فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه در تاجیکستان
7-8. کتابخانههای عمومی
در جمهوري تاجيكستان 68 ناحيه و شهر وجود دارد كه در هر ناحيه، شهر و مركز ولايت كتابخانه ای جهت استفاده علاقمندان تاسيس يافته است. اهم اطلاعات مربوط به كتابخانه های عمده جمهوری تاجيكستان بشرح ذيل مي باشد:
جدول شماره 15 - كتابخانههای مهم جمهوری تاجيكستان
| رديف | نام کتابخانه | ذخيره کتاب |
| 1 | کتابخانه ملی ابولقاسم فردوسی | حدود 3500000 |
| 2 | کتابخانه دولتی کودکان ميرسعيد ميرشکر | 91425 |
| 3 | کتابخانه تاش خواجه اسيری ولايت سغد | 388328 |
| 4 | كتابخانه ولايتی امينجان شكوهي استان ختلان | 66600 |
| 5 | كتابخانه لاهوتی شهر دوشنبه | 2731608 |
| 6 | كتابخانه ولايتی بدخشان كوهستانی | 53422 |
| 7 | كتابخانه كودكان بدخشان كوهستانی | 4260 |
| 8 | كتابخانه كودكان ولايت سغد | 63017 |
| 9 | كتابخانه كودكان منطقه كولاب استان ختلان | 63017 |
| 10 | كتابخانه صدرالدين عيني در كولاب | --- |
| 11 | کتابخانۀ رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان | |
| 12 | کتابخانۀ پژوهشگاه فرهنگ فارسی - تاجیکی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان | |
| 13 | كتابخانة علمي آكادمي علوم جمهوري تاجيكستان | |
| 14 | کتابخانۀ ولایتی تاشخواجه اسیری خجند | |
| 15 | اتاق ایران دانشکدۀ زبان و ادبیات تاجیکی دانشگاه ملی تاجیکستان | |
| 16 | اتاق ایران دانشکدۀ شرق‌شناسی دانشگاه ملی تاجیکستان | |
| 17 | اتاق ایران دانشگاه آموزگاری تاجیکستان |
1-7-8. كتابخانة ملّي ابوالقاسم فردوسي
كتابخانه ملي ابوالقاسم فردوسي يكي از اولين و بزرگترين مؤسسه‌هاي علمي جمهوري تاجيكستان مي‌باشد كه در ماه ژانوية سال 1933 تأسيس شده است. پيش از تأسيس كتابخانه ملي فردوسي در شهر دوشنبه، كتابخانه‌ها و قرائت خانه‌هاي كوچكي نيز در سطح شهر و پارك‌ها وجود داشت كه عبارت بودند از: 1-كتابخانه لشكر سوم تيراندازي تركستان(1923)؛ 2- كتابخانة قرائت خانه؛ 3- كتابخانه باغ استراحت.
در كتابخانه ملي فردوسي تاجيكستان تمام كتابهاي چاپي جمهوري و خارج از جمهوري نيز وجود دارد.
اين كتابخانه داراي شعبه‌هاي زير است:
1- شعبه تحقيقات علمي
2- شعبة علمي و روش شناسي
3- شعبة كتابشناسي ملي
4- شعبة اطلاعات و كتابشناسي
5- شعبة تكميل كتاب
6- شعبة تنظيم
7- شعبة ادبيات و تهية فهرست‌ها
8- شعبة سرويس‌دهي
9- شعبة تبادل ادبيات خارجي
10- شعبة دستخط‌ها
در سال 1977 شعبة اخبارات علمي در مورد مسائل اجتماعی و هنري تاجيكستان در كتابخانه تأسيس شد كه اساس كار اين شعبه عبارت است از:
1- اسناد چاپ شده
2- كتابها
3- كتابچه‌ها
4- نشريات ادواري
5- مطبوعات ادواري
6- نقشه‌ها
7- يادداشت‌ها
8- دستنوشتها
9- 2707 نسخه‌هاي دستنويس
10- 10806نسخه‌هاي چاپ سنگي و نشريات امروزه به زبانهاي ملل شرق
11- 2077 مجلات و روزنامه‌ها و ….
كتابخانه تا سال 1986 داراي 2731608 نسخه كتاب در موضوعات مختلف بود. اين كتابخانه كه با روش كاتالوگي به مراجعين سرويس مي‌دهد، داراي 8 سالن مطالعه با گنجايش 1000 نفر بوده و در طول سال نزديك به 500 هزار مراجعه كننده دارد.
1- شعبة دستنويسها
اين شعبه كه در سال 1933 تاسيس گرديد، در طول فعاليت خود شمار زيادي دستنويسها و نوشته‌هاي سنگي و نشريات پيش از انقلاب اكتبر را جمع آوري كرده است.
- شعبة ادبيات خارجي
كتابخانة ملي فردوسي با بيش از 70 كتابخانه در 30 كشور دنيا رابطه داشته و در زمينة ادبيات تبادل محصولات چاپي دارد.
از سال 1956 نيز شعبة ادبيات تكنيكي و علوم دقيق فعاليت مي‌كند كه داراي 195 هزار كتاب است.
2- شعبة اطلاعات و بيبلوگرافي
اين شعبه در سال 1938 تاسيس شده داراي لغتنامه‌ها و قاموس‌هاي بسيار غني است و هم اكنون مشغول تدوين كتابنامه و جمع‌آوري اطلاعات در باره مسائل كشاورزي، علوم و فرهنگ مي‌باشد.
3- شعبة اخبارات علمي پيرامون فرهنگ و هنر
اين شعبه در سال 1977 تأسيس گرديد كه هدف اساسي آن كار با متخصصان و عالمان تخصص‌هاي گوناگون فرهنگ و هنر مي‌باشد.
2-7-8. كتابخانة دولتي ابوالقاسم لاهوتي
كتابخانة دولتي ابوالقاسم لاهوتي (سال تاسيس 1933) كه مخزن آن تا سال 1986(بر اساس آمار موجود در دائره المعارف تاجيكستان شوروي چاپ سال 1981 شهر دوشنبه) داراي 2731608 نسخه كتاب مي‌باشد.
3-7-8. كتابخانة كودكان شهر دوشنبه
اين كتابخانه كه براي كودكان و نونهالان پيش‌بيني شده بود، در سال 1948 تأسيس گرديد و مخزن آن تا سال 1976 داراي 103022 نسخه كتاب بوده است. ديگر كتابخانه‌هاي مهم شهر دوشنبه عبارتند از:
1- كتابخانة دانشگاه دولتي ملي جمهوري تاجيكستان؛ 2- كتابخانة علمي مركز آكادمي علوم جمهوري تاجيكستان؛ 3- كتابخانة دانشگاه پزشكي ابوعلي سيناي شهر دوشنبه؛ 4- كتابخانة دانشگاه كشاورزي شهر دوشنبه.
4-7-8. كتابخانه‌هاي استاني جمهوري تاجيكستان
- كتابخانة «دوستي خلق‌ها»ي شهر نارك
- كتابخانة «دوستي خلق‌ها»ي شهر نارك در سال 1974 با تلاش و كوشش رئيس وقت ساختمان سدّ نارك شهر نارك تأسيس گرديد.
تا سال 1979 مخزن كتابخانه داراي 62 هزار نسخه كتاب بود. اين كتابخانه داراي يك سالن مطالعه و يك سالن مطبوعات است.
5-7-8 . ديگر كتابخانه‌هاي مهم استاني
1- كتابخانة تاش خواجة اسيري استان سغد در شهر خجند كه در سال 1919 تأسيس گرديد.
2- كتابخانة مركزي استان خودمختار بدخشان كوهي در شهر خاروغ كه در سال 1925 تأسيس گرديد.
3- كتابخانة صدرالدين عيني شهر كولاب كه در سال 1974 تأسيس شد.