آب و هوای گرجستان

آب و هوا و تغييرات آن

گرجستان به علت دارا بودن نواحي مختلف جغرافيايي داراي آب و هواي متفاوتي است. رشته كوه هاي عظيم قفقاز، گرجستان را در مقاب ل توده هاي هواي سردي كه ممكن است از شمال تجاوز كند، محافظت مي كند. با اي ن وجود، اين توده هاي هوا از دامنه هاي كوه ها در شرق و غر ب نفوذ مي كنند، اما در تماس با آب گرم درياي سياه و سطح گرم شده زمين، گرجستا ن سرماي كمتر ي درياف ت مي كند. در سايه اين اقليم اينجا گرمتر از نواحي مجاور در همان عرض جغرافيايي است. رشته كوه هاي گرجستان غربي و دريايي كه سواحل آن را مي شويد، در تشكيل اقليم تاثير زيادي دارد. گرجستان غربي ناحي هاي مرطو ب، درياي ي و داراي اقليم جنب مداري است، در حالي كه گرجستان شرقي با اقليم خشك و به ندرت مرطوب جنب مداري مشخص مي شود. گرجستان غربي در تمام طول سال باران كافي دريافت مي كند (1000-  1200 ميلي متر در سال)، اما حداكثر بارندگي در پاييز و زمستان اتفاق مي افتد. قسمت جنوبي كولخيس به ويژه منطقه پرباران است (بيش از 2500 ميلي متر در ساحل باتومي). در جهت شمال اقليم كمتر مرطوب است (650 ميلي متر در پوتي و 1400 ميلي متر در سوخومي) در شرق ساحل دريا نيز باران كم مي بارد. در پاره اي اوقات نيز حتي خشك است در گرجستان غربي زمستان ها ملايم و گرم است. متوسط درجه حرارت در سردترين ماه ها، در قلمروهايي كه در ارتفاع 600 تا 700 متري از سطح دريا واقع شده اند، هرگز به كمتر از صفر درجه نمي رسد. زمستان به ويژه در سرزمين هاي پست كولخيس و تپه هاي كوه پايه اي كه آن را احاطه كرده اند، گرم است. اين مهمترين منطقه مرطوب جنب مداري به جهت بارندگي فراوان و زمستان ملايم و گرم و تغييرات اندك دما، بسيار معروف است. در اينجا گياهان در تمام طول سال سبزند. در قسمت هاي 4 درجه سانتي گراد و در جولاي - وسيعي از كولخيس، متوسط درجه حرارت در ژانويه 6 درجه سانتي گراد است. دورتر از درياي سياه زمستان ها سردتر و تابستان ها 5 درجه و در ساكارا 3 درجه گرمتر است. از اين رو متوسط درجه حرارت ژانويه در پوتي 4 درجه است. متوسط درجه حرارت در اوت در پوتي 23 درجه است، در حالي كه در ساكارا 24 درجه است. آب و هواي گرم و آفتابي غالباً در تمام سواحل شرقي درياي سياه، حتي زمستان وجود دارد. در ماه دسامبر، موقع ي كه كوهستان ها پوشيده از برف اند، در كولخيس درختان سبزند، گل هاي رز شكوفه مي دهند و خورشيد مي درخشد. بعضي اوقات، هر چند به ناگهان هوا در كولخيس سرد مي شود و روزهاي يخبندان و بارش بارف اتفاق مي افتد كه در اثر نفوذ هوا ي قطبي اس ت. اين نوع سرماي كوتاه مدت، سبب نابودي درختان گرمادوست و مركبات مي شود. در كولخيس بادهاي شرقي و بادهاي غربي تسلط دارند. بادهاي شرقي، بادهاي خشك و گرم دامنه كوه است، يعني اينكه باد گرم و خشك از كوهستان ها مي وزد، اين بادها به ويژه در قسمتهاي شرقي اراضي پست كولخيس قوي هستند (در نواحي زستافوني، ترجولا و كوتائيسي). اين بادها سبب كاهش رطوبت هوا و افزايش دما مي شوند. باد شمال دريا معمولاً در نواحي ساحلي مي وزد و خنكي مناسبي را درگرماي تابستان با خود به همراه مي آورد. ناهمواري هاي كوهستان ها در گرجستا ن، علت عمده وجود نواحي اقليمي كاملاً مشخص عمودي است. براي نمونه، در كولخيس اقليم ويژگي هاي جنب مداري خود را 500 متري سطح دريا، نگه مي دارد. در حالي كه بالاتر از آن ناحيه - تقريباً تا ارتفا ع 600 اقليم مرطوب و معتد ل گرم است. از ارتفا ع حدود 1000 متري ناحيه اقليم معتدل سرد آغاز ميشود، در حال ي كه كمي بالاتر اقليمي است با زمستان هاي سرد و مرطوب و 2000 متري سطح دريا) - تابستان خشك. بالاتر از خط پوشش گياهي جنگلي ( 2200 3400 متري، برف هاي دائمي و يخچال ها - ناحيه اقليم سرد و آبي است. در ارتفاع 3500 تسلط دارند. (بهرام امیراحمدیان، 1383، ص 19)

منطقه مرطوب معتدل جنب مداري گرجستان شرقي در همان ارتفاعي است كه توسط رژيم حرارتي متفاوت مشخص مي شود. متوسط درجه حرارت در ژانويه به طور 1 درجه سانتي گراد است كه پايين تر از گرجستان غربي است. دشت ها و - معمول 2400 ميلي متر در سال - تپه هاي كوه پايه اي باران كمتري دريافت مي كنند كه از 700 تجاوز نمي كند. در كوهستان ها رطوبت افزايش مي يابد و در ناحيه "گردنه صليب" بارندگي سالانه به 1500 ميلي متر م يرسد. خشك ترين دوره در گرجستان شرقي در زمستان است و حداكثر بارندگي در اواخر بهار و آغاز تابستان صورت مي گيرد. كاختي داخلي نسبتاً گرم و مرطوب است. به ويژه در دشت آلازاني، جايي كه 23 درجه و - 0 درجه و در گرمتري ن ماه سال 25 - متوسط درجه حرارت در ژانويه 1800 ميلي متر است. - متوسط بارندگي سالانه 1000 اقليم دشت كارتلي داخلي تغييرات زيادي نسبت به كاختي داخلي ندارد. اختلافات فقط در مقدار بارندگ ي و شد ت زمستان است (متوسط درجه حرارت در ژانويه1 درجه سانتي گراد است ). كارتلي پايين داراي اقليم استپي معتدل / در كارتل ي داخلي 50 درجه تا / گرم با تابستان هاي داغ است. در اينجا متوسط درج ه حرارت در ژانوي ه از 2صفر درجه و در جولا ي بين 23 تا 25 درجه سانتي گراد و متوسط بارندگي سالانه 500 ميلي متر است. فلات ايوري داراي اقليم خشك استپي با زمستان هاي معتدل سرد و تابستانهاي داغ است. در تپ ههاي كوه پايه اي اقليم بين خشك استپي تا معتدل مرطوب در نوسان است. در استپ شيراك و ديگر گودي هاي فلات ايوري، زمستان ها معمولاً كاملاً سخت 3 درجه سانتي گراد) مي باشد، در حالي كه متوسط / (متوسط درجه حرارت در ژانويه 8 سالانه فقط به 493 ميلي متر مي رسد. منطقه بورجومي  باكورياني با اقليم معتدل سرد تيپ اروپايي  غربي مشخص مي شود، اما به علت ناهمواري هاي كوهستاني، شرايط اقليمي در ارتباط با ارتفاع، تغيير مي كند. در قسمت پايين، در دره تنگ بورجومي، شرايط درجه حرارت در 5 ماه سال بالاتر از 10 درجه است، درحالي كه در ماه هاي تابستان بيش از 15 درجه سانتي گراد است. دماي گرمترين ماه حدود 19 درجه است، در حال ي كه زمستان برفي و كاملاً سخت است، متوس ط درجه حرارت 3- درجه سانتي گراد مي باشد. در ارتفاعات بالاتر 1600-1700 متر بالاتر از سطح دريا) اقليم خيلي سخ تتر است. متوسط درجه حرارت ) گرم ترين ماه به حدود 15 درجه و سردترين ماه به منفي 4 تا منفي 7 درجه سانتي گراد مي رسد. در كوهستان هايي كه باكورياني را احاطه كرده اند، اقليم ويژگي آلپي به خودم يگيرد. در ناحيه تپه هاي كوه پايه اي گرجستان شرقي، اقليم معتدل مرطوب با زمستان هاي معتدل سرد و طولاني و تابستان هاي گرم است. در نواحي دامنه هاي متوسط و مرتفع قفقاز بزرگ و قفقاز كوچ ك، اقليم غال ب، معتد ل مرطوب با زمستان هاي سرد و تابستان هاي خشك است. اين ناحيه با جنگل هاي پهن برگ، عمدتاً راش مشخص مي شود. و داراي بارندگي فراوان است كه حداكثر آ ن در بهار و آغاز تابستان و حداقل آن در زمستان صورت مي گيرد. در بالاي منطقه جنگلي، اقليم آلپي غالب است. سرزمين هاي بلند آتش فشاني جاواختي داراي اقليم كاملاً مشخص تازه اي است. 4 ماه بيش از 10 درجه - تابستان ها گرم و طولاني است، متوسط درجه حرارت براي 5 سانتي گراد و در گرمترين ماه 17 درجه سانتي گراد است. از طر ف ديگر، زمستان سخت است (متوسط درجه حرارت در ژانويه 8- درجه سانتي گراد است). در اين ناحيه باران 550 ميلي متر در سال) - كمتري نسبت به ساير نواحي گرجستان در همان ارتفاع (4 ماه سال) دوام دارد. - مي بارد، پوشش برف حدود آبهاي داخلي يا هم جوار رشته كوه هاي سورامي، مسختي و آرسياني، رودها ي گرجستان را به دو حوضه درياي سياه و درياي خزر تقسيم مي كنند. به علت بارندگي فراوان، رودهاي حوضه درياي سياه شبكه متراكم تري را تشكيل داده و حج م آب بيشتري را نسبت به گرجستان شرقي، جاري مي سازند. گرجستان غربي با تعداد زيادي از رودهاي كوچك كه از نزولات باران و قسمت ي از مردا بها تغذيه مي شوند، مشخص مي شود. اين رودها مستقيماً وارد درياي سياه مي شوند. در حوضه رود كُر چنين نمونه هايي از رودهايي مردابي وجود ندارد، اما رودها دارا ي جريان هاي فصلي هستند و در تابستان اين رودها خشك مي شوند. تعداد رودخانه هاي اين جمهوري بالغ بر 25 هزار رودخانه است. رود ريوني پرآب ترين رود گرجستان غربي از آب پخشان اصلي كوه هاي قفقاز بزرگ از پاي كوه پاسيسمتا Pasismta آغاز مي شود. ريوني از سرچشمه خود تا كوتائيسي، رودخانه هاي كوهستاني تندآبي و سيلابي است كه از دره اي تنگ و عمي ق مي گذرد. پس از احداث نيروگاه هاي برق آبي "ريوني " و "گوماتي" Gumati ، بر روي آن، جريا ن رود آرام شده است. در جنوب كوتائيسي، رودخانه به فضاي باز و گسترده دشت كولخيس وارد مي شود و تعداد زيادي از شاخابه هاي آن (قويريلا Qvirila، خانيس تسقالي Khanistsqali، تسخنيس تسقالي Tskhenistsqali و تعدادي ديگر) كه از دامنه هاي قفقاز بزرگ و كوچك سرچشمه مي گيرند، به آن مي پيوندند. دومين رودخانه بزرگ و پرآب جمهوري رودخانه "اينگوري " است. پر آبي آن بدين علت است كه اين رودخانه از يخچال بزرگ و وسيعي از بلندترين قسمت قفقاز مركزي سرچشمه مي گيرد. اينگوري با جوش و خروش بسيار مسير خود را در درون دره اي تنگ و عميق طي مي كند. در هنگام خروج به فضاهاي باز و گسترده كولخيس، در دره تنگ جواري، jvari توسط نيروگاه برق آبي اينگوري، مهار ميشود. پس از خروج از اين دره آب آرام و پاكيزه آن وارد دريا مي شود. رودهاي بزرگ ديگر گرجستان عبارتند از تسخنيس تسقالي، كودوري، Kodori بزيب، Bzyb كه از قلل يخي قفقاز بزرگ سرچشمه مي گيرند. ديگر رودخان ههاي ساحلي گرجستان در درياي سياه (خوبي Khobi، تخوري، گاليدزگا و كلاسوري) از نواح ي پيشكوهي سرچشمه مي گيرند. اين رودها با آ ب باران تغذيه مي شوند و رژيمهاي متفاوتي دارند. دوره سيلابي آن ها منطبق بر پرباران ترين زمان است (آغاز بهار و پاييز). رودخانه چوروخ Chorokh، در جنوب با تومي به درياي سياه مي ريزند. سرچشمه هاي اين رود، خارج از قلمرو گرجستان در تركيه است. رودخانه آجاريستوالي Ajaristsvali ، بزرگترين شاخه چوروخ در قلمرو جمهوري گرجستان، از ناحيه آلپي رشته كوه آرسياني سرچشمه مي گيرد. رودخانه هاي سوپسا و ناتانبي از رشته كوه هاي مسختي به درياي سياه مي ريزند. بزرگترين قسمت اين رودها، جويبارهاي شاخص كوهستاني است كه از آب باران تغذيه مي شود و پس از رسيدن به زمين هاي پست كولخيس، به آرامي جريان مي يابند. رودخانه كُر (كور) طولاني ترين رودخانه گرجستان و راه آبي اصلي گرجستان شرقي از رشته كوه هاي بلند آناتولي (در تركيه) در خارج از قلمرو گرجستان سرچشمه مي گيرد. (راهنمای کشورهای مستقل مشترک المنافع و جمهوری‌های بالتیک، 1374، ص 17)