تصوف در اردن

تصوف

تصوف در اردن داراي حالت ویژه‌ای است. زیرا تفکر جهاد و مقاومت جهت آزادسازي سرزمين اشغالي فلسطين و قدس در اذهان مردم جاي گرفته و به دليل تاريخ مشترکي که بين فلسطين و اردن وجود دارد، طبيعي است که تصوف در اردن به شکل پنهان و  به دور از اذهان عمومي‌باشد.

اهل تصوف در اردن با ساير گروه‌هاي سياسي و احزاب روابط دوستانه و همزيستي مسالمت آميزي دارند و جز در موارد نادر کشمکشي بين آنان رخ نداده است حتي روابط اهل تصوف با غير مسلمانان مانند مسيحيان نيز مسالمت آميز و در صلح است.

متصوفه در اردن اعضاي خود را از مشارکت سياسي منع نمي‌کنند ولي ترجيح مي‌دهند که به حوزه‌ها و کشمکش‌هاي سياسي وارد نشوند. برخي از متصوفه به شکلی ضعيف مشارکت‌هايي در پارلمان، وزارت خانه‌ها، مناصب ديني و سياسي داشته اند.

بسياري از متصوفه در امور اجتماعي نيز حضور دارند. برخي از آنان زمان‌هاي خاصي را به کمک به فقراء، نيازمندان، يتيمان و زنان بيوه اختصاص مي‌دهند و جمعيت‌هاي خيريه‌اي را نيز تشکيل داده اند.

اغلب متصوفه در اردن از وضعيت سياست عمومي‌راضي هستند و تلاش دارند تا فعاليت‌هاي خود را آزادانه انجام دهند و هيچ فشاري از نهادهاي رسمي‌متحمل نشوند. اگرچه اميد دارند تا از حمايت‌هاي نهادهاي دولتي و رسمي‌ بهره مند گردند.

آنان تمايلي ندارند تا وضعيت اردن همانند وضعيت ساير کشورهاي عربي پس از انقلاب‌هايشان باشد. هرچند مايلند تا شاهد آزادي عمل و اصلاحات سياسي در جهت مبارزه با فساد باشند ولي اين امر را از طرق مسالمت آميز و گفتگوهاي صلح آميز بين  گروه‌ها و احزاب  ملي دنبال مي‌کنند و از انجام اصلاحاتي که منجر به ايجاد حالت آشوب گردد، دوري مي‌کنند.

طرق صوفي در تمامي‌نقاط اردن وجود دارد. مهم ترين اين طرق عبارتند از:

1- طريق رفاعيه: اين طريق در مناطق مختلفي از جمله عمان رايج است؛ در جبل النصر به شيخوخت عمر الصرفندي، در سحاب پيرو شيخ محمود نايف، در اللبن پيرو شيخ ابو المنذر و شيخ وليد رفاعي، در زرقاء پيرو شيخ محمود الرفاعي، در جرش پيرو شيخ فارس ثلجي، در اربد پيرو شيخ محمود الرفاعي که اکنون طريق آن به مفرق انتقال يافته است و در مفرق پيروان شيخ عبيد القادري الرفاعي رواج دارد.

2-طريق شاذليه: اين طريق بيشترين انتشار را در بين طرق صوفيه دارد و در مناطق مختلفي از اردن رايج است؛ در منطقه حيّ نزال پيروان شيخ حازم ابوغزاله که دارای جمعيت خيريه اي نيز می‌باشند. در معان به شيخوخت شحاده طبري و در اربد منطقه کفر يوبا به شيخوخت احمد ردايده سلوک مي کنند. اين طريق در امان نيز گسترش فراواني دارد.

3- طريق قادريه: اين طريق نيز از جمله طرق مشهور و رايج در نقاط مختلف کشور اردن است؛ از جمله امان در الجوفه پيروان شيخ‌ هاشم البغدادي، در الهاشمي ‌الشمالي پيروان شيخ محمد عبدالحليم قادري، در سحاب پیروان ناصر بن شيخ صفوت، در نزهه پيروان شيخ سعيد القادري و در بقعه پيروان شيخ عبدالرووف از خلفاي‌هاشم البغدادي اند

هم چنين در اربد پيروان شيخ محمد ابوغريب و در رصيفه پيروان شيخ عبدالقادر نوباني‌اند.

4-طريق خلوتيه: اين طريق فعاليت اجتماعي قابل توجهي دارد؛ امان در منطقــه الکرسي پيروان شيخ حسني الشريف، در وادي السير پيروان البيادر و در مفرق پيروان شيخ عبدالحي عفيفي اند. در زرقاء نيز اين طريقت ديده مي شود.

5-طريق نويهيه: اين طريق در امان وجود دارد و در فلسطين نيز شعبه‌هايي از اين طريق وجود دارد.

***

تصوف در اردن هم اکنون دچار ضعف آشکاري گرديده استکه دلايل داخلي و خارجي متعدد در آن دخيلند .

از جمله دلايل داخلي آن است که بسياري از کساني که امروز تصوف در اردن را هدايت مي‌کنند، خود اهل سير و سلوک واقعي نيستند، که به این ترتیب مريدان اين راه دچار خطاهاي زيادي شده و کسي نيست تا آنان را از اين خطاها و کجي‌ها نجات دهد؛ اين مهم‌ترين دليل ايجاد چهره منفي از تصوف اسلامي ‌و نقش آن در زندگي است.

هم چنين؛ مريدان و پيروان هر شيخي معتقدند که فقط او شايستة خلافت است و شيوخ ديگر اين شايستگي را ندارند؛ بدين ترتيب شيوخ ديگر را متهم مي کنند که خود اسباب اختلاف و دودستگي را در بين آنان به وجود می‌آورد.

به علاوه ظاهرگرايي و غلبه صورت و ظاهر و عدم وجود عشق صادقانه به عنوان محرک و انگيزه آنان، سبب شده که پيشرفتي در تصوف وجود نداشته باشد.

عوامل خارجي اين ضعف عبارتند از: هجوم قوي دشمنان اسلام به تصوف و صوفي گري، انحراف تصوف به دليل رمز گرايي آن؛ به اين ترتيب که برخي از شيوخ صوفي به سوي رمزگونه سخن گفتن پيش مي‌روند و سخنان آنان به گونه اي ديگر تفسير مي‌شود.

در نهايت تصوف اردن به عنوان جزئي از تصوف جهاني دچار ضعف گرديده و همانند ساير آنها رو به سقوط نهاده است. (55)