نظام اقتصادی تاجیکستان: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
جز (The LinkTitles extension automatically added links to existing pages (https://github.com/bovender/LinkTitles).)
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
'''سیستم و سیاست اقتصادی کشور'''
نظام اقتصادی تاجیکستان شامل سیستم و سیاست اقتصادی کشور، درآمد ملی کشور، واحد پول تاجیکستان، منابع درآمد مالی و ارزی، سهم بخش‌های اقتصادی در  تولید ناخالص داخلی است.


[[تاجیکستان]] به دلیل توانایی­های جغرافیایی و طبیعی خود، یکی از مناطق مهم اقتصادی در آسیای مرکزی می باشد و از جایگاه ویژه­ای برخوردار است. اقتصاد این کشور تا پیش از استقلال، یعنی تا نهم سپتامبر 1991م، مبتنی بر برنامه­های متمرکز از [[مسکو]] بوده و در واقع نقش محدودی در اقتصاد اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی داشته و در مقایسه با دیگر جمهوری­های شوروری، به گونه نسبی خودکفا بوده است(افشارسیستانی، 1383: 225). تولید ناخالص داخلی تاجیکستان در میان کشورهای آسیای مرکزی از همه کمتر است. کوهستانی بودن آن سبب شده تنها هفت درصد از خاک آن قابل استفاده باشد. پنبه مهمترین محصول کشاورزی آن است. در سال 1998 تاجیکستان تنها 8% تولید ناخالص مادی شوروی را داشت که شامل 4% از تولید خالص مادی صنعتی و 2/1 تولید خالص مادی کشاورزی بود که از این مقدار 8/41 از تولید خالص مادی آن از صادرات به جمهوریهای دیگر تأمین می­شد. صادرات تاجیکستان به کشورهای خارج از اتحاد شوروی تنها 9/6 تولید خالص مادی این جمهوری را تشکیل می­داد(تاجیکستان، 1387: 48 - 47). به طور کلی تاجیکستان یکی از فقیرترین جمهوری­های شوروی سابق محسوب می­شود که پایین­ترین GDP تولید ناخالص داخلی و درآمد سرانه را در بین 15 جمهوری دارد. جنگ داخلی، سالهای بین 1997- 1992 اوضاع اقتصادی این کشور را وخیم­تر کرد. اما پس از امضای معاهده صلح بین دولت و اتحاد مخالفان در سال 1997، اقتصاد این کشور روند رو به رشدی را طی می­کند(خبرگزاری جمهوری اسلامی، 1379). سیاست اقتصادی دولت تبدیل تاجیکستان از یک کشور با سیستم اقتصاد سوسیالیستی به نظام اقتصادی آزاد با تکیه بر کشاورزی صنایع تبدیلی کشاورزی و صنعت است. اما به دلیل نوپا بودن تاجیکستان و بروز جنگ داخلی در این کشور به فاصله­ی دو سال پس از استقلال که این جنگ بیش از 5 سال به طول انجامید دولت نتوانست اهداف خود را در قالب برنامه­های کوتاه، میان و درازمدت مشخص و به سوی آنها حرکت کند.
===سیستم و سیاست اقتصادی کشور ===
[[تاجیکستان]] به دلیل توانایی­‌های جغرافیایی و طبیعی خود، یکی از مناطق مهم اقتصادی در آسیای مرکزی می‌باشد و از جایگاه ویژه‌­ای برخوردار است. اقتصاد این کشور تا پیش از استقلال، یعنی تا نهم سپتامبر 1991م، مبتنی بر برنامه‌­های متمرکز از [[مسکو]] بوده و در واقع نقش محدودی در اقتصاد اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی داشته و در مقایسه با دیگر جمهوری­‌های شوروری، به گونه نسبی خودکفا بوده است<ref>افشارسیستانی، ایرج(1383)، جغرافیای تاریخی [https://wikimelal.ir/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 تاجیکستان]: پژوهشی در تاریخ، جغرافیا، آثار باستانی، بزرگان، ویژگی‌های اجتماعی و جمعیتی، فرهنگ مردم و اقتصاد [https://wikimelal.ir/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 تاجیکستان]، چاپ اول، تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی، ص. 225</ref>. تولید ناخالص داخلی [[تاجیکستان]] در میان کشورهای آسیای مرکزی از همه کمتر است. کوهستانی بودن آن سبب شده تنها هفت درصد از خاک آن قابل استفاده باشد. پنبه مهمترین محصول کشاورزی آن است. در سال 1998 [[تاجیکستان]] تنها 8% تولید ناخالص مادی شوروی را داشت که شامل 4% از تولید خالص مادی صنعتی و 1/2 تولید خالص مادی کشاورزی بود که از این مقدار 41/8 از تولید خالص مادی آن از صادرات به جمهوری‌های دیگر تأمین می­‌شد. صادرات [[تاجیکستان]] به کشورهای خارج از اتحاد شوروی تنها 6/9 تولید خالص مادی این جمهوری را تشکیل می­‌داد<ref>تاجیکستان(1387)، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، چاپ اول، مرکز چاپ و انتشارات، ص. 47-48</ref>. به طور کلی [[تاجیکستان]] یکی از فقیرترین جمهوری­‌های شوروی سابق محسوب می­‌شود که پایین­ترین GDP تولید ناخالص داخلی و درآمد سرانه را در بین 15 جمهوری دارد. جنگ داخلی، سال‌های بین 1997- 1992 اوضاع اقتصادی این کشور را وخیم‌­تر کرد. اما پس از امضای معاهده صلح بین دولت و اتحاد مخالفان در سال 1997، اقتصاد این کشور روند رو به رشدی را طی می­‌کند<ref>خبرگزاری جمهوری اسلامی(1379)، شبکه تلکس عادی خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران،</ref>. سیاست اقتصادی دولت تبدیل [[تاجیکستان]] از یک کشور با سیستم اقتصاد سوسیالیستی به نظام اقتصادی آزاد با تکیه بر کشاورزی صنایع تبدیلی کشاورزی و صنعت است. اما به دلیل نوپا بودن [[تاجیکستان]] و بروز جنگ داخلی در این کشور به فاصله­‌ی دو سال پس از استقلال که این جنگ بیش از 5 سال به طول انجامید دولت نتوانست اهداف خود را در قالب برنامه­‌های کوتاه، میان و درازمدت مشخص و به سوی آن‌ها حرکت کند.


تولید ناخالص ملی این کشور در سال ۲۰۰۵، نزدیک به ۲ میلیارد دلار و در حال حاضر تقریباً دو سوم جمعیت آن در فقر به سر می‌برند. تولید ناخالص داخلی این کشور در سال 2006 میلادی به 521/9 میلیارد دلار رسیده بود. هدف از اصلاحات اقتصادی که در جمهوری تاجيکستان انجام می گیرید، ارتقاء سطح زندگی مردم و فقرزدايي می باشد. در حال حاضر در تاجيکستان برای  بهبودی سياست­های اقتصادی، کشاورزی، [[مالی]] و بانکی، سرمايه‌گذاری گام به گام و تدابير ضروری انديشيده می شوند. خصوصی­سازی کارخانه های بزرگ و کوچک انجام شده است. تا ماه ژانويه سال 2006 ميلادی از 9121 کارخانه دولتی 8707 آن تقريباً 95 درصد  خصوصی شده اند. همزمان يک سری قوانين و مقررات از جمله قانون های مدنی، ماليات و خصوصی سازی اموال دولتی به تصويب رسيده اند. امروز در جمهوری تاجيکستان تهيه برنامه بلندمدت رشد ملی استراتژی برای سال های 2015  و نيز برنامه فقرزدايي  برای سال های 2006- 2008 در حال به اتمام رسيدن است. هدف اصلی اين برنامه به دست  آوردن رفاه سياسی و اجتماعی و اقتصادی مردم تاجيکستان در شرايط الويت اصول های آزادی، کرامت انسانی می باشد. طبق برنامه‌ريزي‌ها می بایست سطوح فقر از 61 درصد به 32 درصد در سال 2015  کاهش يابد، همزمان ساير مسایل و مشکلات اجتماعی نظیر مرگ و مير مادران و کودکان، تأمين آب آشامیدنی سالم و بهداشتی، ارتقاء سطح آموزش و محيط زيست بهبود یابد. واحد پولی این کشور، سامانی و هر سامانی معادل هزار روبل است. در حال حاضر تقریباً دو سوم جمعیت آن در فقر به سر می‌برند. نرخ بیکاری در این کشور 12 درصد است و 64 درصد از مردم آن زیر خط فقر زندگی می‌کنند.
تولید ناخالص ملی این کشور در سال ۲۰۰۵، نزدیک به ۲ میلیارد دلار و در حال حاضر تقریباً دو سوم جمعیت آن در فقر به سر می‌برند. تولید ناخالص داخلی این کشور در سال 2006 میلادی به 9/521 میلیارد دلار رسیده بود. هدف از اصلاحات اقتصادی که در [[تاجیکستان|جمهوری تاجیکستان]] انجام می‌گیرید، ارتقاء سطح زندگی مردم و فقرزدایی می‌باشد. در حال حاضر در [[تاجیکستان]] برای  بهبودی سیاست­‌های اقتصادی، کشاورزی، مالی و بانکی، سرمایه‌گذاری گام به گام و تدابیر ضروری اندیشیده می‌شوند. خصوصی­‌سازی کارخانه‌های بزرگ و کوچک انجام شده است. تا ماه ژانویه سال 2006 میلادی از 9121 کارخانه دولتی 8707 آن تقریباً 95 درصد  خصوصی شده‌اند. همزمان یک سری قوانین و مقررات از جمله قانون‌های مدنی، مالیات و خصوصی‌سازی اموال دولتی به تصویب رسیده‌اند. امروز در [[تاجیکستان|جمهوری تاجیکستان]] تهیه برنامه بلندمدت رشد ملی استراتژی برای سال‌های 2015 و نیز برنامه فقرزدایی برای سال‌های 2006- 2008 در حال به اتمام رسیدن است. هدف اصلی این برنامه به دست آوردن رفاه سیاسی و اجتماعی و اقتصادی مردم [[تاجیکستان]] در شرایط الویت اصول‌های آزادی، کرامت انسانی می‌باشد. طبق برنامه‌ریزی‌ها می‌بایست سطوح فقر از 61 درصد به 32 درصد در سال 2015  کاهش یابد، همزمان سایر مسایل و مشکلات اجتماعی نظیر مرگ و میر مادران و کودکان، تأمین آب آشامیدنی سالم و بهداشتی، ارتقاء سطح آموزش و محیط زیست بهبود یابد. واحد پولی این کشور، سامانی و هر سامانی معادل هزار روبل است. در حال حاضر تقریباً دو سوم جمعیت آن در فقر به سر می‌برند. نرخ بیکاری در این کشور 12 درصد است و 64 درصد از مردم آن زیر خط فقر زندگی می‌کنند.


آمارهای بانک جهانی در رابطه با وضعیت اقتصادی تاجیکستان نشان دهنده‌ی رشد کند و وابستگی بالای این کشور به کمک‌های خارجی است. نداشتن ارتباط دریایی در کنار محاصره آن توسط دیگر کشورهای اقمار شوروی باعث شده تا این کشور نتواند مراحل رشد و توسعه اقتصادی را به درستی طی نماید و در این راه با معضلات جدی مواجه بوده است. تا قبل از فروپاشی شوروی اقتصاد این جمهوری تابعی از اقتصاد شورروی بود اما با فروپاشی شوروی و قطع کمک‌های مالی [[روسیه]] به این کشور وضعیت اقتصادی تاجیکستان روبه وخامت گذاشته است. آمارهای موجود در بانک اطلاعاتی بانک جهانی اغلب تا قبل از استقلال تاجیکستان چیزی در رابطه با وضعیت این کشور را نشان نمی دهند و بعد از استقلال نیز بسیاری از آمارها به این نهاد بین المللی گزارش نشده اند. در ادامه منتخبی از آمارهای اقتصادی که نشانگر اوضاع اقتصادی این کشور هستند آورده می‌شود.
آمارهای بانک جهانی در رابطه با [[وضعیت اقتصادی و معیشتی در تاجیکستان|وضعیت اقتصادی تاجیکستان]] نشان دهنده‌ی رشد کند و وابستگی بالای این کشور به کمک‌های خارجی است. نداشتن ارتباط دریایی در کنار محاصره آن توسط دیگر کشورهای اقمار شوروی باعث شده تا این کشور نتواند مراحل رشد و توسعه اقتصادی را به درستی طی نماید و در این راه با معضلات جدی مواجه بوده است. تا قبل از فروپاشی شوروی اقتصاد این جمهوری تابعی از اقتصاد شورروی بود اما با فروپاشی شوروی و قطع کمک‌های مالی [[روسیه]] به این کشور وضعیت اقتصادی [[تاجیکستان]] روبه وخامت گذاشته است. آمارهای موجود در بانک اطلاعاتی بانک جهانی اغلب تا قبل از استقلال [[تاجیکستان]] چیزی در رابطه با وضعیت این کشور را نشان نمی‌دهند و بعد از استقلال نیز بسیاری از آمارها به این نهاد بین‌المللی گزارش نشده‌اند. در ادامه منتخبی از آمارهای اقتصادی که نشانگر اوضاع اقتصادی این کشور هستند آورده می‌شود.


درصد رشد سالانه اقتصادی در [[تاجیکستان]] طی سال‌های اولیه استقلال و سال 2006 منفی بوده اما اینک به 7.4 درصد رسیده است<ref>برگرفته از [https://www.worldbank.org/404_response.htm https://www.worldbank.org/2011]</ref>.


درصد رشد سالانه اقتصادی در تاجیکستان طی سالهای اولیه استقلال و سال 2006 منفی بوده اما اینک به 7.4 درصد رسیده است.
تورم در [[تاجیکستان]] پس از استقلال این کشور به شدت رشد کرد و در سال 1993 به 1400 درصد رسید اما پس از آن با کاهش شدید مواجه شد و اکنون حدود 6 درصد است<ref>زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ [https://dmelal.ir/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 تاجیکستان]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)،ص. 94-96</ref>.


=== درآمد ملی کشور ===
کل بودجه‌ی [[تاجیکستان]] در سال 2005 میلادی یک میلیارد و 256 میلیون سامانی (425 میلیون دلار) است. 46 درصد بودجه یعنی حدود ششصد میلیون سامانی به تأمین نیازمندی‌های اجتماعی، 250 میلیون به امور آموزش و پرورش، 91 میلیون به امور بهداشتی، 260 میلیون به بخش کشاورزی، صنعت و انرژی و هشت میلیون هم به انجام تحقیقات علمی اختصاص یافته است. در این بودجه بدهی‌های خارجی [[تاجیکستان]] به مبلغ 8/338 میلیون دلار کاهش یافته است. بودجه دفاعی 45 درصد و کمیته مرزبانی 100 درصد افزایش یافته است. این بودجه نسبت به سال گذشته نزدیک به سیصد میلیون دلار افزایش داشته و کسری آن نسبت به سال گذشته 35 میلیون سامانی کاهش نشان می‌دهد. سهم هر یک از بخش‌های اقتصادی در درآمد ملی و تولید ناخالص داخلی به قرار زیر است. کشاورزی 30/8%، صنعت 1/ 29%، خدمات 40/1%، نرخ رشد تولید ناخالص داخلی GDP 5/7% و تولید ناخالص داخلی این کشور در سال 2004 میلادی 1/6 میلیارد دلار بوده است. وزارت اقتصاد [[تاجیکستان]] رشد اقتصادی این کشور در سال 2004 میلادی را 10/6% اعلام کرده در حالی که این رشد در سال 2003 میلادی 10/2% بوده است. همچنین این وزارت رشد تولیدات صنعتی و کشاورزی در سال 2004 را به ترتیب 14/4% و 11/3% اعلام کرده است.


SOURCE: Worldbank.org, 2011
درآمد سرانه [[تاجیکستان]] در سال 1387، 120 دلار بود که کمترین میزان درآمد سرانه در بین کشورهای جامعه مستقل مشترک المنافع است. اما پس از تبدیل واحد پول کشور به سامانی میزان درآمد سرانه­‌ی خالص کاهش یافت و به 50 دلار برای هر نفر در سال رسید. تولید ناخالص ملی اندکی بیش از یک میلیارد دلار است. بر این اساس درآمد ناخالص سرانه حدود 166 دلار می‌باشد.
 
تورم در تاجیکستان پس از استقلال این کشور به شدت رشد کرد و در سال 1993 به 1400 درصد رسید اما پس از آن با کاهش شدید مواجه شد و اکنون حدود 6 درصد است.
 
'''2-4-4. درآمد ملی کشور'''
 
کل بودجه­ی تاجیکستان در سال 2005 میلادی یک میلیارد و 256 میلیون سامانی (425 میلیون دلار) است. 46 درصد بودجه یعنی حدود ششصد میلیون سامانی به تأمین نیازمندیهای اجتماعی، 250 میلیون به امور آموزش و پرورش، 91 میلیون به امور بهداشتی، 260 میلیون به بخش کشاورزی، صنعت و انرژی و هشت میلیون هم به انجام تحقیقات علمی اختصاص یافته است. در این بودجه بدهیهای خارجی تاجیکستان به مبلغ 338/8 میلیون دلار کاهش یافته است. بودجه دفاعی 45 درصد و کمیته مرزبانی 100 درصد افزایش یافته است. این بودجه نسبت به سال گذشته نزدیک به سیصد میلیون دلار افزلیش داشته و کسری آن نسبت به سال گذشته 35 میلیون سامانی کاهش نشان می دهد. سهم هر یک از بخشهای اقتصادی در درآمد ملی و تولید ناخالص داخلی به قرار زیر است. کشاورزی 8/30%، صنعت 1/ 29%، خدمات 1/40%، نرخ رشد تولید ناخالص داخلی GDP 7/5% و تولید ناخالص داخلی این کشور در سال 2004 میلادی 6/1 میلیارد دلار بوده است. وزارت اقتصاد تاجیکستان رشد اقتصادی این کشور در سال 2004 میلادی را 6/10% اعلام کرده در حالی که این رشد در سال 2003 میلادی 2/10% بوده است. همچنین این وزارت رشد تولیدات صنعتی و کشاورزی در سال 2004 را به ترتیب 4/14% و 3/11% اعلام کرده است.
 
درآمد سرانه تاجیکستان در سال 1387، 120 دلار بود که کمترین میزان درآمد سرانه در بین کشورهای جامعه مستقل مشترک المنافع است. اما پس از تبدیل واحد پول کشور به سامانی میزان درآمد سرانه­ی خالص کاهش یافت و به 50 دلار برای هر نفر در سال رسید. تولید ناخالص ملی اندکی بیش از یک میلیارد دلار است. بر این اساس درآمد ناخالص سرانه حدود 166 دلار می باشد.
 
 
تراز پرداخت­ها در تاجیکستان هیچ­گاه مثبت نبوده و در سال 2010 به بیشترین میزان خود طی 8 سال قبل از آن رسیده است.


تراز پرداخت‌­ها در [[تاجیکستان]] هیچ­گاه مثبت نبوده و در سال 2010 به بیشترین میزان خود طی 8 سال قبل از آن رسیده است.


درآمد ناخالص داخلی این کشور از سال 2000 سیل صعودی داشته و در سال 2011 به 6522200291 دلار رسیده است.
درآمد ناخالص داخلی این کشور از سال 2000 سیل صعودی داشته و در سال 2011 به 6522200291 دلار رسیده است.


بر اساس قیمت‌­های ثابت سال 2000 نیز درآمد ناخالص ملی [[تاجیکستان]] طبق نمودار رشد یافته است.


بر اساس قیمت­های ثابت سال 2000 نیز درآمد ناخالص ملی تاجیکستان طبق نمودار رشد یافته است.
درآمد سرانه مردم در تاجیکستان رشد چشمگیری یافته است. و بر اساس قیمت­های ثابت رقم 295.3601307 را نشان می دهد.
SOURCE: Worldbank.org, 2011
'''3-4-4. واحد پول تاجیکستان'''


پس استقلال تاجيكستان اين كشور به استفاده از روبل قديم شوروي تا زماني كه روسيه آن واحد پول را در سال 1994م. به روبل روسي تبديل كرد، ادامه داد. در آن زمان نيز تاجيكستان به حيطه روبل روسيه پيوست. قدمي كه به ضرر منافع تاجيكستان تمام شد و روسيه آن مقدار روبلي را كه قول داده بود در اختيار تاجيكستان نگذاشت. لذا در اين دوره اقتصاد نقد تاجيكستان به اقتصاد پولي و يا پاياپاي تبديل شد. در نتيجه در ماه مه سال 1995م. دولت دوشنبه تصميم گرفت تا از حيطه روبل روسيه با ارائه روبل تاجيكي خارج شود. در زمان معرفي اين روبل جديد نرخ تسعير آن 50 روبل براي هر دلار بود، امّا اين نرخ به شدّت كاهش يافته و در ژانويه سال 1996م. به 284 روبل براي هر دلار رسيد.
درآمد سرانه مردم در [[تاجیکستان]] رشد چشمگیری یافته است. و بر اساس قیمت­‌های ثابت رقم 295.3601307 را نشان می‌دهد<ref>برگرفته از [https://www.worldbank.org/404_response.htm https://www.worldbank.org/2011]</ref><ref>زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ [https://dmelal.ir/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 تاجیکستان]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص. 96-98</ref>.


در 30 اكتبر سال 2000م. برابر با نهم آبان ماه به فرمان امام علی رحمان رئیس جمهور این کشور و توسط بانک ملی تاجیکستان واحد پول جديدي به نام «ساماني» را به جاي روبل تاجيكي در تاجيكستان منتشر و رايج گردید. رئيس جمهور تاجيكستان امامعلي رحمان ‌در سخنراني خود تغيير واحد پول را جهت بهبود وضع اقتصادي و سيستم بانكي كشور و همچنين ارتباط آن با ميراث تاريخي اعلام كرد.
=== واحد پول تاجیکستان ===
پس استقلال [[تاجیکستان]] این کشور به استفاده از روبل قدیم شوروی تا زمانی که [[روسیه]] آن واحد پول را در سال 1994م. به روبل روسی تبدیل کرد، ادامه داد. در آن زمان نیز [[تاجیکستان]] به حیطه روبل [[روسیه]] پیوست. قدمی که به ضرر منافع [[تاجیکستان]] تمام شد و [[روسیه]] آن مقدار روبلی را که قول داده بود در اختیار [[تاجیکستان]] نگذاشت. لذا در این دوره اقتصاد نقد [[تاجیکستان]] به اقتصاد پولی و یا پایاپای تبدیل شد. در نتیجه در ماه مه سال 1995م. دولت [[شهر دوشنبه|دوشنبه]] تصمیم گرفت تا از حیطه روبل [[روسیه]] با ارائه روبل تاجیکی خارج شود. در زمان معرفی این روبل جدید نرخ تسعیر آن 50 روبل برای هر دلار بود، امّا این نرخ به شدّت کاهش یافته و در ژانویه سال 1996م. به 284 روبل برای هر دلار رسید.


بانك ملي تاجیکستان واحد پول جديد را در 1، 5، 10، 20، 50 و 100 ساماني و 1، 5، 20 و 50 درمي ارائه و پولها در آلمان و طبق استاندارد‌هاي بين‌المللي چاپ شدند. هر هزار روبل تاجیکی برابر با یک سامانی و هر سامانی 100 درهم است. هر دلار [[آمریکا]] در 9/8/ 1379 برابر با 4/2 سامانی بوده است(تراب­زاده و دیگران، 1381: 328).
در 30 اکتبر سال 2000م. برابر با نهم آبان ماه به فرمان امام علی رحمان رئیس جمهور این کشور و توسط بانک ملی [[تاجیکستان]] واحد پول جدیدی به نام «سامانی» را به جای روبل تاجیکی در [[تاجیکستان]] منتشر و رایج گردید. رئیس جمهور [[تاجیکستان]] امام‌علی رحمان ‌در سخنرانی خود تغییر واحد پول را جهت بهبود وضع اقتصادی و سیستم بانکی کشور و همچنین ارتباط آن با میراث تاریخی اعلام کرد.


چنانچه گفته شد پیش از این واحد پول تاجیکستان روبل تاجیک بود. روبل تاجیک که در می1995 (اردیبهشت ماه 1374) توسط بانک ملی این کشور منتشر شد و ارزش برابری آن با ارزهای خارجی در زمان انتشار یک روبل برابر با 7/10ریال جمهوری اسلامی ایران و 50 روبل برابر با یک دلار آمریکا اعلام شد. در هیچ زمانی به این نرخ معامله نشد و حتی در همان زمان 60 تا 70 روبل برابر با یک دلار بود و پس از گذشت چند ماه به یکباره ارزش آن سقوط کرد و به بیش 300 روبل در برابر هر دلار رسید و در آبان ماه 1379 در بازار آزاد ارز تاجیکستان یک دلار برابر با 2400 روبل تاجیکی بود(هفته­نامه اقتصاد آسیا، 1379: 5). در نتیجه دولت ناگزیر از تعویض واحد پول کشور به عنوان یک اهرم اجرایی برای حفظ ثبات اقتصادی حداقل در کوتاه مدت شد(مجله­ی تاجیکستان، 1999: 11- 10).
بانک ملی [[تاجیکستان]] واحد پول جدید را در 1، 5، 10، 20، 50 و 100 سامانی و 1، 5، 20 و 50 درمی ارائه و پول‌ها در آلمان و طبق استاندارد‌های بین‌المللی چاپ شدند. هر هزار روبل تاجیکی برابر با یک سامانی و هر سامانی 100 درهم است. هر دلار [[آمریکا]] در 8/9/ 1379 برابر با 2/4 سامانی بوده است<ref>تراب‌زاده، منیژه، حسینپور، اکرم، شهیدی، فریبا، وزیری، فهیمه( 1373)، ماهیت تحولات در آسیای مرکزی و قفقاز، تهران: انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه، چاپ اول، ص. 328</ref>.


'''4-4-4.منابع درآمد مالی و ارزی'''
چنانچه گفته شد پیش از این واحد پول [[تاجیکستان]] روبل تاجیک بود. روبل تاجیک که در می 1995 (اردیبهشت ماه 1374) توسط بانک ملی این کشور منتشر شد و ارزش برابری آن با ارزهای خارجی در زمان انتشار یک روبل برابر با 10/7 ریال جمهوری اسلامی ایران و 50 روبل برابر با یک دلار [[آمریکا]] اعلام شد. در هیچ زمانی به این نرخ معامله نشد و حتی در همان زمان 60 تا 70 روبل برابر با یک دلار بود و پس از گذشت چند ماه به یکباره ارزش آن سقوط کرد و به بیش 300 روبل در برابر هر دلار رسید و در آبان ماه 1379 در بازار آزاد ارز [[تاجیکستان]] یک دلار برابر با 2400 روبل تاجیکی بود<ref>هفته‌نامه اقتصاد آسیا(1379)، شماره 378، ص. 5</ref>. در نتیجه دولت ناگزیر از تعویض واحد پول کشور به عنوان یک اهرم اجرایی برای حفظ ثبات اقتصادی حداقل در کوتاه مدت شد<ref>مجله «تاجیکستان»(1999)، [[شهر دوشنبه|دوشنبه]] پایتخت [[تاجیکستان]]: ناشر وزارت فرهنگ جمهوری [[تاجیکستان]]، ص. 10-11</ref><ref>زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ [https://dmelal.ir/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 تاجیکستان]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص. 98-99</ref>.


اگر چه پیش از این مهمترین منابع تأمین درآمد ملی به ترتیب خدمات کشاورزی و صنعت عنوان شده است اما ترتیب اهمیت بخشهای فوق از نظر تأمین ارز مورد نیاز کشور متفاوت است زیرا آلومینیوم و پنبه دو محصول مهم صادراتی و ارز آور برای کشور هستند. بر این اساس مهمترین منابع تأمین درآمد مالی و ارزی به ترتیب ارزش عبارتند از کشاورزی، صنعت و خدمات. سهم بخشهای فوق در تأمین درآمد ملی به شرح ذیل می باشد.
=== منابع درآمد مالی و ارزی ===
اگر چه پیش از این مهمترین منابع تأمین درآمد ملی به ترتیب خدمات کشاورزی و صنعت عنوان شده است اما ترتیب اهمیت بخش‌های فوق از نظر تأمین ارز مورد نیاز کشور متفاوت است زیرا آلومینیوم و پنبه دو محصول مهم صادراتی و ارز آور برای کشور هستند. بر این اساس مهم‌ترین منابع تأمین درآمد مالی و ارزی به ترتیب ارزش عبارتند از کشاورزی، صنعت و خدمات. سهم بخش‌های فوق در تأمین درآمد ملی به شرح ذیل می‌باشد.


پنیه 24%، آلومینیوم 36% و سایر صنایع شامل برق، صنایع شیمیایی و نفت، ماشین سازی و فلزکاری، صنایع مصالح ساختمانی، صنایع غذایی و خدمات 40 %(منتظمی، 1374: 44).
پنیه 24%، آلومینیوم 36% و سایر صنایع شامل برق، صنایع شیمیایی و نفت، ماشین سازی و فلزکاری، صنایع مصالح ساختمانی، صنایع غذایی و خدمات 40%<ref>منتظمی، رؤیا(1374)، کتاب سبز [[تاجیکستان]]، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه، ص. 44</ref>.


تولید داخلی تاجیکستان در نیمه­ی نخست سال 2003 در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 6/8 درصد افزایش یافته و به یک میلیارد و 794 میلیون سامانی رسیده است. کمیته­ی آمار تاجیکستان اعلام کرد در شش ماهه­ی اول سال جاری میزان تولیدات صنعتی 7/11 درصد کالاهای مصرفی 4/14 درصد و تولیدات کشاورزی 1/7 درصد نسبت به دوره­ی مشابه سال گذشته 8 میلیون دلار کاهش و تراز تجاری این کشور منفی بوده و با 5/21 میلیون دلار کسری مواجه بوده است.
تولید داخلی [[تاجیکستان]] در نیمه‌­ی نخست سال 2003 در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 8/6 درصد افزایش یافته و به یک میلیارد و 794 میلیون سامانی رسیده است. کمیته­‌ی آمار [[تاجیکستان]] اعلام کرد در شش ماهه­‌ی اول سال جاری میزان تولیدات صنعتی 11/7 درصد کالاهای مصرفی 14/4 درصد و تولیدات کشاورزی 7/1درصد نسبت به دوره‌­ی مشابه سال گذشته 8 میلیون دلار کاهش و تراز تجاری این کشور منفی بوده و با 21/5 میلیون دلار کسری مواجه بوده است<ref>زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ [https://dmelal.ir/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 تاجیکستان]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص. 99</ref>.


=== سهم بخش‌های اقتصادی در  تولید ناخالص داخلی ===
طی آمار سال 1993م. تولید ناخالص ملی، 2/7 میلیون دلار [[آمریکا]] با سرانه 470 دلار و در سال 1998م. 350 دلار بوده است. نرخ رشد معدل سال‌های 92-1985 رقم 7/8% در سال را نشان می‌دهد. در ابتدای سال 1992م. رشد اقتصادی به حالت فلج درآمد که به علت استقلال کشور از شوروی و تغییر شکل حکومت و همچنین جنگ داخلی بود. طی آمار سال 2000م. تولید ناخالص ملی [[تاجیکستان]] 7/3 میلیون دلار و نرخ رشد تولید ناخالص ملی 5/1% و نرخ نسبی تولید ناخالص ملی طبق آمار سال 1998م. 19/8% در کشاورزی، 18/1% در صنعت و 62/1% در خدمات بوده است. [[تاجیکستان]] پایین‌ترین تولید ناخالص سرانه را در میان 15 جمهوری سابق شوروی دارا می‌باشد<ref>زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ [https://dmelal.ir/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 تاجیکستان]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص. 100</ref>.


'''5-4-4. سهم بخشهاي اقتصادي در  توليد ناخالص داخلي'''
== نیز نگاه کنید به ==


طي آمار سال 1993م. توليد ناخالص ملي، 7/2 ميليون دلار امريكا با سرانه 470 دلار و در سال 1998م. 350 دلار بوده است. نرخ رشد معدل سالهاي 92-1985 رقم 8/7% در سال را نشان مي‌دهد. در ابتداي سال 1992م. رشد اقتصادي به حالت فلج درآمد كه به علت استقلال كشور از شوروي و تغيير شكل حكومت و همچنين جنگ داخلي بود. طي آمار سال 2000م. توليد ناخالص ملي تاجيكستان 3/7 ميليون دلار و نرخ رشد توليد ناخالص ملي 1/5% و نرخ نسبي توليد ناخالص ملي طبق آمار سال 1998م. 8/19% در كشاورزي، 1/18% در صنعت و 1/62% در خدمات بوده است. تاجيكستان پايين‌ترين توليد ناخالص سرانه را در ميان 15 جمهوري سابق شوروي دارا مي‌باشد.
== کتابشناسی ==

نسخهٔ ‏۸ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۸:۰۶

نظام اقتصادی تاجیکستان شامل سیستم و سیاست اقتصادی کشور، درآمد ملی کشور، واحد پول تاجیکستان، منابع درآمد مالی و ارزی، سهم بخش‌های اقتصادی در  تولید ناخالص داخلی است.

سیستم و سیاست اقتصادی کشور

تاجیکستان به دلیل توانایی­‌های جغرافیایی و طبیعی خود، یکی از مناطق مهم اقتصادی در آسیای مرکزی می‌باشد و از جایگاه ویژه‌­ای برخوردار است. اقتصاد این کشور تا پیش از استقلال، یعنی تا نهم سپتامبر 1991م، مبتنی بر برنامه‌­های متمرکز از مسکو بوده و در واقع نقش محدودی در اقتصاد اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی داشته و در مقایسه با دیگر جمهوری­‌های شوروری، به گونه نسبی خودکفا بوده است[۱]. تولید ناخالص داخلی تاجیکستان در میان کشورهای آسیای مرکزی از همه کمتر است. کوهستانی بودن آن سبب شده تنها هفت درصد از خاک آن قابل استفاده باشد. پنبه مهمترین محصول کشاورزی آن است. در سال 1998 تاجیکستان تنها 8% تولید ناخالص مادی شوروی را داشت که شامل 4% از تولید خالص مادی صنعتی و 1/2 تولید خالص مادی کشاورزی بود که از این مقدار 41/8 از تولید خالص مادی آن از صادرات به جمهوری‌های دیگر تأمین می­‌شد. صادرات تاجیکستان به کشورهای خارج از اتحاد شوروی تنها 6/9 تولید خالص مادی این جمهوری را تشکیل می­‌داد[۲]. به طور کلی تاجیکستان یکی از فقیرترین جمهوری­‌های شوروی سابق محسوب می­‌شود که پایین­ترین GDP تولید ناخالص داخلی و درآمد سرانه را در بین 15 جمهوری دارد. جنگ داخلی، سال‌های بین 1997- 1992 اوضاع اقتصادی این کشور را وخیم‌­تر کرد. اما پس از امضای معاهده صلح بین دولت و اتحاد مخالفان در سال 1997، اقتصاد این کشور روند رو به رشدی را طی می­‌کند[۳]. سیاست اقتصادی دولت تبدیل تاجیکستان از یک کشور با سیستم اقتصاد سوسیالیستی به نظام اقتصادی آزاد با تکیه بر کشاورزی صنایع تبدیلی کشاورزی و صنعت است. اما به دلیل نوپا بودن تاجیکستان و بروز جنگ داخلی در این کشور به فاصله­‌ی دو سال پس از استقلال که این جنگ بیش از 5 سال به طول انجامید دولت نتوانست اهداف خود را در قالب برنامه­‌های کوتاه، میان و درازمدت مشخص و به سوی آن‌ها حرکت کند.

تولید ناخالص ملی این کشور در سال ۲۰۰۵، نزدیک به ۲ میلیارد دلار و در حال حاضر تقریباً دو سوم جمعیت آن در فقر به سر می‌برند. تولید ناخالص داخلی این کشور در سال 2006 میلادی به 9/521 میلیارد دلار رسیده بود. هدف از اصلاحات اقتصادی که در جمهوری تاجیکستان انجام می‌گیرید، ارتقاء سطح زندگی مردم و فقرزدایی می‌باشد. در حال حاضر در تاجیکستان برای  بهبودی سیاست­‌های اقتصادی، کشاورزی، مالی و بانکی، سرمایه‌گذاری گام به گام و تدابیر ضروری اندیشیده می‌شوند. خصوصی­‌سازی کارخانه‌های بزرگ و کوچک انجام شده است. تا ماه ژانویه سال 2006 میلادی از 9121 کارخانه دولتی 8707 آن تقریباً 95 درصد  خصوصی شده‌اند. همزمان یک سری قوانین و مقررات از جمله قانون‌های مدنی، مالیات و خصوصی‌سازی اموال دولتی به تصویب رسیده‌اند. امروز در جمهوری تاجیکستان تهیه برنامه بلندمدت رشد ملی استراتژی برای سال‌های 2015 و نیز برنامه فقرزدایی برای سال‌های 2006- 2008 در حال به اتمام رسیدن است. هدف اصلی این برنامه به دست آوردن رفاه سیاسی و اجتماعی و اقتصادی مردم تاجیکستان در شرایط الویت اصول‌های آزادی، کرامت انسانی می‌باشد. طبق برنامه‌ریزی‌ها می‌بایست سطوح فقر از 61 درصد به 32 درصد در سال 2015  کاهش یابد، همزمان سایر مسایل و مشکلات اجتماعی نظیر مرگ و میر مادران و کودکان، تأمین آب آشامیدنی سالم و بهداشتی، ارتقاء سطح آموزش و محیط زیست بهبود یابد. واحد پولی این کشور، سامانی و هر سامانی معادل هزار روبل است. در حال حاضر تقریباً دو سوم جمعیت آن در فقر به سر می‌برند. نرخ بیکاری در این کشور 12 درصد است و 64 درصد از مردم آن زیر خط فقر زندگی می‌کنند.

آمارهای بانک جهانی در رابطه با وضعیت اقتصادی تاجیکستان نشان دهنده‌ی رشد کند و وابستگی بالای این کشور به کمک‌های خارجی است. نداشتن ارتباط دریایی در کنار محاصره آن توسط دیگر کشورهای اقمار شوروی باعث شده تا این کشور نتواند مراحل رشد و توسعه اقتصادی را به درستی طی نماید و در این راه با معضلات جدی مواجه بوده است. تا قبل از فروپاشی شوروی اقتصاد این جمهوری تابعی از اقتصاد شورروی بود اما با فروپاشی شوروی و قطع کمک‌های مالی روسیه به این کشور وضعیت اقتصادی تاجیکستان روبه وخامت گذاشته است. آمارهای موجود در بانک اطلاعاتی بانک جهانی اغلب تا قبل از استقلال تاجیکستان چیزی در رابطه با وضعیت این کشور را نشان نمی‌دهند و بعد از استقلال نیز بسیاری از آمارها به این نهاد بین‌المللی گزارش نشده‌اند. در ادامه منتخبی از آمارهای اقتصادی که نشانگر اوضاع اقتصادی این کشور هستند آورده می‌شود.

درصد رشد سالانه اقتصادی در تاجیکستان طی سال‌های اولیه استقلال و سال 2006 منفی بوده اما اینک به 7.4 درصد رسیده است[۴].

تورم در تاجیکستان پس از استقلال این کشور به شدت رشد کرد و در سال 1993 به 1400 درصد رسید اما پس از آن با کاهش شدید مواجه شد و اکنون حدود 6 درصد است[۵].

درآمد ملی کشور

کل بودجه‌ی تاجیکستان در سال 2005 میلادی یک میلیارد و 256 میلیون سامانی (425 میلیون دلار) است. 46 درصد بودجه یعنی حدود ششصد میلیون سامانی به تأمین نیازمندی‌های اجتماعی، 250 میلیون به امور آموزش و پرورش، 91 میلیون به امور بهداشتی، 260 میلیون به بخش کشاورزی، صنعت و انرژی و هشت میلیون هم به انجام تحقیقات علمی اختصاص یافته است. در این بودجه بدهی‌های خارجی تاجیکستان به مبلغ 8/338 میلیون دلار کاهش یافته است. بودجه دفاعی 45 درصد و کمیته مرزبانی 100 درصد افزایش یافته است. این بودجه نسبت به سال گذشته نزدیک به سیصد میلیون دلار افزایش داشته و کسری آن نسبت به سال گذشته 35 میلیون سامانی کاهش نشان می‌دهد. سهم هر یک از بخش‌های اقتصادی در درآمد ملی و تولید ناخالص داخلی به قرار زیر است. کشاورزی 30/8%، صنعت 1/ 29%، خدمات 40/1%، نرخ رشد تولید ناخالص داخلی GDP 5/7% و تولید ناخالص داخلی این کشور در سال 2004 میلادی 1/6 میلیارد دلار بوده است. وزارت اقتصاد تاجیکستان رشد اقتصادی این کشور در سال 2004 میلادی را 10/6% اعلام کرده در حالی که این رشد در سال 2003 میلادی 10/2% بوده است. همچنین این وزارت رشد تولیدات صنعتی و کشاورزی در سال 2004 را به ترتیب 14/4% و 11/3% اعلام کرده است.

درآمد سرانه تاجیکستان در سال 1387، 120 دلار بود که کمترین میزان درآمد سرانه در بین کشورهای جامعه مستقل مشترک المنافع است. اما پس از تبدیل واحد پول کشور به سامانی میزان درآمد سرانه­‌ی خالص کاهش یافت و به 50 دلار برای هر نفر در سال رسید. تولید ناخالص ملی اندکی بیش از یک میلیارد دلار است. بر این اساس درآمد ناخالص سرانه حدود 166 دلار می‌باشد.

تراز پرداخت‌­ها در تاجیکستان هیچ­گاه مثبت نبوده و در سال 2010 به بیشترین میزان خود طی 8 سال قبل از آن رسیده است.

درآمد ناخالص داخلی این کشور از سال 2000 سیل صعودی داشته و در سال 2011 به 6522200291 دلار رسیده است.

بر اساس قیمت‌­های ثابت سال 2000 نیز درآمد ناخالص ملی تاجیکستان طبق نمودار رشد یافته است.


درآمد سرانه مردم در تاجیکستان رشد چشمگیری یافته است. و بر اساس قیمت­‌های ثابت رقم 295.3601307 را نشان می‌دهد[۶][۷].

واحد پول تاجیکستان

پس استقلال تاجیکستان این کشور به استفاده از روبل قدیم شوروی تا زمانی که روسیه آن واحد پول را در سال 1994م. به روبل روسی تبدیل کرد، ادامه داد. در آن زمان نیز تاجیکستان به حیطه روبل روسیه پیوست. قدمی که به ضرر منافع تاجیکستان تمام شد و روسیه آن مقدار روبلی را که قول داده بود در اختیار تاجیکستان نگذاشت. لذا در این دوره اقتصاد نقد تاجیکستان به اقتصاد پولی و یا پایاپای تبدیل شد. در نتیجه در ماه مه سال 1995م. دولت دوشنبه تصمیم گرفت تا از حیطه روبل روسیه با ارائه روبل تاجیکی خارج شود. در زمان معرفی این روبل جدید نرخ تسعیر آن 50 روبل برای هر دلار بود، امّا این نرخ به شدّت کاهش یافته و در ژانویه سال 1996م. به 284 روبل برای هر دلار رسید.

در 30 اکتبر سال 2000م. برابر با نهم آبان ماه به فرمان امام علی رحمان رئیس جمهور این کشور و توسط بانک ملی تاجیکستان واحد پول جدیدی به نام «سامانی» را به جای روبل تاجیکی در تاجیکستان منتشر و رایج گردید. رئیس جمهور تاجیکستان امام‌علی رحمان ‌در سخنرانی خود تغییر واحد پول را جهت بهبود وضع اقتصادی و سیستم بانکی کشور و همچنین ارتباط آن با میراث تاریخی اعلام کرد.

بانک ملی تاجیکستان واحد پول جدید را در 1، 5، 10، 20، 50 و 100 سامانی و 1، 5، 20 و 50 درمی ارائه و پول‌ها در آلمان و طبق استاندارد‌های بین‌المللی چاپ شدند. هر هزار روبل تاجیکی برابر با یک سامانی و هر سامانی 100 درهم است. هر دلار آمریکا در 8/9/ 1379 برابر با 2/4 سامانی بوده است[۸].

چنانچه گفته شد پیش از این واحد پول تاجیکستان روبل تاجیک بود. روبل تاجیک که در می 1995 (اردیبهشت ماه 1374) توسط بانک ملی این کشور منتشر شد و ارزش برابری آن با ارزهای خارجی در زمان انتشار یک روبل برابر با 10/7 ریال جمهوری اسلامی ایران و 50 روبل برابر با یک دلار آمریکا اعلام شد. در هیچ زمانی به این نرخ معامله نشد و حتی در همان زمان 60 تا 70 روبل برابر با یک دلار بود و پس از گذشت چند ماه به یکباره ارزش آن سقوط کرد و به بیش 300 روبل در برابر هر دلار رسید و در آبان ماه 1379 در بازار آزاد ارز تاجیکستان یک دلار برابر با 2400 روبل تاجیکی بود[۹]. در نتیجه دولت ناگزیر از تعویض واحد پول کشور به عنوان یک اهرم اجرایی برای حفظ ثبات اقتصادی حداقل در کوتاه مدت شد[۱۰][۱۱].

منابع درآمد مالی و ارزی

اگر چه پیش از این مهمترین منابع تأمین درآمد ملی به ترتیب خدمات کشاورزی و صنعت عنوان شده است اما ترتیب اهمیت بخش‌های فوق از نظر تأمین ارز مورد نیاز کشور متفاوت است زیرا آلومینیوم و پنبه دو محصول مهم صادراتی و ارز آور برای کشور هستند. بر این اساس مهم‌ترین منابع تأمین درآمد مالی و ارزی به ترتیب ارزش عبارتند از کشاورزی، صنعت و خدمات. سهم بخش‌های فوق در تأمین درآمد ملی به شرح ذیل می‌باشد.

پنیه 24%، آلومینیوم 36% و سایر صنایع شامل برق، صنایع شیمیایی و نفت، ماشین سازی و فلزکاری، صنایع مصالح ساختمانی، صنایع غذایی و خدمات 40%[۱۲].

تولید داخلی تاجیکستان در نیمه‌­ی نخست سال 2003 در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 8/6 درصد افزایش یافته و به یک میلیارد و 794 میلیون سامانی رسیده است. کمیته­‌ی آمار تاجیکستان اعلام کرد در شش ماهه­‌ی اول سال جاری میزان تولیدات صنعتی 11/7 درصد کالاهای مصرفی 14/4 درصد و تولیدات کشاورزی 7/1درصد نسبت به دوره‌­ی مشابه سال گذشته 8 میلیون دلار کاهش و تراز تجاری این کشور منفی بوده و با 21/5 میلیون دلار کسری مواجه بوده است[۱۳].

سهم بخش‌های اقتصادی در  تولید ناخالص داخلی

طی آمار سال 1993م. تولید ناخالص ملی، 2/7 میلیون دلار آمریکا با سرانه 470 دلار و در سال 1998م. 350 دلار بوده است. نرخ رشد معدل سال‌های 92-1985 رقم 7/8% در سال را نشان می‌دهد. در ابتدای سال 1992م. رشد اقتصادی به حالت فلج درآمد که به علت استقلال کشور از شوروی و تغییر شکل حکومت و همچنین جنگ داخلی بود. طی آمار سال 2000م. تولید ناخالص ملی تاجیکستان 7/3 میلیون دلار و نرخ رشد تولید ناخالص ملی 5/1% و نرخ نسبی تولید ناخالص ملی طبق آمار سال 1998م. 19/8% در کشاورزی، 18/1% در صنعت و 62/1% در خدمات بوده است. تاجیکستان پایین‌ترین تولید ناخالص سرانه را در میان 15 جمهوری سابق شوروی دارا می‌باشد[۱۴].

نیز نگاه کنید به

کتابشناسی

  1. ↑ افشارسیستانی، ایرج(1383)، جغرافیای تاریخی تاجیکستان: پژوهشی در تاریخ، جغرافیا، آثار باستانی، بزرگان، ویژگی‌های اجتماعی و جمعیتی، فرهنگ مردم و اقتصاد تاجیکستان، چاپ اول، تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی، ص. 225
  2. ↑ تاجیکستان(1387)، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه، چاپ اول، مرکز چاپ و انتشارات، ص. 47-48
  3. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی(1379)، شبکه تلکس عادی خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران،
  4. ↑ برگرفته از https://www.worldbank.org/2011
  5. ↑ زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ تاجیکستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)،ص. 94-96
  6. ↑ برگرفته از https://www.worldbank.org/2011
  7. ↑ زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ تاجیکستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص. 96-98
  8. ↑ تراب‌زاده، منیژه، حسینپور، اکرم، شهیدی، فریبا، وزیری، فهیمه( 1373)، ماهیت تحولات در آسیای مرکزی و قفقاز، تهران: انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه، چاپ اول، ص. 328
  9. ↑ هفته‌نامه اقتصاد آسیا(1379)، شماره 378، ص. 5
  10. ↑ مجله «تاجیکستان»(1999)، دوشنبه پایتخت تاجیکستان: ناشر وزارت فرهنگ جمهوری تاجیکستان، ص. 10-11
  11. ↑ زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ تاجیکستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص. 98-99
  12. ↑ منتظمی، رؤیا(1374)، کتاب سبز تاجیکستان، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه، ص. 44
  13. ↑ زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ تاجیکستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص. 99
  14. ↑ زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ تاجیکستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص. 100
برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=نظام_اقتصادی_تاجیکستان&oldid=57174»