پراکندگی جمعیت در روسیه
پراکندگی جمعیت روسیه یکی از نامتوازن‌ترین الگوهای جمعیتی در جهان است. باتوجه‌به وسعت سرزمینی این کشور و تفاوت‌های اقلیمی، اقتصادی و تاریخی در مناطق مختلف، توزیع جمعیت به طور قابل‌توجهی نامتوازن است.
1. آمار و تحلیل:
- الگوهای توزیع جمعیت: جمعیت روسیه به‌شدت در مناطق غربی و اروپایی کشور متمرکز شده است. در سال ۲۰۲۴، بیش از ۷۷٪ از جمعیت در بخش اروپایی روسیه (که تنها ۲۳٪ از مساحت کشور را تشکیل می‌دهد) زندگی می‌کنند. در مقابل، مناطق سیبری و شرق دور که حدود ۷۷٪ از مساحت کشور را پوشش می‌دهند، تنها ۲۳٪ از جمعیت را در خود جای‌داده‌اند. تراکم جمعیت در بخش اروپایی روسیه به حدود ۴۰ نفر در هر کیلومترمربع می‌رسد، درحالی‌که در سیبری و شرق دور تراکم جمعیت به کمتر از ۲ نفر در هر کیلومترمربع کاهش می‌یابد.
- عوامل جغرافیایی، اقتصادی و تاریخی: شرایط آب‌وهوایی سخت و نامساعد سیبری و مناطق قطبی، نقش عمده‌ای در کم‌تراکم بودن این مناطق ایفا می‌کند. همچنین، تمرکز تاریخی فعالیت‌های صنعتی و اقتصادی در مناطق غربی و اروپایی مانند مسکو و سن‌پترزبورگ موجب جذب بیشتر جمعیت به این مناطق شده است. زیرساخت‌های ضعیف‌تر و کمبود فرصت‌های شغلی در شرق روسیه نیز از دیگر عوامل مؤثر بر پراکندگی نامتوازن جمعیت است.
- مناطق پرجمعیت و کم‌جمعیت: استان‌های مسکو و سن‌پترزبورگ با تراکم جمعیت بالای ۴۷۰ نفر در هر کیلو مترمربع از پرجمعیت‌ترین مناطق روسیه هستند. در مقابل، مناطق مانند جمهوری ساخا (یاقوتستان) و چوکوتکا، با تراکم جمعیت کمتر از ۱ نفر در هر کیلومترمربع از کم‌جمعیت‌ترین مناطق به‌حساب می‌آیند. این الگوی توزیع نامتوازن تأثیرات زیادی بر توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور دارد.
- چالش‌های پراکندگی نامتوازن جمعیت: مناطق کم‌جمعیت مانند سیبری و شرق دور با مشکلاتی مانند کمبود نیروی کار، ضعف زیرساخت‌های حمل‌ونقل و خدمات عمومی، و کاهش سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی مواجه هستند. در مقابل، شهرهای پرجمعیت مانند مسکو و سن‌پترزبورگ با مشکلات ناشی از ازدحام جمعیت، ترافیک سنگین و آلودگی هوا روبرو هستند.
2. تأثیرات اقتصادی و اجتماعی:
پراکندگی نامتوازن جمعیت فشارهای متعددی را بر منابع اقتصادی و زیربنایی روسیه وارد کرده است. از یک سو، مناطق پرجمعیت نیازمند سرمایه‌گذاری‌های بیشتر در زمینه توسعه زیرساخت‌ها و حل مشکلات اجتماعی مانند مسکن و آلودگی هستند. از سوی دیگر، مناطق کم‌جمعیت نیاز به جذب سرمایه‌گذاری و تقویت زیرساخت‌های حمل‌ونقل و انرژی دارند تا بتوانند به قطب‌های اقتصادی تبدیل شوند.
نویسنده : نرگس شکوری