مدیریت فرهنگی مصر
وزارت فرهنگ مدیریت عالی حوزه فرهنگ را برعهده دارد که از طریق سازمانها و مؤسسات زیر در جهت تحقق سیاستهای فرهنگی کشور عمل میکند:
شورای عالی فرهنگ:[1] این شورا در سال 1956 با مأموریت هماهنگی فعالیتهای فرهنگی هنری مؤسسات دولتی تأسیس شد. مهمترین اهداف شورای عالی فرهنگ، هموارسازی ارتباط فرهنگ با جامعه و ارزشهای معنوی از طریق بهرهمندسازی بخشهای مختلف جامعه از حوزه فرهنگ، توسعه دستاوردهای مختلف فرهنگی، هنری و ادبی و احیای میراث فرهنگی کهن، تأکید بر ارزشهای دینی، معنوی و اخلاقی جامعه است. امروز شورای عالی فرهنگ به کانونی برای توسعه فرهنگی و فکری در سطح ملی، منطقهای و بینالمللی تبدیل شده است و با تأسیس شعبهها و کمیتههای متعدد، مجموعه بزرگی از فعالان برجسته حوزه فرهنگ و هنر و علوم اجتماعی را در جهت تحقق اهداف خود به کار گرفته است. شورای مذکور از طریق کمیتههای چندگانه خود نشریاتی را انتشار میدهد که مهمترین آنها عبارت است از: آفاق الموسیقی، مجلة الفلسفة، مجلة الکتاب و النشر و مجلة الترجمة است. همچنین اهداء جوایز دولتی با هدف تشویق و تکریم اندیشمندان، فرهیختگان و نویسندگان از جمله مسئولیتهای این شورا است که از سال 1958 تاکنون، همه ساله انجام شده است.
مرکز ملی ترجمه:[2] این مرکز به عنوان یک مؤسسه ملی و غیرانتفاعی در سال 2006 تأسیس شده است. مهمترین اهداف اصلی این مرکز، ترجمه و نشر آثار مهم از زبانهای خارجی به زبان عربی و ترجمه آثار فرهنگی و ادبی از زبان عربی به زبانهای دیگر است. مرکز مزبور برای تحقق هر چه بهتر این دو هدف مهم، برای ایجاد مجموعهای ویژه از مترجمان جدید و حرفهای در زمینه موضوعات گوناگون تلاش میکند. مرکز ملی ترجمه، معمولا کتابهایی را ترجمه و منتشر میکند که مراکز نشر خصوصی امکان و توان آن را ندارند؛ از جمله ترجمه دائرة المعارفها ومجموعه کامل آثار نویسندگان و اندیشمندان بزرگ و نامدار. این مرکز علاوه بر همکاری با مؤسسات فرهنگی و مراکز نشر داخلی، با برخی از مراکز فرهنگی خارجی در مصر و برخی مراکز انتشاراتی وابسته به دانشگاههایی چون اکسفورد، کمبریج، کالیفرنیا، شیکاگو، کلمبیا و نیز برخی مراکز نشر جهانی در فرانسه، انگلیس، ایتالیا و آلمان همکاری دارد.
سازمان کل کاخهای فرهنگی:[3] این سازمان از مؤسسات فرهنگی مهم مصر است که نقش عمدهای در ارائه خدمات فرهنگی و هنری دارد. این سازمان که پیشتر با عنوان سازمان فرهنگ عامه فعالیت میکرد، در سال 1989 با تشکیلات و عنوان جدید مرحله جدید فعالیتهای خود را آغاز کرد. اهداف اصلی سازمان کل کاخهای فرهنگی، مشارکت فعال در ارتقاء فرهنگی و جلب توجه مردم به حوزه سینما، تئاتر، موسیقی، ادبیات، هنرهای تجسمی و نیز فعالسازی حوزههای کودک، زنان، جوانان و توسعه خدمات کتابخانهای در استانها است. گروه میراث فرهنگی التنورة از جمله واحدهای وابسته به این سازمان است که در راستای احیای میراث فرهنگی و هنری فراموش شده و یا در حال فراموشی فعالیت میکند. طرح اتوبوس هنر زیبا نیز با هدف ارتقاء سطح آگاهیها و تأکید بر مفهوم زیبایی و ارزش احساس وابستگی ووفاداری به میهن در میان نسلهای جدید کودک و جوان مصری فعال شده است. این طرح از طریق بکارگیری شیوههای ابتکاری و بهرهگیری از اندیشهها و مفاهیم جدید و پویا، سعی در پیشگیری از سقوط این نسل در گرداب افراطیگری و تروریسم و خشونت در اندیشه و رفتار دارد. اتوبوس هنر زیبا طبق برنامه مدون، کودکان و نوجوانان را با همراهی ناظر و یک هنرمند تجسمی به تماشای موزهها و نمایشگاههای هنری میبرد. باشگاههای تکنولوژی ارتباطات نیز از جمله طرحهای فرهنگی هنری وابسته به سازمان کل کاخهای فرهنگی است که از سال 2003 به اجرا گزارده شده است. امروز 43 باشگاه در مناطق مختلف مصر در این طرح مشارکت دارند. محور برنامهها در این طرح، تعامل با زبان جدید و عصر جهانی شدن است. در این برنامهها مشارکت کنندگان با شیوههای گوناگون بهرهبرداری از تکنولوژی ارتباطات نوین آشنا شده و از طریق فضای مجازی با جهان امروز و تحولات آن آشنا میشوند.
از دیگر فعالیتهای سازمان کل کاخهای فرهنگی، برگزاری جشنوارههای مناسبتی ملی و مشارکت در برخی جشنوارههای بینالمللی است. از جمله جشنوارهها و مناسبتهایی که توسط این سازمان برگزار میشود میتوان از: جشنواره مطالعه برای همگان، جشنواره فرهنگی هنری شبهای رمضان، جشنهای مربوط به زنان خانواده، جشنهای میلاد پیامبر اسلام (ص)، جشنواره حرفههای سنتی، جشن روز جهانی موسیقی، جشنواره حوزه دریای سرخ و جشنواره کشورهای حوزه رودخانه نیل نام برد. همچنین برگزاری مسابقات فرهنگی و ادبی مناطق در زمینههای شعر، رمان و قصه کوتاه از دیگر فعالیتهای این سازمان است.
(www.moe.gov.eg;2014)
سازمان کل کتابخانه و اسناد ملی:[4] این سازمان نظارت و هدایت کتابخانه و اسناد ملی مصر را برعهده دارد. کتابخانه ملی مصر در سال 1870 و به فرمان اسماعیل پاشا با نام «الکتبخانة الخدیویة المصریة» آغاز به کار کرد که میتوان آن را اولین کتابخانه ملی به مفهوم نوین آن در تاریخ معاصر جهان عرب دانست. در سال 1966، مرکز اسناد ملی مصر به این کتابخانه منضم گشت و سپس در یک روند تحول و توسعه، در سال 1993 با عنوان سازمان کل کتابخانه و اسناد ملی مصر مرحله جدیدی را در حوزه خدمات فرهنگی و علمی آغاز کرد. امروز این مرکز ملی کتاب و اسناد با مراکز وابسته متعددی چون: مرکز تحقیقات میراث و مرکز تاریخ معاصر، یکی از مؤسسات معتبر علمی و فرهنگی فعال این کشور است.
هدف عمده کتابخانه و مرکز اسناد ملی مصر ارائه خدمات کتابخانهای در سراسر مصر و نیز جهان عرب است. فراهم آوردن امکانات و زمینههای لازم برای جمعآوری منابع علمی ارزشمند در سطح جهان، حفظ میراث مکتوب با گردآوری نسخههای خطی اصل، تهیه منابع و مدارک مربوط به تاریخ ملی مصر و سازماندهی و آمادهسازی آنها برای استفاده پژوهشگران از دیگر وظایف این مرکز به شمار میرود.
کتابخانه و مرکز اسناد ملی مصر دارای حدود 000/400/1 جلد کتاب، 5500 نسخه خطی به زبانهای عربی، ترکی، فارسی، انگلیسی، فرانسوی و ایتالیایی و نیز ملیونها سند آرشیوی از منابع اصلی و ترجمه شده در حوزههای مختلف علوم است. فصلنامه «الفهرست» و مجله «تراثیات» از مهمترین نشریات این سازمان است. (www.darelkotob.gov.eg;2014; www.moe.gov.eg;2014)
صندوق توسعه فرهنگی:[5] از آنجا که مصر دارای سرمایه عظیمی از آثار معماری، باارزش تاریخی و فنی است؛ با هدف پیشگیری از تخریب و آسیب بیشتر آنها، صندوق توسعه فرهنگی، مسئولیت طرحهای بازسازی و مرمت این آثار را برعهده دارد. همچنین، تأسیس و یا نوسازی موزههای تاریخی و هنری و تجهیز آنها به جدیدترین امکانات موزهای و تجهیز و نوسازی مراکز فرهنگی و هنری در زمره مأموریتهای آن قرار دارد. از دیگر وظایف این صندوق، حمایت از برگزاری جشنوارهها و مناسبتهای فرهنگی و هنری از جمله جشنواره ملی سینما، سمپوزیوم مجسمهسازی اسوان، جشنواره بینالمللی تئاتر تجربی، جشنواره ملی تئاتر مصر و جشنواره بینالمللی سینمای کودک قاهره است. حمایت مالی از مجموعهها و جمعیتهای فرهنگی و هنری هم در فهرست فعالیتهای صندوق توسعه فرهنگی قرار گرفته است.
سازمان کل کتاب:[6] در سال 1993 با جدا شدن از مجموعه مرکز کتابخانه و اسناد ملی، فعالیت خود را به عنوان سازمانی مستقل آغاز کرد. مأموریت این سازمان پاسداری از پیشگامی فرهنگی مصر از طریق ارتقاء بخشیدن به حوزه اندیشه و با هدف ایفای نقش در ساختن آینده نسلهای امروز و فردا، باور، پذیرش، تعامل و همزیستی در یک منظومه انسانی گسترده است. سازمان مذکور تلاش میکند تا با ارائه تألیفات جدید، معرفی میراث فرهنگی و ترجمه آثاری که از اندیشهای والا برخوردار باشد، چنین مأموریتی را تحقق بخشد. این سازمان برای غنا بخشیدن به حیات فرهنگی جامعه، اقدام به ایجاد پروژه «کتابخانه خانواده» کرده است که از مهمترین پروژههای فرهنگی در مصر است. این پروژه با حمایت از تشکیل کتابخانه در هر خانه به گسترش فرهنگ مطالعه کتاب و مآلاً به ارتقاء سطح معرفت و آگاهیهای فرهنگی و اجتماعی کمک می کند. سازمان کل کتاب همچنین به انتشار کتاب و مجموعههای معرفتی در حوزههای مختلف اقدام کرده است که از جمله آنها میتوان به: سلسله شاهکارهای ادبیات عرب، مجموع ابداعات شعری معاصر، تاریخ مصر، علم و زندگی، ادبیات کودک در جهان، نمایشنامههایی با محتوای میراث تاریخی برای کودکان، سلسله آثار برتر داستانی، فرهنگها و دائرة المعارفها، هنرهای زیبای مصر، دائرة المعارف اسلامی، دائرة المعارف مصر جدید، فرهنگ تئاتر و دایرة المعارف کودک را نام برد. علاوه بر آنچه ذکر شد، این سازمان از ابتدای تأسیس تاکنون بیش از 400 عنوان کتاب را از زبانهای خارجی به عربی ترجمه و منتشر کرده است . از دیگر وظایف این سازمان، نظارت بر برگزاری برخی از نمایشگاههای فرهنگی هنری از جمله: نمایشگاه بینالمللی کتاب قاهره، نمایشگاه کتاب عربی اسکندریه و نمایشگاه بینالمللی کتاب کودک در قاهره است. نشریات متعددی نیز توسط سازمان مزبور منتشر میشود که فصلنامه «فصول» در نقد ادبی، ماهنامه «المسرح» در حوزه تئاتر، فصلنامه «عالم الکتاب» و فصلنامه «ابداع» از مهمترین آن است.
سازمان کل مرکز فرهنگی ملی (اپرا): زمینه تأسیس این سازمان به دوره حکومت اسماعیل پاشا و مناسبت افتتاح آبراه سوئز در سال 1869 بازمیگردد. نظر به علاقهای که او به هنر و فعالیتهای هنری داشت، دستور داد تا ساختمانی با معماری هنری برجسته ساخته شود و به اپرا اختصاص یابد. فعالیتهای این مرکز که به دنبال آتشسوزی در سال 1971 متوقف شده بود، از سال 1988 مجددا آغاز شد. مرکز فرهنگی ملی که به عنوان خانه اپرای مصر هم شناخته میشود یکی از مراکز فرهنگی شاخص در مصر است که به ارائه هنرهای فاخر و فعالیتهای ابتکاری مختلف فرهنگی و هنری میپردازد. این مرکز با هدف جلب و جذب جمعیت بیشتری از مردم علاقمند، برنامههای خود را با قیمتهای پایین ارائه میکند. (www.moc.gov.eg;2014).
[1] - المجلس الاعلی للثقافة
[2] - المرکز القومی للترجمة
[3] - الهیئة العامة لقصور الثقافة
[4] - الهیئة العامة لدار الکتب و الوثائق القومیة
[5] - صندوق التنمیة الثقافیة
[6] - الهیئة العامة للمرکز الثقافی القومی (الاوبرا)