پرش به محتوا

جغرافیای انسانی یمن: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
Jafari (بحث | مشارکت‌ها)
۸۱۹ ویرایش‌ها
Jafari (بحث | مشارکت‌ها)
۸۱۹ ویرایش‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:Pic 1.png|بندانگشتی|ساختار جمعیتی یمن، قابل بازیابی از https://cso-yemen.org/yemen-ethnicity/]]
[[پرونده:Pic 1.png|بندانگشتی|ساختار جمعیتی یمن، قابل بازیابی از https://cso-yemen.org/yemen-ethnicity/]]
یمن کشوری است که با ساختار جمعیتی پویای خود، نقش مهمی در تحولات منطقه‌ای ایفا می‌کند. این کشور نه‌تنها تحت‌تأثیر روندهای داخلی رشد جمعیت، بلکه در تعامل مستقیم با عوامل جغرافیایی و مهاجرتی نیز قرار دارد. موقعیت جغرافیایی خاص یمن، شامل مناطق کوهستانی، سواحل گسترده و بیابان‌های وسیع، بر توزیع و پراکندگی جمعیت آن اثرگذار بوده است<ref>S K R E V I E W, D. (n.d.). CLIMATE CHANGE IN YEMEN | 2023 1 REPORT ON MIGR ATION, ENVIRONMENT, AND CLIMATE CHANGE IN YEMEN, Retrieved from https://mena.iom.int/sites/g/files/tmzbdl686/files/documents/2024-03/yemen-desk-review.pd<nowiki/>f</ref>. از سوی دیگر، مهاجرت داخلی و خارجی در طول سال‌های گذشته نقش تعیین‌کننده‌ای در تغییر بافت جمعیتی این کشور داشته است<ref>Joseph, George, and Quentin Wodon. “Is Internal Migration in Yemen Driven by Climate or Socio-Economic Factors?” ''Review of International Economics'', vol. 21, no. 2, 15 Apr. 2013, pp. 295–310, Retrieved from https://doi.org/10.1111/roie.12037 </ref>.
یمن کشوری است که با ساختار جمعیتی پویای خود، نقش مهمی در تحولات منطقه‌ای ایفا می‌کند. این کشور نه‌تنها تحت‌تأثیر روندهای داخلی رشد جمعیت، بلکه در تعامل مستقیم با عوامل جغرافیایی و مهاجرتی نیز قرار دارد. موقعیت جغرافیایی خاص یمن، شامل مناطق کوهستانی، سواحل گسترده و بیابان‌های وسیع، بر توزیع و پراکندگی جمعیت آن اثرگذار بوده است<ref name=":0">S K R E V I E W, D. (n.d.). CLIMATE CHANGE IN YEMEN | 2023 1 REPORT ON MIGR ATION, ENVIRONMENT, AND CLIMATE CHANGE IN YEMEN, Retrieved from https://mena.iom.int/sites/g/files/tmzbdl686/files/documents/2024-03/yemen-desk-review.pd<nowiki/>f</ref>. از سوی دیگر، مهاجرت داخلی و خارجی در طول سال‌های گذشته نقش تعیین‌کننده‌ای در تغییر بافت جمعیتی این کشور داشته است<ref>Joseph, George, and Quentin Wodon. “Is Internal Migration in Yemen Driven by Climate or Socio-Economic Factors?” ''Review of International Economics'', vol. 21, no. 2, 15 Apr. 2013, pp. 295–310, Retrieved from https://doi.org/10.1111/roie.12037 </ref>.


=== ساختار هرم جمعیتی ===
=== ساختار هرم جمعیتی ===
خط ۱۱۵: خط ۱۱۵:


  [https://www https://www.fscluster.org/sites/default/files/2024-10/JIAF%202.0.%20Module%201_FSAC_2025.pdf]</ref>.
  [https://www https://www.fscluster.org/sites/default/files/2024-10/JIAF%202.0.%20Module%201_FSAC_2025.pdf]</ref>.
* صنعا، پایتخت یمن، با تراکم جمعیتی بیش از ۲۰,۰۰۰ نفر در هر کیلومترمربع، یکی از پرتراکم‌ترین شهرهای منطقه محسوب می‌شود<ref>Sanaa, Yemen Population 2024. (2024). Worldpopulationreview.com, Retrieved from https://worldpopulationreview.com/cities/yemen/sanaa</ref>          
* صنعا، پایتخت یمن، با تراکم جمعیتی بیش از ۲۰,۰۰۰ نفر در هر کیلومترمربع، یکی از پرتراکم‌ترین شهرهای منطقه محسوب می‌شود<ref>Sanaa, Yemen Population 2024. (2024). Worldpopulationreview.com, Retrieved from https://worldpopulationreview.com/cities/yemen/sanaa</ref>
* شهرهای ساحلی مانند عدن و حدیده به دلیل موقعیت بندری، دسترسی به تجارت دریایی و توسعه اقتصادی، جمعیت قابل‌توجهی دارند<ref>Al-Hudaydah, Yemen Metro Area Population 1950-2024. (2024). Macrotrends.net, Retrieved from https://www.macrotrends.net/global-metrics/cities/23238/al-hudaydah/population </ref>.   
 
* ویژگی‌های مناطق شهری شامل دسترسی بهتر به خدمات اداری، آموزشی، بهداشتی و فرصت‌های شغلی گسترده است<ref>Habitat III National Report. (2025). Yemen’s urban and rural development trends. ''United Nations Sustainable Development''. Retrieved from https://habitat3.org/the-new-urban-agenda/preparatory-process/national-participation/yemen/</ref>.
 
==== روستانشینی ====
 
* تقریباً ۶۲.۲٪ از جمعیت در نواحی روستایی ساکن هستند که بیشتر آن‌ها در مناطق حاصلخیز غربی و جنوبی پراکنده‌اند<ref>UN-Habitat. (2025). Urbanization in Yemen: Building inclusive & sustainable cities. ''United Nations Human Settlements Programme (UN-Habitat)''. Retrieved from https://unhabitat.org/yemen</ref>.
* اقتصاد مناطق روستایی عمدتاً بر کشاورزی معیشتی، دامداری و صنایع‌دستی استوار است که باتوجه‌به نبود فرصت‌های صنعتی، سهم مهمی در تأمین معیشت خانوارها ایفا می‌کند.
* دسترسی به زیرساخت‌هایپیشرفته در روستاها محدود است و بسیاری از مناطق با مشکلاتی مانند کمبود مراکز درمانی، مدارس مجهز و شبکه حمل‌ونقل کارآمد مواجه هستند<ref>World Bank. (2025). Urban population (% of total population) - Yemen. ''World Bank Open Data''. Retrieved from https://data.worldbank.org/indicator/SP.URB.TOTL.ZS?locations=YE</ref>.
 
این تفاوت‌ها نشان‌دهنده شکاف اقتصادی و اجتماعی میان مناطق شهری و روستایی یمن است. سرمایه‌گذاری در توسعه مناطق روستایی، بهبود زیرساخت‌ها و افزایش فرصت‌های اقتصادی می‌تواند به کاهش نابرابری‌ها و افزایش کیفیت زندگی در سراسر کشور کمک کند.
 
=== مهاجرت ===
مهاجرت یکی از عناصر مهم در جغرافیای انسانی یمن است که به دلایل مختلفی از جمله بحران‌های سیاسی، اقتصادی، و زیست‌محیطی رخ می‌دهد. مهاجرت در یمن به دو شکل داخلی و خارجی اتفاق می‌افتد که هر یک تأثیرات متفاوتی بر ساختار جمعیتی کشور دارند.
 
==== مهاجرت داخلی ====
 
* به دلیل درگیری‌های نظامی و بحران‌های انسانی، بسیاری از خانواده‌ها از مناطق درگیر جنگ مانندحدیده، تعز و مارب به سمت شهرهای امن‌تر مانند صنعا و اب مهاجرت کرده‌اند<ref>''July -2024 SIEGE OF TAIZ SIEGE OF TAIZ''. (n.d.). Retrieved from https://www.mopic-taiz.com/wp-content/uploads/2024/08/Siege-of-Taiz-A-Humanitarian-Crisis.pdf </ref>.
* این جابه‌جایی‌ها منجر به افزایش ناگهانی تراکم جمعیت در شهرهای میزبان و فشار مضاعف بر زیرساخت‌های خدماتی و اقتصادی شده است.
* بیش از ۴ میلیون نفر از سال ۲۰۱۵ به‌عنوان آواره داخلی شناخته شده‌اند که در شرایط سخت زندگی می‌کنند و نیازمند کمک‌های بشردوستانه هستند<ref>Yemen crisis: Facts, needs & how to help. (n.d.), Retrieved from  https://www.medair.org/countries/yemen </ref>.
 
==== مهاجرت خارجی ====
 
* یمن یکی از کشورهایی است که میزان بالایی از مهاجرت نیروی کار دارد. بیش از ۱.۵ میلیون یمنی در کشورهای عربستان سعودی، [[امارات متحده عربی|امارات]]، و دیگر کشورهای حوزه خلیج‌فارس مشغول به کار هستند.
* پناهندگی: بحران‌های سیاسی و جنگ داخلی باعث شده است که بیش از ۳۰۰ هزار نفر به کشورهای جیبوتی، عمان، سومالی و سایر کشورهای منطقه پناهنده شوند<ref>Youssef, J., Albinyana, R., Tumen, S., Fallah, B., Louis, M., & Makdisi, S. (n.d.). ''REPATRIATION OF REFUGEES FROM ARAB CONFLICTS: Conditions, Costs and Scenarios for Reconstruction FEMISE Euromed Report 2019 Ibrahim Elbadawi''. Retrieved from https://www.femise.org/wp-content/uploads/2019/09/FEMISE_EuroMed4-FINAL-small-upd.pdf</ref>.
* مهاجرت خارجی علاوه بر تغییرات جمعیتی، تأثیر اقتصادی قابل‌توجهی دارد، زیرا کارگران مهاجر بخش مهمی از درآمد خانواده‌های یمنی را از طریق ارسال پول تأمین می‌کنند<ref name=":0" />.
 
مهاجرت داخلی و خارجی علاوه بر جابه‌جایی‌های جمعیتی، تأثیر مستقیمی بر اقتصاد، بافت فرهنگی و ساختار اجتماعی یمن دارد. برنامه‌ریزی در حوزه مدیریت مهاجرت، حمایت از آوارگان داخلی و ایجاد فرصت‌های اقتصادی در داخل کشور می‌تواند به کاهش وابستگی به مهاجرت خارجی و بهبود کیفیت زندگی مهاجران داخلی کمک کند<ref>Yemen - Annual Migration Report ''(2023), Displacement Tracking Matrix''. Iom.int, Retrieved from https://dtm.iom.int/es/node/42166 </ref>.
 
جغرافیای انسانی یمن بازتاب‌دهندة تعامل پیچیدة میان عوامل طبیعی، جمعیتی و اجتماعی است که بر توزیع فضایی، رشد جمعیت و روندهای مهاجرت تأثیر می‌گذارند. ساختار جوان جمعیت، همراه با تغییرات اقتصادی و زیست‌محیطی، فرصت‌ها و چالش‌هایی را برای توسعة پایدار کشور به وجود آورده است. در سال‌های آینده، مدیریت منابع، بهبود زیرساخت‌ها و سیاست‌های جامع در زمینة مهاجرت و شهرنشینی، نقشی کلیدی در تعیین مسیر پیشرفت یمن ایفا خواهد کرد.
 
== نیز نگاه کنید به ==
 
 
 
 
‌
 
 
 
 
‌
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
‌
 
 
 
 




نسخهٔ ‏۱۷ ژوئیهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۲۰:۳۴

ساختار جمعیتی یمن، قابل بازیابی از https://cso-yemen.org/yemen-ethnicity/

یمن کشوری است که با ساختار جمعیتی پویای خود، نقش مهمی در تحولات منطقه‌ای ایفا می‌کند. این کشور نه‌تنها تحت‌تأثیر روندهای داخلی رشد جمعیت، بلکه در تعامل مستقیم با عوامل جغرافیایی و مهاجرتی نیز قرار دارد. موقعیت جغرافیایی خاص یمن، شامل مناطق کوهستانی، سواحل گسترده و بیابان‌های وسیع، بر توزیع و پراکندگی جمعیت آن اثرگذار بوده است[۱]. از سوی دیگر، مهاجرت داخلی و خارجی در طول سال‌های گذشته نقش تعیین‌کننده‌ای در تغییر بافت جمعیتی این کشور داشته است[۲].

ساختار هرم جمعیتی

توزیع سنی

کودکان و نوجوانان (زیر ۱۵ سال)

این گروه سنی حدود ۴۳.۱٪ از جمعیت یمن را تشکیل می‌دهد[۳]. نرخ بالای تولد در دهه‌های گذشته، همراه با بهبود نسبی خدمات بهداشتی، منجر به افزایش جمعیت در این رده سنی شده است. همین امر ضرورت سرمایه‌گذاری در حوزه آموزش و سلامت کودکان را برجسته کرده است[۴].

جمعیت فعال (۱۵ تا ۶۴ سال)

حدود ۵۳.۵٪ از کل جمعیت در این گروه قرار دارند. این بخش نیروی کار اصلی کشور را تشکیل داده و ستون فقرات اقتصاد یمن محسوب می‌شود. تأمین اشتغال، ارتقای مهارت‌های حرفه‌ای، و توسعه اقتصادی برای بهره‌گیری از ظرفیت این گروه ضروری است[۵].

سالمندان (بالای ۶۵ سال)

این گروه تنها ۳.۴٪ از جمعیت را شامل می‌شود. با بهبود شرایط بهداشتی و افزایش امید به زندگی، انتظار می‌رود که سهم این گروه در سال‌های آینده رشد کند که این امر نیازمند برنامه‌ریزی‌های مرتبط با حمایت‌های اجتماعی و خدمات درمانی برای سالمندان است.[vi]

میانگین سنی

میانگین سنی جمعیت یمن ۱۹.۸ سال است که نسبت به میانگین جهانی (حدود ۳۰ سال) پایین‌تر بوده و نشان‌دهنده ساختار جمعیتی جوان کشور است. این ویژگی هم‌زمان فرصتی برای نیروی کار پویا و چالشی در زمینه تأمین خدمات آموزشی، بهداشتی و اشتغال ایجاد می‌کند[۶].

این ساختار جمعیتی بیانگر روندهای اجتماعی و اقتصادی یمن بوده و تأثیر مستقیمی بر سیاست‌های توسعه‌ای کشور دارد.

ویژگی‌های جمعیتی

جمعیت کل

یمن بر اساس برآوردهای سال 2025 جمعیتی حدود 41.7میلیون نفر دارد[۷]. این رقم نشان‌دهنده رشد سریع جمعیت طی دهه‌های اخیر است. بر اساس پیش‌بینی‌های جمعیتی، انتظار می‌رود که تا سال ۲۰۵۰ این عدد به بیش از ۶۰ میلیون نفر برسد که می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر زیرساخت‌های اجتماعی، اقتصادی و خدمات عمومی کشور داشته باشد[۸].  

نسبت جنسیتی در یمن، قابل بازیابی از https://yemenwu.org/en

نسبت جنسیتی

در یمن، نسبت ۱.۰۳ مرد به‌ازای هر زن مشاهده می‌شود که تعادل نسبی جنسیتی را در سطح ملی نشان می‌دهد. باوجود این تعادل عددی، تفاوت‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ممکن است منجر به نابرابری‌هایی در مشارکت زنان در بازار کار، آموزش و تصمیم‌گیری‌های سیاسی شود[۹].

تنوع قومی و زبانی

یمن از نظر ترکیب قومی عمدتاً جامعه‌ای عرب‌زبان محسوب می‌شود:

  • اکثریت جمعیت (حدود ۹۸٪) از قومیت عرب هستند[۱۰]؛
  • اقلیت‌های مهاجر: در کنار جمعیت عرب یمنی، گروه‌هایی از مهاجران سومالیایی، اتیوپیایی و جنوب آسیایی نیز حضور دارند که به دلایل اقتصادی، تاریخی و جغرافیایی وارد یمن شده‌اند[۱۱].

زبان رسمی کشور عربی است، اما تنوع زبانی در مناطق مختلف به چشم می‌خورد:

  • گویش‌های محلی: شامل صنعانی، تعزی و حدیدی که هر یک دارای ویژگی‌های آوایی و واژگانی خاص خود هستند[۱۲]؛
  • زبان‌های اقلیتی: برخی زبان‌های کم‌گویش نظیر مَهری و سُقُطری در مناطق شرقی و جزیره سقطری رایج‌اند. این زبان‌ها از نظر زبانی ارتباط نزدیکی با برخی از زبان‌های جنوب شبه‌جزیره عربستان دارند و بخش مهمی از میراث‌فرهنگی یمن را تشکیل می‌دهند[۱۳].

این ویژگی‌های جمعیتی نه‌تنها بازتاب‌دهنده ساختار اجتماعی یمن هستند، بلکه تأثیر مستقیم بر سیاست‌های آموزشی، فرهنگی و اقتصادی کشور دارند. شناخت دقیق این شاخص‌ها می‌تواند به تدوین راهبردهای توسعه انسانی، ارتقای زیرساخت‌های آموزشی و بهبود برنامه‌های اجتماعی کمک کند.

رشد جمعیت

نرخ باروری

نرخ باروری در یمن، قابل بازیابی از https://internationalmedicalcorps.org/story/breastfeeding-is-a-matter-of-life-or-death-in-rural-yemen+/

در سال ۲۰۰۰، میانگین تعداد فرزندان به‌ازای هر زن در یمن 6.32 بود که یکی از بالاترین نرخ‌های باروری در منطقه محسوب می‌شد. این میزان بالا ناشی از عوامل متعددی مانند ساختار سنتی خانواده، نقش مهم فرزندان در اقتصاد خانوادگی و محدودیت‌های برنامه‌ریزی جمعیتی بود[۱۴].

تا سال ۲۰۲5، این نرخ به ۳.9 فرزند کاهش یافت که نشان‌دهنده تغییرات تدریجی در الگوی باروری است[۱۵]. عواملی مانند افزایش سطح سواد و آگاهی عمومی، بهبود خدمات بهداشتی، تغییر نقش‌های اجتماعی زنان، و رشد هزینه‌های زندگی در کاهش نرخ باروری مؤثر بوده‌اند. باوجود این کاهش، میزان باروری در یمن همچنان بالاتر از میانگین جهانی است. این روند می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر ساختار جمعیتی کشور داشته باشد و نیازمند سیاست‌های تنظیم خانواده، حمایت از سلامت مادران و کودکان، و تقویت خدمات بهداشتی است[۱۶].

پیش‌بینی رشد جمعیت

در پنجاه سال آینده، جمعیت یمن تغییرات قابل توجهی را تجربه خواهد کرد. بر اساس پیش‌بینی‌های جمعیتی، تا سال 2075، جمعیت این کشور ممکن است به 96 میلیون نفر برسد[۱۷]، البته این رقم تحت تأثیر عواملی مانند کاهش نرخ باروری، مهاجرت، و شرایط اقتصادی و زیست‌محیطی قرار دارد.

با کاهش تدریجی نرخ باروری و افزایش امید به زندگی، ترکیب جمعیتی یمن دستخوش تغییر خواهد شد. انتظار می‌رود که جمعیت سالمندان افزایش یابد، در حالی که نسبت جوانان کاهش پیدا کند، که این امر نیازمند برنامه‌ریزی دقیق برای تأمین منابع، اشتغال، و خدمات اجتماعی خواهد بود[۱۸].

همچنین، روند شهرنشینی در یمن ادامه خواهد داشت، و بسیاری از مناطق روستایی ممکن است با کاهش جمعیت مواجه شوند، در حالی که شهرهای بزرگ رشد بیشتری را تجربه خواهند کرد. این تغییرات می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر زیرساخت‌های شهری، منابع طبیعی، و سیاست‌های اقتصادی داشته باشد. در مجموع، آینده جمعیتی یمن به شدت وابسته به تحولات سیاسی، اقتصادی، و زیست‌محیطی خواهد بود، و برنامه‌ریزی بلندمدت برای مدیریت این تغییرات ضروری است.برای مدیریت چالش‌های ناشی از رشد سریع جمعیت، تدوین سیاست‌های جامع در زمینه تنظیم خانواده، بهبود کیفیت خدمات آموزشی و بهداشتی، و توسعه زیرساخت‌های شهری و روستایی ضروری است.

پراکندگی جمعیت

پراکندگی جمعیت در یمن تحت‌تأثیر مجموعه‌ای از عوامل طبیعی، زیرساخت‌های محلی و تحولات انسانی قرار دارد. این عوامل در کنار یکدیگر، الگوهای سکونتی و تراکم جمعیتی را در مناطق مختلف کشور تعیین می‌کنند.

عوامل طبیعی

دسترسی به منابع آب و کشاورزی

بیش از ۹۰٪ جمعیت در مناطقی زندگی می‌کنند که دسترسی به منابع آبی و زمین‌های حاصلخیز دارند. مناطقی مانند جلگه‌های غربی یمن و نواحی کوهستانی جنوب غربی به دلیل شرایط مساعد برای کشاورزی، از تراکم جمعیتی بالاتری برخوردارند[۱۹].

مناطق بیابانی

نواحی شرقی و مرکزی، به‌ویژه الربع الخالی، به دلیل کمبود منابع آبی و شرایط سخت محیطی، تقریباً خالی از سکنه هستند. در این مناطق، پراکندگی جمعیت به‌شدت محدود شده و بیشتر کوچ‌نشینان و جوامع عشایری در آن‌ها زندگی می‌کنند[۲۰].

تأثیر رویدادهای انسانی

درگیری‌های نظامی و حملات هوایی

جنگ‌های داخلی و بمباران‌های مناطق مختلف، به‌ویژه در حدیده و سایر مناطق ساحلی، باعث جابه‌جایی‌های گسترده جمعیت و تغییر در الگوی سکونتی شده‌اند[۲۱].

مهاجرت  اجباری

جنگ و ناامنی موجب مهاجرت داخلی میلیون‌ها نفر به شهرهای مرکزی مانند صنعا که نسبتاً امن‌تر هستند، شده است. این جابه‌جایی‌های جمعیتی فشار بیشتری بر زیرساخت‌های خدماتی و مسکن در مناطق شهری وارد می‌کند[۲۲]. این الگوها نشان‌دهنده تعامل پیچیده میان محیط طبیعی و عوامل انسانی در تعیین توزیع جمعیت یمن است. مناطق حاصلخیز و دارای منابع آب همچنان پرجمعیت باقی می‌مانند، درحالی‌که نواحی خشک و بیابانی از تراکم پایینی برخوردارند. علاوه‌برآن، تحولات سیاسی و نظامی نقش مهمی در تغییر ساختار سکونتی کشور ایفا کرده‌اند.

تنوع جغرافیایی و نقش آن در پراکنش جمعیت

تنوع جغرافیایی یمن، شامل کوهستان‌ها، دشت‌های حاصلخیز، مناطق ساحلی و بیابان‌های گسترده، تأثیر تعیین‌کننده‌ای بر پخش جمعیت دارد. هر یک از این مناطق ویژگی‌های خاصی دارند که باعث می‌شود جمعیت به شکل متفاوتی در سراسر کشور پراکنده شود.

مناطق کوهستانی و حاصلخیز
  • مناطقی مانند کوه‌های غربی و جنوب غربی، به دلیل بارش‌های نسبی مناسب و خاک حاصلخیز، از جمعیت بالاتری برخوردارند.
  • استان‌های آب، تعز و ذمار به‌عنوان مراکز کشاورزی، محل سکونت درصد زیادی از مردم یمن هستند[۲۳].
مناطق ساحلی
  • سواحل غربی و جنوبی یمن، به علت دسترسی به دریای سرخ و دریای عرب، شاهد تمرکز جمعیتی هستند. این مناطق به دلیل فعالیت‌های تجاری دریایی و شیلات، به توسعه اقتصادی کمک کرده‌اند.
  • شهرهای ساحلی مانند عدن و حدیده به دلیل موقعیت استراتژیک خود، دارای جمعیت قابل‌توجهی هستند[۲۴].
مناطق بیابانی و کم آب در یمن، قابل بازیابی از https://www.abouther.com/node/10971/lifestyle/travel-food/rub-al-khali-empty-quarter-arabian-peninsula
مناطق بیابانی و کم‌آب
  • مناطق شرقی و مرکزی، به‌ویژه الربع الخالی، دارای جمعیت بسیار اندکی هستند. این نواحی به دلیل خشکی شدید، کمبود منابع آبی، و نبود زیرساخت‌های مناسب، کمتر مورد توجه برای سکونت قرار گرفته‌اند.
  • زندگی در این مناطق اغلب محدود به جوامع عشایری کوچ‌نشین است که عمدتاً به دامداری وابسته هستند[۲۵].

تأثیر جغرافیا بر فعالیت‌های اقتصادی

  • مناطق حاصلخیز غربی، به‌عنوان قطب کشاورزی یمن شناخته می‌شوند و بخش عمده‌ای از تولیدات زراعی کشور را تأمین می‌کنند.
  • مناطق ساحلی، به‌ویژه عدن و حدیده، به دلیل موقعیت تجاری و بندری، در جذب جمعیت نقش مهمی ایفا کرده‌اند[۲۶].
  • مناطق بیابانی عمدتاً دارای ذخایر معدنی هستند، اما به دلیل نبود آب و زیرساخت‌های لازم، جمعیت پایینی دارند.

تنوع جغرافیایی باعث شده است که الگوهای سکونت در یمن به‌شدت وابسته به ویژگی‌های طبیعی هر منطقه باشد. مناطقی که دسترسی به منابع آب، زمین‌های حاصلخیز و زیرساخت‌های حیاتی دارند، تراکم جمعیتی بیشتری را تجربه می‌کنند، درحالی‌که نواحی خشک و بیابانی به طور طبیعی کم‌جمعیت باقی می‌مانند. این تفاوت‌ها در پراکندگی جمعیت، مستلزم برنامه‌ریزی ویژه برای مدیریت منابع و تأمین زیرساخت‌های پایدار در مناطق مختلف کشور است[۲۷].

شهرنشینی و روستانشینی

توزیع جمعیت یمن میان مناطق شهری و روستایی تفاوت‌های قابل‌توجهی در سطح دسترسی به امکانات، نوع فعالیت‌های اقتصادی و میزان توسعه زیرساختی ایجاد کرده است.

شهرنشینی در یمن، قابل بازیابی از https://i.redd.it/phuua6pdbpz31.jpg

شهرنشینی

  • حدود ۳۷.۸٪ از جمعیت در شهرهای اصلی زندگی می‌کنند که مهم‌ترین آن‌ها صنعا، عدن و حدیده هستند[۲۸].
  • صنعا، پایتخت یمن، با تراکم جمعیتی بیش از ۲۰,۰۰۰ نفر در هر کیلومترمربع، یکی از پرتراکم‌ترین شهرهای منطقه محسوب می‌شود[۲۹]
  • شهرهای ساحلی مانند عدن و حدیده به دلیل موقعیت بندری، دسترسی به تجارت دریایی و توسعه اقتصادی، جمعیت قابل‌توجهی دارند[۳۰].
  • ویژگی‌های مناطق شهری شامل دسترسی بهتر به خدمات اداری، آموزشی، بهداشتی و فرصت‌های شغلی گسترده است[۳۱].

روستانشینی

  • تقریباً ۶۲.۲٪ از جمعیت در نواحی روستایی ساکن هستند که بیشتر آن‌ها در مناطق حاصلخیز غربی و جنوبی پراکنده‌اند[۳۲].
  • اقتصاد مناطق روستایی عمدتاً بر کشاورزی معیشتی، دامداری و صنایع‌دستی استوار است که باتوجه‌به نبود فرصت‌های صنعتی، سهم مهمی در تأمین معیشت خانوارها ایفا می‌کند.
  • دسترسی به زیرساخت‌هایپیشرفته در روستاها محدود است و بسیاری از مناطق با مشکلاتی مانند کمبود مراکز درمانی، مدارس مجهز و شبکه حمل‌ونقل کارآمد مواجه هستند[۳۳].

این تفاوت‌ها نشان‌دهنده شکاف اقتصادی و اجتماعی میان مناطق شهری و روستایی یمن است. سرمایه‌گذاری در توسعه مناطق روستایی، بهبود زیرساخت‌ها و افزایش فرصت‌های اقتصادی می‌تواند به کاهش نابرابری‌ها و افزایش کیفیت زندگی در سراسر کشور کمک کند.

مهاجرت

مهاجرت یکی از عناصر مهم در جغرافیای انسانی یمن است که به دلایل مختلفی از جمله بحران‌های سیاسی، اقتصادی، و زیست‌محیطی رخ می‌دهد. مهاجرت در یمن به دو شکل داخلی و خارجی اتفاق می‌افتد که هر یک تأثیرات متفاوتی بر ساختار جمعیتی کشور دارند.

مهاجرت داخلی

  • به دلیل درگیری‌های نظامی و بحران‌های انسانی، بسیاری از خانواده‌ها از مناطق درگیر جنگ مانندحدیده، تعز و مارب به سمت شهرهای امن‌تر مانند صنعا و اب مهاجرت کرده‌اند[۳۴].
  • این جابه‌جایی‌ها منجر به افزایش ناگهانی تراکم جمعیت در شهرهای میزبان و فشار مضاعف بر زیرساخت‌های خدماتی و اقتصادی شده است.
  • بیش از ۴ میلیون نفر از سال ۲۰۱۵ به‌عنوان آواره داخلی شناخته شده‌اند که در شرایط سخت زندگی می‌کنند و نیازمند کمک‌های بشردوستانه هستند[۳۵].

مهاجرت خارجی

  • یمن یکی از کشورهایی است که میزان بالایی از مهاجرت نیروی کار دارد. بیش از ۱.۵ میلیون یمنی در کشورهای عربستان سعودی، امارات، و دیگر کشورهای حوزه خلیج‌فارس مشغول به کار هستند.
  • پناهندگی: بحران‌های سیاسی و جنگ داخلی باعث شده است که بیش از ۳۰۰ هزار نفر به کشورهای جیبوتی، عمان، سومالی و سایر کشورهای منطقه پناهنده شوند[۳۶].
  • مهاجرت خارجی علاوه بر تغییرات جمعیتی، تأثیر اقتصادی قابل‌توجهی دارد، زیرا کارگران مهاجر بخش مهمی از درآمد خانواده‌های یمنی را از طریق ارسال پول تأمین می‌کنند[۱].

مهاجرت داخلی و خارجی علاوه بر جابه‌جایی‌های جمعیتی، تأثیر مستقیمی بر اقتصاد، بافت فرهنگی و ساختار اجتماعی یمن دارد. برنامه‌ریزی در حوزه مدیریت مهاجرت، حمایت از آوارگان داخلی و ایجاد فرصت‌های اقتصادی در داخل کشور می‌تواند به کاهش وابستگی به مهاجرت خارجی و بهبود کیفیت زندگی مهاجران داخلی کمک کند[۳۷].

جغرافیای انسانی یمن بازتاب‌دهندة تعامل پیچیدة میان عوامل طبیعی، جمعیتی و اجتماعی است که بر توزیع فضایی، رشد جمعیت و روندهای مهاجرت تأثیر می‌گذارند. ساختار جوان جمعیت، همراه با تغییرات اقتصادی و زیست‌محیطی، فرصت‌ها و چالش‌هایی را برای توسعة پایدار کشور به وجود آورده است. در سال‌های آینده، مدیریت منابع، بهبود زیرساخت‌ها و سیاست‌های جامع در زمینة مهاجرت و شهرنشینی، نقشی کلیدی در تعیین مسیر پیشرفت یمن ایفا خواهد کرد.

نیز نگاه کنید به

‌



‌






‌


 





‌


‌

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ S K R E V I E W, D. (n.d.). CLIMATE CHANGE IN YEMEN | 2023 1 REPORT ON MIGR ATION, ENVIRONMENT, AND CLIMATE CHANGE IN YEMEN, Retrieved from https://mena.iom.int/sites/g/files/tmzbdl686/files/documents/2024-03/yemen-desk-review.pdf
  2. ↑ Joseph, George, and Quentin Wodon. “Is Internal Migration in Yemen Driven by Climate or Socio-Economic Factors?” Review of International Economics, vol. 21, no. 2, 15 Apr. 2013, pp. 295–310, Retrieved from https://doi.org/10.1111/roie.12037
  3. ↑ Young people. (2023, May 29). UNFPA Yemen, Retrieved from https://yemen.unfpa.org/en/topics/young-people-12
  4. ↑ برگرفته از https://faolex.fao.org/docs/pdf/yem181092E.pdf . (n.d.)
  5. ↑ Yemen - Population Ages 15-64 (% Of Total) - 2025 Data 2026 Forecast 1960-2023 Historical. (2025). Tradingeconomics.com, Retrieved from https://tradingeconomics.com/yemen/population-ages-15-64-percent-of-total-wb-data.html
  6. ↑ INTER-AGENCY HUMANITARIAN EVALUATION OF THE YEMEN CRISIS II Management, funding and implementation of the evaluation Acknowledgements. (n.d.), Retrieved from https://www.unhcr.org/sites/default/files/legacy-pdf/63f894874.pdf
  7. ↑ Worldometer. (2025). Yemen Population (2019) - Worldometers. Worldometers.info, Retrieved from https://www.worldometers.info/world-population/yemen-population/
  8. ↑ Âge médian de la population Yémen 1950-2050| Statista. (2025). Statista, Retrieved from  https://fr.statista.com/statistiques/785503/age-median-de-la-population-yemen/
  9. ↑ Digital 2025: Yemen — DataReportal – Global Digital Insights. (2025, March 3). DataReportal – Global Digital Insights. DataReportal – Global Digital Insights, Retrieved from https://datareportal.com/reports/digital-2025-yemen
  10. ↑ Yemen: Population Estimates - 2025 Population estimates Methodology - Arabic_HP.pdf - Humanitarian Data Exchange. (2025). Humdata.org, Retrieved from https://data.humdata.org/dataset/yemen-population-estimates/resource/48ebf0ad-b3cf-4009-aa9d-7b0feac3844f
  11. ↑ REGIONAL MIGRANT RESPONSE PLAN (MRP) for the Horn of Africa to Yemen and Southern Africa. (n.d.). Retrieved from https://eastandhornofafrica.iom.int/sites/g/files/tmzbdl701/files/documents/2025-02/iom_nairobi_mrpplan2025_english_interactive.pdf
  12. ↑ المؤلف غير معروف. (2015). اللهجات اليمنية. Blogspot. تم الاسترجاع من https://lahajat.blogspot.com/2015/01/blog-post_453.html
  13. ↑ عام / لغات عربيه مهدده بالإنقراض : المهريه والسقطريه والشحريه والحرسوسيه والبطحريه والهبيوتيه. (2023). Spa.gov.sa; SaudiPressAgency. https://www.spa.gov.sa/845471 ‌
  14. ↑ Fertility rate, total (births per woman) - Yemen, Rep. | Data. (n.d.). Data.worldbank.org, Retrieved from https://data.worldbank.org/indicator/SP.DYN.TFRT.IN?locations=YE
  15. ↑ Yemen Fertility Rate 1950-2024. (2024). Macrotrends.net, Retrieved from https://www.macrotrends.net/global-metrics/countries/YEM/yemen/fertility-rate
  16. ↑ Ihsan Mahasneh, & Ebrahim, F. (2024). The epidemiological declining in the human fertility rate in the arab world for 10 years period 2011–2021. Middle East Fertility Society Journal, 29(1), Retrieved from  https://doi.org/10.1186/s43043-024-00205-6
  17. ↑ Population Pyramids of the World from 1950 to 2100. (2015). PopulationPyramid.net, Retrieved from https://www.populationpyramid.net/yemen/2075/
  18. ↑ Bundesamt, S. (n.d.), Retrieved from https://www.destatis.de/EN/Themes/Countries-Regions/International-Statistics/Country-Profiles/yemen.pdf?__blob=publicationFile
  19. ↑ المركز الوطنی للإحصاء. (2024). التوزيع السكانی فی اليمن وتأثير العوامل البيئيه. المركز الوطنی للإحصاء اليمنی. تم الاسترجاع من https://data.humdata.org/dataset/yemen-population-estimates
  20. ↑ Rub al-Khali | Map & Facts. (n.d.). Encyclopedia Britannica, Retrieved from https://www.britannica.com/place/Rub-al-Khali
  21. ↑ Juneau, T. (2025, March 26). External intervention and damages to human security in Yemen. Brookings, Retrieved from  https://www.brookings.edu/articles/external-intervention-and-damages-to-human-security-in-yemen/
  22. ↑ منظمه الأمم المتحده. (2025). الهجره الداخليه والنزوح فی اليمن: تحليل ديموغرافی. الأمم المتحده: قسم السكان. تم الاسترجاع من https://cso-yemen.org/yemen-demographics/
  23. ↑ Yemen Demographics Dynamics: A Population Breakdown. (2024, November 14). Dog Academic, Retrieved from https://cso-yemen.org/yemen-demographics/
  24. ↑ National Report (NIP Coastal Areas of Yemen). (2024). Coastal Population and Economic Activities in Yemen. Retrieved from https://persga.org/app/uploads/sites/7/2024/03/1710328249_814_156215_18_pops_yemen_report.pdf
  25. ↑ ‌World Population Review. (2025). Yemen Population and Geographic Distribution. Retrieved from https://worldpopulationreview.com/countries/yemen
  26. ↑ التكلفه الاقتصاديه لحرب اليمن وأثرها على أطراف الصراع/ مركز الجزيره للدراسات. (2025). مركز الجزيره للدراسات. http://studies.aljazeera.net/ar/reports/2018/08/180828103009408.html
  27. ↑ Economic Activities in Yemen. (2024). Primary, Secondary, and Tertiary Sectors in Yemen. Retrieved from https://www.economicactivity.org/economic-activities-in-yemen-primary-secondary-tertiary-and-quaternary/
  28. ↑ FSAC. (2025). JIAF 2.0: Module 1 - FSAC. Food Security Cluster. Retrieved from https://www.fscluster.org/sites/default/files/2024-10/JIAF%202.0.%20Module%201_FSAC_2025.pdf
  29. ↑ Sanaa, Yemen Population 2024. (2024). Worldpopulationreview.com, Retrieved from https://worldpopulationreview.com/cities/yemen/sanaa
  30. ↑ Al-Hudaydah, Yemen Metro Area Population 1950-2024. (2024). Macrotrends.net, Retrieved from https://www.macrotrends.net/global-metrics/cities/23238/al-hudaydah/population
  31. ↑ Habitat III National Report. (2025). Yemen’s urban and rural development trends. United Nations Sustainable Development. Retrieved from https://habitat3.org/the-new-urban-agenda/preparatory-process/national-participation/yemen/
  32. ↑ UN-Habitat. (2025). Urbanization in Yemen: Building inclusive & sustainable cities. United Nations Human Settlements Programme (UN-Habitat). Retrieved from https://unhabitat.org/yemen
  33. ↑ World Bank. (2025). Urban population (% of total population) - Yemen. World Bank Open Data. Retrieved from https://data.worldbank.org/indicator/SP.URB.TOTL.ZS?locations=YE
  34. ↑ July -2024 SIEGE OF TAIZ SIEGE OF TAIZ. (n.d.). Retrieved from https://www.mopic-taiz.com/wp-content/uploads/2024/08/Siege-of-Taiz-A-Humanitarian-Crisis.pdf
  35. ↑ Yemen crisis: Facts, needs & how to help. (n.d.), Retrieved from  https://www.medair.org/countries/yemen
  36. ↑ Youssef, J., Albinyana, R., Tumen, S., Fallah, B., Louis, M., & Makdisi, S. (n.d.). REPATRIATION OF REFUGEES FROM ARAB CONFLICTS: Conditions, Costs and Scenarios for Reconstruction FEMISE Euromed Report 2019 Ibrahim Elbadawi. Retrieved from https://www.femise.org/wp-content/uploads/2019/09/FEMISE_EuroMed4-FINAL-small-upd.pdf
  37. ↑ Yemen - Annual Migration Report (2023), Displacement Tracking Matrix. Iom.int, Retrieved from https://dtm.iom.int/es/node/42166
برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=جغرافیای_انسانی_یمن&oldid=73804»