انواع آلات موسیقی سنتی چین: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
برخلاف غرب که آلات موسیقی در آنجا براساس صدا و ساخت آن ها تقسیم بندی می شوند، در [[موسیقی سنتی چین]] آلات موسیقی براساس جنس آنها دسته بندی می شود. در [[سلسله ی خن|دوران سلسله ی خَن،]] به عناصر و ظواهر آلات موسیقی و هماهنگی آن با شرایط موجود نیز اهمیت داده می شد. برای نمونه، در فصل بهار از آلات تهیه شده از درخت بامبو استفاده می شد، فصل تابستان وقت استفاده از سازهای زهی بود، و در فصل پاییز از زنگ های ردیفی برنزی استفاده می شد و صدای بلند طبل ها در زمستان بیشتر شنیده می شد. | |||
برخلاف غرب که آلات موسیقی در آنجا براساس صدا و ساخت آن ها تقسیم بندی می شوند، در موسیقی سنتی | |||
از نظر تاریخی، مانند سایر مناطق جهان، در | از نظر تاریخی، مانند سایر مناطق جهان، در [[چین|سرزمین چین]] نخستین آلات موسیقی از چوب و گِل ساخته شدند. آلات موسیقی ساخته شده از نی و یا نوعی کدوی میان تهی، از آلات موسیقی ویژه ی آن دوران به شمار می آیند. با کشف برنز و ریخته گری در [[سلسله شانگ|دوران سلسله های شانگ]] و [[سلسله جو|جو]]، آلات برنزی مانند طبل های بزرگ نیز بر آن افزوده شد. در [[سلسله جو|دوران سلسله ی جو]] استفاده از سنگ های صدادار آویخته شده نیز در مراسم تشریفات استفاده می شد. اما باید گفت مشهورترین آلات موسیقی چینی اصالتا چینی نیستند و بسیاری از آنها از جمله سازهای زهی از مناطق غرب [[چین]](آسیای میانه و ایران باستان) وارد این کشور شده اند. در گذشته، برای اجرای مراسم تشریفات تنها از زنگ های برنزی و سنگ های آویزان استفاده می شد، و سایر آلات موسیقی برای تفریحات و سرگرمی های روزانه در دربار و در میان عامه ی مردم بود. پس از قرن بیستم و آشنایی مردم [[چین]] با موسیقی غربی بود که آلات موسیقی جدیدی همچون پیانو، نی فلزی، ویولون، گیتار، و... وارد این کشور گردید. | ||
ابزارهای موسیقی سنتی [[چین]] به صورت کلی به8 گروه زیر تقسیم می شود: | ابزارهای موسیقی سنتی [[چین]] به صورت کلی به8 گروه زیر تقسیم می شود: | ||
1-آلات بامبویی: مشهورترین ابزار بامبویی همان نِی است که تک لول های یا 6 تا20 لول های آن متداول است. در [[چین]] دو نوع ساز بادی نیین هست که از هر دو در | 1-آلات بامبویی: مشهورترین ابزار بامبویی همان نِی است که تک لول های یا 6 تا20 لول های آن متداول است. در [[چین]] دو نوع ساز بادی نیین هست که از هر دو در جشن های مردمی استفاده می شود: یکی سوونا [[انواع آلات موسیقی سنتی چین#%20ftn1|(Suona]]) نام دارد که نوعی قرهنی با دهان های فلزی است[[انواع آلات موسیقی سنتی چین#%20edn1|[i]]]، و دومی گوان [[انواع آلات موسیقی سنتی چین#%20ftn2|(Guan]]) است که آن هم نوعی قرهنی کوتاه و بدون زنگ است که احتمالا هر دو از خارج از این کشور وارد شده اند. | ||
2-آلات چوبی: مانند طبل های چوبی، زبانه دارها و تلق تلق کننده ها و گرزهای کوچکی که معمولا راهبان بودایی هنگام خواندن اوراد از آنها استفاده می کنند. | 2-آلات چوبی: مانند طبل های چوبی، زبانه دارها و تلق تلق کننده ها و گرزهای کوچکی که معمولا راهبان بودایی هنگام خواندن اوراد از آنها استفاده می کنند. | ||
3-آلات(زهی) ابریشمین: زِه این آلات موسیقی به جای مو و یا فلز و یا روده، از ابریشم درست شده است. مانند چین [[انواع آلات موسیقی سنتی چین#%20ftn3|(Qin]]) که نوعی قانون و یا سنتور است، یا سِه [[انواع آلات موسیقی سنتی چین#%20ftn4|(Se]]) و جِنگ [[انواع آلات موسیقی سنتی چین#%20ftn5|(Zheng]]) که در افسانه ها از ابداعات امپراتور زرد نام برده شده اند. سنتور و عود[[انواع آلات موسیقی سنتی چین#%20edn2|[ii]]] و پیپا هم سازهای زهی هستند که از ایران و آسیای میانه و در دوران تانگ وارد [[چین]] شده است. محبوب ترین آلت موسیقی چینی اِرخو [[انواع آلات موسیقی سنتی چین#%20ftn6|(Erhu]]) یا همان کمانچه است که آن هم ریشه ی ایرانی دارد و انواع مختلف آن اغلب در موسیقی اپرای سنتی و توسط قصه گویان خیابانی مورد استفاده قرار می گیرد.<ref>E’Xiang, Zhi, (2005).” The Basics of Traditional Chinese Culture.” ''Foreign Languages press''. Beijing.</ref> | 3-آلات(زهی) ابریشمین: زِه این آلات موسیقی به جای مو و یا فلز و یا روده، از ابریشم درست شده است. مانند [[چین]] [[انواع آلات موسیقی سنتی چین#%20ftn3|(Qin]]) که نوعی قانون و یا سنتور است، یا سِه [[انواع آلات موسیقی سنتی چین#%20ftn4|(Se]]) و جِنگ [[انواع آلات موسیقی سنتی چین#%20ftn5|(Zheng]]) که در افسانه ها از ابداعات امپراتور زرد نام برده شده اند. سنتور و عود[[انواع آلات موسیقی سنتی چین#%20edn2|[ii]]] و پیپا هم سازهای زهی هستند که از ایران و آسیای میانه و در دوران تانگ وارد [[چین]] شده است. محبوب ترین آلت موسیقی چینی اِرخو [[انواع آلات موسیقی سنتی چین#%20ftn6|(Erhu]]) یا همان کمانچه است که آن هم ریشه ی ایرانی دارد و انواع مختلف آن اغلب در موسیقی اپرای سنتی و توسط قصه گویان خیابانی مورد استفاده قرار می گیرد.<ref>E’Xiang, Zhi, (2005).” The Basics of Traditional Chinese Culture.” ''Foreign Languages press''. Beijing.</ref> | ||
4-آلات سفالین: معرفترین ساز سفالی در موسیقی چینی سون[[انواع آلات موسیقی سنتی چین#%20ftn7|(Xun]]) نام دارد که شبیه سوتک بوده و از گِل پخته ساخته شده است. البته با توجه به محدویت صدای این ساز و ثابت بودن کوک آن، بر حسب نتها و کوک های مورد نظر، گاه به اشکال و جنس های مختلف -اعم از سفالی،چینی و گِلی- ساخته می شود، ضمن آنکه در مناطق مختلف [[چین]] نیز انواع گوناگون آن مورد استفاده قرار می گیرد. | 4-آلات سفالین: معرفترین ساز سفالی در موسیقی چینی سون[[انواع آلات موسیقی سنتی چین#%20ftn7|(Xun]]) نام دارد که شبیه سوتک بوده و از گِل پخته ساخته شده است. البته با توجه به محدویت صدای این ساز و ثابت بودن کوک آن، بر حسب نتها و کوک های مورد نظر، گاه به اشکال و جنس های مختلف -اعم از سفالی،چینی و گِلی- ساخته می شود، ضمن آنکه در مناطق مختلف [[چین]] نیز انواع گوناگون آن مورد استفاده قرار می گیرد. | ||
5-آلات فلزی: انواع زنگ های فلزی ردیفی که به چنگک آویخته می شود و از دوران سلسله ی جو متداول شده است. این آلت موسیقی بخش جدایی ناپذیری از موسیقی تشریفات عصر جو به شمار می آمد و انواع مختلفی داشت که هر کدام نام خاصی دارند. از این آلات در زمان جنگ نیز برای حمله و یا عقب نشینی استفاده می شد. در سال های اخیر، مجموعه هایی از این آلات به نام گونگ[[انواع آلات موسیقی سنتی چین#%20ftn8|(Gong]]) از قبرهای مربوط به دوران حکومت های | 5-آلات فلزی: انواع زنگ های فلزی ردیفی که به چنگک آویخته می شود و از [[سلسله جو|دوران سلسله ی جو]] متداول شده است. این آلت موسیقی بخش جدایی ناپذیری از موسیقی تشریفات عصر جو به شمار می آمد و انواع مختلفی داشت که هر کدام نام خاصی دارند. از این آلات در زمان جنگ نیز برای حمله و یا عقب نشینی استفاده می شد. در سال های اخیر، مجموعه هایی از این آلات به نام گونگ[[انواع آلات موسیقی سنتی چین#%20ftn8|(Gong]]) از قبرهای مربوط به [[دوران حکومت های هم ستیز|دوران حکومت های هم ستیز]] کشف شده که پس از بازسازی از آنها در مراسم رسمی استفاده می شود. نوع دیگری از آلات موسیقی فلزی بادی با نام لابا[[انواع آلات موسیقی سنتی چین#%20ftn9|(Laba]]) وجود دارد که در مراسم و جشن ها مورد استفاده قرار می گیرد که همان شیپور ایرانی است و احتمالا از ایران و یا تبت وارد شده و امروزه هم در معابد بودایی از نوع بلند آن برای اعلام مراسم استفاده می شود. | ||
6-ابزار سنگی: سنگ های صدا داری که از چنگک مخصوص آویزان شده و هرکدام دارای نوای خاصی هستند، از ابداعات ویژه ی موسیقی سنتی چینی است. این سنگ ها هرکدام شکل و فرم خاص مستطیلی زاویه دار داشته و از هر یک صدای ویژه ای خارج می شود. | 6-ابزار سنگی: سنگ های صدا داری که از چنگک مخصوص آویزان شده و هرکدام دارای نوای خاصی هستند، از ابداعات ویژه ی [[موسیقی سنتی چین|موسیقی سنتی چینی]] است. این سنگ ها هرکدام شکل و فرم خاص مستطیلی زاویه دار داشته و از هر یک صدای ویژه ای خارج می شود. | ||
7-ابزارهای چرمی: در [[چین]] ده ها نوع طبل و دُهُل چرمی وجود دارد، از طبل های کوچک گرفته تا طبل های بزرگی که در وسط میدان آویخته شده و توسط چند نفر نواخته می شود. این نوع از آلت موسیقی از [[چین]] به ژاپن و کره نیز معرفی شده و مورد استفاده قرار گرفته است. | 7-ابزارهای چرمی: در [[چین]] ده ها نوع طبل و دُهُل چرمی وجود دارد، از طبل های کوچک گرفته تا طبل های بزرگی که در وسط میدان آویخته شده و توسط چند نفر نواخته می شود. این نوع از آلت موسیقی از [[چین]] به [[ژاپن]] و کره نیز معرفی شده و مورد استفاده قرار گرفته است. | ||
8-ابزارهای درست شده از کدو: این آلت موسیقی از نوعی کدو درست می شود که اندام و دهانه ی آن بستگی به میزان رشد کدو دارد. از بدنه ی | 8-ابزارهای درست شده از کدو: این آلت موسیقی از نوعی کدو درست می شود که اندام و دهانه ی آن بستگی به میزان رشد کدو دارد. از بدنه ی لوله ای آن به داخل کدو دمیده شده و نوسانات نفس نوازنده موجب بیرون آمدن صداهای مختلفی از سوراخ های ایجاد شده در تنه ی کروی شکل کدو می شود. نوع کوچکی از این آلت موسیقی«یو[[انواع آلات موسیقی سنتی چین#%20ftn10|(Yu]])» نام دارد که به شکل فلوت فربه وارونه به نظر می رسد. این آلت موسیقی ریشه در مناطق قبایلی کوهستانی جنوب [[چین]] داشته و در کشورهای لائوس، تایلند و میانمار هنوز هم از آن استفاده می کنند. | ||
البته اقوام و اقلیت های ملی | البته [[اقلیت های قومی چین|اقوام و اقلیت های ملی چین]] نیز هرکدام دارای سبک و آلات موسیقی خاص خود را دارند که برای آشنایی با آنها می بایست به اسناد و کتاب هایی برای معرفی فرهنگ این اقوام نوشته شده مراجعه نمود<ref>سابقی، علی محمد(1392).جامعه و فرهنگ [[چین]]. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی.</ref>. | ||
= پاورقی = | = پاورقی = | ||
[[انواع آلات موسیقی سنتی چین#%20ednref1|[i]]] - همان سرنای ایرانی است. | [[انواع آلات موسیقی سنتی چین#%20ednref1|[i]]] - <small>همان سرنای ایرانی است.</small> | ||
[[انواع آلات موسیقی سنتی چین#%20ednref2|[ii]]] - در چین عود با نام پیپا( Pipa) مورد استفاده قرار می گیرد. | <small>[[انواع آلات موسیقی سنتی چین#%20ednref2|[ii]]] - در چین عود با نام پیپا( Pipa) مورد استفاده قرار می گیرد.</small> | ||
= کتابشناسی = | = کتابشناسی = | ||
نسخهٔ ۲۰ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۲۳:۵۷
برخلاف غرب که آلات موسیقی در آنجا براساس صدا و ساخت آن ها تقسیم بندی می شوند، در موسیقی سنتی چین آلات موسیقی براساس جنس آنها دسته بندی می شود. در دوران سلسله ی خَن، به عناصر و ظواهر آلات موسیقی و هماهنگی آن با شرایط موجود نیز اهمیت داده می شد. برای نمونه، در فصل بهار از آلات تهیه شده از درخت بامبو استفاده می شد، فصل تابستان وقت استفاده از سازهای زهی بود، و در فصل پاییز از زنگ های ردیفی برنزی استفاده می شد و صدای بلند طبل ها در زمستان بیشتر شنیده می شد.
از نظر تاریخی، مانند سایر مناطق جهان، در سرزمین چین نخستین آلات موسیقی از چوب و گِل ساخته شدند. آلات موسیقی ساخته شده از نی و یا نوعی کدوی میان تهی، از آلات موسیقی ویژه ی آن دوران به شمار می آیند. با کشف برنز و ریخته گری در دوران سلسله های شانگ و جو، آلات برنزی مانند طبل های بزرگ نیز بر آن افزوده شد. در دوران سلسله ی جو استفاده از سنگ های صدادار آویخته شده نیز در مراسم تشریفات استفاده می شد. اما باید گفت مشهورترین آلات موسیقی چینی اصالتا چینی نیستند و بسیاری از آنها از جمله سازهای زهی از مناطق غرب چین(آسیای میانه و ایران باستان) وارد این کشور شده اند. در گذشته، برای اجرای مراسم تشریفات تنها از زنگ های برنزی و سنگ های آویزان استفاده می شد، و سایر آلات موسیقی برای تفریحات و سرگرمی های روزانه در دربار و در میان عامه ی مردم بود. پس از قرن بیستم و آشنایی مردم چین با موسیقی غربی بود که آلات موسیقی جدیدی همچون پیانو، نی فلزی، ویولون، گیتار، و... وارد این کشور گردید.
ابزارهای موسیقی سنتی چین به صورت کلی به8 گروه زیر تقسیم می شود:
1-آلات بامبویی: مشهورترین ابزار بامبویی همان نِی است که تک لول های یا 6 تا20 لول های آن متداول است. در چین دو نوع ساز بادی نیین هست که از هر دو در جشن های مردمی استفاده می شود: یکی سوونا (Suona) نام دارد که نوعی قرهنی با دهان های فلزی است[i]، و دومی گوان (Guan) است که آن هم نوعی قرهنی کوتاه و بدون زنگ است که احتمالا هر دو از خارج از این کشور وارد شده اند.
2-آلات چوبی: مانند طبل های چوبی، زبانه دارها و تلق تلق کننده ها و گرزهای کوچکی که معمولا راهبان بودایی هنگام خواندن اوراد از آنها استفاده می کنند.
3-آلات(زهی) ابریشمین: زِه این آلات موسیقی به جای مو و یا فلز و یا روده، از ابریشم درست شده است. مانند چین (Qin) که نوعی قانون و یا سنتور است، یا سِه (Se) و جِنگ (Zheng) که در افسانه ها از ابداعات امپراتور زرد نام برده شده اند. سنتور و عود[ii] و پیپا هم سازهای زهی هستند که از ایران و آسیای میانه و در دوران تانگ وارد چین شده است. محبوب ترین آلت موسیقی چینی اِرخو (Erhu) یا همان کمانچه است که آن هم ریشه ی ایرانی دارد و انواع مختلف آن اغلب در موسیقی اپرای سنتی و توسط قصه گویان خیابانی مورد استفاده قرار می گیرد.[۱]
4-آلات سفالین: معرفترین ساز سفالی در موسیقی چینی سون(Xun) نام دارد که شبیه سوتک بوده و از گِل پخته ساخته شده است. البته با توجه به محدویت صدای این ساز و ثابت بودن کوک آن، بر حسب نتها و کوک های مورد نظر، گاه به اشکال و جنس های مختلف -اعم از سفالی،چینی و گِلی- ساخته می شود، ضمن آنکه در مناطق مختلف چین نیز انواع گوناگون آن مورد استفاده قرار می گیرد.
5-آلات فلزی: انواع زنگ های فلزی ردیفی که به چنگک آویخته می شود و از دوران سلسله ی جو متداول شده است. این آلت موسیقی بخش جدایی ناپذیری از موسیقی تشریفات عصر جو به شمار می آمد و انواع مختلفی داشت که هر کدام نام خاصی دارند. از این آلات در زمان جنگ نیز برای حمله و یا عقب نشینی استفاده می شد. در سال های اخیر، مجموعه هایی از این آلات به نام گونگ(Gong) از قبرهای مربوط به دوران حکومت های هم ستیز کشف شده که پس از بازسازی از آنها در مراسم رسمی استفاده می شود. نوع دیگری از آلات موسیقی فلزی بادی با نام لابا(Laba) وجود دارد که در مراسم و جشن ها مورد استفاده قرار می گیرد که همان شیپور ایرانی است و احتمالا از ایران و یا تبت وارد شده و امروزه هم در معابد بودایی از نوع بلند آن برای اعلام مراسم استفاده می شود.
6-ابزار سنگی: سنگ های صدا داری که از چنگک مخصوص آویزان شده و هرکدام دارای نوای خاصی هستند، از ابداعات ویژه ی موسیقی سنتی چینی است. این سنگ ها هرکدام شکل و فرم خاص مستطیلی زاویه دار داشته و از هر یک صدای ویژه ای خارج می شود.
7-ابزارهای چرمی: در چین ده ها نوع طبل و دُهُل چرمی وجود دارد، از طبل های کوچک گرفته تا طبل های بزرگی که در وسط میدان آویخته شده و توسط چند نفر نواخته می شود. این نوع از آلت موسیقی از چین به ژاپن و کره نیز معرفی شده و مورد استفاده قرار گرفته است.
8-ابزارهای درست شده از کدو: این آلت موسیقی از نوعی کدو درست می شود که اندام و دهانه ی آن بستگی به میزان رشد کدو دارد. از بدنه ی لوله ای آن به داخل کدو دمیده شده و نوسانات نفس نوازنده موجب بیرون آمدن صداهای مختلفی از سوراخ های ایجاد شده در تنه ی کروی شکل کدو می شود. نوع کوچکی از این آلت موسیقی«یو(Yu)» نام دارد که به شکل فلوت فربه وارونه به نظر می رسد. این آلت موسیقی ریشه در مناطق قبایلی کوهستانی جنوب چین داشته و در کشورهای لائوس، تایلند و میانمار هنوز هم از آن استفاده می کنند.
البته اقوام و اقلیت های ملی چین نیز هرکدام دارای سبک و آلات موسیقی خاص خود را دارند که برای آشنایی با آنها می بایست به اسناد و کتاب هایی برای معرفی فرهنگ این اقوام نوشته شده مراجعه نمود[۲].
پاورقی
[i] - همان سرنای ایرانی است.
[ii] - در چین عود با نام پیپا( Pipa) مورد استفاده قرار می گیرد.