ادبیات کودکان و نوجوانان کوبا
ادبیات کودک
البته، در دوران قبل از کشف و حتی در دوران استعماری، هیچ موردی از ادبیات کودک دیده نشده است، اگرچه بسیار دیرتر از افسانه‌های بومی کارائیب سخن به میان خواهد آمد، تا این که در قرن ۱۹، مجله «عصر طلایی» (La Edad de Oro) در زمینه ادبیات کودک ظهور کرد. برای بحث درباره ادبیات کودک در کوبا، نام خوزه مارتی در راس آن قرار خواهد گرفت. در سال ۱۸۸۹ ، خوزه مارتی، مجله ای برای کودکان با نام «عصر طلایی» راه‌اندازی کردکه مجله‌ای بنیادی برای ادبیات کودکان در کوبا و همچنین برای کودکان تمام آمریکای اسپانیایی زبان بود. قرن بیستم هم که با نوعی جمهوری کاذب آغاز شد، زمان مساعدی برای هنرها نبود، چراکه حضور نئواستعماری ایالات‌متحده و اقتصادی عقب مانده، بر بعضی از شاخه‌های هنری تاثیر گذاشت. در این میان ادبیات کودک، به دلیل حساسیت دوجانبه‌اش - یعنی ادبیات بودن و همچنین ادبیات مختص کودکان - از شانس خوبی در آن دوران بهره‌مند نشد و فقط تلاش‌های پراکنده‌ای در این زمینه صورت گرفت. از جمله آن‌ها می‌توان به تصنیف شعر معلم کوچک (Romancero de la maestrilla) اشاره کردکه توسط رنه پوتس (Renee Potts) نوشته شده بود به علاوه، نویسندگانی چون نیکلاس‌گی ین در آثار خود در کنار عناصر آفریقایی کوبایی، خصوصیات ادبیات کودک را نیز به معرض نمایش می‌گذارند. در کنار نیکلاس گی ین که بعدها اثری با نام در آب‌های آنتیل قایقی کاغذی درگذر است (Por el mar de las Antillas anda un barco de papel) را به چاپ می‌رساند و میرتا آگیره (Mirta Aguirre) با اثر خود به‌نام بازی‌ها و دیگر شعرها در عرصه کودک فعالیت می‌کنند، بایستی از تریستا فرناندز (Trista Fernandez) نیز نام بردکه اگرچه اثری برای کودکان به چاپ نرساند، با ترانه‌ها و شخصیت‌های کوبایی بسیاری توانست شکافی را در ادبیات پر کند که شخصیت‌های ترانه‌های او نسل به نسل انتقال یافتند.
لازم به ذکر است که بعضی از اسامی‌که پایه‌های ادبیات کودک را می‌سازند، ازجمله: الیسئو دیه گوم (Eliseo Diego) ، یکی از مهم‌ترین نویسندگان کوبایی در سال‌های ۶۰، که دپارتمان ادبیات و داستان‌سرایی کودکان در کتابخانه ملی کوبا را سرپرستی می‌کرد و نسخه‌ای از وینی پو (Vini Pu) را به اسپانیایی ترجمه کرد. ارمینیو آلمندروس (Herminio Almendros) ، نویسنده کتاب‌های ارزشمندی به‌نام‌های طلاهای قدیمی (Oros viejos) و متون نمونه (Lecturas ejemplares)، آلگا مارینا الیزاگارای (Alga Marina Elizagaray) مروج ادبیات کودک و بنیان‌گذار مجله انتقادی «در خولیو مثل ژانویه» (En julio como en enero) در سال ۱۹۷۹ که دوبار در سال به چاپ می‌رسید که توسط الیسئو دیه‌گو با این شعر معروف خوزه مارتی نامگذاری شد.[۱]
آن‌چه که جالب توجه است پس از مروری بر ادبیات کودک در کوبا به خوبی مشهود است که در کوبا ادبیات کودک و نوجوان، پایه و اساس خود را بر زندگی معنوی و تحت شرایط تاریخی و اقتصادی زمانی‌که در آن خلق شده بنا می‌کند. علاوه بر این، ارزش‌های انسانی جاودانه، در بهترین آثار ادبیات کودک دیده می‌شود که در شرایط اجتماعی زمان خود قابل شناسایی هستند و در دوره‌های بعدی نیز بر اساس تکامل بشریت سازگاری نیز پیدا می‌کنند، بنابراین، سنت خودی، پیام جدید، الحاق زبان معاصر، تفسیر هویت آمریکای لاتینی، رهانیدن تخیل مردمی، همه در ادبیات کودک خلق شده در کوبا، با به‌کارگیری خلاقیت در اثر، کنار هم قرار می‌گیرند. به‌عبارتی ادبیات کودک و نوجوان در کوبا، در سال‌های اخیر چنین به تصویر کشیده که کیفیت زیبایی‌شناسی، تعهد اجتماعی، جنبه روانشناختی و همین‌طور قوه تخیل دست به دست هم داده و در آثار نویسندگان بزرگ کوبایی نمایان می‌شوند.
در ادبیات کودک و نوجوان در کوبا در دوره معاصر انواع مختلف ادبی را می‌توان مشاهده نمود. شعر تغزلی و حماسی که بسیار زیاد دیده می‌شود. همچنین تئاتر و روایت تاریخی، بیوگرافی، داستان‌های پلیسی و حتی کمدی هم در این عرصه پدید آمده‌اند، ولی برجسته‌ترین انواع ادبی این سال‌ها، داستان‌های خیالی است که بروز نموده است.
در راس نویسندگان سال‌های اخیر می‌توان از رنه مندس کاپوته (Renee Mendez Capote) نام برد، نویسنده کتاب خاطرات دختر کوچولوی کوبایی که با قرن زاده شد (La cubanita que nacio con el siglo) (۱۹۶۳)، نویسنده‌ای فعال در عرصه مبارزات سیاسی و اجتماعی بود و یکی از نویسندگان مطرح درزمینه ادبیات کودک بشمار می‌رفت. مجموعه آثار این نویسنده تاکنون نتوانسته رقیبی داشته باشد چرا که این نویسنده توانا از تجارب حیاتی خود استفاده می‌کند، اما در ابتذال نمی‌افتد. از طرف دیگر، دورا آلونسو (Dora Alonso) (۲۰۰۱-۱۹۱۰)، یکی از برجسته‌ترین نویسندگان ادبیات کودک بشمار می‌رود که آثارش بیش از همه خوانده شده است، مجموعه آثار وی بسیار گسترده است وبر اساس متون و شخصیت‌هایی نوشته شده که در حافظه کودکان نقش بسته، کودکانی که اکنون خود پدربزرگ و مادربزرگ هستند، در سال ۱۹۶۴ اولین رمان ماجراجویی خود را به‌نام ماجراهای گیله در جستجوی مرغ دریایی سیاه رنگ (Aventuras de Guille en busca de la gaviota negra) را برای کودکان به چاپ رساند، دورا آلونسو تاکید می‌کرد که نوشتن برای کودکان، «دوبار ادبیات» است و خودش در آثارش با هدف ارائه مفاهیم عمیق بدون ترک سادگی و خصوصی کوبایی آن را عملی می‌کند، با کتاب خود با نام دره پاخارا پینتا (El valle de la Pajara Pinta) جایزه کاسا دلاس آمریکاس را در سال ۱۹۸۰ به‌دست آورد، و در سال ۱۹۸۵ دیپلم ماکسیم گورکی را کسب کرد که توسط (International Board on Books for Young People) IBBY اهدا می‌شود. وکتاب راننده آبی رنگ (El cochero azul) به یکی از دوست داشتنی‌ترین و اصیل‌ترین کتاب‌ها تبدیل شد، البته این اثر بدون اخلاق‌گرایی، توانسته ارزش‌های جاودانی انسانی و حتی مبارزه علیه مردسالاری را با تخیلات بسیار دربر گیرد. لازم به ذکر است که دورا آلونسو، خالق شخصیت Pelusin del Monte می‌باشد.[۲]
از دیگر نویسندگان ادبیات کودک، نرسیس فلیپه (Nersys Felipe) می‌باشد که دو جایزه کاسا د لاس آمریکاس را در سال‌های ۱۹۷۵ و ۱۹۷۶ با آثارش چون داستان‌هایی از گوآنه (Cuentos de Guane) و همین‌طور رومن اله (Roman Ele) را از آن خود کرد. خولیا کالزادی یا نوئز (Julia Calzadilla Nuez) (۱۹۴۳) از دیگر آثاری که جایزه کاسا د لاس آمریکاس را در سال ۱۹۸۴ تصاحب کرد Los chichiricu del Charco de la Jicara نام دارد، به علاوه، وی کتاب اشعاری نیز برای کودکان به چاپ رسانده که آثارش را بر اساس هویت آمریکای لاتینی، کارائیب و در آخرین آثارش، حتی از اسطوره‌های آفریقایی -کوبایی به همراه طنز و لطیفه استفاده کرده است. از طرف دیگر، در حیطه موضوعات فولکلوریک و سنت‌های آفریقایی کوبایی که آغازگر آن لیدیا کابررا بوده، ترسا کاردناس (Teresa Cardenas) نیز آثاری به چاپ رسانده که در آثارش از اسطوره‌های کارائیبی به حقایق تلخ روزمره می‌رسد و مسائل نژاد سیاه در کوبا را، از جمله نژادپرستی و «حاشیه ماندن» را به تصویر می‌کشد. وی موفق به کسب جایزه کاسا د لاس آمریکاس برای کتاب‌اش به‌نام سگ پیر (Perro Viejo) می‌شود که برای نوجوانان نوشته است، رمان وی با نام «نامه‌هایی به آسمان (Cartas al cielo)» ازجمله کتاب‌های خوبی است که در میان آثار او یافت می‌شود[۳].
ایوت ویان (Ivette Vian) (۱۹۴۴)، یکی دیگر از نویسندگان کوبایی است که چندین جایزه در کارنامه خود دارد. وی ذاتا طنزپرداز است و از این رو نثر خاصش برای کودکان که از قواعد قراردادی پیروی نمی‌کند، بسیار مورد توجه قرار گرفته است، از آثار معروف وی می‌توان از مارکولینا (Marcolina) نام برد که برنده جایزه مسابقات «عصر طلایی» در سال ۱۹۸۴ می‌باشد، محبوبیت ایوت‌ویان با تولید سریال تلویزیونی که از شخصیت مارکولینا استفاده کرده با نام «چتر زرد رنگ» (La sombrilla amarilla) به حد اعلا رسیده است.
الگا مارتا پرز، شاعر وداستان‌نویس کوبایی دوره معاصر است که داستان‌ها و رمان‌هایش برای کودکان و نوجوانان خلق شده‌اند. وی خالق شخصیت‌هایی چون ماگای تنبل (Maga Vaguisima) ، پاپاتینو (Papatino) و مامان تپل (Mamagorda) می‌باشد.
لوئیس کابررا دلگادو (Luis Cabrera Delgado) (۱۹۴۵) یکی دیگر از نویسندگانی است که در عرصه ادبیات کودک فعالیت می‌کند. وی آثاری چون آنتونیو، مامبی کوچک (Antonio el pequeno mambi) و همین‌طور اثر زیبای خاله خولیتا (Tia Julita) را خلق کرد. کابررا در سال ۱۹۸۸ برنده چندین جایزه برای کتاب خاله خولیتا شد که به نظر می‌رسد یکی از بهترین نوشته‌های لوئیس کابررا و یکی از تخیلی‌ترین آثار وی می‌باشد. این اثر، کاملا کوبایی است ولی لوئیس کابررا با این اثر راضی نشد و به خلق آثار دیگری پرداخت که مسائل مشکل‌تر را نیز از جمله مرگ، هم جنس‌گرایی، تنهایی و دعواهای خانوادگی را دربرمی‌گرفت.[۴]
آلبرتو خورخه یانی یز (Alberto Jorge Yanez) (۲۰۰۸-۱۹۵۷)، یکی دیگر از نویسندگان عرصه ادبیات کودک است که بنابر نظر منتقدان، نثر وی بسیار شگفت‌انگیز است، وی دراثرش به‌نام «نقل می‌کنند که پنه لوپه (Cuentan que Penelope)» از بازی‌های پیچیده کلمات، طنز مفهومی و با نگاهی هزل به واقعیات استفاده می‌کند، به همین دلیل درک آن به راحتی امکان‌پذیر نیست، اثر دیگر وی با نام این کتاب وحشتناک و بی‌درمان (Este libro horroroso y sin remedio) که اولین کتاب کودک می‌باشد که توانست «جایزه نقد» (Premio de la Critica) را که جایزه‌ای معتبر است در سال ۱۹۹۷ کسب نماید. در سال‌های اخیر، از دیگر کتاب‌های کودک که برنده جایزه نقد شده‌اند کتابی است با نام «قافیه‌ها و سرگرمی‌ها (Rimas y divertimentos)» اثر خوسفینا د دیه‌گوا، یکی دیگر از نویسندگان کوبایی که در عرصه ادبیات کودک فعال می‌باشد. کتاب قافیه‌ها و سرگرمی‌ها، یکی از کتاب‌های استثنایی در میان کتاب‌های کودک است، چرا که خوسفینا د دیه گو (Josefina de Diego) ، نویسنده آن توانسته زبانی ساده و همزمان ادبی را به کار برد، خنده دار ولی به دور از ابتذال روزمره که امروزه رفتار نسل جدید را به خطر انداخته است.[۵]
نیز نگاه کنید
- ادبیات معاصر سنگال
- ادبیات معاصر نوجوانان و نوجوان در روسیه
- ادبیات معاصر چین
- ادبیات معاصر ژاپن
- ادبیات معاصر کانادا
کتابشناختی
- ↑ Loprete, C. (2000). Iberoamérica: Historia de su civilización y cultura. Prentice Hall, P361
- ↑ Naranjo Orovio, C. (2009). Historia de las Antillas. Volumen I. Historia de Cuba. Doce Calles, P137
- ↑ Naranjo Orovio, C. (2009). Historia de las Antillas. Volumen I. Historia de Cuba. Doce Calles, P138
- ↑ Naranjo Orovio, C. (2009). Historia de las Antillas. Volumen I. Historia de Cuba. Doce Calles, P145
- ↑ حق‌روستا، مریم. (1397). جامعه و فرهنگ کوبا. تهران:موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتت بین المللی الهدی، ص281-288.