آب و هوای ژاپن

به طور کلی، آب و هوای ژاپن متأثر از عرض جغرافیایی کشور، نزديكي به اقیانوس‌ و درياهاي اطراف و ارتفاعات داخلي آن است(گريتزنر، فيليپس و دسائولينيرز، 2003: 19). هيچ جايي از ژاپن بيشتر از 160 كيلومتر با دريا فاصله ندارد كه همين نزديكي با دريا و اقيانوس نقش بسيار مهمي در تعديل دماي اين مجمع‌الجزاير دارد(همان: 19). تأثيرپذيري از بادهاي موسمي سبب شده است تا اين كشور چهار فصل مجزاي بهار، تابستان، پاييز و زمستان داشته باشد، هر چند كه در مقايسه با خاك اصلي قاره آسيا زمستان آن چندان سرد نيست و معتدل است (نيهون، 2018). در فصل زمستان، غلبه جریانات پرفشار سیبری و وزيدن بادهاي فصلي شمال غرب باعث ايجاد رطوبت زيادي در مسير وزش بر روي جريانات گرم درياي ژاپن مي‌شود كه در نهايت باعث باريدن برف بسيار زياد در 52% مناطق كشور و روزهاي خشك بسيار در سواحل مجاور اقيانوس مي‌شود. در فصل تابستان تأثير جريان پرفشار اقيانوس آرام قوي‌تر است، روزهاي گرم و داراي رطوبت بالا ادامه پيدا مي‌كند، و تایفون‌های^[1] مکرر و مخرب بيشتر به وقوع مي‌پيوندد (همان).

از جمله ویژگی‌های طبیعی فیزیکی که بیشترین تاثیر را بر آب و هوا دارد، ستون فقرات کوهستانی جزایر ژاپن است. اين ارتفاعات سبب مي‌شود تا افراد بتوانند از گرماي سواحل لذت ببرند وقتي كه ارتفاعات همچنان پوشيده از برف است(گريتزنر، فيليپس و دسائولينيرز، 2003: 19).

مجمع‌الجزایر ژاپن روی محور تقریبی شمال-جنوب تا 4800 کیلومتر امتداد یافته و به دلیل گستردگی طولی فراوان جزایر آن، از تنوع آب و هوایی زیادی نیز برخوردار است. از هوکایدوی بسیار سرد در شمال تا جزایر کوچک نیمه گرمسیری جنوب، در هر جا آب و هوا با دیگر جاها تفاوت دارد(الينگتون، 2009: 6).

در ژاپن تقویم میلادی مرسوم است. بهار یا هارو^[2] در ماه مارس آغاز می‌شود. در این زمان درختان شکوفه می‌دهند و روزها گرم‌تر می‌شوند. در ابتدا شکوفه‌های درختان آلوی ژاپنی به رنگ‌های مختلف پدیدار می‌شود و سپس درختان هلو به شکوفه می‌نشینند. تقریباً در اواخر ماه مارس یا اوایل ماه آوریل همه مشتاقانه به انتظار پیش‌گویی هواشناسان تلویزیون درباره روز شکوفایی درختان گیلاس در هر شهر می‌نشینند. سپس جشن‌های تماشای گل زیر درختان گیلاس برپا می‌شود. عمر شکوفه‌های صورتی رنگ و ظریف گیلاس فقط یک یا دو هفته است و پس از آن گل‌های دیگر بهاری نظیر گـــلیسین پدیدار می‌شوند (معين‌زاده، 1382: 29).

پس از بهار، تابستان یا ناتسو^[3] فرا می‌رسد که از ماه مه تا اوایل سپتامبر به طول می‌انجامد. اوایل تابستان یا شوکا^[4] دوران کوتاهی با روزهای گرم و آفتابی است. سپس فصل بارندگی یا تسویو^[5] فرا می‌رسد که در آن تقریباً هر روز ممکن است باران ببارد. در طول تابستان به استثناء هوکایدو که کاملاً معتدل است، در سراسر ژاپن هوا گرم و شرجی است. در اواسط تابستان یا ماناتسو^[6] در ماه اوت که هوا گرم اما صاف است، بسیاری از مردم به چادرزدن در دامان طبیعت، پیاده روی و گردش و شنا می‌پردازند(همان: 29).

پاییز یا آکی^[7] از سپتامبر تا نوامبر به طول می‌انجامد. در این فصل هوا خشک‌تر و سردتر می‌شود، گاه باران و حتی بادها و توفا‌ن‌های شدید وزیدن می‌گیرد و به دنبال آن برگ‌ها تغییر رنگ می‌دهند. در پاییز طی جشن‌های متعدد محلی، برنج و سایر محصولات برداشت می‌شود. در زمستان یا فویو^[8] که از اواخر نوامبر تا فوریه طول می‌کشد، بادهای سرد سیبریایی و مغولی از سمت سیبری و مغولستان به ژاپن می‌رسند. گرچه دمای هوا در جنوب معتدل است، دمای هوای توکیو در اکثر روزها تنها کمی از صفر درجـــه بالاتر می‌رود. در مناطق شمالی جزیره هونشو که توهوکو^[9] و هوکوریکو^[10] نامیده می‌شوند، برف سنگینی می‌بارد و هوای هوکایدو بسیار سرد می‌شود. هوای سرد مناطق شمالی مانع از آن نمی‌شود که مردم اقصی نقاط جهان به منظور تماشای مجسمه‌های عظیم برفی و یخی به شهر ساپورو^[11] مرکز هوکایدو سفر نکنند (همان:30).

بارش و دما

بارش به صورت باران و برف در سراسر جزایر ژاپن فراوان است. حداکثر بارش در زمان گذر از بهار به تابستان يعني اواخر بهار و اوایل تابستان اتفاق می‌افتد و حداقل در زمستان. این در حالی است که چنان که قبلا نیز اشاره شد، ساحل دریای ژاپن، بالاترین بارش برف را در بر می‌گیرد. فصل بارانی تابستان از ماه ژوئن و ژوئیه اتفاق می‌افتد، به عنوان بای‌يو^[1] (باران آلو) يا تسويو شناخته شده، چرا که فصل به ثمر نشستن درختان آلو هست، هرچند كه ميزان بارش در اين فصل باراني براي مناطق مختلف ژاپن متفاوت است و اصولا هوكايدو داراي چنين فصل بارشي نيست (نيهون‌كيكو، 2018). بيشترين ميزان بارندگي مربوط به جزاير جنوبي كه آب و هواي گرمسيري دارند و كمترين ميزان بارندگي مربوط به جزاير شمالي و قسمت‌هايي از هوكايدو است كه آب و هوايي سرد و قطبي دارند. ميانگين بارندگي سالانه ژاپن، 1690 ميليمتر است (MLIT-b، 2018: 57).

به تناسب شکل طویل سرزمین ژاپن و امتداد آن در عرض‌های جغرافیایی متفاوت و همچنین ناهمواری‌ها و وضعیت توپوگرافی و علاوه بر آن‌ها، بادها و جریانات مجاور، وضعیت دمایی ژاپن بسیار متغیر و در مناطق مختلف و زمان‌های مشخص، متفاوت است. به عنوان مثال درجه حرارت در جنوب نسبت به شمال بسیار بیشتر است و فصل‌های بهار و پاییز در شمال نیز کوتاهتر است. در فاصله سال‌هاي 1981 تا 2010، ميانگين دما در شهر ساپورو در جزيره هوكايدو 8.9، در سِنداي^[2] واقع در شمال شرق جزيره هونشو 12.4، در توكيو 16.3، در اوساكا 16.9، در فوكوئوكا^[3] واقع در جزيره كيوشو 17 و در ناهاشي^[4] بزرگترين شهر اوكيناوا 23.1 درجه سانتيگراد بوده است (همان).

وضعیت میانگین دمای سالانه‌ی ژاپن به شکل معناداری با عرض جغرافیایی مناطق مختلف این کشور ارتباط دارد. به این معنا که هر چه از عرض‌های بالاتر به سمت پایین (شمال به جنوب) حرکت کنیم، دمای هوا افزایش یافته و بالعکس. وضعیت دمای ژاپن در مناطق مختلف بسیار متفاوت است و از میانگین سالانه زیر 6 درجه‌ی سانتیگراد در شمال تا بیش از 21 درجه سانتیگراد در جنوب متغیر است.

[1] 梅雨/Tsuyu/Baiyu.

[2] 仙台/Sendai.

[3] 福岡/Fukuoka.

[4] 那覇市/Nahashi.

[1] 台風/Taifū/Typhoon: به توفان‌هايي كه سرعتي بيش از 17 متر در ثانيه دارند، در ژاپني تايفو گفته مي‌شود.

[2] 春/Haru.

[3] 夏/Natsu.

[4] 初夏/Shoka.

[5] 梅雨/Tsuyu.

[6] 真夏/Manatsu.

[7] 秋/Aki.

[8] 冬/Fuyu.

[9] 東北/Tōhoku: به معني شمال شرقي است.

[10] 北陸/Hokuriku.

[11] 札幌/Sapporo.