مراکز پژوهشی غیر دانشگاهی مصر
مراکز مطالعاتی و پژوهشی غیردانشگاهی
مرکز مطالعات سیاسی و استراتژیک وابسته به مؤسسه مطبوعاتی الاهرام[1]، یکی از مراکز پژوهشی مطرح در مصر و در سطح کشورهای عربی است. مأموریت این مرکز که در سال 1962 تأسیس شده است ابتدا به مسئله فلسطین و منازعه اعراب و اسرائیل محدود بود و از سال 1996 به دیگر موضوعات گسترش یافت. امروز محور فعالیتهای پژوهشی این مرکز، مسائل سیاسی و استراتژیک مصر، منطقه و جهان است. این مرکز مطالعاتی دارای بخشهایی چون: مطالعات عربی، نظامهای سیاسی، روابط بینالمللی، اقتصادی، اجتماعی، رسانه، نظامی، اسرائیل، خلیج فارس و مسائل انقلاب مصر است. نتیجه مطالعات و پژوهشهای این مرکز در قالب کتاب، نشریه و جزوه و نیز از طریق پایگاه اینترنتی بازتاب داده میشود. مهمترین نشریات ماهنامه این مرکز عبارت است از: «مختارات استراتیجیة»، «مختارات اسرائیلیة» و «مختارات ایرانیة». ماهنامه مختارات استراتیجیة همه ماهه به یکی از موضوعات اساسی داخلی مصر و یا جهان عرب و خاورمیانه میپردازد. مختارات اسرائیلیة نیز گزیده مسائل و تحولات داخلی اسرائیل و تحولات مربوط به منازعه اعراب و اسرائیل را بازتاب میدهد. مختارات ایرانیة هم شامل گزیدهای از رویدادهای داخلی ایران و مسائل منطقهای و بینالمللی مرتبط با ج.ا.ا همراه با تحلیل کارشناسان مسائل ایران در این مرکز است. این نشریه نه تنها در مصر که در بسیاری از کشورهای عرب توزیع میشود. «التقریر الاستراتیجی العربی» یکی دیگراز نشریات مهم این مرکز است که سالانه منتشر میشود و در واقع گزارشی از مهمترین تحولات و مسائل استراتژیک جهان عرب را به خوانندگان ارائه میکند. «مجلة احوال مصریة»، فصلنامه این مرکز است که عمدتا به مسائل و تحولات سیاسی اجتماعی مصر میپردازد. «ملف الاهرام الاستراتیجی» (ماهنامه) و «تقریر الاتجاهات الاقتصادیة الاستراتیجیة» (سالنامه) از دیگر نشریات مرکز مطالعات سیاسی و استراتژیک الاهرام است (www.acapss.ahram.org.eg;2015).
مرکز مطالعات ابن خلدون[2] از دیگر مراکز مطالعاتی معتبر مصر و از قدیمیترین و بزرگترین مراکز مطالعاتی این کشور در حوزه حقوق بشر، دموکراسی و آزادیهای عمومی است. این مرکز در سال 2013 از سوی دانشگاه پنسیلوانیا به عنوان یکی از بهترین مراکز فکری در جهان شناخته شد. نتیجه مطالعات این مرکز در قالب کتاب و مجله بازتاب مییابد. ماهنامه «المجتمع المدنی والتحول الدیموقراطی فی الوطن العربی»[3] همه ماهه تحولات حوزه دموکراسی در جهان عرب را واکاوی میکند. مهمترین نشریه این مرکز، گزارشهای سالانه از تحولات دموکراتیک در جهان عرب است که با عنوان «التقریر السنوی للتحول الدیمو قراطی فی الوطن العربی»[4] منتشر میشود. پژوهشگران این مرکز در این گزارشها به ارزیابی مهمترین موضوعات تحولات جهان عرب در حوزه دموکراسی ذیل عناوین: انتخابات، استقلال قوا، احزاب، جامعه مدنی، آزادی بیان و نظر، استقلال رسانهها ،زن و اقلیتها میپردازند.(www.ibnkhalduncenter.org;2015)
مرکز عربی مطالعات انسانی[5] در سال 2004 با هدف بازخوانی واقعیتهای صحنه بینالملل، جهان اسلام و عرب در قاهره تأسیس شد. این مرکز اهداف خود را از راه انجام پژوهش، ترجمه و برگزاری کارگاههای پژوهشی و آموزشی تحقق میبخشد و نتیجه مطالعات و پژوهشهای این مرکز از راه چاپ کتاب و نشریات متعدد انتشار مییابد. مجله «الامة» از نشریات این مرکز است. «التقریر الاستراتیجی»، گزارش استراتژیک سالانه از تحولات سیاسی اجتماعی جهان عرب و اسلام است که با همکاری مجله سعودی البیان منتشر میشود. گاهنامه «رؤی معاصرة» مجلهای استراتژیک است که به معرفی دیدگاههای گوناگون در خصوص چالشهای فکری، استراتژیک و سیاسی جهان اسلام در مناسبات داخلی و یا در روابط با دیگر کشورهای غیرمسلمان و نیز رویکردهای فکری و تمدنی نسبت به آینده جهان اسلام اهتمام میورزد. این فصلنامه علاوه بر تحلیل مسائل مهم مورد توجه تصمیم سازان جهان عرب و اسلام، راهحلهایی را نیز برای برون رفت از مشکلات معاصر در زمینههای فکری، استراتژیک و سیاسی ارائه میکند. مجموعه مسائل بینالمللی نیز دیگر نشریه این مرکز است که هر شش ماه یک بار انتشار و طی آن، کنشها و واکنشهای بینالمللی موجود و استراتژیهای قدرتهای بزرگ، منطقهای و بینالمللی در برابر مسلمانان مورد مطالعه و تحلیل قرار میگیرد. این مرکز همچنین گزارشهایی را از پژوهشگران مراکز مطالعاتی و مطبوعاتی دیگر کشورها ترجمه و بازتاب میدهد که از جمله آنها ترجمه گزارشهایی از مراکز و مؤسسات مطالعات آمریکایی چون: مرکز مطالعات استراتژیک و بینالمللی، مجله فارین افایرز، فارین پالیسی، مؤسسه مطالعات شرق نزدیک واشنگتن و شورای روابط خارجی است. گزارشهایی از نویسندگان ایرانی، روسی، اسرائیلی، هندی، چینی، فرانسوی و انگلیسی از دیگر بخشهای این مجموعه است. (www.arab-center.org;2015)
مرکز مطالعات و پژوهشهای «یافا»[6] در سال 1989 با هدف آگاهی بخشی به اعراب و مسلمانها نسبت به شرایط موجود و شناخت مهمترین مسائل و چالشها با تمرکز بر موضوع فلسطین و مسائل مرتبط با آن همچون سازش و عادی سازی روابط اسرائیل و اعراب تأسیس شد. علاوه بر پژوهشهای گوناگون، ترجمه متون عبری در موضوع منازعه اعراب و اسرائیل از جمله محورهای مورد اهتمام این مرکز است. همچنین نشریات و مجموعههای گوناگونی از سوی این مرکز انتشار مییابد که از جمله آنها: «ملفات التطمیع»، «اسرائیل من الداخل»، «من وثائق الصراع»، «وجوه من المقاومة» است که عمدتا به موضوع اسرائیل و مسائل مرتبط با آن در منطقه و جهان میپردازد. همچنین این مرکز تاکنون کتب متعددی را منتشر کرده است که از جمله آنها میتوان به «الامبراطوریة الشریرة»، «الصهاینة فی مصر» و «تفنید اسطورة الهیکل» اشاره کرد. «مجلة المقاومة» از نشریات این مرکز است. (www.yafacenter.com;2015)
[1] - مرکز الدراسات السیاسیة و الاستراتیجیة بالاهرام
[2] - مرکز ابن خلدون للدراسات الانمائیة
[3] - جامعه مدنی و تحول دموکراتیک در میهن عربی
[4] - گزارش سالانه از تحول دموکراتیک در میهن عربی
[5] - المرکز العربی للدراسات الانسانیة
[6] - مرکز یافا للدراسات و الابحاث