خوشنویسان مشهور چین باستان

- خوشنویسان معروف

وانگ شی جی

«وانگ­شی­جی»، در خانواده­ای اصیل به دنیا آمد. وقتی وی از شغل دولتی استعفا کرد، در شَن یین(Shanyin)، گویجی(Guiji) (شائوشینگ(Shaoxing) کنونی استان جه جیانگ(Zhejiang)) اقامت گزید. او در سال­ های نخست زندگی، خوشنویسی را از «وِی­فورِن(Wei Furen)» فراگرفت. بعدها خط نویسی مرسوم و شکسته را از «جانگ­یو(Zhang You)» و «جانگ­جی(Zhang Zhi» آموخت. وی نقاط قوت هر یک از اساتید را فراگرفت تا سبک خاص خودش را ایجاد کند. ارزش آثار او با استفاده از نوشتار رسمی، کاراکتر­های معمولی، پیوسته نویسی و خط شکسته، از سطح هنری اساتید پیشین خوشنویسی فراتر رفت. او توسعه ­ی خوشنویسی را از مسیر طبیعی به سمت یادگیری مهارت­ های جدید هدایت و آن را به کمال رساند. وی در دوران حیات خود مشهور و در نسل­ های بعد به عنوان «حکیم خوشنویس واقعی» محترم شمرده می­ شد.

«پیش به سوی عمارت کوشک فانوسی» مشهورترین نمونه ­ی آثار پیوسته نویسی «وانگ شی­جی» است. این اثر به عنوان «نخستین اثر پیوسته نویسی زیر آسمان» شمرده می­ شود.

گفته می­ شود که «وانگ» این اثر را بار­ها باز نویسی کرد، ولی احساس کرد نمی ­تواند آن اثر اصلی را که می ­خواهد به وجود آورد. این اثر به یک گنجینه ­ی گرانبهای خانوادگی تبدیل شد. بعد­ها، این اثر به «جی­یونگ(Zhiyong)»، هفتمین نسل از باز ماندگان «وانگ­شی­جی» که او هم یک خوشنویس مشهوری بود، تقدیم شد.

وانگ شیان جیان

«وانگ­شیان­جی» پسر هفتم «وانگ شی­جی» هم خوشنویس خوبی بود، او به ویژه، در نوشتن خط پیوسته و خط شکسته شهرت داشت. وی با به ارث بردن دستاوردهای پدرش، سبک­ های ابتدایی و دشوار خوشنویسی را توسعه داد. وی ظریف و برجسته می ­نوشت و سبکش تأثیر فراوانی در نسل ­های بعدی گذاشت. آثار خوشنویسی دو وانگ هنوز هم به­ صورت وسیع چاپ و منتشر می­ شود و آخرین چاپ آن«مجموعه ­ی کامل آثار خوشنویسی چینی»، است که در هنرکده­ ی رونگ بائوزَی(Rongbaozai) پکن به چاپ رسید که دو جلد از آن مربوط به آثار این دو نفر است.

چوسویلیانگ

«چو سویلیانگ»(659 یا 658-596 میلادی) یکی از وزرای خوشنویس دوران امپراتوری تانگ بود. وی وقتی از کار برکنار و از دربار اخراج شد، فوت کرد. او ابتدا سبک خوشنویسی «شی­لیانگ» و «اویانگ­شون» و سپس «یو­شینان» را مورد مطالعه قرار داد. او در پایان، آثار دو وانگ را مطالعه و سبک مختص به خود را ابداع کرد. وی در سال­ های باقی مانده از زندگیش، سبک موج دار و خط نویسی معمولی را که نسل­ های بعد را به شدت تحت تأثیر قرار داد، به وجود آورد. «چو سویلیانگ» به همراه «اویانگ­شون»، «یو شینان» و «شووِجی»(713-649 میلادی)، به عنوان چهار خوشنویس بزرگ دوران اولیه­ ی تانگ مشهور هستند. مورد احترام ترین اثر وی «پیش به سوی بتکده­ ی قو­های وحشی آموزه ­های مقدس» است.

یان جِن چینگ(Yan Zhenqing)    

«یان جِن­چینگ» وزیر و خوشنویس دربار تانگ، در خانواده­ای معتبر به دنیا آمد. وی در دوران حکمرانی امپراتور دِزونگ(Dezong) به دست وزیری خیانتکار به قتل رسید. وی خوشنویسی را از خانواده و «جانگ­شو»، خوشنویس مشهور فراگرفت. او از تجربیات تمام استادان پیشین بهره برده و سبک خاص خود را در هر دو زمینه­ ی نوشتار معمولی و پیوسته نویسی ایجاد کرد. سبک یان، قوی، سنگین و ظریف بوده و نشان دهنده ­ی موفقیت و قدرت سلسله ­ی تانگ است. اگرچه او خوشنویسی آماتور بود، ولی پرکار بود. طبق اسناد تاریخی، وی 138 اثر خلق کرد، ولی تنها 70 مورد از آن­ها تا کنون باقی مانده است.

لیو گونگ چوان

«لیو گونگ چوان» خوشنویس عصر تانگ بود. وی به خاطر نوشتن کاراکتر­های منظم و مرتب معروف بود. او با به کار گیری ساختار به هم پیوسته­ی سبک «اویانگ­شون» و توسعه­ی حرکت قلم مویِ سبک «یان جِن­چینگ»، سبک خاص لیویِ خود را ابداع کرد. خوشنویسی او سبک استخوان دار و توانمند با چارچوبی استوار و حرکاتی قدرتمند بوده، و بر ایده­ای قوی و ساخت­دار تأکید دارد. کار­های او اغلب به کار «یان جِن­چینگ» ارتباط داده می­شود. «رگ­های یان و استخوان لیو» نماد ویژگی اصلی این دو سبک بزرگ نوشتاری قاعده مند سلسله­ی تانگ است. لیو هم مثل یان خیلی پرکار بود.

معروف ترین اثر وی «لوح بتکده­ی شوانبی»است که داستان استاد مانک دادا[12]، کسی که مقرب امپراتوران سلسله­ی تانگ بود را بازگو می­کند. این لوح سنگی در ماه دوازدهم سال 841 میلادی ساخته شده است. متن لوح به خط خوشنویسی معمولی نوشته و حکاکی شده است. در حال حاضر، این لوح در سالن شماره­ی 2 در موزه­ی جنگل ستون­های یاد بود شهر شی­اَن نگهداری می­شود.

خوَی سو      

«خوَی سو» راهبی خوشنویس بود که از دوران کودکی به خطاطی علاقمند و به خاطر خط شکسته­اش معروف بود. وی آنقدر نوشت که تعداد زیادی قلم مو و جوهر دان سنگی را شکست، لذا به جای کاغذ شروع به استفاده از برگ درخت موزی که خودش کاشته بود کرد. او هنرکده­اش را«خانه­ی آسمان سبز» می­نامید. وی ابتدا رسم الخط ­«جونگ ­یوو[13]» و دو«وانگ» را تمرین کرد. بعدها خوشنویسیِ معمول«جانگ­ شو» را از «یان جِن­چینگ» آموخت و خط شکسته­ی سبک خاص خود را ابداع کرده و هم­چون «جانگ­شو» که به«جانگ خشن» و شخص دیگری که به «سو­یِ مست» معروف بود، شهرت یافت. خط شکسته­ی زمخت(کوانگ چائو[14]) سبکی است که کاملاً آزاد نوشته می­شود. خطاط احساس و آرزوهایش را به وسیله­ی قلم مو بیان می­کند، که بی نهایت خلاصه و مختصر است و اغلب چند کلمه با یک حرکت قلم نوشته می­شود. این سبک بی نهایت شکسته نویسی است. سبک خوَی سو، بدون زیرپا گذاشتن مقررات، متنوع تر از سبک «جانگ» است. این سبک هم­چنین بیشتر قابل تشخیص است لذا بیش از سبک «جانگ» در نسل­های بعدی تأثیرگذاشته است. اثر«طومار زندگینامه­ی سوبِن»بهترین کار او شمرده می­شود.

سوشی

«سوشی»(1101-1037 میلادی) نویسنده، خطاط و نقاش سلسله­ی سونگ شمالی بود. اگرچه وی تلاش کرد تا شغلی دولتی به دست آورد، ولی اغلب بی نتیجه بود و همیشه تنزل مقام می­یافت. او فردی با توانمندی­هایی هم­چون شاعر، ادیب، و خوشنویس بود و خدمات زیادی در این زمینه­ها داشت. او معروف به پیوسته نویسی و خوشنویسی معمولی بود و از سبک «لی یونگ[15]»(747-678 میلادی)، «شو خائو[16]»(782-703 میلادی)، «یان جِن­چینگ»، و «یانگ نینگشی[17]»(954-873 میلادی) پیروی می­کرد. وی هم­چنین سبک خاصی را با حس اشباع کننده و افسونگرانه ابداع کرد که در دوران­های سونگ و یوان به سبک ویژه­ی دارای مفهوم تبدیل شد. «سوشی»، «خوانگ تینگ­جیان»، «می­فِی»، و «چَی­شیانگ[18]»(1067-1012 میلادی)به عنوان«چهار استاد خوشنویسی» آن زمان شناخته می­شوند. اشعار نوشته شده در ماه آوریل در«خوانگجو» نمونه­ای از کار­های پیوسته نویسی او به شمار می­آید.

خوانگ تینگ جیان

«خوانگ تینگ­جیان»(1105-1045 میلادی)شاعر و خوشنویس سلسله­ی سونگ شمالی بود، که به عنوان یکی از «چهار استاد خوشنویسی دوران سونگ» شمرده می­شود. وی پس از مطالعه­ی خط شکسته­ی «خوَی­سو» و خوشنویسی معمول «یان جِن­چینگ»، سبک نوشتاری پیوسته نویسی و خط شکسته­ی خاص خود را ابداع کرد. کتاب اشعار وی که به خط پیوسته نوشته شده است، اینک در موزه­ی کاخ تایپه نگهداری می­شود.

زندگی سخت و مأیوسانه­ی «خوانگ تینگ­جیان»، مثل «سوشی» بود. او هم اغلب از کار برکنار می­شد. وی در سن 57 سالگی، به کوه «فَنشان» در «اِچِنگ» در استان «خوبِی» مسافرت کرد. در آنجا کوشکی پیدا کرد که نامش عمارت کوشکِ بادِ متمایل به جنوب غمناک بود که در وسط منظره­ی طبیعی زیبایی قرار داشت. منظره عمیقاً او را تحت تأثیر قرار داد و الهام بخش اشعارش شد که وی در آن نومیدی از کار برکنار شدن و اشتیاقش به آزادی را بیان کرده است.

جائو گوو[19]    

«جائو گوو»(1187-1107 میلادی)، در دوران امپراتور گائوزونگِ سونگ جنوبی، از سال 1127 تا 1162 میلادی بر سرِ قدرت بود. وی و پدرش از نظر سیاسی بی لیاقت بودند ولی از نظر هنری موهبتی به شمار می­آمدند. خوشنویسی جائو گوو از پدرش هم بهتر بود، از گذشته بهره­ی زیادی برده و از خود بینش عمیقی به نمایش می­گذاشت.

او نخست از سبک خوشنویسی «خوانگ تین­جیانگ»، سپس«می­فِی»، پیروی کرد، و بعدها روی سبک «جونگ یائو[20]»، خوشنویس مشهور دوران سه پادشاهی، و «وانگ شی­جی[21]» تمرکز کرد. او به سختی کار می­کرد. او گفته،«من در طول50 سال گذشته، هرگز حتی برای یک روز اگر کار مهمی نداشتم، قلمم را بر زمین نگذاشتم». «من سبک­های تمام خوشنویسان دوران­های «وِی»، «جین» و شش سلسله را آموختم». وی کتابی تحت عنوان «پیرامون خوشنویسی» نوشت، کتابی پُر از بصیرت و بینش.

جائو مِنگ فو[22]

«جائو مِنگ­فو»(1322-1245 میلادی) خوشنویس دوران سلسله­ی یوان بود. او هم مثل «سوشی»، به روان و سلیس نویسی مشهور بود. او در سرودن شعر و ادبیات عالی، و اطلاعات خوبی از طریقت تائو و آیین بودا داشت. در نقاشی مهارت داشت و خوشنویس خوبی هم بود، به ویژه در نوشتن خط معمول و مرسوم، پیوسته نویسی و نوشتن کاراکتر­های کوچک. او سبک «لی­یونگ[23]»، که مبتنی بر سبک دو وانگ بود را آموخت. گفته می­شود که او می­توانست روزی ده هزار کلمه خوشنویسی کند و آثار قلمی او به سبک «جائو» معروف بود. او به همراه «یان جِن­چینگ»، «لیو گونگچوان» و «اویانگ­شون»، یکی از «چهار استاد خوشنویسی در نوشتن کاراکتر­های رسمی» بود. «جائو» در سن 63 سالگی، از طرف امپراتور مأمور شد تا لوح سنگی «دَنبا» را به خط رسمی بنویسد که اینک در موزه­ی کاخ پکن نگهداری می­شود. «جائو مِنگ­فو» از باز ماندگان خانواده­ی امپراتوری سونگ بود، ولی با حاکمان فاتح سلسله­ی یوان هم­­کاری می­کرد، لذا یاد آوری خاطرات گذشته همیشه او را ناراحت می­کرد. او با غوطه ور شدن در خوشنویسی به دنبال رهایی از احساس متضاد درون خود بود.

---

[1] - Shanyin

[2] - Guiji

[3] - Shaoxing

[4] - Zhejiang

[5] - Wei Furen

[6] - Zhang You

[7] - Zhang Zhi

[8] - Zhiyong

[9] - Rongbaozai

[10] - Yan Zhenqing

[11] - Dezong

[12] - Dada

[13] - Zhong You

[14] - Kuang Cao

[15] - Li Yong

[16] - Xu Hao

[17] - Yan Ningshi

[18] - Cai Xiang

[19] - Zhao Gou

[20] - Zhong Yao

[21] - Wang Xizhi

[22] - Zhao Mengfu

[23] - Li Yong