زیرساخت های فضای مجازی قطر

قطر، با انگیزه چشم‌انداز ملی 2030 و الزام میزبانی رویدادهای جهانی نظیرجام جهانی فیفا 2022، خیلی سریع به توسعه زیرساخت فضای مجازی خود پرداخت. در عصر تحول دیجیتال، زیرساخت فضای مجازی ملی به یک جزء حیاتی از رقابت اقتصادی و امنیت ملی تبدیل شده است. قطر، یک کشور کوچک حاشیه خلیج فارس با اهداف بلندپروازانه تنوع اقتصادی، سرمایه‌گذاری زیادی در توسعه زیرساخت‌های جامع فضای مجازی برای حمایت از انتقال خود از یک اقتصاد وابسته به نفت، به یک جامعه مبتنی بر دانش انجام داده است و همین باعث شد که قطر به یک قدرت منطقه‌ای تبدیل شود. اهمیت زیرساخت فضای مجازی قوی فراتر از ملاحظات اقتصادی است و امنیت ملی، توسعه اجتماعی و رقابت بین‌المللی را نیز در بر می‌گیرد. رویکرد قطر به توسعه زیرساخت‌های فضای مجازی نشان‌دهنده درک جامعی از این چالش‌ها و فرصت‌های به هم پیوسته است، همانطور که با ابتکارات استراتژیک اخیر و تعهدات مالی قابل توجه به این بخش مشهود است. زیرساخت فضای مجازی شامل اجزای فیزیکی و مجازی است که ارتباطات دیجیتال، پردازش داده‌ها و تبادل اطلاعات را در داخل مرزهای یک کشور و در سطح بین‌المللی ممکن می‌سازد. این شامل شبکه‌های مخابراتی، مراکز داده، چارچوب‌های امنیت سایبری، سیستم‌های حکمرانی دیجیتال و محیط نظارتی است که فعالیت‌های دیجیتال را اداره می‌کند.

استراتژی امنیت سایبری ملی قطر 2030-2024

تعهد قطر به توسعه زیرساخت فضای مجازی به وضوح در استراتژی امنیت سایبری ملی 2030-2024 آن بیان شده است که در سپتامبر 2024 تحت حمایت نخست وزیر شیخ محمد بن عبدالرحمن بن جاسم آل ثانی راه اندازی شد. هدف این استراتژی جامع، قرار دادن قطر به عنوان یک رهبر جهانی در پذیرش ایمن فناوری‌های نوظهور، همسو با چشم‌انداز ملی قطر 2030 است.

این استراتژی نشان‌دهنده یک تحول اساسی در رویکرد قطر به امنیت سایبری است و از اقدامات دفاعی سنتی فراتر رفته و موضعی فعال در قبال فناوری‌ها و تهدیدهای نوظهور اتخاذ می‌کند. یکی از اجزای اصلی این استراتژی، تأسیس آکادمی ملی امنیت سایبری در ژوئیه 2024 بود که به عنوان یک مرکز آموزشی برای متخصصان در قطر و منطقه وسیع‌تر شورای همکاری خلیج فارس عمل می‌کند. این ابتکار آموزشی نشان‌دهنده این شناخت قطر است که توسعه سرمایه انسانی برای مدیریت مؤثر زیرساخت فضای مجازی ضروری است.

زمان‌بندی راه‌اندازی این استراتژی با توجه به محیط امنیتی کنونی منطقه، که در آن تهدیدات سایبری از سوی بازیگران دولتی و غیردولتی خطرات فزاینده‌ای را برای زیرساخت‌های حیاتی و سیستم‌های اقتصادی ایجاد می‌کند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ماهیت جامع این استراتژی نشان‌دهنده درک قطر از این موضوع است که امنیت سایبری را نمی‌توان به عنوان یک موضوع مستقل تلقی کرد، بلکه باید در برنامه‌ریزی گسترده‌تر توسعه ملی ادغام شود.

زیرساخت‌های مخابراتی و شبکه‌های فیبر نوری

زیرساخت‌های مخابراتی قطر ستون فقرات قابلیت‌های فضای مجازی آن را تشکیل می‌دهند و شبکه ملی پهنای باند قطر(Qatar National Broadband Network(QNBN) نقشی اساسی در این زیست بوم ایفا می‌کند. شبکه ملی پهنای باند قطر در سال 2011 توسط شورای عالی فناوری اطلاعات و ارتباطات قطر، به عنوان یکی از اولین ابتکارات دولتی منطقه با حمایت کامل از راه‌اندازی شبکه فیبر نوری قطر تأسیس شد. این شبکه از طریق رویکرد استراتژیک خود، قطر را به زیرساخت پهنای باند پرسرعت فیبر نوری  مجهز کرده و دسترسی سریع، مطمئن و ایمن به اینترنت و شبکه را برای شهروندان و مشاغل فراهم می کند. دامنه توسعه زیرساخت فیبر نوری قطر قابل توجه بوده است و ارائه دهندگان اصلی مخابرات در گسترش شبکه مشارکت داشته‌اند. داده‌های تاریخی نشان‌دهنده پیشرفت چشمگیری در استقرار شبکه است، به طوری که شرکت مخابرات قطر از مارس 2010 بیش از 1000 کیلومتر کابل فیبر نوری پرسرعت را در محله‌ها و جوامع تجاری مستقر کرده است.

اهمیت استراتژیک این سرمایه‌گذاری زیرساختی فراتر از اتصال ساده است و رقابت‌پذیری اقتصادی و توسعه اجتماعی را نیز در بر می‌گیرد. شبکه فیبر نوری ارتباطات بین ادارات دولتی را بهبود بخشیده و ارائه خدمات الکترونیکی را به دلیل سرعت بیشتر ارائه شده توسط فناوری فیبر نوری افزایش داده است(6). این زیرساخت به عنوان پایه و اساس ابتکارات تحول دیجیتال گسترده‌تر قطر عمل می‌کند و از ارائه خدمات دیجیتال پیشرفته به شهروندان و مشاغل پشتیبانی می‌کند.

استقرار شبکه 5G و زیرساخت موبایل

تعهد قطر به زیرساخت‌های پیشرفته مخابراتی از طریق استقرار شبکه 5G آن بیشتر نمایان می‌شود. شبکه 5G اوریدو قطر(Ooredoo Qatar) سرعت‌های دانلود و آپلود بی‌سابقه‌ای را با قابلیت اطمینان و پوشش استثنایی ارائه می‌دهد، به طوری که تقریباً 70 درصد از قطر در حال حاضر تحت پوشش فناوری 5G است(7). این پوشش گسترده 5G، قطر را در میان رهبران منطقه‌ای در استقرار زیرساخت‌های موبایل نسل بعدی قرار می‌دهد.

استقرار سریع زیرساخت 5G از اهداف گسترده‌تر تنوع اقتصادی قطر با فعال کردن خدمات و برنامه‌های دیجیتال جدید در بخش‌های مختلف پشتیبانی می‌کند. ترکیب شبکه‌های فیبر نوری گسترده و پوشش جامع 5G، پایه‌ای قوی برای فناوری‌های نوظهور مانند برنامه‌های اینترنت اشیاء، ابتکارات شهر هوشمند و پیاده‌سازی‌های صنعت 4.0 ایجاد می‌کند.

ساختار بازار مخابرات قطر، که تحت سلطه اوریدو(Ooredoo )و وودافون( Vodafone) قطر است و هر دو اکثریت سهام آن‌ها متعلق به نهادهای تحت کنترل دولت است، همسویی بین توسعه مخابرات تجاری و اهداف استراتژیک ملی را تضمین می‌کند (8؛ 9). این ساختار بازار، در حالی که به طور بالقوه رقابت را محدود می‌کند، توسعه هماهنگ زیرساخت‌ها و همسویی استراتژیک با اولویت‌های ملی را تسهیل کرده است.

دولت الکترونیک و حکمرانی داده

توسعه زیرساخت فضای مجازی قطر فراتر از شبکه‌های فیزیکی است و قابلیت‌های جامع حکمرانی دیجیتالی را نیز در بر می‌گیرد. تا مارس 2024، پلتفرم دولت دیجیتال قطر نزدیک به 2300 خدمت به کاربران ارائه داد که 1500 خدمت از این تعداد کاملاً دیجیتال بودند(10). این مجموعه گسترده خدمات دیجیتال، مزایای عملی سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی قطر را برای شهروندان و مشاغل نشان می‌دهد.

ادغام خدمات دولتی از طریق پلتفرم‌های دیجیتال توسط یک شبکه دولتی واحد مرکزی پشتیبانی می‌شود که ادارات و وزارتخانه‌ها را به هم متصل می‌کند و سهولت و امنیت به اشتراک‌گذاری اطلاعات بین نهادهای دولتی را افزایش می‌دهد این رویکرد یکپارچه به دیجیتالی‌سازی دولت، نشان‌دهنده درک جامعی از ماهیت به هم پیوسته الزامات زیرساخت فضای مجازی مدرن است(10).

موفقیت ابتکارات دولت دیجیتال قطر، الگویی را برای سایر کشورهای منطقه ارائه می‌دهد که به دنبال مدرن‌سازی سیستم‌های ارائه خدمات عمومی خود هستند. سطح بالای ادغام خدمات دیجیتال که در قطر به دست آمده است، مزایای بالقوه سرمایه‌گذاری مستمر در زیرساخت‌های فضای مجازی و برنامه‌ریزی هماهنگ تحول دیجیتال را نشان می‌دهد.

سرمایه‌گذاری اقتصادی و توسعه بازار

تعهد قطر به توسعه زیرساخت فضای مجازی در سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی قابل توجه در سراسر بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات منعکس شده است. انتظار می‌رود هزینه‌های بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات این کشور تا سال 2024 به 9 میلیارد دلار (32.8 میلیارد ریال قطر) برسد که نرخ رشد مرکب سالانه آن 9.2 درصد است(11؛ 12). این سطح سرمایه‌گذاری قابل توجه، نشان‌دهنده شناخت قطر از زیرساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان یک عامل مهم در توانمندسازی تنوع اقتصادی و رقابت‌پذیری است.

مقیاس این سرمایه‌گذاری، قطر را در میان رهبران منطقه‌ای در هزینه‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات نسبت به اندازه اقتصادی قرار می‌دهد که نشان‌دهنده اولویت استراتژیک اختصاص داده شده به تحول دیجیتال در برنامه ریزی توسعه گسترده‌تر کشور است. این سرمایه‌گذاری نه تنها زیرساخت‌های فیزیکی، بلکه توسعه سرمایه انسانی، قابلیت‌های امنیت سایبری و ابتکارات نوآوری دیجیتال را نیز در بر می‌گیرد.

نرخ بالای رشد مداوم در هزینه‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات نشان می‌دهد که توسعه زیرساخت‌های سایبری قطر یک اولویت مستمر است تا یک ابتکار یکباره. این تعهد بلندمدت برای حفظ رقابت‌پذیری فناوری در یک اقتصاد دیجیتال جهانی که به سرعت در حال تحول است، ضروری است(11).

اتصال منطقه‌ای و بین‌المللی

موقعیت جغرافیایی و سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک قطر، این کشور را به عنوان یک مرکز منطقه‌ای برای اتصال دیجیتال بین‌المللی قرار داده است. زیرساخت‌های سایبری این کشور شامل قابلیت‌های دروازه بین‌المللی قوی است که از نیازهای داخلی و الزامات اتصال منطقه‌ای پشتیبانی می‌کند. زیرساخت اینترنت قطر به عنوان یک سیستم درجه یک با فیبر نوری سراسری، پوشش بی‌سیم متراکم 5G و پیوندهای اتصال بین‌المللی قوی توصیف می شود(13).

قطر خود را به عنوان یک مرکز داده منطقه‌ای در اولویت قرار داده است. سرمایه‌گذاری‌ عمده ای در زمینه خدمات پردازش ابری در جذب شرکت های چون گوگل کلود( Google Cloud ) و مایکروسافت آژور (Microsoft Azure )[1]، توسط سازمان مناطق آزاد قطر، صورت گرفت تا فضای ابری منطقه ای را ایجاد کند(14؛ 15). توسعه قطر به عنوان یک مرکز دیجیتال منطقه‌ای با اهداف گسترده‌تر تنوع اقتصادی همسو است و از جاه‌طلبی‌های این کشور برای تبدیل شدن به یک اقتصاد دانش‌بنیان حمایت می‌کند. ترکیب قابلیت‌های زیرساخت داخلی و اتصال بین‌المللی، قطر را در موقعیتی قرار می‌دهد تا به عنوان یک دروازه دیجیتال برای منطقه وسیع‌تر خلیج فارس عمل کند.

این نقش اتصال منطقه‌ای با توجه به اهمیت روزافزون تجارت دیجیتال و جریان داده‌های فرامرزی در اقتصاد جهانی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. سرمایه‌گذاری قطر در زیرساخت اتصال بین‌المللی، این کشور را در موقعیتی قرار می‌دهد تا از رشد تجارت دیجیتال منطقه‌ای بهره‌مند شود و به عنوان یک مرکز برای خدمات دیجیتال بین‌المللی عمل کند(13).

چالش‌ها و مسیرهای آینده

با وجود دستاوردهای چشمگیر در توسعه زیرساخت‌های فضای مجازی، قطر با چالش‌های مداومی روبرو است که نیازمند توجه و سرمایه‌گذاری مستمر است. ماهیت به سرعت در حال تحول تهدیدات سایبری، مستلزم انطباق مداوم چارچوب‌ها و قابلیت‌های امنیتی است. افزایش پیچیدگی کنشگران سایبری دولتی و غیردولتی، نیازمند سرمایه‌گذاری مداوم در قابلیت‌های دفاعی و توسعه سرمایه انسانی است.

کوچک بودن بازار داخلی قطر، فرصت‌ها و چالش‌هایی را برای توسعه زیرساخت‌های فضای مجازی ارائه می‌دهد. در حالی که جغرافیای فشرده، پوشش جامع زیرساخت‌ها را تسهیل می‌کند، اندازه محدود بازار داخلی، قطر را ملزم می‌کند تا خود را به عنوان یک مرکز منطقه‌ای برای دستیابی به صرفه‌جویی در مقیاس در خدمات دیجیتال پیشرفته قرار دهد.

ادغام فناوری‌های نوظهور مانند هوش مصنوعی، محاسبات کوانتومی و کاربردهای پیشرفته اینترنت اشیا، مستلزم تکامل مداوم زیرساخت‌های فضای مجازی قطر خواهد بود. استراتژی ملی امنیت سایبری ۲۰۲۴-۲۰۳۰ چارچوبی را برای رسیدگی به این چالش‌ها فراهم می‌کند، اما اجرای موفقیت‌آمیز آن مستلزم تعهد پایدار و رویکردهای مدیریت تطبیقی است.

تحلیل تطبیقی: قطر در چشم‌انداز منطقه‌ای

برای زمینه‌سازی دستاوردهای قطر، مقایسه با ترکیه، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، عمان، عراق و ایران ضروری است. معیارهای کلیدی شامل ضریب نفوذ اینترنت/تلفن همراه، سرعت پهنای باند، توسعه دولت الکترونیک، بلوغ امنیت سایبری و آمادگی ابری است(16؛17؛18).

جدول شماره 1. مقایسه شاخص‌های کلیدی زیرساخت فضای مجازی(16؛17؛18)

کشور	نفوذ اینترنت (درصد جمعیت)	نفوذ تلفن همراه (درصد جمعیت)	میانگین سرعت پهنای باند ثابت (مگابیت بر ثانیه)	میانگین سرعت موبایل (مگابیت بر ثانیه)	رتبه شاخص توسعه دولت الکترونیک سازمان ملل	رتبه شاخص جهانی امنیت سایبری
قطر	حدود ۹۹٪	>۱۷۰٪	~۲۰۰	‎~۱۶۰	۴۹	۵
امارات متحده عربی	حدود ۹۹٪	~۱۸۰٪	~۲۵۰	‎~۱۹۰	۱ (منطقه عربی) / ۱۳ (جهانی)	۵
عربستان سعودی	حدود ۹۸٪	~۱۳۰٪	~۱۱۰	‎~۱۴۰	۳۱	۱۳
ترکیه	حدود ۸۵٪	~۱۰۰٪	~۶۰	‎~۴۵	۶۴	۴۰
عمان	حدود ۹۵٪	~۱۵۰٪	~۸۰	‎~۵۰	۵۲	۵۰
ایران	حدود ۸۵٪	~۱۲۰٪	~۲۵	‎~۳۵	۱۰۱	۶۰
عراق	حدود ۷۰٪	~۹۰٪	~۱۵	‎~۲۰	۱۵۴	۱۰۶

در جدول شماره 2، مقایسه ای از زیر ساخت های دیجیتالی و پذیرش فناوری و تحول دیجیتالی در کشورهای قطر، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، ترکیه، عمان، عراق و ایران نشان داده شده است(18؛ 19):

جدول شماره 2. زیرساخت دیجیتال و پذیرش فناوری های دیجیتالی قطر با کشورهای منطقه

کشور	پوشش 5G	نفوذ اینترنت (%)	میانگین سرعت دانلود (مگابیت بر ثانیه)	بلوغ خدمات دولت الکترونیک
قطر	۹۹٪	۹۹٪	۱۱۰	بسیار زیاد
امارات متحده عربی	۹۰٪	۹۹٪	۱۳۵	بسیار زیاد
عربستان سعودی	۸۵٪	۹۸٪	۱۰۰	زیاد
ترکیه	۷۰٪	۸۴٪	۵۵	متوسط رو به زیاد
عمان	۶۵٪	۹۵٪	۷۵	متوسط
ایران	۴۰٪	۸۴٪	۲۵	کم رو به متوسط
عراق	۱۵٪	۷۰٪	۱۵	کم

قطر، امارات متحده عربی و عربستان سعودی پیشگامان منطقه‌ای هستند. همگی دسترسی تقریباً همگانی به اینترنت، ضریب نفوذ بسیار بالای تلفن همراه دارند و سرمایه‌گذاری هنگفتی در فیبر و 5G انجام می‌دهند. قطر و امارات متحده عربی به دلیل سرعت پهنای باند در سطح جهانی (ثابت و سیار) برجسته هستند که به طور قابل توجهی از عربستان سعودی جلوتر و بسیار فراتر از سایرین هستند. امارات متحده عربی در بلوغ دولت الکترونیک (رتبه ۱۳ جهانی) پیشتاز است و قطر و عربستان سعودی نیز از نزدیک آن را دنبال می‌کنند.

قطر و امارات متحده عربی در شاخص جهانی امنیت سایبری، رتبه برتر جهانی(5) را کسب کردند که نشان دهنده تعهد و توانایی استثنایی آنها در ایجاد امنیت سایبری است. عربستان سعودی (۱۳) نیز رتبه بالایی در این زمینه دارد. عمان (۵۰)، ترکیه (۴۰) و ایران (۶۰) مشارکت متوسطی را نشان می‌دهند، در حالی که عراق (۱۰۶) به طور قابل توجهی عقب است.

قطر، امارات متحده عربی و عربستان سعودی به شدت در حال رقابت برای تبدیل شدن به مراکز پردازش ابری و داده منطقه‌ای هستند . فضای ابری منطقه ای قطر از دارایی‌های کلیدی این کشور است.

ترکیه و عمان نرخ نفوذ تلفن همراه در ترکیه و عمان بالا است، اما در مقایسه با رهبران خلیج فارس، سرعت پهنای باند ثابت بسیار پایین‌تری دارند. خدمات دولت الکترونیک آنها ( با رتبه‌های ۶۴ و ۵۲)  اگر چه کاربردی هستند اما خیلی توسعه یافته نیستند. تلاش‌های امنیت سایبری در ترکیه و عمان در حال انجام است اما هنوز به بلوغ کامل نرسیده است و در مرحله مقدماتی است.

ایران و عراق با چالش‌های اساسی روبرو هستند. تحریم‌ها به شدت بر دسترسی ایران به فناوری و سرعت آن تأثیر گذاشته است. هر دو کشور از نفوذ کمتر، سرعت بسیار پایین‌تر، خدمات دولت الکترونیک توسعه نیافته (رتبه‌های ۱۰۱ و ۱۵۴) و وضعیت امنیت سایبری ضعیف‌ رنج می‌برند. بی‌ثباتی سیاسی در عراق به شدت مانع توسعه این کشور شده است.

نتیجه‌گیری

قطر خود را به عنوان یک رهبر جهانی در توسعه زیرساخت‌های فضای سایبری تثبیت کرده است. ترکیبی از اتصال تقریباً جهانی و فوق‌العاده سریع، سرمایه‌گذاری‌های قابل توجه در مراکز داده، تعهد درجه یک به امنیت سایبری و خدمات پیشرفته دولت الکترونیک، آن را در کنار امارات متحده عربی، قاطعانه در خط مقدم خاورمیانه قرار می‌دهد. عربستان سعودی شتاب و مقیاس چشمگیری را نشان می‌دهد، اما در حال حاضر از نظر سرعت پهنای باند و پالایش دولت الکترونیک از قطر و امارات متحده عربی عقب است. عمان و ترکیه دارای زیرساخت‌های کاربردی هستند، اما فاقد قابلیت‌ها و سرعت‌های پیشرفته رهبران خلیج فارس هستند. ایران و عراق به دلیل تحریم‌ها، عوامل سیاسی و سرمایه‌گذاری ناکافی با موانع اساسی روبرو هستند که منجر به زیست بوم های دیجیتالی بسیار کمتر توسعه یافته و در دسترس شده است.

سرمایه‌گذاری‌های استراتژیک قطر، به ویژه با تسریع در جام جهانی، یک پایه دیجیتالی انعطاف‌پذیر و آینده‌نگر را ایجاد کرده است. تمرکز آن اکنون به سمت استفاده از این زیرساخت - از طریق هوش مصنوعی، تجزیه و تحلیل کلان داده و خدمات دیجیتال پیشرفته - برای پیشبرد رشد اقتصادی پایدار و رفاه اجتماعی مطابق با چشم‌انداز ملی قطر ۲۰۳۰ تغییر می‌کند. حفظ موقعیت رهبری مستلزم نوآوری مستمر، انطباق با تهدیدات سایبری در حال تحول و پرورش نیروی کار دیجیتال ماهر است. شکاف دیجیتالی منطقه‌ای همچنان آشکار است، اما قطر پتانسیل تحول‌آفرین اولویت‌بندی زیرساخت‌های فضای سایبری را به عنوان زیرساخت ملی حیاتی نشان می‌دهد.

کتابشناسی

1)    Qatar's National Cyber Security Agency. (2024, December 15). The National Cyber Security Strategy 2024-2030 is launched. Government Communications Office. https://www.gco.gov.qa/en/media-centre/top-news/the-national-cyber-security-strategy-2024-2030-is-launched/

2)    Digital Watch Observatory. (2024, December 17). Qatar's National Cyber Security Strategy. Digital Watch Observatory. https://dig.watch/resource/qatars-national-cyber-security-strategy

3)    U.S. Trade Administration. (2024). Qatar cybersecurity developments in 2024. Trade.gov. https://www.trade.gov/market-intelligence/qatar-cybersecurity-developments-2024

4)    Qatar National Broadband Network. (n.d.). Who we are. QNBN. https://qnbn.qa/who-we-are

5)    Ministry of Transport and Communications. (2016, August 29). Infrastructure and network upgrades to improve telecoms quality and services. Ministry of Transport and Communications. http://www.motc.gov.qa/en/news-events/news/infrastructure-and-network-upgrades-improve-telecoms-quality-and-services

6)    Qatar National Broadband Network. (n.d.). Qatar National Broadband Network)QNBN(. https://qnbn.qa/

7)    Ooredoo Qatar. (2023, December 20). Enjoy Ooredoo 5G Supernet. Ooredoo Qatar. https://www.ooredoo.qa/web/en/about-us/supernet/

8)    Vodafone Qatar. (2023). Investor Relations Reports. https://www.vodafone.qa/

9)    U.S. Trade Administration. (n.d.). Qatar - Digital economy. Trade.gov. https://www.trade.gov/country-commercial-guides/qatar-digital-economy

10)                       Oxford Business Group. (2024, May 20). Qatar's cybersecurity, cloud advancements key to diversification. Qatar 2024 - Oxford Business Group. https://oxfordbusinessgroup.com/reports/qatar/2024-report/ict/enhanced-connectivity-advancements-in-cybersecurity-and-cloud-computing-capabilities-underscore-commitment-to-economic-diversification-overview

11)                       The Peninsula Qatar. (2024, September 12). Qatar strategically invests in digital infrastructure. The Peninsula Qatar. https://thepeninsulaqatar.com/article/12/09/2024/qatar-strategically-invests-in-digital-infrastructure

12)                       PwC. (n.d.). Qatar strategically invests in digital infrastructure. PwC. https://www.pwc.com/m1/en/media-centre/articles/qatar-strategically-invests-in-digital-infrastructure.html

13)                       TS2 Tech. (2024). Internet access in Qatar: A comprehensive report. TS2 Tech. https://ts2.tech/en/internet-access-in-qatar-a-comprehensive-report/

14)                       Microsoft. (2021, December 15). Microsoft announces plans for new cloud datacenter region in Qatar. [Press release]. https://news.microsoft.com/

15)                       Qatar Free Zones Authority (QFZ). (2022). QFZ and Google Cloud announce strategic collaboration to support Qatar's digital transformation. [Press release]. https://www.freezones.qa/en

16)                       United Nations Department of Economic and Social Affairs (UNDESA). (2022). *UN E-Government Survey 2022*. https://publicadministration.un.org/egovkb/en-us/Reports/UN-E-Government-Survey-2022

17)                       International Telecommunication Union (ITU). (2021). Global Cybersecurity Index 2020. https://www.itu.int/pub/D-STR-GCI.01-2021

18)                       International Telecommunication Union (ITU). (2023). World Telecommunication/ICT Indicators Database. https://www.itu.int/en/ITU-D/Statistics/Pages/publications/wtid.aspx

19)                       World Bank. (2023). World Development Indicators: Digital adoption in MENA, Available for https://documents1.worldbank.org/curated/en/099031924192524293/pdf/P180107173682d0431bf651fded74199f10.pdf

20)                        

پاورقی

[1]. . Microsoft Azure ، با استفاده از سرویس‌های کاملاً مدیریت‌شده ، برنامه‌های ابری و برنامه‌های ترکیبی را متصل، ارائه و محافظت میکند و با استفاده از رویکرد امن برای انجام بخش‌بندی شبکه و اعمال حفاظت هوشمند در برابر تهدیدات و رمزگذاری ترافیک، امنیت شبکه ابری منطقه ای را بهبود می بخشد