سعديه در سوریه

منسوب به «شيخ سعدالدين جباوى» پايه ريزى کرد که در سده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاى پنجم و ششم هجرى در سرزمين شام و در روزگار مى‌گذرانيد. آرامگاه وى امروزه در روستاى «جبا الشام» در نزديكى شهر قنيطره در جنوب غربى سوريه قرار دارد.

جباوى پيش از اين که به عرفان وتصوف روى بياورد، حرامى بود و راه کاروان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها را مى‌بست! وى همچون «فُضيل عَياض» پس از شنيدن آيه اى قرآنى، توبه کرد و به حج رفت و زهد را پيشه خود نمود. در طریقت او، مقام‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاى توبه، ورع، زهد و فقر از مقام‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاى عالى در سير وسلوک و ترقى به درجات بال‌‌‌است و مقام‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاى صبر و توکل از مقام‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاى مقربان ‌‌‌است و رضا بالاترين مقام.

برخى از خانقاه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاى سعديه در دمشق تن‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در ماه ربيع الاول مراسم خود را برگزار مى‌کنند. در عبادتِ آن­‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، هفت ذکر اصلی وجود دارد: «لا اله الا الله»، «الله»، «هو»، «حى»، «واحد»، «عزيز» و «ودود». اذکار دیگر، به ترتيب عبارت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند از: حق، ق‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هار، قيوم، و‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاب، مُهَيمِن و باسط.

مرشد کنونى اين طريقت «شيخ على بن فاضل البکر» ‌‌‌است.

در زاويه (خانقاه) سعديه، واقع در محله قيمريه، در بافت تاريخى شهر دمشق، يك تار موى منسوب به پيامبر اكرم (ص) نگهدارى مى‌شود. زاويه سعديه، نزد پيروان اين طريق، به مقام (جايگاه) توحيد مشهور ‌‌‌است.

درباره چگونگى رسيدن تار موى منتسب به پيامبر اسلام (ص) به اين خانقاه، دو روايت وجود دارد: طبق يك روايت، اين تار مو، هديه‌اى از سوى سلطان عبدالحميد به خانقاه طريقت سعديه بوده ‌‌‌است؛ اما طبق روايت دوم، شيخ ابراهيم سعدى اين تار مو را از پدرش شيخ محمد سعدالدين و او نيز از پدرش محمدامين و او نيز از اجدادش دريافت كرده ‌‌‌است.

بزرگان خاندان سعدى جباوى تأكيد دارند كه اين تار مو، تا پيش از انتقال به محل فعلى آن، نزد مشايخ طريقت سعديه در خانقاه ديگر آنان در محله شاغور، در جنوب بافت تاريخى دمشق، قرار داشته و سپس به مسجد شيخ سعدالدين در محله قيمريه انتقال يافته ‌‌‌است. آن‌گاه شيخ محمدبن‌امين سعدى آن را به خانقاهى منتقل كرد كه در غرب مسجد مذكور بنا كرده بود؛ اما پس از وفات وى در سال 1285 ه. ق، فرزندش شيخ امين آن را به خانقاهى ديگر در شمال مسجد، منتقل كرد و تاكنون نيز در محراب آن، جايگاه ويژه نگهدارى تار مو باقى مانده ‌‌‌است. سرانجام اين تار مو به جايگاه امروزى خود در محراب خانقاه سعديه در غرب مسجد شيخ سعدالدين انتقال يافت.

صوفيان خاندان سعديه، مراسم خود را در شب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاى جمعه هر هفته، از ابتداى ماه ربيع‌الاول تا پايان ماه رمضان هر سال برگزار مى‌كنند. پس از قرائت اوراد شيخ سعدالدين جباوى، تلاوت قرآن كريم، مداحى پيامبر (ص) و ذكر و تسبيح و خطبه و دعا، جلسه خود را با تبرك به تار موى پيامبر به پايان مى‌برند؛ بدين ترتيب كه سالمندترين آنان، صندوق تار موى پيامبر (ص) را از محراب خانقاه خارج مى‌كند و مقابل خود قرار مى‌دهد. اين صندوق با جلدى از پارچه حريرِ مزيّن به تار‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاى طلا و آيات قرآن پوشيده شده ‌‌‌است. سپس وى جلد پارچه‌اى را كنار مى‌زند و هم‌زمان حاضران این عبارت زير را هم­سرایی ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌می‌کنند:: يا زائراً شعر النبي محمد

سپس بر محمد و آل‌محمد (ص) صلوات مى‌فرستند و شيخ صوفى، پارچه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هايى را كه تار مو ميان آن قرار دارد، يك به يك كنار مى‌زند. اين پارچه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها از پرده كعبه و تعداد آن 63 (به تعداد سال‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاى عمر پيامبر اسلام (ص)) ‌‌‌است. سپس حاضران براى تبرك به تار مو كه در يك ‌‌‌استوانه شيشه‌اى مهر و موم شده قرار دارد، برمى‌خيزند و به آنجا مى‌آيند. پس از تبرك حاضران به تار موى پيامبر (ص)، پارچه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به دور آن پيچيده و صندوق چوبى حاوى آن نيز با جلد پارچه‌اى پوشيده مى‌شود.

زاويه يا خانقاه طريقت سعديه، غرب مسجد شيخ سعدالدين جباوى قرار دارد. ورودى آن نيز سمت جنوب ‌‌‌است

نیز نگاه کنید به

اسلام و مسلمانان سوریه

کتابشناسی

1. ↑ شنی، کریم (۱۴۰۰). فرهنگ و تاریخ سوریه. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)