نسطوریان پیشقراولان مسیحیت در چین

در طول تاریخ­، مسیحیت به عنوان یک دین خارجی، در چند مرحله به سرزمین چین وارد شده است. مبلغان ایرانی شاخه­ ی نسطوری از مسیحیت به ­عنوان پیشقراولان، یا مبلغان اولیه­ ی دین مسیحیت برای نخستین بار در سال 635 میلادی وراد چین شده و به تبلیغ آن پرداختند. (The Golden Silk Road)  به همین دلیل بود که اغلب کلیساهای نسطوریان در چین، به کلیسای ایرانیان معروف و کشیش­ های آن­ها نیز ایرانی بوده و از سوی سراسقف کلیسای مرکزی نسطوریان در ایران عزل و نصب می­ شدند. کشیش­ های نسطوری تحت تأثیر فرهنگ ایرانی، نوشته­ های خود را به زبان پهلوی ­نوشته و به یادگار گذاشته ­اند، از جمله اسامی روز­هایی که به کار می ­بردند اسامی پهلوی بود.

در دوران امپراتوری خانم وو(Wu) که خود پیرو آیین بودایی بود، دین نسطوری سرکوب شد. اما پس ازمدتی  امپراتور شوان(Xuan) آن را دوباره احیا کرد. مدت ­ها بعد که امپراتور وو جوانگ(Wu Zhuang) در سال 845 میلادی، بودیسم و تمام ادیان خارجی را در چین ممنوع اعلام کرد، دین نسطوری نیز تحت تاثیر قرار گرفت و به مرور تضعیف شد و پیروان نسطوری تنها در خطوط ساحلی جنوب شرق چین باقی ماندند. در دوره­ ی یوان، مذهب نسطوری مجددا احیا شد و در سال 1275در پکن برای آن­ها کلیسایی ساخته شد. در سال 1330میلادی، جمعیت نسطوریان چین سی هزار نفر بر آورد شده است.

در چین هنوز آثار و شواهدی از این شاخه از مسیحیت وجود دارد. کتاب«عیسی منجی و مصلح عالم» از آن­ها برجای مانده است که تاریخ آن احتمالا به سال 637 میلادی بر می­گردد. یکی از بقایای تاریخی این فرقه یک لوح سنگی است که در اوایل قرن هفدهم کشف شد. بر این لوح سنگی، داستان ورود راهبی به نام آلوپن به چین در زمان سلسله­ ی تانگ که از سرزمین پارس بوده حک شده است. این لوح که مربوط به سال 781 میلادی است، اینک در موزه­ ی تاریخی شهر شی­ آن(Xi'An) نگهداری می ­شود.

در این اواخر، متون باستانی نسطوری دیگری نیز در غارهای بودایی موسوم به دون خوانگ(Dunhuang) کشف شده است. مذهب نسطوری برای مدت کوتاهی در چین رونق داشت. آزار و اذیت ­های سال­ های 845-843 بعد از میلاد که عمدتا علیه بوداییان اعمال شد، تمامی ادیان بیگانه در چین از جمله دین نسطوری را نیز تحت تأثیر قرار داد و افول آن در اثر همین اذیت و آزارها بود. افول کامل دین نسطوری در قرن چهاردهم و به دنبال اسلام آوردن مغول­ ها و ترک ­ها صورت گرفت. نسطوریان، برخلاف مسلمانان، در چین عنصر تبلیغ را به کار بستند و در نتیجه در رقابتی آشکار با با ادیان و آیین­ های تثبیت شده­ ی چینی گرفتار شدند. فعالیت تبلیغی آنان برای تغییر مذهب مردمان بومی، مخالفت برخی از رهبران بودایی و تائویی را برانگیخت، لذا تلاش ­های آنان با شکست روبرو شد. در نتیجه، به جای این­که نسطوریان چینی ­ها را به کیش خود در­آورند، خود در میان چینی­ ها و مسلمانان این کشور جذب شدند.

طبق آمار، از سال 1982 تا2002 بیش از یکصد مقاله­ ی علمی و پژوهشی در مورد دین نسطوری در چین نوشته شده است که این آثار در تعامل و تبادل یافته­ های علمی پژوهشگران چین با دانشمندان ایرانی، اروپایی، آمریکایی و... پدید آمده اند. این تحقیقات شامل بررسی آثار کشف شده از این دین در اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20، آثار کشف شده از غارهای دون هوانگ، و مغولستان داخلی، بوده است. کتاب «دین نسطوری در چین» نوشته­ ی آقای جوچیان(Zhu Qian)، یکی از این آثار است. موضوع اغلب این آثار عباتند از: کتیبه­ های نسطوری، چگونگی گسترش دین نسطوری در شمال، مناطق ساحلی جنوب، نحوه­ ی توسعه­ ی آن در دوران سلسله ­ی یوان و...

نیز نگاه کنید به ادیان و آیین های وارداتي(غیر بومی) در چین