ادبیات زنان چینی

(ادبيات زنان زيبارو[i] و يا ادبيات زنان چيني[ii])

اگرچه در طول تاریخ سرزمین چین زنان شاعر و نویسنده­ی بسیاری یافت می­شود، اما ادبيات خاص زنان چینی، در اوايل قرن هفدهم در كشور چين ظهور كرد و بعدها در اواخر قرن بيستم به كشور آمريكا منتقل و در آن­جا تبديل به نوعی ادبيات استعماري گردید. در دوران اوليه، بسياري از آثار ادبي خلق شده توسط زنان چيني، بيانگر طغيان و اعتراض آنان عليه شرايط نامطلوب زمانه­ی خود بود. اگرچه در آن دوران زنان شجاعت لازم براي تقابل آشكار با سلطه­ی مردان خود را نداشتند، اما پناه بردن به وادي ادبيات، اين امكان را به آن­ها می­داد تا به طور غيرمستقيم و با استفاده از فنون و صناعات ادبي، حرف دل خود را بازگو كنند.

در آن دوران، تمامي آثار ادبي چون داستان‌ها، حكايات و اشعار سروده­ی مردان، به نوعي، زنان و مادران را تحقير مي‌كرد. بسياري از ضرب‌المثل‌هاي مطرح در آن روزگار نیز بیانگر چنين مسأله‌اي است. مانند:«پرورش غاز خيلي پرسودتر از داشتن دختر است»، یا«زني كه استعداد ندارد، پاكدامن هم نيست.»

مشخص است كه در آن زمان، مقام زنان بسيار پايين و پست بود، به گونه‌اي كه گاه زنان نسبت به حيوانات خانگي، از موقعيت پايين‌تري برخوردار بودند. وجود زنان برده، همسران موقت بسيار، دختركشي و بستن پاي دختران از کودکی، كه منجر به زخم شدن و کوچک ماندن پای آن­ها و وارد آمدن آسيب‌هاي جدي مي‌شد، امري طبيعي و مرسوم بود. در اين راستا، سه اصل مهم به زنان تفهيم مي‌شد:«مطيع باش، كار كن و پاكدامن باش.» زنان پس از مرگ همسر مي‌بايست از فرزند پسرشان اطاعت مي‌كردند. تئوريسن اين نوع آموزش‌ها در جامعه­ی سنتي چين، زن تحصيل‌كرده­ای به نام «بان تسو(Bantso) بود كه خود به هيچ عنوان به ايده‌ها و طرح‌هايي كه ارائه مي‌کرد، عمل نمي­نمود. در چنين شرايطي، اگر زني پس از مرگ همسر دست به خودكشي مي‌زد، از او تقدير به عمل مي‌آمد و برايش آرامگاه زيبايي ساخته مي‌شد. این نگاه تحقیر آمیز به زنان در چین حتی در شعرها و سروده­های ادبی نیز پیداست. یکی از شعرای معروف چین به­نام فوشوان(Fu Hsuan)در خصوص شور­بختی زنان در چین، چنین سروده است:

زن بودن چه غم انگیز است!

در زمین چیزی به این کم بهایی نیست.

پسران به دَر تکیه می­زنند،

هم­چون خدایانی از آسمان فرود آمده،

و دل­هاشان چار دریا،

و باد و غبار هزار فرسنگ را به جنگ می­خواند.

چون دختری به جهان آید کسی شاد نمی شود،

خانواده او را ارج نمی­نهد،

چون بزرگ شود در اتاقش پنهان می­ماند،

ترسان از این­که مبادا چشم مردی بر او افتد.

هیچ­کس زاری نمی­کند اگر او خانه­ی خود را ترک گوید.

مانند ابرها که پس از باران ناگهان دور می­شوند،

سر فرود می­آورد و چهره­ی خود را می­آراید

دندان­هایش لب­های سرخش را می­فشارد،

تعظیم­های بسیار می­کند و زانو می زند[iii].

كشور چين برای مدت‌هاي مديدي براي غربي­ها سرزميني اسرارآميز بود، ولذا، ادبيات زنان نويسنده چيني نيز از نظر غربيان مخفي مانده بود. در مقایسه ميان ادبيات زنان و مردان چيني، مشخص مي‌شود كه در گذشته ادبيات زنان چيني بسيار در حاشيه قرار داشته است. با اين حال، اين ادبيات بسيار غني بوده و نشان‌دهنده تمدن و فرهنگ متنوع و جذاب مردم آن سرزمين است.

پاورقی

[i] - Pretty Women Literature.

[ii] - Chinese Women Literature.

[iii] - در چین رسم است که فرومایگان در برابر بزرگان و فرادستان، به نشانه­ی تعظیم سر فرود می­آورند و سه بار زانو بر زمین می زنند. نگاه کنید به، کتاب داریوش آشوری. همان. صفحه 95.