منزلهٔ لباس ملی در مراسم رسمی و غیر رسمی می‌پوشند. لباس زنان بلوز و دامن بلند ابریشمی کاملاً پوشیده با آستین‌های بلند و یقهٔ بسته به رنگ‌های گوناگون است که روی آن کمربند می‌بندند. برای مردان لباس سنتی رسمی از شلوار بلند و کت یقه‌بسته با آستین کوتاه تشکیل می‌شود؛ ولی در مراسم رسمی، هم باید آستین بلند باشد و هم این‌که روی آن شال کمر می‌بندند.

با توجه به آب‌ و هوای‌ گرم و شرجی تایلند، لباس سنتی سیامی در قدیم، بالاتنه نداشته است و بیشتر زنان و مردان، به‌ویژه در روستاها و نواحی دوردست فقط از کمر تا زانوی خود را می‌پوشاندند و سر و سینهٔ آن‌ها تا کمر بیرون بوده است، اما از دوران سلطنت رامای پنجم که تجدد و غربی‌شدن رایج شد، ابتدا افراد خانوادهٔ سلطنت از لباس‌های پوشیده استفاده کردند و رفته‌رفته شهرنشینان هم غربی‌پوش شدند؛ به‌ویژه از میانهٔ سدهٔ بیستم، دولت نظامی ژنرال فیبون کوشید برهنگی سنتی را تاحدودی تعدیل کند و لباس‌های روزمره را کم و بیش به شکل غربی درآورد[۸].

عروسی در میان بودائیان تایلند

پای‌بندی به سنت‌ها و روابط خانوادگی و حلقه‌های فامیلی در میان مردم تایلند بسیار قوی است. از این رو ازدواج در سنین جوانی، به‌ویژه در روستاها بسیار رایج است و افراد معمولاً به ازدواج‌های خود پای‌بندند و آن را به شکل سنتی و با رعایت کامل آداب و رسوم آن برگزار می‌کنند. مراسم سنتی عروسی در نقاط گوناگون تایلند به صورت‌های گوناگون برگزار می‌شود و مراسمی‌که در جنوب تایلند برگزار می‌شود با آداب و رسوم عروسی ساکنان شمال تایلند یکی نیست. بدیهی است که هر چه به نواحی روستایی و محلی تایلند نزدیک‌تر باشیم، مراسم عروسی، سنتی‌تر و آداب و رسوم آن بیشتر است. مراسم عروسی و ازدواج در تایلند در اصل جنبهٔ مذهبی ندارد و در قدیم حضور راهبان در مراسم عروسی معمول نبود و راهبان بودایی بیشتر در عزاداری‌ها دیده می‌شدند؛ اما امروزه برای خیر و برکت در آن حضور دارند.

همان‌گونه‌که ایرانی‌ها عقد و عروسی را جدا از هم برگزار می‌کنند، بودایی‌ها این سنت را در دو مرحله انجام می‌دادند.

۱. ازدواج با سنت بودایی که با نیایش آغاز و با بردن غذا به معابد یا هدیه دادن به راهبان، رسمی می‌شود.

۲. در ازدواج با فرهنگ سنتی سیامی، سنت خانوادگی، ملاک عمل قرار می‌گیرد و آداب و رسوم فامیلی دو طرف در آن نقش‌آفرینی می‌کند. مراسم سنتی را می‌توان دور از معبد و حتی در روزی دیگر برگزار کرد؛ اما امروزه دیگر این سنت‌ها دقیق اجرا نمی‌شود و اجرای آن راحت‌تر شده است.

نخستین گام برای مراسم عروسی، تعیین زمان سعد و مناسب برای آن است تا ازدواج باشگون و برکت همراه شود. برای این کار نزد طالع‌بینان و راهبان می‌روند تا آن‌ها روز پر خیر و برکتی را برای این مراسم برگزینند. تایلندی‌ها به عدد ۹ اعتقاد دارند و سعی می‌کنند که مراسم عروسی را در ساعت ۹ یا روز نهم یا ماه نهم برگزار کنند.

بخش اول از مراسم عروسی که امروزه راهبان هم در آن شرکت دارند، معمولاً صبح‌ها برگزار می‌شود که در آن فقط بستگان و دوستان بسیار نزدیک عروس و داماد حضور می‌یابند؛ برای آن‌ها کارت دعوت با ذکر ساعت دقیق مراسم فرستاده می‌شود. ولی در میهمانی شب، دعوت شفاهی هم کفایت می‌کند. نکتهٔ جالب آن است که مراسم عقد حتماً باید پیش از مراسم عروسی صورت بگیرد، ولی برخی افراد در عمل و برای صرفه‌جویی، عقد را در همان روز عروسی برگزار می‌کنند و به آن مراسم خان ماک(Khan Maak Procession) می‌گویند.

الف) مراسم مذهبی: در مراسم مذهبی عروسی، عروس و داماد اول در برابر عکس یا تندیس بودا به حالت «وای» ادای احترام می‌کنند و می‌نشینند و همان جا به خواندن ادعیه و اوراد بودایی مخصوصی می‌پردازند؛ سپس شمع و عود روشن می‌کنند. بعد نوبت به پدر و مادر عروس و داماد یا بزرگتر فامیل برای دست به دست دادن آن‌ها می‌رسد. یعنی دو حلقه از نخ یا بند سفید دور سر هر یک می‌بندند و این دو حلقه را با نخ دیگری به هم وصل می‌کنند. پس از این مراسم عروس و داماد، گل و غذا و دارو به راهبان حاضر در مراسم می‌دهند و پولی را در پاکت گذاشته برای مخارج معبد نذر می‌کنند.

بعد راهبان حاضر در مراسم ریسمان کوتاهی را که در دست دارند باز می‌کنند و با خواندن اوراد مقدس بودایی به زبان پالی به عروسی خیر و برکت می‌بخشند. سپس ارشدترین راهب یک سرنخ راگرفته و آن را درون ظرف آبی قرار می‌دهد و می‌گوید که با این‌کار خیر و برکت از نخ می‌گذرد و به آب می‌رسد. بعد کمی از این آب را با اشک شمع‌های روشن در برابر تصویر بودا مخلوط می‌کنند، مرهم و گیاهان معطر دارویی هم به آن می‌زنند و تکه‌ای از خمیری را که به این ترتیب به دست می‌آید با انگشت شصت به پیشانی‌های عروس و داماد می‌چسبانند. برای این که دست راهبان به پیشانی عروس نخورد، خمیر پیشانی عروس را با ته شمع می‌چسبانند. آنگاه یکی از راهبان حاضر در مراسم به موعظهٔ عروس و داماد می‌پردازد و مراسم با صرف غذا به پایان می‌رسد. تعداد راهبان در این مراسم باید فرد باشد و گاهی از سه تا ۹ راهب در این مراسم شرکت می‌کنند.گاهی هم عروس و داماد به معبد بودایی می‌روند و برای راهبان غذا می‌برند. اگر راهب به منزل آمده باشد پولی را در پاکت می‌گذارند و برای تیمن و تبرک به او می‌دهند.

گاهی هم برای شگون بخشیدن به مراسم عروسی، آزادکردن حیوانات و رهاکردن پرندگان از قفس یا انداختن ماهی و لاک‌پشت به آب‌های آزاد مانند رودخانه و دریا رایج است.

ب) مراسم سنتی: پیش از مراسم عقد، باید میزان مهریه مشخص شود؛ سپس طلا و هدایای دیگری را در سینی‌های مخصوص می‌گذارند و از طرف داماد به عروس و خانوادهٔ او هدیه می‌دهند. در زمان‌های قدیم رسم این بود که در این مراسم از خانهٔ داماد به خانهٔ عروس بروند. اما امروزه چنین نیست و مراسم عقد در همان روز عروسی و از خانهٔ عروس آغاز می‌شود و همراهان با ساز و دهل و رقص و آواز و پای‌کوبی راهی خانهٔ عروس می‌شوند. وقتی فامیل داماد به خانهٔ عروس می‌رسند، رسم است که جلوی آن‌ها را بگیرند و از اینجا مراسمی آغاز می‌شود که تایلندی‌ها به آن «سانوک»(Sanuk) می‌گویند و بیشتر به شوخی وخنده برگزار می‌شود. به این شکل که پس از رسیدن جمع به خانهٔ عروس برای آن که توان مالی داماد را بیازمایند، دو نفر از زنان فامیل عروس قدم به قدم در برابر دو لنگه در که یکی با نوارهای طلا و دیگری با نوارهای نقره تزئین شده است بر سر راه داماد می‌ایستند و از او پول می‌خواهند. درِ نقره‌ای را به زبان تایلندی «پراتو انگوئن»(Pratoo Ngoen) و در طلایی را «پراتو تونگ»(Prato Tong) می‌گویند. برای این که داماد از این درها بگذرد، باید کلید آن‌ها را داشته باشد و این کلید هم چیزی نیست جز پولی که باید درون پاکتی بگذارد. اگر پول درون پاکت کافی نباشد، زن‌هایی که در کنار درها هستند نمی‌گذارند داماد رد شود و به عروس برسد. هر چه داماد به در آخر نزدیک شود، مبلغ پول‌ها هم بیشتر می‌شود؛ ضمن این که با هر بار ردشدن از هر در، صدای ولولهٔ جمع بلند می‌شود. فامیل داماد هم‌چنین باید هدایایی به فامیل عروس بدهند که این هدایا به‌طور سنتی چیزی نیست جز نشای موز و شکر. در سال‌های گذشته، این نشاها را باید در خانهٔ عروس می‌کاشتند و هنگامی‌که زمان اولین زایمان می‌رسید، از آن‌ها به نوزاد می‌خوراندند. در این مراسم همچنین میهمانان مواد خوراکی با خود می‌آوردند و بیرون از خانه برای رفتگان عروس خیرات می‌کردند تا روح مردگان را شاد کنند و آن‌ها را در این شادی شرکت دهند. همچنین هدایایی مانند زنجیر یا گردنبندهای طلا به عروس و خانوادهٔ او می‌دادند و مهریه را هم می‌پرداختند تا همان‌جا آن را بشمارند.

در زمان‌های قدیم در تایلند و برمه ازدواج با محارم در میان اشراف و پادشاهان رایج بوده است و بسیاری از پادشاهان خواهران ناتنی خود را به زنی می‌گرفتند. محمدربیع در این زمینه می‌نویسد:

«[در هنگام ازدواج] عقد و نکاح و حلال و حرامی نمی‌باشد و از جمله چیزی که فیمابین این طایفه شیوع دارد عقد محرمات است. مانند تزویج والد، صبیه را و همشیره‌زاده را و هیچ‌یک این‌قدر [در تزویج محارم] اصرار ندارند که پادشاهان آنجا، چنانچه اعتقاد ایشان آنست که بر ما واجب عینی است... و این پادشاه که عقل این طایفه است از همشیرهٔ خود صبیه دارد... بعد از گفت‌وگوی والدین زفاف مجدد روی می‌دهد... و آن دختر به جهت این که حلال شود فریاد و فغان کنان می‌رود... و جهاز دختران آنجا همین عریانی و سر و ساز ایشان بی‌سامانی است و به درستی صورت اکتفا کرده دست از معنی بازداشته‌اند»[۹][۱۰].

عروسی در میان مسلمانان

بر طبق سنن، مقدمات هر ازدواج را پدر و مادر عروس و داماد ترتیب می‌دهند؛ ولی خود عروس و داماد در آن دخالت چندانی ندارند. اول پدر و مادر داماد به انتخاب خود یا پسرشان با پدر و مادر عروس تماس می‌گیرند... اگر خانوادهٔ عروس قبول کنند، به آنجا می‌روند و دربارهٔ مهریه و جهیزیه و شرایط دیگر بیشتر صحبت می‌کنند. اگر این مرحله به خوبی و خوشی تمام شود، مراسم نامزدی ترتیب می‌یابد که در آن امام مسجد هم حضور دارد. داماد به همراه بستگان خود به خانهٔ عروس می‌رود و مهریه، انگشتر و هدایای دیگری نیز با خود می‌برد. پس از جشن کوچکی داماد در حضور عاقد تعهد می‌کند که با عروس ازدواج کند و برای این کار از بستگان دو طرف شاهد می‌گیرد. گاهی دختر یا عروس آینده هم در این مراسم حاضر می‌شود؛ می‌توان گفت که این نخستین بار است که هر دو طرف همدیگر را می‌بینند. بدین‌ترتیب مراسم عقد نکاح انجام می‌شود و فسخ‌کردن آن بسیار مشکل است. سپس تاریخی برای مراسم عروسی در نظر گرفته می‌شود و یک هفته قبل از این تاریخ هر دو خانواده دست به کار تهیهٔ مقدمات آن می‌شوند تا مراسم عروسی باشکوه هر چه بیشتر برگزار شود. جشن ازدواج به‌طور معمول پس از فصل برداشت محصول که زارعان بیکارند و به اندازهٔ کافی هم پول دارند بر پا می‌شود و ۷ روز طول می‌کشد؛ جشن ازدواج وابستگی بسیاری به شرایط مالی هر دو طرف، به‌ویژه خانوادهٔ عروس دارد. چون خانوادهٔ عروس است که باید بخش بزرگی از مخارج را بپردازد. البته خانوادهٔ داماد را هم از پرداخت هزینه بی‌نصیب نمی‌گذارند.

در شب اول، مراسم حنابندان صورت می‌گیرد که در آن سرانگشتان و پای عروس را حنا می‌گذارند. این کار در خانهٔ عروس صورت می‌گیرد و فقط زنان در آن شرکت می‌کنند. شب دوم داماد و بستگان وی به خانهٔ عروس می‌روند و دست و پای هر دو را حنا می‌گذارند. قبل‌تر از این، در این مراسم بود که نخستین ملاقات زوجین صورت می‌گرفت. اما مهم‌ترین حادثهٔ شب دوم ثبت ازدواج یا عقد نکاح است که عاقد آن را انجام می‌دهد. در این مراسم عاقد زوجین را زن و شوهر اعلام می‌کند و مسئولیت‌های آن‌ها را در برابر یکدیگر یادآور می‌شود. تا اینجا آداب اسلامی جاری است. روز سوم که نقطهٔ اوج این مراسم است، داماد و اطرافیان او به منزل عروس که همه خویشان و میهمانان در آن جمع‌اند، می‌روند.

داماد، درحالی‌که لباس‌های پر زرق و برق پوشیده، همراه با نوای طبل و تلاوت آیات قرآن کریم وارد خانه می‌شود. این مرحله در ساعات عصر و بعضی مواقع هنگام غروب رخ می‌دهد. هنگامی‌که داماد وارد خانه می‌شود، عروس منتظر او است. آن دو یک‌روز، به‌سان شاه و ملکه لباس می‌پوشند و در کنار یکدیگر، بدون حرکت در شاه‌نشینی تزئین شده می‌نشینند و میهمانان برای دیدار آن‌ها وارد اتاق می‌شوند و بر روی زوجین آب و گلاب و برنج زرد می‌پاشند.

همچنین به آن‌ها از سمنگت یا معجون جوجه‌کباب، برنج زرد و تخم‌مرغ که در جلوی آن ها قرار دارد، می‌خورانند و به این مراسم «برسندینگ» می‌گویند. پس از حدود ۳۰ دقیقه عروس و داماد وارد اتاق دیگری می‌شوند و در آنجا برای اولین‌بار با یکدیگر خلوت می‌کنند و به همدیگر غذا می‌خورانند. پس از این مراسم درحالی‌که جشن و سرور در خارج برای میهمانان ادامه دارد، داماد به میان میهمانان مرد می‌رود و زنان هم به دور عروس جمع می‌شوند. داماد به مدت یک یا دو سه شب در منزل عروس می‌ماند؛ سپس رسم است که به خانهٔ داماد بروند و در آنجا هم جشن کوچکی می‌گیرند و ممکن است که باز هم مراسم «برسندینگ» دیگری در آنجا ترتیب یابد.

البته در برخی مناطق همهٔ این مراسم در یک روز صورت می‌گیرد. برای نمونه، صبح روز عروسی، عروس به همراه عدهٔ دیگری به خانهٔ داماد می‌رود و هر دو به اتفاق به خانه عروس بر می‌گردند و بعد از ظهر همان روز در خانهٔ عروس مراسم عقد یا ثبت ازدواج صورت می‌گیرد؛ سپس داماد و همراهان وی به خانهٔ خود می‌روند و در حدود ساعت ۸ شب برای مراسم برسندینگ باز می‌گردند و مراسم جشن و سرور تا پاسی از شب ادامه می‌یابد. البته داماد پس از این مراسم از خانه عروس می‌رود و صبح روز بعد برای آغاز دوران زناشویی به خانه او برمی‌گردد[۱۱] [۱۲].

عروسی در میان شیعیان

شیعیان تایلند مراسم ساده‌تری برای عروسی دارند، براساس سنتی محلی قبل از خواندن خطبهٔ عقد، داماد باید مهریهٔ عروس را به‌همراه جواهراتی که برای او خریده است، در برابر حاضران مجلس، تسلیم عروس کند. عروس نیز در برابر، هدایایی (مانند ساعتی نفیس) به داماد هدیه می‌دهد. سپس عاقد خطبهٔ عقد را می‌خواند. عروس معمولاً در همان مرتبهٔ اول بله را می‌گوید و موجب شور و شادی حضار می‌شود. پس از خواندن خطبهٔ عقد، داماد با انگشت، قدری عسل در دهان عروس می‌گذارد. عروس هم این کار را تکرار می‌کند. شیعیان تایلند این عمل را نشانهٔ نیک‌بختی عروس و داماد می‌دانند. پس از این مراسم، عروس و داماد به میان میهمانان می‌روند و در میان شور و هلهلهٔ آن‌ها وارد شبستان مسجد می‌شوند و به تلاوت قرآن و موعظهٔ عاقد گوش فرا می‌دهند[۱۳].

سوگواری بودائیان

بودائیان به آرامش فکر و تسلط انسان بر خود، در روزهای پیش از مرگ اهمیت بسیاری می‌دهند؛ آن‌ها بر این باورند که محبت و مهربانی در دوران زندگی در رسیدن به این آرامش فکری اثر فراوانی دارد و سوزاندن مردگان هم بر اثر سفارش بودا صورت می‌گیرد. مراسم سنتی برای مردگان در تایلند حدود یک هفته طول می‌کشد. برای آن که روح مرده یا مردگان آزرده نشود، بازماندگان کمتر گریه‌زاری می‌کنند؛ ولی مراسم را باشکوه و پربرنامه برگزار می‌کنند. اکثر اوقات تصاویری از مجسمهٔ بوداکه در زیر آن نام متوفی نوشته شده است، به حاضران در مراسم عزا می‌دهند. در اینجا راهبان هم حضور دارند تا با دعای خود ارواح خبیثه را از روح تازه درگذشته دور کنند و یادآور فانی‌بودن دنیا باشند؛ تصویری شاد از مرده نیز پشت تابوت او حرکت می‌دهند. مردگان بودایی را پس از پایان مراسم برای سوزندان به کورهٔ برقی مخصوص می‌برند و خاکستر آن‌ها را در ظروفی می‌ریزند و در معبد محلی یا در ستونی که به یادبود او بنا شده است، در محفظه‌ای می‌گذارند و پولی را هم برای خیرات و مبرات به معبد محل می‌دهند.

خاک‌سپاری مردگان بودایی هم در برخی مناطق رایج است و اقلیت چینی ساکن تایلند، مردگان خود را به‌خاک می‌سپارند. یکی از آداب مراسم سوگواری آن است که آب را از کوزه‌ای به‌کوزهٔ خالی دیگری می‌ریزند و معتقدند که با این کار ثواب فراوانی به روح درگذشتگان می‌رسد. گاهی نخ یا ریسمانی را به تابوت یا جنازه می‌بندند که سر دیگر ریسمان، به دست راهبانی است که دعا و ثنا می‌گویند و معتقدند که با این کار ثواب خواندن دعاها از راهبان به مرده‌ها می‌رسد. مراسم یادبودی هم در روزهای سوم، هفتم و سالروز متوفی برگزار می‌شود.

اما سیصد سال پیش مراسم عزاداری برای مردگان در تایلند چنین بوده است:

«(در هنگام عزاداری) فریاد و فغان و گریه و اضطرابی ندارند، در نهایت خوشدلی و خرمی می‌باشند و ساز و چنگ آورده، می‌نوازند و همه‌روزه بدین منوال به قدر احوال خیرات می‌کنند تا آن‌قدر که مقدور می‌شود و به‌زودی میت را برنمی‌دارند؛ به‌سبب این که آن را باعث خفت و سرزنش و ناتوانی خویش می‌دانند... و شب‌ها آتش افروخته و آتش‌بازی کرده و ساز و چنگ نواخته و به روئیان خیرات می‌دهند[۱۴][۱۵].

کتابشناسی

  1. ۱٫۰ ۱٫۱ فیتس جرالد، هلن(۱۳۸۰). آداب تایلندی‌ها. ترجمه جواد پورموحدی و عباس اردکانیان. تهران. چغا،ص.21.
  2. پاک‌آئین، محسن(1390).تایلند.مشهد: آفتاب هشتم،ص.۴۵.
  3. تمهیدی، محمد(۱۳۷۹). تایلند سرزمین طلایی (با تأکید بر نقش مسلمانان در آن کشور به‌انضمام سمینار شیخ احمد قمی و تاریخ سیام). تهران.الهدی،ص.82.
  4. الهی، امیر سعید(1391). جامعه و فرهنگ تایلند. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی،ص.198-201.
  5. الهی، امیر سعید(1391). جامعه و فرهنگ تایلند. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی،ص.201-202.
  6. الهی، امیر سعید(1391). جامعه و فرهنگ تایلند. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی،ص.202-204.
  7. فیتس جرالد، هلن(۱۳۸۰). آداب تایلندی‌ها. ترجمه جواد پورموحدی و عباس اردکانیان. تهران. چغا،ص.23.
  8. الهی، امیر سعید(1391). جامعه و فرهنگ تایلند. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی،ص.204-205.
  9. محمدربیع بن محمدابراهیم(۱۳۵۶). سفینه سلیمانی (سفرنامه سفیر ایران به سیام). تصحیح و تحشیه عباس فاروقی. تهران، دانشگاه تهران. مؤسسه انتشارات و چاپ،ص.127-126.
  10. الهی، امیر سعید(1391). جامعه و فرهنگ تایلند. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی،ص.206-210.
  11. (62 :1983, .(Rayan
  12. الهی، امیر سعید(1391). جامعه و فرهنگ تایلند. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی،ص.210-212.
  13. پاک‌آئین، محسن(1390).تایلند.مشهد: آفتاب هشتم،ص.۳۲.
  14. محمدربیع بن محمدابراهیم(۱۳۵۶). سفینه سلیمانی (سفرنامه سفیر ایران به سیام). تصحیح و تحشیه عباس فاروقی. تهران، دانشگاه تهران. مؤسسه انتشارات و چاپ،ص.125-124.
  15. الهی، امیر سعید(1391). جامعه و فرهنگ تایلند. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی،ص.213-214.