جغرافیای طبیعی اردن: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
نام رسمی این کشور اُردُن هاشمی است و نام فرامرزی آن اردن است.واژه اردن به معنای پالاینده و همچنین نام گونه‌ای ابریشم است. با وجود این ابهام معنی، از دیرباز واژه اردن رایج بوده و گاه نیز به صورت کنعان بکار رفته ‌است. روزگاری آن را مملکت موآب، مملکت ادوم و مملکت جلعاد نیز می ناميدند. در دوران جنگ های صلیبی آن را به نام ولایت‌های مونترال، کرک و مملکت لاتینی اورشلیم نیز ناميده اند.
[[پرونده:Ordon 9.jpg|بندانگشتی|عقاب در اردن]]
نام رسمی این کشور اُردُن هاشمی است و نام فرامرزی آن اردن است.واژه اردن به معنای پالاینده و همچنین نام گونه‌ای ابریشم است. با وجود این ابهام معنی، از دیرباز واژه اردن رایج بوده و گاه نیز به صورت کنعان بکار رفته ‌است. روزگاری آن را مملکت موآب، مملکت ادوم و مملکت جلعاد نیز می نامیدند. در دوران جنگ های صلیبی آن را به نام ولایت‌های مونترال، کرک و مملکت لاتینی اورشلیم نیز نامیده اند.


'''موقعیت؛ حدود و وسعت:'''
'''موقعیت؛ حدود و وسعت:'''


اردن کشوری است در خاورمیانه که از شمال با سوریه، از شمال شرقی با عراق، از شرق و جنوب با عربستان سعودی و از غرب با اسرائیل و کرانه باختری رود اردن همسایه ‌است، که مجموع خطوط مرزی اردن با این کشورها به ۱۶۱۹ کیلومتر می‌رسد و مساحت اين كشور 92300 كيلومتر است. حدود 88884 کیلومتر مربع آن را مناطق خشک و باقیمانده را مناطق آبی تشکیل می دهند. (1)
اردن کشوری است در خاورمیانه که از شمال با سوریه، از شمال شرقی با عراق، از شرق و جنوب با عربستان سعودی و از غرب با اسرائیل و کرانه باختری رود اردن همسایه ‌است، که مجموع خطوط مرزی اردن با این کشورها به ۱۶۱۹ کیلومتر می‌رسد و مساحت این کشور 92300 کیلومتر است. حدود 88884 کیلومتر مربع آن را مناطق خشک و باقیمانده را مناطق آبی تشکیل می دهند. (1)


کشور اردن بین دو خط شرقی به طول 59 درجه تا 31 درجه واقع شده است و بین دو دایره شمالی به عرض 34.52 درجه تا 39.15 درجه قرار دارد.  
کشور اردن بین دو خط شرقی به طول 59 درجه تا 31 درجه واقع شده است و بین دو دایره شمالی به عرض 34.52 درجه تا 39.15 درجه قرار دارد.  
[[پرونده:Ordon 1.jpg|بندانگشتی|نمودار مساحت بر حسب مناطق استان ]]
اردن بین کشورهای مشرق عربی و جزیرة العرب واقع شده است. مرزهایش از شمال سوریه در حدود 375 کیلومتر و از شرق و جنوب عربستان در حدود 746 کیلومتر است و با عراق در قسمت شرق آن در حدود 181 کیلومتر مرز دارد و مرزهای آن از سوی غرب با کرانه غربی و سرزمین های فلسطینی در حدود 97 کیلومتر و با اسرائیل در حدود 238 کیلومتر است. طولانی ترین نوار مرزی با این کشور، متعلق به عربستان می باشد و از میان دولت های عرب طولانی ترین مرز را با اسرائیل دارد. طول قسمت ساحلی آن به 26 کیلومتر می رسد و آب های منطقه ای اش تا مساحت سه مایل دریایی امتداد یافته است. به رغم کوچکی اردن، وجود کوه ها و تپه های مختلف نشان دهنده تنوع آب و هوایی در این کشور است.


اردن بين كشورهاي مشرق عربي و جزيرة العرب واقع شده است. مرزهايش از شمال سوريه در حدود 375 كيلومتر و از شرق و جنوب عربستان در حدود 746 كيلومتر است و با عراق در قسمت شرق آن در حدود 181 كيلومتر مرز دارد و مرزهای آن از سوی غرب با كرانه غربي و سرزمين هاي فلسطيني در حدود 97 كيلومتر و با اسرائيل در حدود 238 كيلومتر است. طولاني ترين نوار مرزي با اين كشور، متعلق به عربستان مي باشد و از میان دولت های عرب طولاني ترين مرز را با اسرائيل دارد. طول قسمت ساحلي آن به 26 كيلومتر مي رسد و آب هاي منطقه اي اش تا مساحت سه مايل دريايي امتداد يافته است. به رغم كوچكي اردن، وجود كوه ها و تپه هاي مختلف نشان دهنده تنوع آب و هوايي در اين كشور است.
نمودار مساحت بر حسب مناطق استان در شکل نشان داده شده است (2)


نمودار مساحت بر حسب مناطق استان به شکل زیر نمایش داده می شود. (2)  
ارتفاعات و ناهمواری ها، رودخانه ها:
 
مساحت کشور اردن به طور عمده از صحراهای خشک و بایر تشکیل شده‌است. اما در قسمت‌ غربی دارای ارتفاعات است. در نوار مرز غربی اردن، رود اردن جاری است که این کشور را از اسرائیل جدا می‌کند. بلندترین نقطه اردن، قله جبل رم با ارتفاع ۱۷۳۴ متر و پست ‌ترین نقطه آن بحر المیت است. سرزمین اردن کنونی را بخشی از گهواره تمدن بشریت دانسته‌اند.
چنان که بیان شد بیشتر سطح کشور اردن به شکل عام از زمین مرتفع صحرایی در شرق و اراضی مرتفع در غرب این کشور تشکیل شده است و وادی بزرگ الاخدود بین دو کرانه شرقی و غربی رود اردن فاصله می اندازد. سطح اردن از سه اقلیم تشکیل می شود که عبارتند از: زمین پست اخدودی در وادی اردن (اخدود وادی اردن) و ارتفاعات کوهستانی و تپه های بادیه ای صحرایی.


ارتفاعات و ناهمواری ها، رودخانه ها:
ارتفاعات کوهستانی در اردن فاصله ای طبیعی بین وادی اردن و صحرای شرقی تشکیل داده است و از تپه ای تشکیل می شود که در آن رودها، قله ها و گنبد های کوهستانی از شمال و ما بین رود یرموک تا مرزهای اردن و عربستان در جنوب امتداد یافته است. میانگین ارتفاع این ارتفاعات در حدود 1200 متر بالاتر از سطح دریا است و با شیبی ملایم به سمت شرق به تپه صحرایی می رسد و بزرگ ترین بخش آن را تشکیل می دهد و با شیبی تند به سمت وادی اردن یعنی به سوی غرب سرازیر می شود. ارتفاعات کوهستانی در قسمت های منطقه ای از شمال تا جنوب شامل مناطق عجلون، البلقاء، الکرک، و معان می شود.


مساحت کشور اردن به طور عمده از صحراهای خشک و بایر تشکیل شده‌است. اما در قسمت‌ غربی داراي ارتفاعات است. در نوار مرز غربی اردن، رود اردن جاری است که این کشور را از اسرائیل جدا می‌کند. بلندترین نقطه اردن، قله جبل رم با ارتفاع ۱۷۳۴ متر و پست ‌ترین نقطه آن بحر المیت است. سرزمین اردن کنونی را بخشی از گهواره تمدن بشریت دانسته‌اند.
مشهورترین کوه ها عبارتند از: الشراة، کوه مبرک به ارتفاع 1734 متر کوه هارون به ارتفاع 1336 متر در جنوب غربی پترا. قله کوه رم به طول 1754 متر در تپه حسمی در منطقه معان ،کوه اُم الدامی به ارتفاع 1854 متر که بلندترین کوه در اردن و در وادی رم است که وادی القمر هم نامیده شده، به خاطر شباهت تپه ها و کوه های آن جا با تپه ها و کوه های ماه، و کوه نبو که ارتفاع آن 680 متر از سطح دریا است.
چنان که بیان شد بيشتر سطح كشور اردن به شكل عام از زمين مرتفع صحرايي در شرق و اراضي مرتفع در غرب اين كشور تشكيل شده است و وادي بزرگ الاخدود بين دو كرانه شرقي و غربي رود اردن فاصله مي اندازد. سطح اردن از سه اقليم تشكيل مي شود كه عبارتند از: زمين پست اخدودي در وادي اردن (اخدود وادي اردن) و ارتفاعات كوهستاني و تپه هاي باديه اي صحرايي.  


ارتفاعات كوهستاني در اردن فاصله اي طبيعي بين وادي اردن و صحراي شرقي تشكيل داده است و از تپه اي تشكيل مي شود كه در آن رودها، قله ها و گنبد هاي كوهستاني از شمال و ما بين رود يرموك تا مرزهاي اردن و عربستان در جنوب امتداد يافته است. ميانگين ارتفاع اين ارتفاعات در حدود 1200 متر بالاتر از سطح دريا است و با شیبی ملایم به سمت شرق به تپه صحرايي مي رسد و بزرگ ترين بخش آن را تشکیل می دهد و با شیبی تند به سمت وادي اردن يعني به سوی غرب سرازير مي شود. ارتفاعات كوهستاني در قسمت هاي منطقه اي از شمال تا جنوب شامل مناطق عجلون، البلقاء، الكرك، و معان مي شود.  
برخی بر این اعتقادند که شهر نبو بر روی کوه پیدا شده که ازعمان 41 کیلومتر و از غرب شهر مادبا10 کیلومتر دورتر است. منطقه کوه نبو بر بحر میت و وادی اردن مشرف است. (3)


مشهورترين كوه ها عبارتند از: الشراة، كوه مبرك به ارتفاع 1734 متر كوه هارون به ارتفاع 1336 متر در جنوب غربي پترا. قله كوه رم به طول 1754 متر در تپه حسمي در منطقه معان ،كوه اُم الدامي به ارتفاع 1854 متر كه بلندترين كوه در اردن و در وادي رم است كه وادي القمر هم ناميده شده، به خاطر شباهت تپه ها و كوه هاي آن جا با تپه ها و كوه هاي ماه، و كوه نبو که ارتفاع آن 680 متر از سطح دريا است. 
رودخانه های مهم اردن:  


برخي بر اين اعتقادند كه شهر نبو بر روي كوه پيدا شده كه ازعمان 41 كيلومتر و از غرب شهر مادبا10 كيلومتر دورتر است. منطقه كوه نبو بر بحر ميت و وادي اردن مشرف است. (3)
رود اردن رودخانه ای است در جنوب غرب آسیا که به بحر میت می ریزد و طول آن 251 کیلومتر است.  


رودخانه هاي مهم اردن:رود اردن رودخانه اي است در جنوب غرب آسيا كه به بحر میت مي ريزد و طول آن 251 كيلومتر است.  
اخیراً این رودخانه مرزهای مورد مناقشه اسرائیل و قلمرو فلسطین را در بر می گیرد. گروهی از پیروان دین های ابراهیمی این رودخانه را مقدس می دانند. در عقاید مسیحیت این رودخانه، همان رودخانه ای است که عیسی مسیح (ع) در آن توسط جان دِ بپتیست <sup>1</sup>غسل تعمید داده شد. دولت هاشمیه اردن نام خود را از این رودخانه برگرفته است.  


اخيراً اين رودخانه مرزهاي مورد مناقشه اسرائيل و قلمرو فلسطين را در بر مي گيرد. گروهي از پيروان دين هاي ابراهيمي اين رودخانه را مقدس مي دانند. در عقايد مسيحيت اين رودخانه، همان رودخانه اي است كه عيسي مسيح (ع) در آن توسط جان دِ بپتيست <sup>1</sup>غسل تعميد داده شد. دولت هاشميه اردن نام خود را از اين رودخانه برگرفته است.  
این رودخانه به سرعت 75 کیلومتری خود را تا دریاچه باتلاقی هولا2 که اندکی بالاتر از سطح دریاست می پیماید. با عبور از این دریاچه، رودخانه اردن 25 کیلومتر دیگر به طرف دریای گالیله3 پیش می رود. این رودخانه در آخرین مرحله حرکت خود مسیر پر پیچ و خم خود تا دریای مرده را طی می کند. در این مرحله دو شاخه اصلی یعنی رودهای یرموک و جبّارک به این رود می پیوندد.
در سال 1964 اسرائیل با احداث سد آب دریای گالیله را که منبع اصلی تامین آب اردن است به سوی منبع ملی آب منحرف کرد. اردن نیز در سال 1964 کانالی احداث کرد که آب را از رودخانه یرموک که از شاخه های اصلی رود اردن است به سایر مناطق انتقال داد.
آب این رودخانه مهم که نقش حیاتی برای سرزمین های خشک این نواحی دارد منشأ اختلاف بین لبنان، سوریه، اردن، اسرائیل و فلسطین است.
میانجیگری آیزن هاور4 نیز در این خصوص به نتیجه نرسید زیرا دولت های عربی حاضر به قبول سهم 33% اسرائیل در حالی که تنها 23% آب از آن جا سرچشمه می گرفت، نبودند. بعد از احداث منبع ملی آب توسط اسرائیل، سوریه و اردن تصمیم گرفتند آب را از منابع منحرف کنند و این اقدام باعث حمله نیروی هوایی اسرائیل در آپریل 1967 به سوریه و آغاز جنگ 6 روزه در 2 ماه بعد شد.


اين رودخانه به سرعت 75 كيلومتري خود را تا درياچه باتلاقي هولا2 كه اندكي بالاتر از سطح درياست مي پيمايد. با عبور از اين درياچه، رودخانه اردن 25 كيلومتر ديگر به طرف درياي گاليله3 پيش مي رود. اين رودخانه در آخرين مرحله حركت خود مسير پر پيچ و خم خود تا درياي مرده را طي مي كند. در اين مرحله دو شاخه اصلي يعني رودهاي يرموك و جبّارك به اين رود مي پيوندد.
در سال 1964 اسرائيل با احداث سد آب درياي گاليله را كه منبع اصلي تامين آب اردن است به سوي منبع ملي آب منحرف كرد. اردن نيز در سال 1964 كانالي احداث كرد كه آب را از رودخانه يرموك كه از شاخه هاي اصلي رود اردن است به ساير مناطق انتقال داد.
آب اين رودخانه مهم كه نقش حياتي براي سرزمين هاي خشك اين نواحي دارد منشأ اختلاف بين لبنان، سوريه، اردن، اسرائيل و فلسطين است.
ميانجيگري آيزن هاور4 نيز در اين خصوص به نتيجه نرسيد زيرا دولت هاي عربي حاضر به قبول سهم 33% اسرائيل در حالي كه تنها 23% آب از آن جا سرچشمه مي گرفت، نبودند. بعد از احداث منبع ملي آب توسط اسرائيل، سوريه و اردن تصميم گرفتند آب را از منابع منحرف كنند و اين اقدام باعث حمله نيروي هوايي اسرائيل در آپريل 1967 به سوريه و آغاز جنگ 6 روزه در 2 ماه بعد شد.
رودخانه زرقاء:
رودخانه زرقاء:
اين رودخانه بزرگ ترين شاخه رود اردن بعد از رود يرموك است. اين رود همچنين دومين رودخانه بزرگ منطقه است كه آب پخشان آن بسياري از مناطق پرجمعيت ناحيه شرقي رود اردن را در بر مي گيرد. سر منشأ اين رودخانه از چشمه هاي نزديك امان است كه در دره اي عميق و وسيع (رود جبّارك) جاري مي شوند. اين رودخانه به شدت آلوده است و پاكسازي آن يكي از الويت هاي وزير محيط زيست اردن است.
این رودخانه بزرگ ترین شاخه رود اردن بعد از رود یرموک است. این رود همچنین دومین رودخانه بزرگ منطقه است که آب پخشان آن بسیاری از مناطق پرجمعیت ناحیه شرقی رود اردن را در بر می گیرد. سر منشأ این رودخانه از چشمه های نزدیک امان است که در دره ای عمیق و وسیع (رود جبّارک) جاری می شوند. این رودخانه به شدت آلوده است و پاکسازی آن یکی از الویت های وزیر محیط زیست اردن است.
بر اساس مستندات زمين شناسي، عمر رودخانه الزرقاء حدود 30 ميليون سال است.
بر اساس مستندات زمین شناسی، عمر رودخانه الزرقاء حدود 30 میلیون سال است.
در ابتداي اين رود شهر عين الغزه قرار دارد كه مكان باستاني مهمي است و از عصر نوسنگي به جاي مانده است. يافته هاي باستان شناسي حاكي از اين موضوعند كه حاشيه اين رودخانه منبعي غني از گياهان و جانوران بوده است. رودخانه الزرقاء به واسطه ذخاير كهرباهاي خود مشهور است.
در ابتدای این رود شهر عین الغزه قرار دارد که مکان باستانی مهمی است و از عصر نوسنگی به جای مانده است. یافته های باستان شناسی حاکی از این موضوعند که حاشیه این رودخانه منبعی غنی از گیاهان و جانوران بوده است. رودخانه الزرقاء به واسطه ذخایر کهرباهای خود مشهور است.
رودخانه يرموك:
 
اين رودخانه بزرگ ترين سرشاخه رود اردن است كه تمام فلات حوران را آبياري مي كند. اين رودخانه مرز بين اسرائيل و اردن را در نزديكي دره اردن و بين سوريه و اردن شكل مي دهد. اين رودخانه مرزهاي جنوبي بلندي هاي جولان است. جنگ مهم يرموك بين مسلمانان عرب و امپراطوري بيزانسي ها در سال 636 ميلادي در جنوب اين رود به وقوع پيوست. (4)
رودخانه یرموک:
مناطق بياباني:
این رودخانه بزرگ ترین سرشاخه رود اردن است که تمام فلات حوران را آبیاری می کند. این رودخانه مرز بین اسرائیل و اردن را در نزدیکی دره اردن و بین سوریه و اردن شکل می دهد. این رودخانه مرزهای جنوبی بلندی های جولان است. جنگ مهم یرموک بین مسلمانان عرب و امپراطوری بیزانسی ها در سال 636 میلادی در جنوب این رود به وقوع پیوست. (4)
اين مناطق "صحرای شرقي"5 يا "فلات بیابان"6 نیز ناميده مي شوند و عبارت است از تپه هاي ارتفاعات كوهستاني در اردن در امتداد شرقي و امتداد شمالي آن كه به عربستان مي رسد و نیز در امتداد جنوبي آن که به بيابان هاي شام مي رسد.  
 
فلات در تعريف عام به منطقه اي گفته مي شود كه داراي زمين موّاج است كه با اين وجود خالي از رشته هاي كوهستاني نيست و بخش های جنوب غربي به وي‍‍‍‍ژه جنوب معان را در برمی گیرد؛ در آن جا زمين هاي پست و دره هاي طولاني مانند: الجفر، دره الدّيسی و وادي سرحان وجود دارد.  
مناطق بیابانی:
صحراي الحماد بخش وسيعي از این فلات را اشغال كرده كه شنزارهاي آن در فلات در جنوب حسمي پیشروی کرده است.  
این مناطق "صحرای شرقی"5 یا "فلات بیابان"6 نیز نامیده می شوند و عبارت است از تپه های ارتفاعات کوهستانی در اردن در امتداد شرقی و امتداد شمالی آن که به عربستان می رسد و نیز در امتداد جنوبی آن که به بیابان های شام می رسد.  
شمال شرقي منطقه بیابانی اردن را سنگ های سوخته بازالتی پوشانده است. در کل مناطق صحرای شرقی یا بادیه اردن 75% از مساحت كلي اردن را دربر مي گيرد.
فلات در تعریف عام به منطقه ای گفته می شود که دارای زمین موّاج است که با این وجود خالی از رشته های کوهستانی نیست و بخش های جنوب غربی به وی‍‍‍‍ژه جنوب معان را در برمی گیرد؛ در آن جا زمین های پست و دره های طولانی مانند: الجفر، دره الدّیسی و وادی سرحان وجود دارد.  
صحرای الحماد بخش وسیعی از این فلات را اشغال کرده که شنزارهای آن در فلات در جنوب حسمی پیشروی کرده است.  
شمال شرقی منطقه بیابانی اردن را سنگ های سوخته بازالتی پوشانده است. در کل مناطق صحرای شرقی یا بادیه اردن 75% از مساحت کلی اردن را دربر می گیرد.
[[پرونده:Ordon 2.jpg|بندانگشتی|نمودار مساحت اردن بر اساس مناطق جغرافیایی]]




دشت ها:
دشت ها:
مهم ترين دشت در كشور اردن، دشت حَوْران7 نام دارد که در شمال اردن واقع است و ديگر دشت مهم اين كشور الرمثا است كه به جنوب سوريه يعني شهر "دَرعا" مي رسد. بسياري از تمدن هاي کهن در اين كشور از اين سرزمين حاصلخيز بر پا شده است. ¬(5)
مهم ترین دشت در کشور اردن، دشت حَوْران7 نام دارد که در شمال اردن واقع است و دیگر دشت مهم این کشور الرمثا است که به جنوب سوریه یعنی شهر "دَرعا" می رسد. بسیاری از تمدن های کهن در این کشور از این سرزمین حاصلخیز بر پا شده است. ¬(5)
نمودار مساحت اردن بر اساس مناطق جغرافیایی به صورت زیر نمایش داده می شود:
نمودار مساحت اردن بر اساس مناطق جغرافیایی در شکل نشان داده شده است :


'''آب و هوا:'''
'''آب و هوا:'''


از آنجا که قسمت اعظم اردن را صحرا تشكيل داده است، آب و هوای آن نیز خشک و بیابانی است. این در حالی است که قسمت باختری کشور در طول دوران بارندگی سالیانه، (از نوامبر تا آوریل) شاهد بارش نسبی است.
از آنجا که قسمت اعظم اردن را صحرا تشکیل داده است، آب و هوای آن نیز خشک و بیابانی است. این در حالی است که قسمت باختری کشور در طول دوران بارندگی سالیانه، (از نوامبر تا آوریل) شاهد بارش نسبی است.


تابستان هاي اين كشور خشك و گرم و زمستان ها خنك و مرطوب است. 80% كل مساحت اردن را بيابان و 5% آن را زمين هاي قابل كشت تشكيل مي دهد.
تابستان های این کشور خشک و گرم و زمستان ها خنک و مرطوب است. 80% کل مساحت اردن را بیابان و 5% آن را زمین های قابل کشت تشکیل می دهد.


آب و هواي اردن تركيبي از آب و هواي درياي مديترانه و صحراي قاحله است؛ آب و هواي مديترانه اي در مناطق شمالي و غربي، آب و هواي صحرايي در اغلب مناطق كشور حاکم است . به طور کلی مي توان گفت كه كشور اردن داراي آب و هواي گرم و خشك در تابستان، و معتدل و مرطوب در زمستان است.  
آب و هوای اردن ترکیبی از آب و هوای دریای مدیترانه و صحرای قاحله است؛ آب و هوای مدیترانه ای در مناطق شمالی و غربی، آب و هوای صحرایی در اغلب مناطق کشور حاکم است . به طور کلی می توان گفت که کشور اردن دارای آب و هوای گرم و خشک در تابستان، و معتدل و مرطوب در زمستان است.  


تنوع آب و هوايي در اردن را مي توان به این شرح برشمرد: آب و هواي مداري خشك در وادي اردن، آب و هواي استپي و مديترانه اي گرم در ارتفاعات كوهستاني، آب و هواي مديترانه اي سرد در كوه هاي مرتفع مانند عجلون، آب و هواي استپي در دامنه هاي شرقي و آب و هواي صحرايي خشك در بيابان هاي شرقي.
تنوع آب و هوایی در اردن را می توان به این شرح برشمرد: آب و هوای مداری خشک در وادی اردن، آب و هوای استپی و مدیترانه ای گرم در ارتفاعات کوهستانی، آب و هوای مدیترانه ای سرد در کوه های مرتفع مانند عجلون، آب و هوای استپی در دامنه های شرقی و آب و هوای صحرایی خشک در بیابان های شرقی.




'''درجه حرارت:'''  
'''درجه حرارت:'''  


ميانگين درجه حرارت ساليانه در كشور اردن مابين 12 تا 15 درجه سانتيگراد (54 تا 77 فارنهايت) در نوسان است و در فصل تابستان به بيشترين حد خود يعني 40 درجه سانتيگراد (105 تا 115 فارنهايت) در مناطق صحرايي مي رسد.  
میانگین درجه حرارت سالیانه در کشور اردن مابین 12 تا 15 درجه سانتیگراد (54 تا 77 فارنهایت) در نوسان است و در فصل تابستان به بیشترین حد خود یعنی 40 درجه سانتیگراد (105 تا 115 فارنهایت) در مناطق صحرایی می رسد.  


ميانگين سالانه ريزش باران در اين كشور از 50 ميلي متر (1.97 اينچ) در صحرا آغاز و به 580 ميلي متر (22.8 اينچ) در ارتفاعات شمالي مي رسد. در كشور اردن ريزش برف در مدت زمان هاي كمي آن هم بيشتر در ارتفاعات كوهستاني در شمال و مركز و جنوب كشور ديده مي شود. با اين وجود این ریزش ها فراوان و در برخي اوقات متراكم است.
میانگین سالانه ریزش باران در این کشور از 50 میلی متر (1.97 اینچ) در صحرا آغاز و به 580 میلی متر (22.8 اینچ) در ارتفاعات شمالی می رسد. در کشور اردن ریزش برف در مدت زمان های کمی آن هم بیشتر در ارتفاعات کوهستانی در شمال و مرکز و جنوب کشور دیده می شود. با این وجود این ریزش ها فراوان و در برخی اوقات متراکم است.


درجه حرارت هوا در وادی الروم طی روز در حدود میانگین 32 درجه سیلسیوس و طی شب حدود 1- درجه سیلسیوس می باشد. ماه هایی که برای مسافرت و دیدار از وادی الروم مناسب می باشد عبارتند از مارس، آوریل، سپتامبر، اکتبر و نوامبر.
درجه حرارت هوا در وادی الروم طی روز در حدود میانگین 32 درجه سیلسیوس و طی شب حدود 1- درجه سیلسیوس می باشد. ماه هایی که برای مسافرت و دیدار از وادی الروم مناسب می باشد عبارتند از مارس، آوریل، سپتامبر، اکتبر و نوامبر.
خط ۷۱: خط ۷۸:




'''ویژگی های طبيعی و گیاهان و جانوران:'''
'''ویژگی های طبیعی و گیاهان و جانوران:'''


در منطقه محافظت شده "ضانا" در كشور اردن بيش از 800 گونه گياهي وجود دارد و رشد و نمو سه نوع از اين گياهان به جز منطقه "ضانا" در هيچ جاي جهان ممكن نيست. دانشمندان در اردن نزديك به 78 نوع پستاندار ثبت كرده اند كه به 7 رتبه و 26 خانواده تقسيم مي شوند. علاوه بر این می توان به درندگانی مانند كفتار راه راه (خط دار)، گرگ، شغال طلايي، روباه و گربه بياباني و گياه خوارانی مانند بز كوهي، آهوي عربي و انواع مختلفي از آهوان، جوندگان و خفاش ها اشاره کرد.  
در منطقه محافظت شده "ضانا" در کشور اردن بیش از 800 گونه گیاهی وجود دارد و رشد و نمو سه نوع از این گیاهان به جز منطقه "ضانا" در هیچ جای جهان ممکن نیست. دانشمندان در اردن نزدیک به 78 نوع پستاندار ثبت کرده اند که به 7 رتبه و 26 خانواده تقسیم می شوند. علاوه بر این می توان به درندگانی مانند کفتار راه راه (خط دار)، گرگ، شغال طلایی، روباه و گربه بیابانی و گیاه خوارانی مانند بز کوهی، آهوی عربی و انواع مختلفی از آهوان، جوندگان و خفاش ها اشاره کرد.  


همچنين در اردن 5 نوع دوزيست و 97 نوع خزنده شناسايي شده است. بيش از نيمي از خزندگان را تيره مارمولك ها تشكيل مي دهند و تعداد آن ها نزديك به 55 نوع است، 37 نوع افعي در بين آن ها ثبت شده كه 7 نوع آن ها سمي هستند.  
همچنین در اردن 5 نوع دوزیست و 97 نوع خزنده شناسایی شده است. بیش از نیمی از خزندگان را تیره مارمولک ها تشکیل می دهند و تعداد آن ها نزدیک به 55 نوع است، 37 نوع افعی در بین آن ها ثبت شده که 7 نوع آن ها سمی هستند.  


گرچه خزندگان در اردن به شكل گسترده اي در معرض تهديد نيستند، با این حال 14 نوع آن ها كمياب و نادر به شمار مي روند و اعتقاد بر آن است كه دو تا چهار نوع از آن ها هم اكنون در معرض انقراض می باشند.
گرچه خزندگان در اردن به شکل گسترده ای در معرض تهدید نیستند، با این حال 14 نوع آن ها کمیاب و نادر به شمار می روند و اعتقاد بر آن است که دو تا چهار نوع از آن ها هم اکنون در معرض انقراض می باشند.


كشور اردن از مهم ترين گذرگاه هاي پرندگان مهاجر است و ساليانه پرندگان، هزاران كيلومتر را در فصل هاي مهاجرت مي پيمايند تا به اردن مي رسند. تعداد پرندگان ثبت شده در اردن نزديك به 425 نوع است و طبق تحقيقات موسسه "ايان اَند روز" به 58 خانواده تقسيم مي شوند كه بيش از 300 نوع آن ها مهاجر و 95 نوع محلي هستند.111 نوع از اين پرندگان ثبت شده در فصل زمستان و 63 نوع ازآن ها در تابستان اردن ديده مي شوند، 202 نوع در جريان مهاجرت از اردن عبور مي كنند، 83 نوع از آن ها هم راه خود را گم كرده اند. در كشور اردن تعدادي از پرندگان مانند عویس و قناري سبز سوريه اي در معرض انقراض جهاني مي باشند. همچنين تعدادي از انواع پرندگانِ در معرض انقراض در اردن به ثبت رسيده اند که در خلال فصول مهاجرت و فصل زمستان ديده مي شوند كه شامل ملكه عقاب ها، عقاب ها، پلنگ كوچك و مرغ باران است كه 15 نوع آن ها در معرض انقراض و 21 نوع آن ها در لايحه توافق نامه بين المللي ممنوعيت تجارت و در معرض انقراض جاي مي گيرد.
کشور اردن از مهم ترین گذرگاه های پرندگان مهاجر است و سالیانه پرندگان، هزاران کیلومتر را در فصل های مهاجرت می پیمایند تا به اردن می رسند. تعداد پرندگان ثبت شده در اردن نزدیک به 425 نوع است و طبق تحقیقات موسسه "ایان اَند روز" به 58 خانواده تقسیم می شوند که بیش از 300 نوع آن ها مهاجر و 95 نوع محلی هستند.111 نوع از این پرندگان ثبت شده در فصل زمستان و 63 نوع ازآن ها در تابستان اردن دیده می شوند، 202 نوع در جریان مهاجرت از اردن عبور می کنند، 83 نوع از آن ها هم راه خود را گم کرده اند. در کشور اردن تعدادی از پرندگان مانند عویس و قناری سبز سوریه ای در معرض انقراض جهانی می باشند. همچنین تعدادی از انواع پرندگانِ در معرض انقراض در اردن به ثبت رسیده اند که در خلال فصول مهاجرت و فصل زمستان دیده می شوند که شامل ملکه عقاب ها، عقاب ها، پلنگ کوچک و مرغ باران است که 15 نوع آن ها در معرض انقراض و 21 نوع آن ها در لایحه توافق نامه بین المللی ممنوعیت تجارت و در معرض انقراض جای می گیرد.


كشور اردن از نظر تنوع گياهي كشوري غني به شمار مي رود و دانشمندان در اين كشور بيش از 2500 گونه گياهي جهاني ثبت كرده اند كه بر اساس معيار هاي جهاني در جايگاه خوبي قرار دارد. 349 گونه گياهي كمياب در اين كشور وجود دارد كه 76 گونه آن در معرض انقراض قرار دارند و 18 گونه آن طبق گزارش اتحاديه بين المللي حفاظت از طبيعت ((IUCN در فهرست جهاني گونه هاي در معرض خطر قرار دارد. (6)
کشور اردن از نظر تنوع گیاهی کشوری غنی به شمار می رود و دانشمندان در این کشور بیش از 2500 گونه گیاهی جهانی ثبت کرده اند که بر اساس معیار های جهانی در جایگاه خوبی قرار دارد. 349 گونه گیاهی کمیاب در این کشور وجود دارد که 76 گونه آن در معرض انقراض قرار دارند و 18 گونه آن طبق گزارش اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت ((IUCN در فهرست جهانی گونه های در معرض خطر قرار دارد. (6)


خليج عقبه از بهترين مكان هاي حيات دريايي در خاورميانه به شمار مي رود كه در آن توده هاي مرواريدي وجود دارد كه همتايي مانند آن ها نيست. خليج عقبه مجموعه بزرگي از حیات دريايي را در برمي گيرد؛ مانند قنديل دريايي، اسب دريايي، راب دريايي، خرچنگ دريايي، ميگو، جوجه تيغي دريايي، و بسياري از انواع ماهي ها و كرم هايي كه خانه هايشان را در قعر درياي شني حفر مي كنند. مجموعه متنوعي از گياهان دريايي در آب هاي كم عمق اين خليج وجود دارد و همچنين مي توان توده هاي مرجاني رنگارنگ به ويژه در بخش جنوبي ساحل اردن را از عوامل جذب غواصان به اين خليج دانست. دانشمندان بيش از 100 نوع مرجان سنگي را در خليج عقبه شناسايي كرده اند. اردن از قسمت جنوب با خليج عقبه هم مرز است و بدين ترتيب حدود 26 كيلومتر مرز آبي دارد و در ميان كشور هاي عربي داراي كمترين مرز آبي است.
خلیج عقبه از بهترین مکان های حیات دریایی در خاورمیانه به شمار می رود که در آن توده های مرواریدی وجود دارد که همتایی مانند آن ها نیست. خلیج عقبه مجموعه بزرگی از حیات دریایی را در برمی گیرد؛ مانند قندیل دریایی، اسب دریایی، راب دریایی، خرچنگ دریایی، میگو، جوجه تیغی دریایی، و بسیاری از انواع ماهی ها و کرم هایی که خانه هایشان را در قعر دریای شنی حفر می کنند. مجموعه متنوعی از گیاهان دریایی در آب های کم عمق این خلیج وجود دارد و همچنین می توان توده های مرجانی رنگارنگ به ویژه در بخش جنوبی ساحل اردن را از عوامل جذب غواصان به این خلیج دانست. دانشمندان بیش از 100 نوع مرجان سنگی را در خلیج عقبه شناسایی کرده اند. اردن از قسمت جنوب با خلیج عقبه هم مرز است و بدین ترتیب حدود 26 کیلومتر مرز آبی دارد و در میان کشور های عربی دارای کمترین مرز آبی است.


وادی الروم یکی ديگر از مناطق محافظت شده در اردن است. مسافران و بازدیدکنندگان کنجکاو می توانند در این منطقه، گونه های کمیاب حیوانات، گیاهان کوچک و گیاهان ادویه ای و معطر را که در مناطق کوهستانی یافت می شوند، بیابند.  بز کوهی، بز صحرایی و چند نوع حیوان دیگر در مناطق زیستی طبیعی در این مناطق به چشم می خورند.
وادی الروم یکی دیگر از مناطق محافظت شده در اردن است. مسافران و بازدیدکنندگان کنجکاو می توانند در این منطقه، گونه های کمیاب حیوانات، گیاهان کوچک و گیاهان ادویه ای و معطر را که در مناطق کوهستانی یافت می شوند، بیابند.  بز کوهی، بز صحرایی و چند نوع حیوان دیگر در مناطق زیستی طبیعی در این مناطق به چشم می خورند.


وادی الروم همچنین از مناطق استحفاظی پرندگان به شمار می آید؛ کرکس، لاشخور سیاه، عقاب و پرستو از جمله پرندگانی هستند که در آسمان این منطقه یافت می شوند.
وادی الروم همچنین از مناطق استحفاظی پرندگان به شمار می آید؛ کرکس، لاشخور سیاه، عقاب و پرستو از جمله پرندگانی هستند که در آسمان این منطقه یافت می شوند.
خط ۹۶: خط ۱۰۳:
'''جاذبه ها و دیدنی های طبیعی:'''
'''جاذبه ها و دیدنی های طبیعی:'''


خليج عقبه، نام خليجي است بزرگ در درياي سرخ. خليج عقبه در شرق صحراي سينا و غرب شبه جزيره عربستان، اسرائيل، سرزمين هاي فلسطيني، مصر و اردن قرار دارد.
خلیج عقبه، نام خلیجی است بزرگ در دریای سرخ. خلیج عقبه در شرق صحرای سینا و غرب شبه جزیره عربستان، اسرائیل، سرزمین های فلسطینی، مصر و اردن قرار دارد.
 
[[پرونده:Ordon 5.jpg|بندانگشتی|بز کوهی در اردن]]
منطقه حفاظت شده دانا:
منطقه حفاظت شده دانا:


اردن داراي جاذبه هاي طبيعي فراواني است كه سالانه گردشگران زيادي را به خود جذب مي كنند. يكي از اين مناطق جذاب منطقه طبيعي و حفاظت شده دانا<sup>8</sup> است.
اردن دارای جاذبه های طبیعی فراوانی است که سالانه گردشگران زیادی را به خود جذب می کنند. یکی از این مناطق جذاب منطقه طبیعی و حفاظت شده دانا<sup>8</sup> است.
 
برآمدگي هاي زيبا و وارونگي هاي طبيعي دانا اين منطقه طبيعي را مقصدي براي بازديدكنندگان اردن قرار داده است. اين منطقه كه از كوه هاي سحراري با ارتفاع 1800 متر واقع در شرق تا تپه ماهور هاي وادي عرب با ارتفاع همسطح دريا گسترده شده است مناظر بسيار حيرت انگيزي را در دل خود جاي داده است.
 
اين منطقه كه ششمين زيست گاه حفاظت شده در اردن است تمام حيوانات از جمله حيوانات در معرض انقراض را همچون مرال ها مورد حفاظت قرار داده است. در اين منطقه حيواناتي همچون مرال، غزال كوهي، روباه، گوركن، جوجه تيغي، گرگ، خرگوش كوهي، كفتار راه راه، شغال و ساير گونه ها زندگي مي كنند.


همچنين گونه هاي متعددي از پرندگان در دانا يافت مي شوند. در نزديكي اين منطقه حفاظت شده روستاي كوچك دانا قرار گرفته است كه با توجه به يافته هاي دست ساز بشري از 6 هزار سال قدمت برخوردار است.
برآمدگی های زیبا و وارونگی های طبیعی دانا این منطقه طبیعی را مقصدی برای بازدیدکنندگان اردن قرار داده است. این منطقه که از کوه های سحراری با ارتفاع 1800 متر واقع در شرق تا تپه ماهور های وادی عرب با ارتفاع همسطح دریا گسترده شده است مناظر بسیار حیرت انگیزی را در دل خود جای داده است.


درياي مرده:
این منطقه که ششمین زیست گاه حفاظت شده در اردن است تمام حیوانات از جمله حیوانات در معرض انقراض را همچون مرال ها مورد حفاظت قرار داده است. در این منطقه حیواناتی همچون مرال، غزال کوهی، روباه، گورکن، جوجه تیغی، گرگ، خرگوش کوهی، کفتار راه راه، شغال و سایر گونه ها زندگی می کنند.
[[پرونده:Ordon 7.jpg|بندانگشتی|دریای مرده]]
همچنین گونه های متعددی از پرندگان در دانا یافت می شوند. در نزدیکی این منطقه حفاظت شده روستای کوچک دانا قرار گرفته است که با توجه به یافته های دست ساز بشری از 6 هزار سال قدمت برخوردار است.


از ديگر مناطق جذاب و طبيعي اردن مي توان به درياي مرده اشاره كرد. در انتهاي شمالي بريدگي دره بزرگ، دره اردن كه پايين ترين منطقه از سطح دريا در زمين است، قرار گرفته است. اين منطقه داراي آب و هوايي مديترانه اي و زمستان هايي ملايم و تابستان هايي گرم است. به علت ارتفاع كم، منطقه ايست سرسبز و غني از مواد معدني و آب هايي كه از دره اطراف به آن جا سرازير مي شوند. در دوران باستان دره اردن يكي از حاصلخيزترين مناطق خاورميانه به شمار مي رفت كه بعضي از قديمي ترين تمدن هاي جهان را در خود پرورانده بود. براي كساني كه به دنبال مكاني راحت و آرامش بخش اند، درياي مرده مقصدي ايده آل است.
دریای مرده:


آب گرم ما عين:
از دیگر مناطق جذاب و طبیعی اردن می توان به دریای مرده اشاره کرد. در انتهای شمالی بریدگی دره بزرگ، دره اردن که پایین ترین منطقه از سطح دریا در زمین است، قرار گرفته است. این منطقه دارای آب و هوایی مدیترانه ای و زمستان هایی ملایم و تابستان هایی گرم است. به علت ارتفاع کم، منطقه ایست سرسبز و غنی از مواد معدنی و آب هایی که از دره اطراف به آن جا سرازیر می شوند. در دوران باستان دره اردن یکی از حاصلخیزترین مناطق خاورمیانه به شمار می رفت که بعضی از قدیمی ترین تمدن های جهان را در خود پرورانده بود. برای کسانی که به دنبال مکانی راحت و آرامش بخش اند، دریای مرده مقصدی ایده آل است.


آب گرم ما عين مكان جالب ديگريست با آبشار گرم و توقف گاه هاي كاملا مجهز كه در 60 كيلومتري امان و در جنوب غربي مدابا قرار گرفته است.
آب گرم ما عین:


از زمان رومي ها اين مكان جهت حمام آب گرم و درمان بعضي بيماري ها مورد توجه مردم بوده است.
آب گرم ما عین مکان جالب دیگریست با آبشار گرم و توقف گاه های کاملا مجهز که در 60 کیلومتری امان و در جنوب غربی مدابا قرار گرفته است.
[[پرونده:Ordon 8.jpg|بندانگشتی|منطقه حفاظت شده مُجیب]]
از زمان رومی ها این مکان جهت حمام آب گرم و درمان بعضی بیماری ها مورد توجه مردم بوده است.


منطقه حفاظت شده مُجيب:
منطقه حفاظت شده مُجیب:


اين منطقه كه پست ترين منطقه حفاظت شده در جهان است، مناظر بديع و دل انگيزي در نزديكي ساحل شرقي درياي مرده دارد. اين ناحيه در تنگه عميق وادي مجيب قرار دارد كه با ارتفاع 410 متر پايين تر از دريا به درياي مرده منتهي مي شود. اين منطقه از كوه هاي كراك و مدابا از شمال تا جنوب را در بر مي گيرد كه در بعضي از اين نقاط، ارتفاع از سطح دريا به 900 متر مي رسد. اين تفاوت 1300 متري در ارتفاع بدان معناست ك وادي المجيب از تنوع بالايي برخوردار است. وجود بيش از 300 گونه از گياهان، 10 گونه از گوشتخواران و گونه هاي بيشماري از پرندگان دايمي و مهاجر تا به امروز از اين مكان گزارش شده است.
این منطقه که پست ترین منطقه حفاظت شده در جهان است، مناظر بدیع و دل انگیزی در نزدیکی ساحل شرقی دریای مرده دارد. این ناحیه در تنگه عمیق وادی مجیب قرار دارد که با ارتفاع 410 متر پایین تر از دریا به دریای مرده منتهی می شود. این منطقه از کوه های کراک و مدابا از شمال تا جنوب را در بر می گیرد که در بعضی از این نقاط، ارتفاع از سطح دریا به 900 متر می رسد. این تفاوت 1300 متری در ارتفاع بدان معناست ک وادی المجیب از تنوع بالایی برخوردار است. وجود بیش از 300 گونه از گیاهان، 10 گونه از گوشتخواران و گونه های بیشماری از پرندگان دایمی و مهاجر تا به امروز از این مکان گزارش شده است.


بعضي از كوه ها و دره هاي اين نواحي به آساني قابل دسترسي نيستند و بنابراين تنها حيواناتي همچون گونه هاي نادري از گربه ها، بزها، و ساير حيوانات كوهي در آن جا زندگي مي كنند. (7)
بعضی از کوه ها و دره های این نواحی به آسانی قابل دسترسی نیستند و بنابراین تنها حیواناتی همچون گونه های نادری از گربه ها، بزها، و سایر حیوانات کوهی در آن جا زندگی می کنند. (7)


حيات وحش حفاظت شده شائماري<sup>9</sup> :
حیات وحش حفاظت شده شائماری<sup>9</sup> :




اين منطقه با وسعت 22 كيلومتر مربع شاهد دستاوري موفق در جهت احياي نسل غزال هاي بزرگ آفريقايي بوده است. اين پروژه به علت احياي نسل غزال هاي بزرگ آفريقايي كه تقريبا منقرض شده بودند، توجه هاي جهاني را به خود جلب كرد. گونه هاي متنوع حيات وحش اين منطقه همچون شترمرغ، غزال، الاغ وحشي و ساير گونه ها اين ناحيه را مكاني مناسب براي تحقيق در زمينه هاي آموزشي و پژوهشي است. (8)
این منطقه با وسعت 22 کیلومتر مربع شاهد دستاوری موفق در جهت احیای نسل غزال های بزرگ آفریقایی بوده است. این پروژه به علت احیای نسل غزال های بزرگ آفریقایی که تقریبا منقرض شده بودند، توجه های جهانی را به خود جلب کرد. گونه های متنوع حیات وحش این منطقه همچون شترمرغ، غزال، الاغ وحشی و سایر گونه ها این ناحیه را مکانی مناسب برای تحقیق در زمینه های آموزشی و پژوهشی است. (8)

نسخهٔ ‏۲ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۰۷:۰۲

عقاب در اردن

نام رسمی این کشور اُردُن هاشمی است و نام فرامرزی آن اردن است.واژه اردن به معنای پالاینده و همچنین نام گونه‌ای ابریشم است. با وجود این ابهام معنی، از دیرباز واژه اردن رایج بوده و گاه نیز به صورت کنعان بکار رفته ‌است. روزگاری آن را مملکت موآب، مملکت ادوم و مملکت جلعاد نیز می نامیدند. در دوران جنگ های صلیبی آن را به نام ولایت‌های مونترال، کرک و مملکت لاتینی اورشلیم نیز نامیده اند.

موقعیت؛ حدود و وسعت:

اردن کشوری است در خاورمیانه که از شمال با سوریه، از شمال شرقی با عراق، از شرق و جنوب با عربستان سعودی و از غرب با اسرائیل و کرانه باختری رود اردن همسایه ‌است، که مجموع خطوط مرزی اردن با این کشورها به ۱۶۱۹ کیلومتر می‌رسد و مساحت این کشور 92300 کیلومتر است. حدود 88884 کیلومتر مربع آن را مناطق خشک و باقیمانده را مناطق آبی تشکیل می دهند. (1)

کشور اردن بین دو خط شرقی به طول 59 درجه تا 31 درجه واقع شده است و بین دو دایره شمالی به عرض 34.52 درجه تا 39.15 درجه قرار دارد.

نمودار مساحت بر حسب مناطق استان

اردن بین کشورهای مشرق عربی و جزیرة العرب واقع شده است. مرزهایش از شمال سوریه در حدود 375 کیلومتر و از شرق و جنوب عربستان در حدود 746 کیلومتر است و با عراق در قسمت شرق آن در حدود 181 کیلومتر مرز دارد و مرزهای آن از سوی غرب با کرانه غربی و سرزمین های فلسطینی در حدود 97 کیلومتر و با اسرائیل در حدود 238 کیلومتر است. طولانی ترین نوار مرزی با این کشور، متعلق به عربستان می باشد و از میان دولت های عرب طولانی ترین مرز را با اسرائیل دارد. طول قسمت ساحلی آن به 26 کیلومتر می رسد و آب های منطقه ای اش تا مساحت سه مایل دریایی امتداد یافته است. به رغم کوچکی اردن، وجود کوه ها و تپه های مختلف نشان دهنده تنوع آب و هوایی در این کشور است.

نمودار مساحت بر حسب مناطق استان در شکل نشان داده شده است (2)

ارتفاعات و ناهمواری ها، رودخانه ها:

مساحت کشور اردن به طور عمده از صحراهای خشک و بایر تشکیل شده‌است. اما در قسمت‌ غربی دارای ارتفاعات است. در نوار مرز غربی اردن، رود اردن جاری است که این کشور را از اسرائیل جدا می‌کند. بلندترین نقطه اردن، قله جبل رم با ارتفاع ۱۷۳۴ متر و پست ‌ترین نقطه آن بحر المیت است. سرزمین اردن کنونی را بخشی از گهواره تمدن بشریت دانسته‌اند. چنان که بیان شد بیشتر سطح کشور اردن به شکل عام از زمین مرتفع صحرایی در شرق و اراضی مرتفع در غرب این کشور تشکیل شده است و وادی بزرگ الاخدود بین دو کرانه شرقی و غربی رود اردن فاصله می اندازد. سطح اردن از سه اقلیم تشکیل می شود که عبارتند از: زمین پست اخدودی در وادی اردن (اخدود وادی اردن) و ارتفاعات کوهستانی و تپه های بادیه ای صحرایی.

ارتفاعات کوهستانی در اردن فاصله ای طبیعی بین وادی اردن و صحرای شرقی تشکیل داده است و از تپه ای تشکیل می شود که در آن رودها، قله ها و گنبد های کوهستانی از شمال و ما بین رود یرموک تا مرزهای اردن و عربستان در جنوب امتداد یافته است. میانگین ارتفاع این ارتفاعات در حدود 1200 متر بالاتر از سطح دریا است و با شیبی ملایم به سمت شرق به تپه صحرایی می رسد و بزرگ ترین بخش آن را تشکیل می دهد و با شیبی تند به سمت وادی اردن یعنی به سوی غرب سرازیر می شود. ارتفاعات کوهستانی در قسمت های منطقه ای از شمال تا جنوب شامل مناطق عجلون، البلقاء، الکرک، و معان می شود.

مشهورترین کوه ها عبارتند از: الشراة، کوه مبرک به ارتفاع 1734 متر کوه هارون به ارتفاع 1336 متر در جنوب غربی پترا. قله کوه رم به طول 1754 متر در تپه حسمی در منطقه معان ،کوه اُم الدامی به ارتفاع 1854 متر که بلندترین کوه در اردن و در وادی رم است که وادی القمر هم نامیده شده، به خاطر شباهت تپه ها و کوه های آن جا با تپه ها و کوه های ماه، و کوه نبو که ارتفاع آن 680 متر از سطح دریا است.

برخی بر این اعتقادند که شهر نبو بر روی کوه پیدا شده که ازعمان 41 کیلومتر و از غرب شهر مادبا10 کیلومتر دورتر است. منطقه کوه نبو بر بحر میت و وادی اردن مشرف است. (3)

رودخانه های مهم اردن:

رود اردن رودخانه ای است در جنوب غرب آسیا که به بحر میت می ریزد و طول آن 251 کیلومتر است.

اخیراً این رودخانه مرزهای مورد مناقشه اسرائیل و قلمرو فلسطین را در بر می گیرد. گروهی از پیروان دین های ابراهیمی این رودخانه را مقدس می دانند. در عقاید مسیحیت این رودخانه، همان رودخانه ای است که عیسی مسیح (ع) در آن توسط جان دِ بپتیست 1غسل تعمید داده شد. دولت هاشمیه اردن نام خود را از این رودخانه برگرفته است.

این رودخانه به سرعت 75 کیلومتری خود را تا دریاچه باتلاقی هولا2 که اندکی بالاتر از سطح دریاست می پیماید. با عبور از این دریاچه، رودخانه اردن 25 کیلومتر دیگر به طرف دریای گالیله3 پیش می رود. این رودخانه در آخرین مرحله حرکت خود مسیر پر پیچ و خم خود تا دریای مرده را طی می کند. در این مرحله دو شاخه اصلی یعنی رودهای یرموک و جبّارک به این رود می پیوندد. در سال 1964 اسرائیل با احداث سد آب دریای گالیله را که منبع اصلی تامین آب اردن است به سوی منبع ملی آب منحرف کرد. اردن نیز در سال 1964 کانالی احداث کرد که آب را از رودخانه یرموک که از شاخه های اصلی رود اردن است به سایر مناطق انتقال داد. آب این رودخانه مهم که نقش حیاتی برای سرزمین های خشک این نواحی دارد منشأ اختلاف بین لبنان، سوریه، اردن، اسرائیل و فلسطین است. میانجیگری آیزن هاور4 نیز در این خصوص به نتیجه نرسید زیرا دولت های عربی حاضر به قبول سهم 33% اسرائیل در حالی که تنها 23% آب از آن جا سرچشمه می گرفت، نبودند. بعد از احداث منبع ملی آب توسط اسرائیل، سوریه و اردن تصمیم گرفتند آب را از منابع منحرف کنند و این اقدام باعث حمله نیروی هوایی اسرائیل در آپریل 1967 به سوریه و آغاز جنگ 6 روزه در 2 ماه بعد شد.

رودخانه زرقاء: این رودخانه بزرگ ترین شاخه رود اردن بعد از رود یرموک است. این رود همچنین دومین رودخانه بزرگ منطقه است که آب پخشان آن بسیاری از مناطق پرجمعیت ناحیه شرقی رود اردن را در بر می گیرد. سر منشأ این رودخانه از چشمه های نزدیک امان است که در دره ای عمیق و وسیع (رود جبّارک) جاری می شوند. این رودخانه به شدت آلوده است و پاکسازی آن یکی از الویت های وزیر محیط زیست اردن است. بر اساس مستندات زمین شناسی، عمر رودخانه الزرقاء حدود 30 میلیون سال است. در ابتدای این رود شهر عین الغزه قرار دارد که مکان باستانی مهمی است و از عصر نوسنگی به جای مانده است. یافته های باستان شناسی حاکی از این موضوعند که حاشیه این رودخانه منبعی غنی از گیاهان و جانوران بوده است. رودخانه الزرقاء به واسطه ذخایر کهرباهای خود مشهور است.

رودخانه یرموک: این رودخانه بزرگ ترین سرشاخه رود اردن است که تمام فلات حوران را آبیاری می کند. این رودخانه مرز بین اسرائیل و اردن را در نزدیکی دره اردن و بین سوریه و اردن شکل می دهد. این رودخانه مرزهای جنوبی بلندی های جولان است. جنگ مهم یرموک بین مسلمانان عرب و امپراطوری بیزانسی ها در سال 636 میلادی در جنوب این رود به وقوع پیوست. (4)

مناطق بیابانی: این مناطق "صحرای شرقی"5 یا "فلات بیابان"6 نیز نامیده می شوند و عبارت است از تپه های ارتفاعات کوهستانی در اردن در امتداد شرقی و امتداد شمالی آن که به عربستان می رسد و نیز در امتداد جنوبی آن که به بیابان های شام می رسد. فلات در تعریف عام به منطقه ای گفته می شود که دارای زمین موّاج است که با این وجود خالی از رشته های کوهستانی نیست و بخش های جنوب غربی به وی‍‍‍‍ژه جنوب معان را در برمی گیرد؛ در آن جا زمین های پست و دره های طولانی مانند: الجفر، دره الدّیسی و وادی سرحان وجود دارد. صحرای الحماد بخش وسیعی از این فلات را اشغال کرده که شنزارهای آن در فلات در جنوب حسمی پیشروی کرده است. شمال شرقی منطقه بیابانی اردن را سنگ های سوخته بازالتی پوشانده است. در کل مناطق صحرای شرقی یا بادیه اردن 75% از مساحت کلی اردن را دربر می گیرد.

نمودار مساحت اردن بر اساس مناطق جغرافیایی


دشت ها: مهم ترین دشت در کشور اردن، دشت حَوْران7 نام دارد که در شمال اردن واقع است و دیگر دشت مهم این کشور الرمثا است که به جنوب سوریه یعنی شهر "دَرعا" می رسد. بسیاری از تمدن های کهن در این کشور از این سرزمین حاصلخیز بر پا شده است. ¬(5) نمودار مساحت اردن بر اساس مناطق جغرافیایی در شکل نشان داده شده است :

آب و هوا:

از آنجا که قسمت اعظم اردن را صحرا تشکیل داده است، آب و هوای آن نیز خشک و بیابانی است. این در حالی است که قسمت باختری کشور در طول دوران بارندگی سالیانه، (از نوامبر تا آوریل) شاهد بارش نسبی است.

تابستان های این کشور خشک و گرم و زمستان ها خنک و مرطوب است. 80% کل مساحت اردن را بیابان و 5% آن را زمین های قابل کشت تشکیل می دهد.

آب و هوای اردن ترکیبی از آب و هوای دریای مدیترانه و صحرای قاحله است؛ آب و هوای مدیترانه ای در مناطق شمالی و غربی، آب و هوای صحرایی در اغلب مناطق کشور حاکم است . به طور کلی می توان گفت که کشور اردن دارای آب و هوای گرم و خشک در تابستان، و معتدل و مرطوب در زمستان است.

تنوع آب و هوایی در اردن را می توان به این شرح برشمرد: آب و هوای مداری خشک در وادی اردن، آب و هوای استپی و مدیترانه ای گرم در ارتفاعات کوهستانی، آب و هوای مدیترانه ای سرد در کوه های مرتفع مانند عجلون، آب و هوای استپی در دامنه های شرقی و آب و هوای صحرایی خشک در بیابان های شرقی.


درجه حرارت:

میانگین درجه حرارت سالیانه در کشور اردن مابین 12 تا 15 درجه سانتیگراد (54 تا 77 فارنهایت) در نوسان است و در فصل تابستان به بیشترین حد خود یعنی 40 درجه سانتیگراد (105 تا 115 فارنهایت) در مناطق صحرایی می رسد.

میانگین سالانه ریزش باران در این کشور از 50 میلی متر (1.97 اینچ) در صحرا آغاز و به 580 میلی متر (22.8 اینچ) در ارتفاعات شمالی می رسد. در کشور اردن ریزش برف در مدت زمان های کمی آن هم بیشتر در ارتفاعات کوهستانی در شمال و مرکز و جنوب کشور دیده می شود. با این وجود این ریزش ها فراوان و در برخی اوقات متراکم است.

درجه حرارت هوا در وادی الروم طی روز در حدود میانگین 32 درجه سیلسیوس و طی شب حدود 1- درجه سیلسیوس می باشد. ماه هایی که برای مسافرت و دیدار از وادی الروم مناسب می باشد عبارتند از مارس، آوریل، سپتامبر، اکتبر و نوامبر.

در ماه های زمستانی این منطقه آب مورد نیاز خود را از بارش های فصلی تامین می کند.

مناطق کوهی وادی الروم برف گیر است اما از طرفی برف در این مناطق به سرعت آب می شود.


ویژگی های طبیعی و گیاهان و جانوران:

در منطقه محافظت شده "ضانا" در کشور اردن بیش از 800 گونه گیاهی وجود دارد و رشد و نمو سه نوع از این گیاهان به جز منطقه "ضانا" در هیچ جای جهان ممکن نیست. دانشمندان در اردن نزدیک به 78 نوع پستاندار ثبت کرده اند که به 7 رتبه و 26 خانواده تقسیم می شوند. علاوه بر این می توان به درندگانی مانند کفتار راه راه (خط دار)، گرگ، شغال طلایی، روباه و گربه بیابانی و گیاه خوارانی مانند بز کوهی، آهوی عربی و انواع مختلفی از آهوان، جوندگان و خفاش ها اشاره کرد.

همچنین در اردن 5 نوع دوزیست و 97 نوع خزنده شناسایی شده است. بیش از نیمی از خزندگان را تیره مارمولک ها تشکیل می دهند و تعداد آن ها نزدیک به 55 نوع است، 37 نوع افعی در بین آن ها ثبت شده که 7 نوع آن ها سمی هستند.

گرچه خزندگان در اردن به شکل گسترده ای در معرض تهدید نیستند، با این حال 14 نوع آن ها کمیاب و نادر به شمار می روند و اعتقاد بر آن است که دو تا چهار نوع از آن ها هم اکنون در معرض انقراض می باشند.

کشور اردن از مهم ترین گذرگاه های پرندگان مهاجر است و سالیانه پرندگان، هزاران کیلومتر را در فصل های مهاجرت می پیمایند تا به اردن می رسند. تعداد پرندگان ثبت شده در اردن نزدیک به 425 نوع است و طبق تحقیقات موسسه "ایان اَند روز" به 58 خانواده تقسیم می شوند که بیش از 300 نوع آن ها مهاجر و 95 نوع محلی هستند.111 نوع از این پرندگان ثبت شده در فصل زمستان و 63 نوع ازآن ها در تابستان اردن دیده می شوند، 202 نوع در جریان مهاجرت از اردن عبور می کنند، 83 نوع از آن ها هم راه خود را گم کرده اند. در کشور اردن تعدادی از پرندگان مانند عویس و قناری سبز سوریه ای در معرض انقراض جهانی می باشند. همچنین تعدادی از انواع پرندگانِ در معرض انقراض در اردن به ثبت رسیده اند که در خلال فصول مهاجرت و فصل زمستان دیده می شوند که شامل ملکه عقاب ها، عقاب ها، پلنگ کوچک و مرغ باران است که 15 نوع آن ها در معرض انقراض و 21 نوع آن ها در لایحه توافق نامه بین المللی ممنوعیت تجارت و در معرض انقراض جای می گیرد.

کشور اردن از نظر تنوع گیاهی کشوری غنی به شمار می رود و دانشمندان در این کشور بیش از 2500 گونه گیاهی جهانی ثبت کرده اند که بر اساس معیار های جهانی در جایگاه خوبی قرار دارد. 349 گونه گیاهی کمیاب در این کشور وجود دارد که 76 گونه آن در معرض انقراض قرار دارند و 18 گونه آن طبق گزارش اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت ((IUCN در فهرست جهانی گونه های در معرض خطر قرار دارد. (6)

خلیج عقبه از بهترین مکان های حیات دریایی در خاورمیانه به شمار می رود که در آن توده های مرواریدی وجود دارد که همتایی مانند آن ها نیست. خلیج عقبه مجموعه بزرگی از حیات دریایی را در برمی گیرد؛ مانند قندیل دریایی، اسب دریایی، راب دریایی، خرچنگ دریایی، میگو، جوجه تیغی دریایی، و بسیاری از انواع ماهی ها و کرم هایی که خانه هایشان را در قعر دریای شنی حفر می کنند. مجموعه متنوعی از گیاهان دریایی در آب های کم عمق این خلیج وجود دارد و همچنین می توان توده های مرجانی رنگارنگ به ویژه در بخش جنوبی ساحل اردن را از عوامل جذب غواصان به این خلیج دانست. دانشمندان بیش از 100 نوع مرجان سنگی را در خلیج عقبه شناسایی کرده اند. اردن از قسمت جنوب با خلیج عقبه هم مرز است و بدین ترتیب حدود 26 کیلومتر مرز آبی دارد و در میان کشور های عربی دارای کمترین مرز آبی است.

وادی الروم یکی دیگر از مناطق محافظت شده در اردن است. مسافران و بازدیدکنندگان کنجکاو می توانند در این منطقه، گونه های کمیاب حیوانات، گیاهان کوچک و گیاهان ادویه ای و معطر را که در مناطق کوهستانی یافت می شوند، بیابند.  بز کوهی، بز صحرایی و چند نوع حیوان دیگر در مناطق زیستی طبیعی در این مناطق به چشم می خورند.

وادی الروم همچنین از مناطق استحفاظی پرندگان به شمار می آید؛ کرکس، لاشخور سیاه، عقاب و پرستو از جمله پرندگانی هستند که در آسمان این منطقه یافت می شوند.

یکی از جانوران شگفت این منطقه عنکبوت شتر است که بادیه نشینان از توانایی این جانور جهت صدمه زدن به شتر هایشان می هراسند. این در حالیست که این عنکبوت کوچکترین خطری برای انسان ایجاد نمی کند.

از حیوانات جالب دیگری که در این منطقه یافت می شود، می توان از "گربه شنی عرب" نام برد. ظاهر این گربه شبیه گربه های معمولی است با این تفاوت که در مناطق بیابانی زندگی می کند.


جاذبه ها و دیدنی های طبیعی:

خلیج عقبه، نام خلیجی است بزرگ در دریای سرخ. خلیج عقبه در شرق صحرای سینا و غرب شبه جزیره عربستان، اسرائیل، سرزمین های فلسطینی، مصر و اردن قرار دارد.

بز کوهی در اردن

منطقه حفاظت شده دانا:

اردن دارای جاذبه های طبیعی فراوانی است که سالانه گردشگران زیادی را به خود جذب می کنند. یکی از این مناطق جذاب منطقه طبیعی و حفاظت شده دانا8 است.

برآمدگی های زیبا و وارونگی های طبیعی دانا این منطقه طبیعی را مقصدی برای بازدیدکنندگان اردن قرار داده است. این منطقه که از کوه های سحراری با ارتفاع 1800 متر واقع در شرق تا تپه ماهور های وادی عرب با ارتفاع همسطح دریا گسترده شده است مناظر بسیار حیرت انگیزی را در دل خود جای داده است.

این منطقه که ششمین زیست گاه حفاظت شده در اردن است تمام حیوانات از جمله حیوانات در معرض انقراض را همچون مرال ها مورد حفاظت قرار داده است. در این منطقه حیواناتی همچون مرال، غزال کوهی، روباه، گورکن، جوجه تیغی، گرگ، خرگوش کوهی، کفتار راه راه، شغال و سایر گونه ها زندگی می کنند.

دریای مرده

همچنین گونه های متعددی از پرندگان در دانا یافت می شوند. در نزدیکی این منطقه حفاظت شده روستای کوچک دانا قرار گرفته است که با توجه به یافته های دست ساز بشری از 6 هزار سال قدمت برخوردار است.

دریای مرده:

از دیگر مناطق جذاب و طبیعی اردن می توان به دریای مرده اشاره کرد. در انتهای شمالی بریدگی دره بزرگ، دره اردن که پایین ترین منطقه از سطح دریا در زمین است، قرار گرفته است. این منطقه دارای آب و هوایی مدیترانه ای و زمستان هایی ملایم و تابستان هایی گرم است. به علت ارتفاع کم، منطقه ایست سرسبز و غنی از مواد معدنی و آب هایی که از دره اطراف به آن جا سرازیر می شوند. در دوران باستان دره اردن یکی از حاصلخیزترین مناطق خاورمیانه به شمار می رفت که بعضی از قدیمی ترین تمدن های جهان را در خود پرورانده بود. برای کسانی که به دنبال مکانی راحت و آرامش بخش اند، دریای مرده مقصدی ایده آل است.

آب گرم ما عین:

آب گرم ما عین مکان جالب دیگریست با آبشار گرم و توقف گاه های کاملا مجهز که در 60 کیلومتری امان و در جنوب غربی مدابا قرار گرفته است.

منطقه حفاظت شده مُجیب

از زمان رومی ها این مکان جهت حمام آب گرم و درمان بعضی بیماری ها مورد توجه مردم بوده است.

منطقه حفاظت شده مُجیب:

این منطقه که پست ترین منطقه حفاظت شده در جهان است، مناظر بدیع و دل انگیزی در نزدیکی ساحل شرقی دریای مرده دارد. این ناحیه در تنگه عمیق وادی مجیب قرار دارد که با ارتفاع 410 متر پایین تر از دریا به دریای مرده منتهی می شود. این منطقه از کوه های کراک و مدابا از شمال تا جنوب را در بر می گیرد که در بعضی از این نقاط، ارتفاع از سطح دریا به 900 متر می رسد. این تفاوت 1300 متری در ارتفاع بدان معناست ک وادی المجیب از تنوع بالایی برخوردار است. وجود بیش از 300 گونه از گیاهان، 10 گونه از گوشتخواران و گونه های بیشماری از پرندگان دایمی و مهاجر تا به امروز از این مکان گزارش شده است.

بعضی از کوه ها و دره های این نواحی به آسانی قابل دسترسی نیستند و بنابراین تنها حیواناتی همچون گونه های نادری از گربه ها، بزها، و سایر حیوانات کوهی در آن جا زندگی می کنند. (7)

حیات وحش حفاظت شده شائماری9 :


این منطقه با وسعت 22 کیلومتر مربع شاهد دستاوری موفق در جهت احیای نسل غزال های بزرگ آفریقایی بوده است. این پروژه به علت احیای نسل غزال های بزرگ آفریقایی که تقریبا منقرض شده بودند، توجه های جهانی را به خود جلب کرد. گونه های متنوع حیات وحش این منطقه همچون شترمرغ، غزال، الاغ وحشی و سایر گونه ها این ناحیه را مکانی مناسب برای تحقیق در زمینه های آموزشی و پژوهشی است. (8)