معماری در اردن

معماري (سبک، ادوار و ويژگي‌ها)

معماري، هنر و صنايع دستي اردن همانند پل هايي هستند كه ما را با تاريخ مذهب و تفاوت هاي نژادي و قبيله اي اين سرزمين مرتبط مي سازند. معماري اردن ميراث با ارزشي است كه از روزگار باستان به يادگار مانده و طراحي‌ها و اشكال معماري در دوران هاي پس از خود را سمت و سويي خاص بخشيده است. (43)

شايد بهتر باشد معماري در اردن را با معماري باديه نشين ها آغاز كنيم؛ چادرهاي عشايري تجلي معماري باستاني نه تنها در اردن بلكه در تمام مناطق از شمال آفريقا تا آسياي مركزي هستند. باديه نشين ها خانه هاي خود را بيت شعر (به معناي خانه هايي از مو است) مي ناميدند تا اين خانه ها با خانه هاي دائم روستائيان اشتباه گرفته نشود. چادرهايي كه به وسيلۀ باديه نشينان اردن مورد استفاده قرار مي گيرد مانند چادرهايي است كه در شبه جزيرۀ عربستان، قسمتي از ايران، تركيه و مصر يافت مي شود با اين تفاوت كه اشكال و حتي گاهي مواد تشكيل دهندۀ آنها با توجه به مكان هاي مختلف متفاوت است. در اردن اين چادرها از موي بز ساخته مي شود كه باعث گرم شدن و نفوذ ناپذيري آنها در برابر آب مي شود. اين چادرها با نخ هاي ريسته شدۀ 60 تا 80 سانتي متري ساخته مي‌شوند. اسكلت اصلي اين سازه با ميخ هاي چوبي كه خلال ناميده مي شوند به همديگر محكم مي شوند. چادرهاي باديه نشين‌ها داراي ابعاد مختلفي است.(44)

قدمت معماري خانه هاي روستايي به زمان اولين خانه هاي ساخته شده در دوران نوسنگي (8000 سال قبل از ميلاد) بازمي گردد. بعضي از قديمي ترين و مهم ترين اماكن در خاورميانه در مناطقي از اردن همچون پترا، عين الغزه و جريكو واقع شده اند. اين مكان ها اغلب از سنگ ساخته شده اند كه از استحكام بهتري برخوردارست. اغلب خانه هاي متداول و سنتي روستايي مستطيلي شكل اند و به ندرت مي توان پنجره اي در آن ها مشاهده كرد. اين خانه ها به اتاقي براي اهل خانواده و اتاقي ديگر براي ميهمان ها تقسيم شده است امروزه خانه هاي روستايي بيشتر با سيمان ساخته مي شود زیرا سيمان ارزان تر و ساخت آن راحت تر است، اما در اختلاف دماي شديد تابستان و زمستان همانند سنگ بادوام نيست. (45)

در حالي كه بسياري از شهرهاي اردن داراي اصالت باستاني هستند، امروزه قابل توجه ترين ميراث معماري به جاي مانده از اواخر دوران عثماني هاست. متاسفانه بسياري از اين سازه هاي به جاي مانده از دوران عثماني تخريب شده‌اند و به جاي آنها ساختمان هايي نو كه اغلب هتل يا مراكز تفريحي اند، بنا شده است.

معماري شهري معاصر در اردن محدوديت هاي استفاده از سنگ را تا حد زيادي برطرف كرده است. معماران اردني از سنگ آهك به عنوان ماده اصلي ساختمان بهره مي برند. ظاهر سنگي ساختمان ها در امان و ساير شهرهاي اردن جلوه دلپذيري به نمايش گذارده اند.(46)

با شروع دهه 1970، بخصوص در امان، ساختمان سازي بسيار رونق پيدا كرد و بسياري از افراد در طبقه متوسط خواهان ساختمان هايي با طراحي هاي بهتر بودند. ساختمان هايي كه به تازگي ساخته مي شوند تلفيقي از سنگ و سيمان است که امکان ساخت بناهايي بسيار بزرگ تر از ساختمان هاي سنگي را فراهم مي‌آورد.(47)

از ديگر نمونه هاي معماري در اردن، معماري چركس ها و چچني هاست كه در نيمه دوم قرن نوزدهم و به دنبال شكست رهبرشان شيخ شميل به اردن مهاجرت كردند. تعداد اندكي از ساختمان هايي كه به روش چركس ها ساخته شده اند هنوز هم در مناطق قديمي شهرهاي جراش و وادي السير يافت مي شوند. ويژگي هاي اصلي اين ساختمان ها را مي توان سقف هاي سفالي و بكارگيري چوب در آنها برشمرد.(48)