جغرافیای طبیعی پاکستان

سند/ ایالت سند: در زبان سِندی به صورت "سِنده" نوشته می­شود و شامل منطقه جنوب شرقی پاکستان است. ایالت سند، سومین ایالت بزرگ این کشور از نظر مساحت، و دومین ایالت بزرگ از نظر جمعیت پس از ایالت پنجاب است. این ایالت از غرب و شمال غرب با ایالت بلوچستان و از شمال با ایالت پنجاب همسایه است. همچنین از شرق با ایالت‌های گجرات و راجستان هند مرز بین‌المللی دارد و از جنوب به دریای فارس محدود می‌شود. چشم‌انداز سند، بیشتر از دشت‌های آبرفتی در کنار رودخانه سند، بیابان تار در بخش شرقی این ایالت، و در امتداد مرز بین‌المللی با هند و کوهستان کیرتار در بخش غربی این ایالت تشکیل شده‌است.

سند

منشأ واژه سند از اصطلاح سِندهو (به معنی رود) در زبان سنسکریت است که اشاره ای به رود سند دارد. گویا اصطلاح سندهو به نوبه خود از واژه سنتو گرفته شده که در زبان‌های دراویدی به معنی درخت خرما است. این درخت در ایالت سند فراوان است. سند مدت ها تحت حکمرانی آخرین سلسه بلوچ­تبار ایرانی و شیعی مذهب به نام تالپوران (1783-1843م/ 1199- 1258 هجری قمری) بود که با یورش نیروهای استعماری بریتانیا به شبه قاره از هم فروپاشید. سند در میان ایالت­های پاکستان رتبه دوم شاخص توسعه انسانی را دارد. مرکز این ایالت، کلان شهر کراچی است. شهرهای حیدرآباد، تهته، لارکانه، خیرپور، نواب شاه، نوشهروفیروز، میرپورخاص، سکهر، جامشورو، متیاری، شکارپور، تندومحمدخان و جیکب­آباد از شهرهای عمده این ایالت است. سال ۲۰۱۷ م جمعیت آن 9/47 میلیون نفر بوده‌است. اگرچه سندی‌ها گروه قومی غالب در ایالت سند هستند ولی درصد قابل توجه از این ایالت را اقوام دیگری مانند مهاجرانی که به زبان اردو سخن می­گویند (19درصد)، پنجابی­ها (10درصد) و پشتون­ها (7درصد) جمعیت را تشکیل می‌دهند. در اوت ۱۹۴۷م، پیش از تجزیه جدایی از شبه قاره هند، جمعیت این ایالت حدود ۳۸۸۷۰۷۰ نفر بود که این تعداد را ۲۸۳۲۰۰۰ نفر مسلمان و ۱۰۱۵۰۰۰ نفر هندوان تشکیل می‌دادند. برطبق سرشماری 2017م، زبان سندی با 68 درصد پرگویش­ورترین زبان ایالت سند بوده است. زبان­های دیگر شامل اردو، پشتو، پنجابی، سراییکی و بلوچی هستند.

نمایی از رود سِند

رود سِند: رود سِند یا مهران (ایندوس یا مهران؛  به لاتین (Indus River :نام رودخانه بزرگی است که از فلات تبت سرچشمه گرفته و پس از عبور از منطقه جامو و کشمیر، گلگیت و بلتستان بخش میانی پاکستان را پیموده و در نزدیکی بندر کراچی به دریای مکران می‌پیوندد. سند طولانی‌ترین و پرآب‌ترین رود پاکستان و یکی از سه رود بزرگ شبه‌قاره هند است (رودهای دیگر رود گنگ و براهما پوترا است) طول آن ۳۱۹۰ کیلومتر، یکی از طولانی­ترین رودهای آسیا است. حوضه آب‌ریز آن ۱ میلیون و ۱۶۵ هزار کیلومتر مربع و جریان آب سالیانه به‌طور میانگین ۲۰۷ کیلومتر مکعب است.

دره سِند/ تمدن دره سند: تمدن دره سِند/  Indus Valley Civilization(۲۶۰۰ پ.م. –۱۹۰۰ پ.م) به یکی از بزرگ­ترین و کهن­ترین تمدن­های باستانی جهان گفته می­شود که از بستر رود سند برخاست. گستره این تمدن، همچنانکه مدارک باستان­شناسی نشان داده است، در هزاره سوم پیش از میلاد، در دو شهر بزرگ موهنجودرو در ایالت لارکانه، در پاکستان کنونی و هَاراپا در کنار رود راوی، در شهر مولتان در ایالت پنجاب تمدن درخشانی وجود داشته‌است که کم‌کم در تمامی آن مناطق و بخش‌های دیگر شبه قاره هند، در دشت میان دوآب، یعنی دو رود گنگ و جُمنا  تأثیر فراوان داشته‌است.