پراکندگی و تراکم جمعیتی تاجیکستان

از دانشنامه ملل
نسخهٔ تاریخ ‏۸ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۹:۳۵ توسط Toktam (بحث | مشارکت‌ها)
منطقه سغد در تاجیکستان ، بازیابی از : https://www.centralasia-travel.com/en/countries/uzbekistan/tours/sogdiana

پراکندگی جمعیت در تاجیکستان همچنان به طور قابل‌توجهی نامتوازن است که عمدتاً ناشی از طبیعت کوهستانی و محدودیت زمین‌های قابل‌کشت است. بر اساس آمارهای ۲۰۲۴، تراکم جمعیت به طور میانگین ۶۸ نفر در هر کیلومتر مربع است که نسبت به دهه‌های گذشته افزایش چشمگیری داشته و نشان‌دهنده‌ی رشد پایدار جمعیت کشور است.[۱] بااین‌وجود، این تراکم در مناطق مختلف بسیار متفاوت است. برای مثال، منطقه خودمختار کوهستان بدخشان (GBAR) که تقریباً ۴۴ درصد از مساحت کشور را تشکیل می‌دهد، تنها حدود ۲۳۰ هزار نفر جمعیت دارد و تراکم جمعیت آن تنها ۳/۲ نفر در هر کیلومتر مربع است.[۲]

در مقابل، منطقه سغد در شمال تاجیکستان، به دلیل زمین‌های زراعی بیشتر و فعالیت‌های اقتصادی، دارای تراکم جمعیت بیشتری است؛[۳] در این منطقه، تراکم جمعیت به حدود ۱۲۵ نفر در هر کیلو مترمربع می‌رسد. این تفاوت‌ها نشان‌دهنده‌ی ادامه‌دار بودن شکاف‌های میان مناطق روستایی و شهری است که همچنان چالش‌های توسعه‌ای مهمی برای کشور ایجاد می‌کند.[۴]

ترکیب جمعیتی شهری و روستایی

دوشنبه پایتخت تاجیکستان ، بازیابی از : https://trektajikistan.com/blog/dushanbe-city-highlights/

حدود ۶۳ درصد از جمعیت تاجیکستان هنوز در مناطق روستایی زندگی می‌کنند، اگرچه روند شهرنشینی باعث کاهش نسبی این رقم در دهه‌های اخیر شده است.[۵] بااین‌حال، جمعیت روستایی همچنان بخش عمده‌ای از جمعیت کشور را تشکیل می‌دهد. در این مناطق روستایی، آداب‌ورسوم و ساختارهای اجتماعی همچنان به شکلی سنتی باقی‌مانده‌اند. جمعیت روستایی عمدتاً از تاجیک‌ها تشکیل شده است، درحالی‌که اقلیت ازبک حدود ۱۵ درصد از کل جمعیت روستایی را تشکیل می‌دهد.[۶]

شهرنشینی در تاجیکستان، به‌ویژه در پایتخت، دوشنبه، سرعت گرفته است. شهر دوشنبه اکنون با مساحت ۱۵۰ کیلو مترمربع بیش از ۱/۱ میلیون نفر جمعیت دارد (در مقایسه با ۶۰۲ هزار نفر در سال ۱۹۹۰).[۷] تاریخچه‌ی دوشنبه که از یک روستای کوچک در سال ۶۷۶ میلادی آغاز شد و در دوره‌ی شوروی به‌عنوان پایتخت تاجیکستان بازسازی شد، نشان‌دهنده‌ی اهمیت مرکزی این شهر در زندگی سیاسی و اقتصادی کشور است.[۸] از دیگر شهرهای مهم تاجیکستان می‌توان به خمند (پیش‌تر به نام لنین آباد)، بوختار و کولاب در جنوب اشاره کرد که بوختار در سال‌های اخیر به‌عنوان یک مرکز اداری و اقتصادی مهم تبدیل شده است.[۹]

هویت قومی و زبانی

تاجیک‌ها از نظر قومی جزو گروه‌های بزرگ‌تر هندواروپایی به شمار می‌آیند و زبان تاجیکی که یکی از گویش‌های زبان فارسی است، زبان رسمی کشور است.[۱۰] علی‌رغم تأثیرات طولانی‌مدت ترکان در منطقه، به‌ویژه جمعیت‌های ازبک، قزاق و قرقیز، هویت تاجیکی همچنان با روابط زبانی و فرهنگی با جهان فارسی‌زبان، به‌ویژه ایران، حفظ شده است.[۱۱] این هویت فارسی در طول تاریخ و در برابر دوره‌های مختلف ترکی‌شدن منطقه، به‌ویژه از دوران حملات هون‌ها در قرن پنجم میلادی، به‌شدت محافظت شده است. سلسله سامانی (قرن نهم و دهم میلادی) نقش مهمی در حفظ فرهنگ فارسی در این منطقه ایفا کرد.[۱۲]

امروزه تاجیکستان در میانه‌ی تأثیرات تاریخی خود از کشورهای ترک‌زبان آسیای مرکزی و پیوندهای فرهنگی دیرینه‌اش با ایران و افغانستان،[۱۳] در یک وضعیت پیچیده‌ی ژئوپلیتیک و فرهنگی قرار دارد.[۱۴]

زمینه‌های تاریخی تحولات جمعیتی

تاریخ مدرن تاجیکستان، از جمله دموگرافی آن، تحت‌تأثیر دخالت‌های خارجی به‌ویژه از سوی روسیه قرار گرفته است. پس از الحاق تاجیکستان به امپراتوری روسیه در قرن نوزدهم، این کشور در سال ۱۹۲۹ به جمهوری شوروی سوسیالیستی تبدیل شد. سیاست‌های شوروی اثرات عمیقی بر تحولات جمعیتی، شهرنشینی و ترکیب قومی تاجیکستان داشت که همچنان بر بافت قومی و اجتماعی این کشور تأثیرگذار است.[۱۵]

برنامه توسعه تاجیکستان تا 2030 ، بازیابی از : https://www.adb.org/news/adb-partnership-tajikistan-focus-improving-quality-growth

مهاجرت‌های پس از استقلال، عمدتاً به شکل مهاجرت نیروی کار به روسیه بوده است. برآوردها نشان می‌دهند که تا سال ۲۰۲۴ بیش از ۱ میلیون نفر از شهروندان تاجیکستان در خارج از کشور، عمدتاً در روسیه، مشغول به کار هستند که تأثیرات اقتصادی و جمعیتی مهمی بر کشور دارد.[۱۶]

با گذر تاجیکستان به دهه‌های جدید قرن بیست و یکم، روندهای جمعیتی این کشور همچنان تحت‌تأثیر عوامل تاریخی و چالش‌های معاصر قرار دارند. رشد جمعیت، شهرنشینی و مهاجرت از عوامل کلیدی در شکل‌دهی به پراکندگی جمعیتی آن هستند. محدودیت‌های طبیعی و زیرساختی همچنان مانع رشد متوازن جمعیت در سراسر کشور است، درحالی‌که مراکز شهری با سرعت بیشتری درحال‌رشد هستند. آینده جمعیتی تاجیکستان به چگونگی مدیریت این چالش‌های ساختاری و درعین‌حال حفظ میراث‌فرهنگی و زبانی آن بستگی خواهد داشت.

نویسنده : نرگس شکوری

در حال به روز رسانی و ویرایش

نیز نگاه کنید به

ساختار جمعیتی تایلند؛ پراکندگی و تراکم جمعیتی سیرالئون؛ ساختار و پراکندگی جمعیتی سوریه؛ ساختار و پراکندگی جمعیتی سودان؛ ساختار و پراکندگی جمعیتی ساحل عاج؛ ساختار و پراکندگی جمعیتی زیمبابوه؛ پراکندگی جمعیتی اوکراین؛ ساختار و پراکندگی جمعیتی اسپانیا؛ پراکندگی جمعیت در اردن؛ پراکندگی و توزیع جمعیت در قطر؛ پراکندگی جمعیتی کانادا؛ تراكم و پراكندگی جمعيت افغانستان؛ پراکندگی و تراکم جمعیتی بنگلادش؛ پراکندگی و تراکم جمعیتی گرجستان؛ پراکندگی و تراکم جمعیتی قزاقستان؛ ساختار و پراکندگی جمعیتی آرژانتین؛ پراکندگی و تراکم جمعیتی سریلانکا

کتابشناسی

  1. ↑ Tajikistan. (n.d.). IFAD. https://www.ifad.org/en/web/operations/w/country/tajikistan ‌
  2. ↑ SpecialEurasia. (2023, May 7). Geopolitics of the Gorno-Badakhshan Autonomous Oblast. SpecialEurasia. https://www.specialeurasia.com/2023/03/24/geopolitics-gorno-badakhshan/[۱]
  3. ↑ Sughd oblast - Tajikistan | Data and Statistics - knoema.com. (n.d.). Knoema. https://knoema.com/atlas/Tajikistan/Sughd-oblast
  4. ↑ (2024). Ansor.info. https://life.ansor.info/en/sogd/ ‌
  5. ↑ Fox, A., Lüscher, A., & Widmer, F. (2020). Plant species identity drives soil microbial community structures that persist under a following crop. Ecology and Evolution, 10, 8652-8668.
  6. ↑ Megoran, N., & Rakhmatullaev, S. (2022). Authoritarianism, Ethnic Management and Non-Securitisation: The Kyrgyz Minority in Uzbekistan. Europe-Asia Studies, 74, 237-265.
  7. ↑ Executive Summary. (2019). World Urbanization Prospects: The 2018 Revision.
  8. ↑ McAuley, A. (2022). Women’s work and wages in the Soviet Union. https://doi.org/10.4324/9781003303732
  9. ↑ Tavarov, S., Zicmane, I., Beryozkina, S., Praveenkumar, S., Safaraliev, M., & Shonazarova, S. (2022). Evaluation of the Operating Modes of the Urban Electric Networks in Dushanbe City, Tajikistan. Inventions.[۲]
  10. ↑ Hansia, A. (2014). Language attitudes of first and second generation Afghan-Americans and Iranian-Americans toward Dari and Persian. In Proceedings of the Annual Meeting of the Berkeley Linguistics Society, 40(1), 181-195.
  11. ↑ Olimov, M., & Olimova, S. (2019). Transformation of identity in migration: ethnicity and religion (on the example of Tajik labour migration in Russia). Vestnik Tomskogo gosudarstvennogo universiteta. Istoriya, 2019(3), 123-129.[۳]
  12. ↑ Meirison, M., & Muzakki, M. H. (2021). Samanid dynasty development, government administration, race and science. Journal of Islamic Studies and Humanities, 1(2), 45-56.[۴]
  13. ↑ Upadhyay, A. (2023). South Asia’s geopolitical landscape in a transformative world. Journal of the Institute of Oriental Studies RAS, 2023(2), 45-58.[۵]
  14. ↑ Laskowski, M. (2023). Etymology as a vehicle for Polish-English cultural links. Applied Linguistics Papers, 2023(1), 78-89.[۶]
  15. ↑ Jacobson, J. (1994). When the Soviet Union Entered World Politics. Univ of California Press. ‌
  16. ↑ Bakhriev, U. A. (2023). FEATURES OF RUSSIAN-TAJIK RELATIONS ON THE REGULATION OF MIGRATION PROCESSES. Vestnik BIST (Bashkir Institute of Social Technologies), 2(59), 160–166. https://doi.org/10.47598/2078-9025-2023-2-59-160-166 ‌
برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=پراکندگی_و_تراکم_جمعیتی_تاجیکستان&oldid=62551»