قوه مجریه ژاپن
از آنجا که حکومت ژاپن یک نظام سیاسی پارلمانی است، کابینه منبعث از مجلس شورای ملی می‌باشد. کابینه متشکل است از نخست وزیر و ۱۹ وزیر که اکثریت آنان عضو قوه مقننه، همگی غیرنظامی و مشترکا به مجلس شورای ملی پاسخگو هستند. طبق رویه معمول، رهبر حزب یا ائتلاف پیروز انتخابات پارلمانی به عنوان نامزد مقام نخست وزیری به امپراتور معرفی میشود و امپراتور او را به نخست وزیری منصوب می‌کند. نخست وزیر باید مشترکا توسط مجلسین معرفی گردد. نخست وزیر پس از احراز مقام خود، وزرا را منصوب می‌کند و کابینه را تشکیل می‌دهد. اگر مجلس نمایندگان به کابینه رای عدم اعتماد بدهد، یا از دادن رای اعتماد به آن اجتناب کند و یا مقام نخست وزیری بلاتصدی باشد، کابینه به صورت دسته جمعی باید استعفا دهد.
1-4-1 نخست وزیر
نخست وزیر ژاپن رییس دولت و فرمانده کل قوای این کشور است. نخست وزیر بر اساس مدل انتخاباتی رای بدیل توسط هر دو مجلس انتخاب میشود. لازم است که دو مجلس بر سر یک فرد هم نظر باشند، چرا که در غیر این صورت یک کمیته مشترک برای تصمیم گیری تشکیل خواهد شد. اگر کمیته ظرف ۱۰ روز به جمع بندی نرسد، نظر مجلس نمایندگان نافذ خواهد بود. بنابراین می‌توان گفت، مجلس نمایندگان در زمینه انتخاب نخست وزیر حرف اول و آخر را می‌زند. سپس فرد انتخاب شده توسط مجلس شورای ملی رسما به محضر امپراتور می‌رود و حکم نخست وزیری خود را از وی دریافت می‌کند. معمولا نخست وزیر رهبر حزب اکثریت مجلس نمایندگان می‌باشد و تا زمانی که حزب او قدرت را در پارلمان در دست دارد و از وی حمایت می‌کند، می‌تواند بر مسند کار بماند. نخست وزیر ژاپن مامور امپراتور نیست، بلکه مشروعیت مقام خود را از رای نمایندگان مردم می‌گیرد، چرا که طبق قانون اساسی حاکمیت از آن مردم است نه خاندان سلطنتی. همچنین وی رییس وزیران است نه مدیر آنها. بنابراین نخست وزیر به لحاظ قانونی و اجرایی جایگاه بسیار قدرتمندی دارد. نخست وزیر به موجب قانون اساسی ژاپن بر کلیه امور قوه مجریه تسلط و نظارت دارد، لوایح را به نمایندگی از کابینه به مجلس شورای ملی ارایه می‌کند، قوانین را امضا می‌کند، وزرای کابینه را عزل و نصب می‌کند، می‌تواند اجازه اقدام قانونی علیه وزرای کابینه را بدهد، باید به مجلس شورای ملی در خصوص امور داخلی و خارجی گزارش دهد، باید به سوالات مجلس شورای ملی پاسخ دهد و می تواند از امپراتور بخواهد که مجلس نمایندگان را منحل کند و احکام دادگاه علیه امور اجرایی را با ارایه دلیل لغو کند.
1-4-2 کابینه نخست وزیر متشکل است از وزرایی که متصدی وزارتخانه‌ها هستند، وزرای ماموریت‌های ویژه که به فراخور نیازهای روز تعریف می‌شوند و فعالیت می‌کنند، معاونین پارلمانی که رابط کابینه با مجلس شورای ملی هستند و مشاوران ویژه نخست وزیر که تحت نظر نخست وزیر اداره میشود.
1-4-3 دبیرخانه کابینه متشکل است از مرکز امنیت اطلاعات ملی، اداره کارکنان دولت، اداره مساله آدم ربایی، اداره امنیت شهروندان، دفتر امور قانون گذاری کابینه، اداره سیاست گذاری و مدیریت قلمرو و حاکمیت و اداره اقدامات مربوط به بلایای واگیردار. همچنین از سال ۲۰۱۱، آژانس بازسازی منطقه توهوکو تشکیل شد تا به خسارات ناشی از زلزله و سونامی مهیب آن منطقه بپردازد (تارنمای دولت ژاپن، 2020)[1].
1-4-4 دفتر کابین[2] متشکل است از سازمان خاندان امپراتوری[3]، سازمان امور مصرف کنندگان[4]، هیأت حفاظت اطلاعات شخصی[5]، شورای سیاست پولی و اقتصادی، سازمان پلیس ملی[6]، کمیسیون تجارت آزاد ژاپن، دفتر همکاری های صلح بین الملل، شورای علوم و فناوری و نوآوری، دفتر سیاست اقیانوسیه، سازمان خدمات مالی[7]، کمیسیون امنیت غذایی، اداره برابری جنسیتی، اداراه امور مرزهای شمالی، دفتر روابط عمومی دولت ژاپن و ... . دفتر کابینه به منظور تقویت کارکردهای کابینه و توانایی رهبری نخست وزیر ایجاد شد. دفتر کابینه که تحت ریاست نخست وزیر هست، یک سطح بالاتر از وزارتخانه‌ها و ادارات دولتی قرار می‌گیرد و برنامه ریزی‌های کلی و جامع برای کابینه انجام می‌دهد.
1-4-5 وزارتخانه‌های کابینه عبارتند از؛ وزارت امور داخلی و ارتباطات[8]، وزارت دادگستری[9]، وزارت امور خارجه[10]، وزارت دارایی[11]، وزارت آموزش، فرهنگ، ورزش، علوم و فناوری[12]، وزارت بهداشت، کار و رفاه[13]، وزارت کشاورزی، جنگل‌داری و شیلات[14]، وزارت اقتصاد، تجارت و صنعت[15]، وزارت زمین، زیرساخت، ترابری و گردشگری[16]، وزارت محیط زیست[17] و وزارت دفاع[18].
1-4-6 وزارت‌های ویژه هم اکنون هفده مقام وزارت ماموریت ویژه تعریف شده‌اند که عبارتند از: وزیر ویژه دفتر کابینه، وزیر ویژه خدمات مالی، وزیر ویژه تامین اجتماعی و نظام مالیاتی، وزیر ویژه برابری جنسیتی، وزیر ویژه امور مرزهای شمالی و اوکیناوا، وزیر ویژه امور مصرف کنندگان و امنیت غذایی، وزیر ویژه مدیریت نرخ موالید، وزیر ویژه سیاست اقیانوسیه، وزیر ویژه راهبرد ژاپن جذاب[19]، وزیر ویژه راهبرد حفاظت مالکیت فکری، وزیر ویژه سیاست گذاری علم و فناوری، وزیر ویژه سیاست فضایی، وزیر ویژه جبران خسارت حادثه هسته‌ای، وزیر ویژه احیای منطقه‌ای، وزیر ویژه سیاست مالی و پولی، وزیر ویژه مدیریت بلایا، وزیر ویژه آمادگی اورژانسی برای مخاطرات هسته‌ای.
1-4-7 دیوان محاسبات[20] این دیوان میراث اداره‌ای است که سال ۱۸۶۹ با مسئولیت وزارت دارایی تأسیس شد. در سال ۱۸۸۰ این دیوان به عنوان یک نهاد حسابرسی سازماندهی شد. پس از انتشار قانون اساسی میجی در ۱۸۸۹، دیوان دارای شأن قانون اساسی شد و نظارت بر امور مالی عمومی را به عنوان یک ارگان مستقل که مستقیماً تابع امپراتور است به عهده گرفت. سال ۱۹۴۷، با تصویب قانون اساسی ژاپن، دیوان محاسبات به شکل فعلیش تشکیل و از کابینه مستقل گردید. تغییرات مهم این دیوان به شرح زیر بود:
۱. رابطه با مجلس شورای ملی تقویت شد.
۲. دامنه حسابرسی گسترش یافت.
۳. تدابیری تعیین شد که نتایج حسابرسی دیوان بلافاصله در دستگاه دولت منعکس شود.
دیوان محاسبات مستقل از کابینه عمل می‌کند و به مجلس شورای ملی و دادگاه‌ها نیز تعلق ندارد. این سازمان به همه حساب‌های دولتی و عمومی مطابق قانون رسیدگی می‌کند و مدیریت مالی دولت را زیر نظر می‌گیرد. به موجب اصل ۹۰ قانون اساسی ژاپن حساب‌های نهایی مخارج و در آمدهای دولت سالانه توسط دیوان محاسبات حسابرسی میشود و طی سال مالی توسط هیئت دولت به همراه یک بیانیه حسابرسی به مجلس شورای ملی گزارش میشود. سازمان و صلاحیت هیئت حسابرسی طبق قانون تعیین میگردد (تاریخ دیوان، 2020)[21].
[1] (The Government of Japan website, 2020).
[2] 内閣府/Naikakufu.
[3] 宮内庁/Kunai chō/Imperial household Agency.
[4] 消費者庁/Shōhisha chō.
[5] 個人情報保護委員会/Kojin jōhō hogo iinkai.
[6] 警察庁/Keisatsu chō.
[7] 金融庁/Kinyū chō.
[8] 総務省/Sōmu shō/The Ministry of Internal Affairs and Communications.
[9] 法務省/Hōmu shō/Ministry of Justice.
[10] 外務省/Gaimu shō/Ministry of Foreign Affairs.
[11] 財務省/Zaimu shō/Ministry of Finance.
[12] 文部科学省/Monbukagaku shō/Ministry of Education, Culture, Sports, Science and Technology.
[13] 厚生労働省/Kōsērōdō shō/Ministry of Health, Labour and Welfare.
[14] 農林水産省/Nōrinsuisan shō/Ministry of Agriculture, Forestry and Fisheries.
[15] 経済産業省/Keizaisangyō shō/Ministry of Economy, Trade and Industry.
[16] 国土交通省/Kokudokōtsū shō/Ministry of Land, Infrastructure, Transport and Tourism.
[17] 環境省/Kankyō shō/Ministry of the Environment.
[18] 防衛省/Bōei shō/Ministry of Defense.
[19] Cool Japan.
[20] 計検査院/Kaikeikensain/Board of Audit of Japan.
[21] (History of the Board, 2020).