روابط هنری تاجیکستان و ایران

روابط هنري

روابط هنري دو كشور هم‌فرهنگ و همزبان تاجيكستان و ايران، در رشته‌هاي موسيقي، تئاتر و سينما عمدتاً بر اساس برگزاري جشنواره‌ها و سفرهاي گروهي و فردي هنرمندان به كشورهاي همديگر و مكاتبات ميان آنها صورت مي‌گيرد. نخستين آشنايي ايرانيان با هنرمندان تاجيك به حدود چهل و هفت سال پيش بازمي‌گردد. در ماه دسامبر سال 1957 يك گروه 31 نفره از هنرپيشه‌هاي تاجيك از قبيل تحفه فاضل‌اوا، شايسته ملاجان‌اوا، برنا احمداوا، سَرَف كريم‌اوا، زهره كريم‌اوا، مسلمه باقي‌يوا، فاطمه كويين‌اوا، عبدالسلام رحيم‌اف و ديگران به سرپرستي مهربان نظراف معاون وزير فرهنگ وقت، در شهر تهران هنرنمايي كردند. گروه هنري «لاله» از تاجيكستان در ماه آگوست سال 1972 در ششمين جشنوارة بين‌المللي هنر شيراز شركت كرد. تابستان سال 1973 هنرمندان تئاتر اپرا و بالت صدرالدين عيني تاجيكستان، شامل  ملكه صابراوا و مظفر برهان‌اف در صحنة تئاتر اپرا و بالت شهر تهران هنرنمايي كردند. در اين سفر، بالة «رقاصه» از جانب آنها شش بار به نمايش درآمد. ا‌ستاد محمدرضا شجريان با همراهي رضا قاسمي، محمود خلج، تبريززاده، همچنين گروه موسيقي سنتي «مولانا» شامل جليل عندليبي، عليرضا افتخاري، بهنام واداني، هادي منتظري، منصور يونسي سينكي، عباس مياندهي، محمد‌علي كياني‌نژاد، محمدفرهاد عندليبي، اردشير فهيمي و مير طاووسي، ماه آوريل سال 1990 در جشن 1400 سالگي باربد مروزي در تاجيكستان هنرنمايي كردند.  ماه فوريه سال 1992 در هفتمين جشنوارة موسيقي «دهة فجر» گروه هنري آدينه هاشم و گروه هنري «فلك» به سرپرستي دولتمند خا‌‌‌‌ل‌اف شركت و هنرنمايي كردند. ابوالقاسم خوشرو لحظه‌هاي هنرنمايي آدينه هاشم را در شهر تهران يادآور شده، چنين مي‌گويد: «هيچ وقت از خاطرم محو نمي‌شود آن روزي كه يكي از هنرمندان شما (استاد آدينه هاشم) برنامه اجرا مي‌كرد و يكي از بزرگترين هنرمندان كشور ما (استاد شجريان) اشك مي‌ريخت. اين يك لحظة تاريخي براي ملت ما بود». در ماه آگوست سال 1992 گروهي از هنرمندان تاجيك شامل ظفر ناظم، حكيم محمود، معروف‌خواجه بهادر، دانه بهرام و غيره به ايران سفر هنري داشتند. سال 1997 در سالگرد پيروزي انقلاب اسلامي ايران يك گروه هشت‌نفري از هنرمندان تاجيك شركت و هنرنمايي كردند. ماه دسامبر همان سال، هنرمندان فلارموني دولتي تاجيكستان مركب از ظفر ناظم‌اف، ب. عمر‌اف، ا. محموداوا، م. گل‌اف و ... هنر خويش را پيشكش دوستداران ساز و آواز ايراني نمودند. ماه نوامبر سال 1997 يك گروه دوازده نفري اهل ساز و آواز ايراني، ميهمان دوستداران و علاقه‌مندان موسيقي در شهر دوشنبه بودند. در رابطه با سالگرد پيروزي انقلاب اسلامي ايران ماه فوريه سال 1998 يك گروه پانزده نفري  هنرمند  تاجيك مركب از گروه «شش‌مقام» صدا و سيماي تاجيكستان به رهبري الماس عبدالله و گروه «باربد» به رهبري سنگين‌مراد قربان، همچنين طالب شهيدي، مستانه اٍرگش‌اوا، سعادت عمراوا و شاهده هاشم‌اوا به ايران سفر و هنرنمايي كردند. در جشنوارة بين‌المللي موسيقي «دهة فجر»، كه ماه فوريه سال 1999 در شهر تهران برگزار گرديد، گروه هنري «فلك» به رهبري دولتمند خا‌ل‌اف شركت نمو‌د.

بين سالهاي 1999 تا 2000 ميلادي، گروه هنري «سامان» به دعوت مركز موسيقي جمهوري اسلامي ايران به رياست قربان‌علي رحمان‌اف دو با به ايران سفر كرده و برنامه اجرا نمود. ماه فورية سال 1999 گروه هنري «فردوس» شهر تهران در قالب محمد افتخاري، فاروق كسمايي، الهام فيض‌الدين، سهيل امين‌زاده، نگار بوبان، بهروز شريعتي با اجراي ساز و تصنيف‌هاي سنتي، خاطر دوستداران هنر موسيقي پايتخت تاجيكستان را شاد نمودند. در روزهاي جشن نوروز سال 2001 گروه هنري «ساقيا» از ايران، در شهرهاي كولاب، قرغان‌تپه و دوشنبه هنرنمايي كردند.

تئاتر عروسكي تاجيكستان در سالهاي 1991 و 1992 در جشنوارة بين‌المللي تئاترهاي عروسكي كه همه ساله در ماه سپتامبر در شهر تهران برگزار مي‌گردد، هنرنمايي كرده، اثر نريمان بقازاده «حسنك اَلفَسَنَك» را به كارگرداني ‌مظفر جواداف تقديم تماشاچيان نمود. سال 1992 گروه تئاتر «اهارون» تاجيكستان، در جشنوارة بين‌المللي تئاتر «دهة فجر»، نمايشنامة «يوسف گمگشته..» را به كارگرداني فرخ قاسم‌اف به نمايش گذاشت كه موفق به دريافت جايزة «نشان طلا» ي جشنواره گرديد. گروه مزبور ماه دسامبر سال 1994 بار دوم به جمهوري ا‌سلامي ايران سفر نموده، در طول ده روز نمايشنامه‌هاي «يوسف گمگشته»… و «اسفنديار» را به نمايش گذاشت.

در روزهاي جشن نوروز سال 1993 گروه تئاتر «پيام دوستي» ايران كه به تاجيكستان سفر نمود، نمايشنامة «چله‌نشين» اثر مسعود سميعي  را به كارگرداني مصطفي عبداللهي پيشكش تماشاگران تاجيك كرد.

ماه سپتامبر سال 1994، در ايام جشن هزارة «شاهنامه» فردوسي، تئاتر «انديشه» از ايران نمايشنامة «اسفنديار» اثر علي چراغي به كارگرداني حسين فراهي را در تالار لاهوتي شهر دوشنبه تقديم هنردوستان كرد.

سال 1999 تئاتر لاهوتي تاجيكستان در هفدهمين جشنوارة بين‌المللي تئاتر «دهة فجر» نمايشنامة «بهرام چوبينه»‌ را به كارگرداني توره‌خان احمدخان‌اف به تماشاچيان ايراني پيشكش نمود.

سالهاي 1999 و2000‌ تئاتر «‌اهارون» دو سفر به ايران داشت و در جشنوارة بين‌المللي تئاتر ايران‌زمين كه در شهر اهواز در استان خوزستان برگزار گرديد، با نمايشنامه‌هاي «مرگ يزدگرد»‌، «شيخ صنعان» و «‌دجّال» شركت كرد با استقبال خوب تماشاگران روبرو گرديد.

سال 2001 ميلادي، تئاتر دولتي شهر كولاب با نمايشنامة «مير كبير» اثر محمد غائب در سومين جشنوارة بين‌المللي تئاتر «ايران‌زمين» شركت نمود.

‌‌نخستين آشنايي تاجيكان با سينماي ايران، در سال 1972 بود. پس از پايان جشنوارة دوم بين‌المللي سينمايي كشورهاي آسيا و افريقا در شهر تاشكند ازبكستان، فيلم ايراني «ببر مازندران» كه‌ در جشنوارة مزبور به نمايش درآمده بود، در سينماهاي شهر دوشنبه به زبان فارسي و ترجمة همزمان روسي نمايش داده شد كه مورد پسند بينند‌گان واقع گرديد.در نخستين جشنوارة بين‌المللي سينماي تهران كه از 16 تا 26 آوريل سال 1972 در ايران برگزار گرديد،  هيئتي از اتحاد شوروي سابق نيز شركت داشت كه اديب تاجيك مسعود ملاجان‌اف از اعضاي اين هيئت بود. وي پس از بازگشت، تأثرات خويش از اين جشنواره و عموماً سفر به ايران را در قالب مقاله‌اي با نام «غزال بالدار تهران» در شمارة دوازدهم سال 1972 مجلة «صداي شرق» چاپ كرد كه در آن تاريخ مختصر سينماي ايران براي تاجيكان معرفي شد. از 26 نوامبر تا 6 دسامبر سال 1990 جشنوارة فيلمهاي ايراني در شهر دوشنبه برگزار شد. در اين جشنواره كه گروهي از هنرمندان و كارشناسان سينماي ايران از جمله عليرضا رئيسيان، فاطمه معتمد آريا، يدالله صمدي، فخرالدين انوار، پروانه معصومي، فرهاد صبا، مهندس احمدي شركت داشتند، طي 10 روز در سينماهاي پايتخت تاجيكستان، 20 فيلم جديد ايراني به نامهاي «‌كمال‌الملك»، «اجاره‌نشين‌ها»، «جاده‌هاي سرد»، «دستفروش»، «خانة دوست كجاست؟»، «گزارش يك قتل»، «پرواز در شب»، «شير سنگي»، «خارج از محدوده»، «پرندة كوچك خوشبختي»، «كشتي آنجليكا»، «بايسيكل‌ران»، «در مسير تندباد»، «نار و ني»، «اي ايران». «مادر»، «مهاجر»، «هامون»، «ريحانه» و «سبلان» به نمايش گذاشته شد. درآمد حاصل از نمايش اين فيلم‌ها به حساب بنياد ساخت مجسمة حكيم ابو‌القاسم فردوسي در ميدان آزادي شهر دوشنبه واريز شد. ماه سپتامبر سال 1991 جشنوارة بين‌المللي فيلم «همسايه‌ها»در شهر دوشنبه برگزار گرديد. در ماه مي سال 1993 در شهر دوشنبه هفتة فيلمهاي ايراني برپا گرديد كه در آن 7 فيلم بلند  «شايد وقتي ديگر»، «ساية خيال»، «طلسم»، «افق»، «دخترم سحر»، «كاني مانگا» و «باشو غريبة كوچك» روي پردة نمايش رفتند.

طي چند سال اخير جمهوري اسلامي ايران تعدادي فيلم و سريال از جمله «بوعلي سينا» (9 قسمت)، «سلطان و شبان» (12 قسمت)، «گلهاي داودي»، «پدربزرگ»، «پدرسالار» (13 قسمت) و غيره به تاجيكستان اهدا نمود كه از طريق تلويزيون سراسري تاجيكستان به نمايش گذاشته شدند.

در ايران نيز چند فيلم توليد «تاجيك‌فيلم»، از جمله فيلمهاي ساخته‌شده بر اساس «شاهنامة» ابو‌القاسم فردوسي به نمايش درآمدند. يكي از معروفترين كارگردانهاي سينماي ايران محسن مخملباف، ماه ژانويه سال 1998 بخش عمده‌اي از فيلم «سكوت» را در تاجيكستان تهيه نمود كه در آن چند تن از تاجيكان نيز نقش آفريده‌اند. سال 1997 گل‌اندام محبت‌اوا سردبير «تاجيك‌ فيلم» در سمينار «حضور زن در سينماي معاصر» در شهر تهران شركت نمود. ماه مي سال 1998 يك گروه 7 نفري فيلمبردار ايراني ميهمان تاجيكستان بودند كه از اماكن تاريخي و فرهنگي فيلم‌ و گزارش تهيه نمودند. تمام اين سفرهاي هنري و ديد و بازديدهاي هنرمندان دو كشور، نقش مثبت و مهمي در گسترش دوستي و همكاري تاجيكستان و ايران داشته است.  

http://icro.ir/index.aspx?siteid=185&pageid=5415