آغاز روابط ایران و چین به روایت اسناد
آغاز روابط به روایت اسناد
براساس اسناد و مدارک تاریخی، نخستین تماسها میان امپراتوری سلسلهی«خَن» چین و امپراتوری پارت در ایران، در سال139پیش از میلاد، هنگامی که یک فرستادهی چینی به نام جانگچیان[1] به غرب و به سوی شمالیترین ساحل رودخانهی آکسوس[2] سفر کرد، آغاز شد. اگرچه این فرستاده به سرزمین پارت نرسید، ولی اطلاعات دقیقی در مورد آن پادشاهی قدرتمند به دست آورده و در اختیار دربار امپراتوری خَن در چانگاَن[3] قرار داد. (Zhu Jiejin, 1988. :2) از طریق این آشنایی بود که دورهای از فعالیت دیپلماتیک فشرده و توسعهی روابط تجاری میان امپراتوریهای خن و پارت از طریق آنچه بعدها به جادهی ابریشم معروف شد، آغاز گردید. این روند تا دوران پیش از اسلام نیز ادامه داشت. در این دوران ایرانیان نقش عمدهای در سازماندهی تجارت میان چین و نواحی غرب ایران هم ایفا میکردند. تعدادی از ایرانیان در شهرهای چانگاَن پایتخت، گوانگجو و خانگجو ساکن شدند. پادشاهی ایرانی کوشان مهمترین مرکز انتقال آیین بودایی در قرنهای دوم تا چهارم پس از میلاد، به چین بود. نخستین مترجم متون بودایی به چینی یک شاهزادهی پارتی(ایرانی) بود. سایر مبلغان بودایی(ایرانی و هندی) از طریق امپراتوری کوشانی به چین رسیدند. در قرنهای ششم و هفتم نیز مذاهب زرتشتی، مسیحیت، آشوری و مانویت توسط ایرانیان به چین منتقل و در آن سرزمین معرفی شدند. مراودات و تأثیر ایرانیان در چین در دوران سلسلهی تانگ بسیار گستردهتر بود. آداب و رسوم روز مرهی سحر آمیز ایرانی به شدت در چین مورد پسند واقع میشد. حتی ادبیات و شعر ایران بر شعر عصر سلسلهی تانگ تأثیر گذاشت. بازی چوگان از ایران به چین آمد و در دربارهای امپراتوری چین محبوبیت بسیاری پیدا کرد. رقصهای آیینی که در«معابد آتش» زرتشتی اجرا میشد، ذوق چینی را برانگیخت. آشپزی ایرانی در چین مورد استقبال واقع شد و بر آشپزی چین تأثیر بسیار گذاشت. (Bai Shouyi. ,2005:. 292-293) به ویژه در نیمهی نخست قرن هشتم تمایل بسیاری برای کالاها، پوشاک، هنر، موسیقی، مواد غذایی و آداب ایرانی در همهی زمینهها وجود داشت. فراوانی تعداد سکههای ایرانی متعلق به دوران کوشانیان تا ساسانیان و گستردگی مناطقی که در چین این سکهها کشف شدهاند، بیانگر میزان گسترهی روابط تجاری میان دو کشور و رواج پول ایرانی در مبادلات تجاری بین بازرگانان دو کشور است. (سون لی، 1381) در اوایل قرن نهم میلادی، چینی آلات کشور چین که عموما از طریق دریا به شرق نزدیک صادر میشد، جریانی را ایجاد کرد که برای چندین قرن در سیستم اقتصاد جهانی آن روز به عامل مهمی تبدیل شد. کالاهای چینی، ظروف لعابی سه رنگ[4]و چینیهای سفید از آن پس بسیار مورد تقاضا بودند. این تقاضا به قدری گسترده بود که تولیدات کورههای چینی پزی در چین برای پاسخ به آن ناکافی بود، این امر موجب گسترش صنعت چینی سازی در ایران برای تأمین و عرضهی وسیع ظروف چینی شد.
[1] - Zhang Qian.
[2] - Oxus River.(رودخانه ی آمودریای امروزین در مرز میان ترکمنستان و ازبکستان)
[3] - Chang An.
[4] - San Cai.