باورهای خرافی ژاپنی ها

ژاپنی‌ها نیز مانند سایر اقوام و ملل اعتقادات و رسم‌هایی دارند که با معیارهای امروزی ممکن است خرافات تلقی شوند. برخی از این باورهای عامیانه با عقاید سایر اقوام جهان شباهت دارند و برخی دیگر خاص مردم ژاپن هستند. البته باید توجه داشت که بسیاری از این عقاید خرافی در جامعه امروز ژاپن رنگ باخته‌اند و اعتقاد جدی به آن‌ها در بین مردم وجود ندارد، اما بسیاری از ژاپنی‌ها، به‌ویژه ژاپنی‌های نسل قدیم هنوز این باورهای عامیانه را به خاطر دارند. در ادامه به ده مورد این عقاید به‌عنوان نمونه اشاره می‌کنیم.

• سوت زدن در شب: ژاپنی‌ها اعتقاد دارند سوت زدن در شب باعث جمع شدن مارها و همچنین برخی موجودات ماوراءالطبیعی در نزدیکی منبع صدا می‌شود و به همین دلیل از این کار بیم دارند و کودکان و بزرگسالان را از سوت زدن بعد از غروب آفتاب بر حذر می‌دارند. در ژاپن قدیم دزدان و راهزنان هنگام شب با سوت زدن با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کردند.

• پنهان کردن شست هنگام دیدن مُرده: یکی از رسوم خرافی پنهان کردن انگشست شست دست در داخل مشت یا در جیب لباس به هنگام دیدن مراسم تشیع جنازه یا خودروی حمل جنازه است. به انگشست شست در زبان ژاپنی اویا یوبی (親指/Oya yubi) به معنای «انگشت پدر/مادر» گفته می‌شود. اعتقاد بر این است که با دیدن مُرده، انسان باید برای محافظت از والدین خود در برابر مرگ، انگشت شست خود را پنهان کند.

• کوتاه نکردن ناخن در شب: ناخن گرفتن بعد از غروب آقتاب نزد ژاپنی‌ها کاری بدیمن شمرده می‌شده است. قدما اعتقاد داشتند که گرفتن ناخن در شب عمر انسان را کوتاه می‌کند و باعث می‌شود نتواند در مراسم خاکسپاری والدین خود حاضر باشد. زیرا خود زودتر از والدینش از دنیا خواهد رفت. گرفتن ناخن در شب نزد بسیاری از اقوام دنیا از جمله در بسیاری از نقاط ایران نیز ناپسند شمرده می‌شود. می‌توان حدس زد که گرفتن ناخن که با ابزاریهایی مانند چاقو یا قیچی انجام می‌شد، در تاریکی شب به کاری خطرناک تبدیل می‌شده است و شاید این اعتقادات از اینجا سرچشمه می‌گیرند.

• هرکس بلافاصله بعد از غذا خوردن بخوابد گاو می‌شود: این جمله اغلب از زمان قدیم خطاب به کودکان گفته می‌شد تا آن‌ها را از خوابیدن بلافاصله بعد از غذا برحذر دارند. این اعتقاد می‌تواند دو دلیل داشته باشد: نخست آن که خوابیدن بعد از غذا موجب هضم نشدن غذا و ناراحتی‌های گوارشی می‌شود و دوم آن که والدین با این ترفند می‌خواستند از تنبلی کودکان جلوگیری کنند و آن‌ها را وادار به کمک در جمع کردن و شستن ظرف‌های غذا کنند.

• عنکبوت را صبح‌ها نکش، اما شب‌ها بکش: بر اساس عقیده‌ای خرافی کشتن عنکبوت‌ها در هنگام صبح عملی ناپسند تلقی می‌شد، اما توصیه می‌شد اگر شب در خانه عنکبوتی مشاهده شد، بهتر است کشته شود. عنکبوتی که به خانه انسان می‌آید نماد کسی است که سرزده به ملاقات او آمده است. به همین دلیل عنکبوت صبح نماد مهمان و عنکبوت شب نماد دزد است. اولی را باید عزیز داشت و دومی را از بین برد.

• قارقار کلاغ: صدای کلاغ در فرهنگ عامه ژاپن شوم و بدیمن محسوب می‌شود و شنیدن مداوم آن می‌تواند نشانه مرگ کسی یا بیماری و یا حتی بلای بزرگی مانند زلزله باشد. در اساطیر ژاپنی کلاغی به نام «یاتاگاراسو» (八咫烏/Yatagarasu) وجود دارد که ذکر آن در کتاب‌های تاریخی و اساطیری «کوجیکی» و «نیهون‌شوکی» (『日本書紀』/Nihonshoki) به میان آمده است. این کلاغ پیام‌آوری از جانب خدایان است و تصمیمات خدایان راجع به انسان‌ها را به آن‌ها ابلاغ می‌کند.

• نخوابیدن رو به سمت شمال: به این اعتقاد خرافی در بخش آیین‌های تدفین و سوگواری اشاره کردیم و گفتیم که چون در مراسم وداع با درگذشتگان سر جنازه را رو به شمال می‌گذارند، ژاپنی‌ها دقت می‌کنند که هنگام خوابیدن سرشان رو به شمال نباشد. زیرا این کار مرگ و مراسم سوگواری را برای آن‌ها تداعی می‌کند.

• پنهان کردن ناف هنگام رعد و برق: ژاپنی‌ها از زمان قدیم به کودکان خود می‌گفتند که به هنگام وقوع رعد و برق در آسمان باید ناف خود را در زیر لباس یا با دست‌های خود پنهان کنند. اعتقاد بر این بود که ایزد رعد به ناف کودکان علاقه بسیاری دارد و ممکن است ناف کودکان را از جا بکند و با خود ببرد.

• خرافات مرتبط با شانه: ژاپنی‌ها هنگام شانه کردن مو در استفاده از شانه‌های چوبی خود بسیار دقت و احتیاط می‌کردند و شکستن و افتادن دندانه‌های شانه را بدیمن می‌دانستند و آن را نشانه جدایی از عزیزان محسوب می‌کردند. از سوی دیگر، در زبان ژاپنی به «شانه» کوشی (櫛/Kushi) گفته می‌شود که تلفظ آن یادآور دو واژه کو (苦/Ku) (به معنی رنج) و شی (死/Shi) (به معنی مرگ) است. از این رو، ژاپنی‌ها به یکدیگر شانه هدیه نمی‌دهند و آن را بدیمن می‌دانند.

• خشک نکردن لباس در شب: ژاپنی‌ها قدیم اعتقاد داشتند شستن و خشک کردن لباس هنگام شب در فضای آزاد عملی بدیمن و خطرناک است. زیرا ارواح تمایل دارند به درون لباس‌های خود بازگردند و از آنجا که در زمان قدیم پوشیدن لباس‌های دست دوم بسیار رایج بود و کیمونوها از نسلی به نسل بعد می‌رسید، ممکن بود روح صاحب قبلی لباس به درون لباس حلول کند.