مولفه‌های فرهنگی و مذهبی ژاپن
فرهنگ ژاپنی غنی و متنوع است. امروزه در ژاپن هنوز هم می‌توان زنانی را مشاهده كرد که لباس‌های کیمونو پوشيده‌اند یا کشتی گیران سومو[1] را دید. غذا از آماده كردن تا چيدمان و پذيرايي با آن در برخي از فرهنگ‌ها شكلي هنري به خود گرفته كه اين امر كاملا درباره فرهنگ ژاپن صادق و به يكي از ويژگي‌هاي آن بدل شده است (الينگتون، 2009: 293).
ژاپن سنتي ادبي دارد كه به قرن هشتم و نگارش كتاب «کوجیکی»[2] اولین اثر مكتوب ژاپني بر‌مي‌گردد كه دربردارنده افسانه‌ها و تاريخ اين مجمع‌الجزاير است (همان: 247). ادبيات ژاپن شاهد شاهكارهاي بي‌نظيري است كه بي شك برترين آن «داستان گنجي»[3] نوشته موراساكي شيكي‌بو[4] در سال 1008 ميلادي است. یکی از منحصر به فرد‌ترین قالب شعر سنتی ژاپنی، هایکو[5] است.هایکو یک فرم بسیار دقیق است، اما در عین حال توانسته است در میان مردم در سراسر جهان محبوبیت چشمگیری به دست آورد. هايكو در كنار عناصر ديگري از ادبيات و هنر ژاپن مانند «داستان گنجي»، باغ ژاپني، ذن و ... به عناصري آشنا در ميان افراد داراي مطالعه در جهان بدل گشته‌اند(همان: سيزده). نيز نويسندگان معاصر ژاپني با كسب دو جايزه نوبل ادبيات، توانسته‌اند جايگاهي خاص براي ادبيات مدرن و معاصر ژاپن در جهان خلق كنند (همان: 248).
در عرصه‌ی دینی، امروزه بسیاری از ادیان در ژاپن دنبال می‌شوند، اما اکثر ژاپنیها پیرو آيين شینتو و آيين بودايي هستند (معين‌زاده، 1382: 84). گرچه مذهب در زندگی روزمره ژاپنی نقش مهمی ندارد، اما آنها آداب و رسومی دارند که در مراسم‌هاي خاص مانند تولد، عروسی، مراسم تشییع جنازه و تعطیلات مشاهده می‌شوند. بطور سنتي ژاپني‌ها مراسم مربوط به تعميد و نامگذاري نوزادان و ازدواج را در ايزدكده‌هاي شينتو و مراسم خاكسپاري را در معابد بودايي انجام مي‌دهند، هرچند كه اين اواخر برگزاري مراسم ازدواج در كليساي مسيحي هم در ميان جوانان ژاپني ديده مي‌شود (همان: 150). بیش از 1 درصد از جمعیت پیرو مسیحیت هستند.
بسیاری از جشنواره‌های ژاپنی، یا ماتسوری[6]، از مراسم اولیه شینتو آغاز شده است. این جشنواره‌ها اغلب امید به تولید فراوان برنج یا سلامت معنوی جامعه را نشان می‌دهند. جشنواره‌ها اغلب در داخل یک ايزدكده شینتو انجام می‌شود. بسیاری از این جشنواره‌ها بیش از چند روز طول میکشد. جشن بسته به محل متفاوت است، اما همه آنها دارای ویژگی‌های مشابه: انرژی، سر و صدا، غذا و هیجان هستند كه توسط ايزدكده‌هاي بزرگ حمايت و برپا مي‌شوند (الينگتون، 2009: 341).
یکی از جشنواره‌های شناخته شده در ژاپن، جشن بودايي اوبون[7] است که همچنین به نام اَبَن نیز شناخته می‌شود. اين جشن رویدادی است که سالانه افراد به بازدید از گذشتگان و از دنیا رفتگان می‌پردازند. روزهای قبل از جشنواره، مقبره‌های اجدادی توسط اعضای خانواده تمیز می‌شود. بسیاری از مردم از این فرصت برای بازگشت به شهرهای زادگاه خود برای ملاقات خانواده‌ها و مراجعه به معابد محلی برای دعا استفاده می‌کنند(همان: 390).
دین بومی ژاپن، شینتو، با فرقه‌های مختلف بودیسم، مسیحیت و برخی از شیوه‌های باستانی و همچنین تعدادی از "ادیان جدید" همزيستي دارد که از قرن نوزدهم ظهور کرده اند. هيچ يك از اين ادیان غالب نیست و هر کدام تحت تاثیر دیگري قرار دارد. کودکان ژاپنی معمولا آموزش مذهبی رسمی دریافت نمی‌کنند. از سوی دیگر، بسیاری از خانه‌های ژاپنی دارای یک محراب بودایی هستند که در آن مراسم گوناگون - بعضی روزانه – انجام می‌دهند.
اما از لحاظ زبانی، ژاپنی زبان رسمی ژاپن است. ژاپنیها از چهار سیستم نوشتن متفاوت استفاده می‌کنند؛ کانجی[8] هیراگانا[9] کاتاکانا[10] و روماجی[11]. زبان ژاپنی به طور کلی در گروه زبانی آلتایی گنجانده شده و تا اندازه‌ی زیادی به کره‌ای نزدیک است، اگرچه واژگان متفاوت هستند. نظام نوشتاري ژاپني از چيني مشتق شده است (معين‌زاده، 1382: 82). برخی از زبان شناسان نیز ادعا می‌کنند، ژاپنیها دارای عناصر زبان‌های آسیای جنوب شرقی هستند. معرفی سیستم نوشتن چینی و ادبیات چینی در قرن چهارم، واژگان ژاپنی را غنی کرد.
ژاپنی استاندارد، بر اساس گویشی که در توکیو صحبت می‌شود، در اواخر قرن نوزدهم بوسیله ایجاد یک سیستم آموزشی ملی و ارتباط گسترده‌تر برقرار شد. گویش‌های محلی زیادی وجود دارد، اما ژاپنی استاندارد به طور گسترده‌ای در سراسر کشور استفاده می‌شود. ژاپنی به شکل کلی به دو گویش اصلی هوندو[12] و نانتو[13] تقسیم شده است. گویش هوندو در سراسر ژاپن مورد استفاده قرار می‌گیرد و ممکن است به سه زیرمجموعه عمده تقسیم شود: شرقی، غربی و کیوشو. گویش‌های نانتو توسط ساکنین اوکیناوا از جزایر آمامی[14] در استان کاگوشیما[15] تا جزیره یوناگونی[16] در انتهای غربی مجمع‌الجزایر استفاده می‌شود (همان: 83).
در مورد اقلیت‌های فرهنگی در ژاپن نیز باید گفت، از لحاظ تاریخی، هر دو قوم آینو و اوکیناوايي اغلب درجه دوم محسوب شده‌اند. چند گروه کوچک و پراکنده، هویت خود را در هوکایدو حفظ کرده‌اند. قبل از جنگ تمایل به تمایز مردم اوکیناوا از دیگر ژاپنیها به دلیل تفاوت‌های فیزیکی و فرهنگی محسوس بود، اما بعد از جنگ این گرایش بطور قابل توجهی کاهش یافته، هرچند به طور کامل از بين نرفته است. فرهنگ اوکیناوا، از جمله گویش و مذهب آن، به عنوان ویژگی‌های مهمی از فرهنگ ژاپنی به رسمیت شناخته شده است و اوکیناوايي‌ها در جامعه ژاپنی ادغام شده‌اند. با این حال، اوکیناوایی‌ها مدت‌ها معتقد بودند، حضور دائمی نیروهای نظامی ایالات متحده در اوکیناوا نوعی تبعیض علیه آنها توسط دولت ژاپن است. همچنین به نظر می‌رسد، دوباره روحیه‌ی جدیدی در میان اوکیناوایی‌ها بوجود آمده است که می‌خواهند هویت فرهنگی متمایز خود را حفظ کنند.
[1] 相撲/Sumō: كشتي سنتي ژاپن.
[2] 『古事記』/Kojiki.
[3] 『源氏物語』/Genji Monogatari.
[4] 紫式部/Murasaki Shikibu(978-1014): شاعر، نويسنده و نديمه دربار امپراتور. او يكي از بزرگترين نويسندگان زن جهان به شمار مي‌رود.
[5] 俳句/Haiku.
[6] 祭り/Matsuri.
[7] お盆/Obon: آييني براي بزرگداشت نياكان درگذشته است. فرضيه‌هايي در مورد تأثير فرهنگ ايران باستان بر اين آيين وجود دارد.
[8] 漢字/Kanji: واژه‌نگارهاي حروف چيني.
[9] 平仮名/Hiragana: يكي از دو خط هجانگار در زبان ژاپني.
[10] 片仮名/Katakana: يكي ديگر از دو خط هجانگار در زبان ژاپني كه عموما براي نگارش نام‌ها و كلمات غير ژاپني مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
[11] ローマ字/Rōma ji: نگارش زبان ژاپني با حروف لاتين.
[12] 本土方言/Hondo Hōgen: هوندو به معني خاك اصلي يا سرزمين اصلي است.
[13] 南島/Nantō: به معني جزاير جنوبي است.
[14] 奄美/Amami.
[15] 鹿児島県/Kagoshima ken.
[16] 与那国島/Yonagunijima.