جمعیت و ساختار جمعیتی ژاپن
ژاپن بعد از آغاز دوره ميجي[1]، رشد جمعیت چشمگیری را تجربه کرد. با نگاه به ميزان زاد و ولد از دوره ميجي تا دوران معاصر، متوجه مي‌شويم، ميزان زاد و ولد در اوايل دوره ميجي پايين بود، از اواسط اين دوره اين ميزان بالا رفت و سال 1920 به بالاترين حد آن يعني 36.2 رسيد. در اين سال 2 ميليون كودك متولد شدند كه 2 و نيم برابر ميزان مواليد 1873 (800 هزار كودك) بود (ناواتا، 2006: 95). این افزایش به طور مستقیم با رشد آهسته اما پایدار شهرنشینی همراه بود. در اولين سال دوره ميجي، جمعيت 34 ميليون نفر بود كه سال 1900 يعني زمانی که فرآیند صنعتی شدن آغاز شده بود، جمعیت به 43 ميليون و 850 هزار نفر رسيد (سودو، 2005: 2). از سال 1898 تا 1918، شهرک‌های صنعتی و شهرهای معدنی جمعیت زیادی را به خود جلب کردند و سال 1925،جمعیت 59 ميليون و 740 هزار نفر بود (همان).
بین سال‌های 1919 و 1945، توکیو-یوکوهاما (که‌هین[2])، اوساکا-کوبه-کیوتو (که‌هانشین[3])، ناگویا (چوکیو[4]) و شمال کیوشو به عنوان چهار منطقه صنعتی عمده کشور توسعه یافتند. در عین حال، برخی از شهرهای کوچک، توانایی خود را برای حفظ جمعیت رو به رشد از دست داده‌اند و جمعیت برخی از آنها کاهش یافته است. تا سال 1940، جمعیت به بیش از دو برابر سال 1868 افزایش یافت (همان). در طول جنگ جهانی دوم، مهاجرت به مناطق روستایی به منظور جلوگیری از بمباران هوایی صورت گرفت، برخی از شهرها مانند اوساکا، یک سوم از جمعیت خود را از دست دادند و ژاپن مهاجرت معکوس روستا به شهر را تجربه کرد.
بعد از جنگ جهاني دوم هرچند ميزان مواليد به خصوص به خاطر قانوني شدن جلوگيري از حاملگي كاهش يافت، اما با كاهش بسيار چشمگير مرگ و مير نوزادان، جمعيت افزايش يافت و از 72 ميليون و 150 هزار نفر در سال 1945 به 83 ميليون و 200 هزار نفر در سال 1950 و 93 ميليون و 420 هزار نفر در سال 1960 رسيد و سرانجام در سال 1967 از مرز صد ميليون نفر گذشت (ناواتا، 2006: 96). جمعيت ژاپن تا سال 2006 روند افزايشي هرچند با شيب بسيار كم داشت، اما از اين سال روند كاهش جمعيت آغاز شد و پيش‌بيني مي‌شود اين كاهش به ميانگين 0.7% در سال 2025 و 1% در سال 2050 برسد كه با اين احتساب جمعيت اين كشور در صد سال آينده نصف خواهد شد(سودو، 2005: 3). جمعيت ژاپن در سال 2004 برابر با 127 ميليون و 690 هزار نفر بود كه اين جمعيت در سال 2017 به 126 ميليون و 670 هزار نفر رسيده است كه كاهشي بيش از يك ميليون نفر را نشان مي‌دهد.
ویژگی قابل توجه جمعیت شناسی در ژاپن بعد از جنگ جهانی دوم، کاهش میزان مرگ و میر بود که نتیجه‌ی آن در قالب خانواده‌های کم جمعیت و افزایش سطح سلامتی به طور چشمگیری افزایش یافت. در اواخر قرن بیستم، میزان افزایش جمعیت ژاپن به طور چشمگیری کاهش یافت و در دهه اول قرن بیست و یکم با رکود مواجه شد. در اواخر همان دهه، ژاپن یکی از کمترین نرخ موالید در جهان را داشت. امروزه ژاپن، علیرغم اینکه امید به زندگی آن در میان بالاترین سطح جهان قرار دارد، از موضوع کاهش میزان جمعیت رنج می‌برد. بنابراین کشور با مسائل دوگانه‌ی جمعیتی که در حال کاهش و به سرعت در حال پیر شدن است با شرایط سختی مواجه است. جمعيت ژاپن سريع‌تر از هر جامعه ديگري در دنيا، در حال پير شدن است و اين وضعيتي است كه مشكلات جدي را براي جامعه ژاپن به همراه مي‌آورد. درصد جمعيت 65 سال به بالا در سال 1970 تنها 7 درصد بود، ولي تنها 25 سال بعد يعني سال 1995 به 14.6 درصد رسيد (معين‌زاده، 1382: 70). پيش‌بيني شده است، تا سال 2050 از هر سه نفر ژاپني يك نفر بالاي 65 سال سن خواهد داشت (همان).
يكي ديگر از تغييرات جمعيتي كه بعد از جنگ جهاني دوم رخ داد، تمركز جمعيت در شهرهاي بزرگ داراي جمعيت بيش از 50 هزار نفر بود. نسبت جمعيت ساكن در اين شهرها كه در سال 1945 حدود 22% بود به شدت افزايش يافت و در سال 1975 به 67% رسيد (ناواتا، 2006: 98). اين شهرها هم عموما در دشت‌ها قرار دارند و همين مسأله سبب تمركز جمعيتي در دشت‌های محدود و پایین‌ترین سطح زمین، مخصوصا در امتداد ساحل اقیانوس آرام شده است.
[1] 明治時代/Meiji Jidai(1868-1912).
[2] 京浜/Kēhin: مرکب از دو کانجی که از توکیو (東京) و هین از یوکوهاما (横浜) است و به منطقه واقع میان این دو شهر بزرگ اشاره دارد.
[3] 京阪神/Kēhanshin.
[4] 中京/Chūkyō: نام شهر ناگویا در دوره میجی. علت نام گذاری آن به این نام، واقع شدنش میان توکیو و کیوتو بود.