نظام آموزش، تحقیقات و فناوری مالی
- نظام آموزشي
1-10 آموزش و پرورش
يكي از مهمترين نهادهاي فرهنگي مالي، آموزش و پرورش است كه دولت‌هاي وقت از بدو استقلال کشور، اهميّت بسیاری براي آن قائل بودند. اين گستره كه بسترساز تعليم و تربيت نسل آيندۀ كشور محسوب می‌شود، طيّ دهه‌هاي گذشته و در جهت رشد و گسترش، دستخوش تغييرات زيادي شده است. بر اين اساس، دولت‌های وقت تاکنون تلاش کرده‌اند با توسعۀ آموزش‌هاي عمومي، به‌تدريج میزان بی‌سوادي را در كشور كاهش دهند و وجهۀ كشور را كه در زمرۀ كشورهاي كم بهره از سواد عمومي قارۀ آفريقا به‌شمار مي‌رود، بهبود بخشند.
1-1-10 پیشینۀ آموزش و پرورش
آموزش و پرورش در كشور مالي تا پيش از ورود استعمار فرانسه بيشتر حالت سنتي داشت. مسلمانان در كودكي به تحصيل در مدارس سنتي قرآني پرداخته و با مقدمات علوم اسلامي و قرائت و حفظ قرآن كريم آشنايي مي‌يافتند و تنها عده بسيار كمي تحصيلات خود را در حوزه‌هاي علميه و مراكز اسلامي مصر ، الجزاير و ديگر كشورهاي اسلامي شمال آفريقا ادامه مي‌دادند.
پس از ورود استعمارگران به اين كشور مدارس ابتدايي به سبك جديد فعاليت خود را آغاز نمودند كه همانند ديگر كشورهاي مسلمان نشين منطقه غرب آفريقا با مخالفت و بايكوت مسلمانان مواجه شدند. علت امر نيز آن بود كه بيشتر اين مدارس توسط هيئت‌هاي ميسيونري وابسته به كليساها اداره مي‌شدند و مسلمانان از آن بيم داشتند كه در صورت ثبت نام فرزندانشان در اين مركز آموزشي معلمان مدارس كه اكثراً مبلغان مسيحي بودند آنها را به سوي دين مسيحيت سوق دهند. از اين روي در بدو استقلال مالي بيسوادي عموم مردم يكي از مشكلات اصلي كشور بود و كمتر از بيست درصد مردم از نعمت خواندن و نوشتن برخوردار بودند.
2-1-10 سياست آموزشي كشور
دولت مالي پس از تشكيل كابينه خود در ابتداي استقلال تدوين استراتژي آموزشي خاصي را در دستور کار خود قرار داد و مودیبو کیتا که خود از سابقه تدریس در مدارس مالی برخوردار بود شخصا تلاش كرد با ايجاد تغييرات ساختاري در نظام آموزشي كشور تعداد بيسوادان مالي را كاهش داده و از طريق فراگير ساختن آموزش همگاني رايگان نرخ باسوادي عمومي را ارتقاء بخشد. در اين راستا بتدريج تعداد مدارس ابتدايي و متوسطه درشهرها و روستاهاي مناطق مختلف كشور افزايش يافته و تربيت كادر علمي بويژه معلمان و دبيران با سواد و واجد صلاحيت در رأس برنامه‌هاي آموزشي دولت قرار گرفت.
این سیاست در دوره حاکمیت دیگر روسای جمهور مالی خصوصا آلفا عمر کناره و تومانی توره نیز ادامه یافت . در اين ارتباط طي چند دهه گذشته درصد باسوادان كشور از 15 تا 20 درصد درسال 1962 به حدود 55 درصد تا سال 2010 ارتقاء يافته و دولت در تلاش است تا سال 2020 تعداد با سوادان را به رقم 80 درصد افزايش دهد. در اين خصوص از سال 1995 كميسيون ويژه‌اي در وزارت آموزش و پرورش مالی تشكيل شده و مسئولان وزارت آموزش و پرورش اميد دارند با كمك سازمانهاي جهاني نظير يونسكو، يونيسف و سازمانهاي منطقه‌‌اي بتوانند بر مشكلات پيش روي خود – خصوصا در ارتباط با توسعه مراكز و فضاهاي آموزشي - فائق آيند (www.mali country profile, library of congress federal research division.com).
3-1-10 آموزش ابتدایی و متوسطه
نظام آموزشي كشور مالي همچون ديگر كشورهاي فرانكوفون مبتني بر سيستم آموزش و پرورش كشور فرانسه است. دورۀ تحصيلي در اين كشور دوازده سال است كه به سه دورۀ زیر تقسيم مي‌شود:
- دورۀ ابتدايي
- دورۀ راهنمايي
- دورۀ متوسطه (دبيرستان)
* دورۀ ابتدايي در مالي شش سال يا شش گرید[1] است. هر سال تحصيلي 9 ماه به‌طول مي‌انجامد و دانش‌آموزان پس از اتمام اين دورۀ شش ساله و موفقيت در امتحان جامع (امتحان پايان دوره ابتدايي) مي‌توانند وارد مقطع راهنمايي شوند (www.the educational system of mali.com).
* دورۀ آموزش راهنمايي در اين كشور سه سال يا گریدهای هفت، هشت و نه است. در پايان اين دوره، امتحان نهايي موسوم به دی ای اف[2] برگزار مي‌شود و دانش‌آموزاني كه اين آزمون را با موفقيت سپري کنند، مي‌توانند در مقطع متوسطه به تحصيلات خود ادامه دهند. در اين مقطع زبان انگليسي به دانش‌آموزان آموزش داده مي‌شود (www.mali high education .com).
* دورۀ متوسطه سه سال (گریدهای ده، يازده و دوازده) است و دانش‌آموزان پس از موفقیّت در امتحانات پایان سال سوم دبیرستان، ديپلم رسمي وزارت آموزش و پرورش دریافت می‌کنند. در طيّ اين دوره، علاوه بر زبان فرانسه ؛ زبان‌هاي انگلیسی، عربي، آلماني و روسي به دانش‌آموزان ارائه مي‌شود. امتحان سراسري پايان سال دوازدهم شامل دروس مختلف زيست‌شناسي، رياضيات، فيزيك، شیمی، علوم انساني، زبان، ادبيات و ... است. دانش‌آموزاني كه در اين آزمون موفق شوند، مي‌توانند وارد دانشگاه شده يا با اخذ بورسیۀ تحصیلی دولتی یا خصوصی، تحصيلات خود را در دانشگاه‌هاي خارج كشور ادامه دهند (www.the educational system of mali.com))
دانش‌آموزان در صورت علاقه‌مندی مي‌توانند پس از پايان دورۀ راهنمايي، در دوره‌هاي فني و حرفه‌اي كه 2 تا 4 سال طول مي‌کشد، ادامه تحصيل داده و ديپلم دريافت كنند. به دانش‌آموختگان در پايان دورۀ دو سالۀ آموزش فني و حرفه‌اي ديپلم سی ای پی[3] و پس از پایان دورۀ چهار سالۀ آن ديپلم بی تی[4] اعطا می‌شود (www.the educational system of mali.com))
4-1-10 چالش‌ها و مشکلات
مشكلات فعلي آموزش و پرورش مالي، كه از بدو استقلال، با تلاش‌هاي بسیار گستردۀ وزارت آموزش و پرورش، هنوز پا برجا مانده عبارتند از:
- درصد نسبي ثبت نام‌كنندگان دورۀ ابتدايي
- كمبود بودجه آموزشي
- كمبود كادر آموزشي
- كمبود فضاهاي آموزشي
درصد نسبي ثبت نام‌كنندگان دورۀ ابتدايي :
با وجود تبليغات وزارت آموزش و پرورش در خصوص لزوم ثبت نام كودكان در مدارس ابتدايي، طیّ چند دهۀ اخیر، هر ساله بسياري از والدين اين كودكان به‌ويژه در مناطق روستايي، ترجيح مي‌دهند به‌جاي تحصیل فرزندان خردسال در مدارس، از آنان در مزارع كوچك خود استفاده کرده و از این طریق بخش اندكي از هزينه‌هاي زندگي خود را كاهش دهند.
دولت اميدوار است تا پايان سال 2015 ميلادي تمام خانواده‌هاي ماليایي را متقاعد کند تا كودكان خود را حداقل تا پايان دورۀ ابتدايي در مدارس ثبت نام کنند و باسوادي عمومي را افزايش دهند. مطمئناً بخشی از برنامه‌های رئیس‌جمهور آینده مالی بر این موضوع متمرکز خواهد شد.
كمبود بودجه آموزشي :
از ديگر مشكلات دولت مالي کمبود بودجۀ آموزشی است که با تأكيد دولت بر لزوم فراگير شدن آموزش عمومي براي تمامی شهروندان اين كشور، ميزان تخصیص بودجۀ سالانۀ دولت به وزارت آموزش و پرورش، به‌هيچ عنوان نمي‌تواند هزينه‌هاي اين وزارت‌خانه و مراكز تحت پوشش آن را تأمين كند.
كمك‌هاي مقطعي سازمانهاي جهاني و كشورهاي اسلامي، فقط تخفيف‌دهندۀ اين مشكلات است و باوجود وعده‌هاي مكرر رؤسای جمهور مالی در رفع مشكلات ناشي از بودجۀ وزارت آموزش و پرورش، اين وزارت‌خانه هر ساله با كسري بودجۀ عظيمي مواجه است كه گاهی منجر به عدم پرداخت حقوق معلمان و به‌تبع آن، واكنش خشمگينانۀ با اعتراض و شورش مي‌شود.
كمبود كادر آموزشي :
کمبود کادر آموزشی شامل معلمان و مدرسان با تجربه، از ديگر مشكلات وزارت آموزش و پرورش مالي است. دولت طيّ چند سال گذشته، چند دانش‌سراي تربيت معلم را در شهرهاي مختلف مالي تأسيس كرده است ولي تعداد دانش‌آموختگان اين مراكز، براي پوشش مدارس ابتدايي، راهنمايي، متوسطه و مراكز فني و حرفه‌اي كافي نبست. از سوي ديگر حقوق نازل معلمان معمولاً با فراز و نشيب‌هايي همراه است و گاه با تأخير چند ماهه پرداخت مي‌شود. شمار قابل توجّهي از معلمان مالي نیز در دو دهۀ گذشته به كشورهاي غرب آفريقا، فرانسه و شمال آفريقا مهاجرت نموده‌اند كه مشكلات اين بخش را تشديد كرده است.
اعتصاب معلمان که بیشتر برای افزایش حقوق صورت می‌گیرد، از مشکلات دیگر نظام آموزشی کشور مالی است. این اعتصابات که گاه چندین ماه طول می‌کشد، موجب بهم ریختگی جدول آموزشی کشور و عقب ماندن دانش‌آموزان از برنامه‌های تحصیلی می‌شود. در این بین عدم توجّه جدی دولت به رفع مشکلات معلمان مدارس دولتی، که به نوبۀ خود موجب تقویت موقعیت مدارس خصوصی است، این شائبه را در محافل فرهنگی تقویت کرده که مقامات عالی آموزشی مالی از وضعیت نابسامان مدارس دولتی و اعتصابات مکرر معلمان این مراکز چندان هم ناراضی نیستند و ثبت نام دانش‌آموزان خانواده‌های متمول، متوسط و نیمه‌متوسط در مراکز آموزشی خصوصی را موجب کاهش هزینه‌های مدارس دولتی می‌دانند.
کمبود فضاهای آموزشی:
تنگناهاي ناشي از كمبود فضا و امكانات آموزشي نظير مدارس مقاطع مختلف، مراكز آموزش فني و حرفه‌اي، كارگاه‌ها، آزمايشگاه‌ها و سالن‌هاي ورزشي از ديگر مشكلات بخش آموزش مالي است. در اين ارتباط هر چند در دوره ریاست جمهوری تومانی توره و با حمايت سازمانهاي جهاني و دولت‌هاي اسلامي مدارس متعددي در شهرها و روستاهاي مالي احداث شدند ولي اين كشور همچنان از كمبود مدارس و فضای آموزشی مناسب رنج مي‌برد. البته دولت تومانی توره اميدوار بود از طريق دريافت چند وام بلاعوض از سازمان همكاري اسلامي، بانك توسعه اسلامي، بانك عرب و كشورهاي ثروتمند حاشيه جنوبي خليج فارس نظير عربستان، امارت متحده عربي، قطر، كويت و عمان بتواند تا سال 2020 كمبود فضاي آموزشي كشور را بنحو قابل توجهي مرتفع سازد. با این حال با تشدید جنگ داخلی طوارق و ویرانی برخی از مدارس در شهرها و روستاهای محل درگیری بین شورشیان و نیروهای دولتی از یک سوی و کاهش قابل ملاحظه کمک های خارجی بنظر نمی رسد این برنامه بتواند بطور کامل تحقق یابد (مرکز اسناد سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی،شماره سند 2367).
2-10 آموزش عالي
يكي از نهادهاي مهم آموزشي كشور مالي كه تاكنون به جايگاه واقعي خود دست نيافته بخش آموزش عالي است. آموزش عالي در كشور مالي بر خلاف ديگر كشورهاي غرب آفريقا از بدو استقلال اين كشور تاكنون از رشد چنداني برخوردار نبوده است و دولت مالي بدليل مشكلات اقتصادي تاکنون موفق به گسترش مؤسسات آموزش عالي خود نشده است از این روی برخلاف دیگر کشورهای آفریقایی در این کشور تنها دو دانشگاه – دانشگاه باماکو و دانشگاه جدیدالتاسیس سگو– وجود دارد.
1-2-10 دانشگاه باماکو
این دانشگاه زير نظر وزارت آموزش و پرورش مالي اداره مي‌شود و هم اکنون در حدود بيست و پنج هزار دانشجو در آن مشغول به تحصيل‌اند. دانشگاه باماکو فعاليت خود را در سال 1976 آغاز كرد. در سال 1991 و به‌دنبال وقوع تحولات عظيم سياسي در كشور، سقوط دولت موسي ترائوره و روي كار آمدن دولت انتقالي توماني توره، دانشگاه دچار اغتشاش شد و وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی موقتاً آن را تعطيل كرد. تعطيلي دانشگاه تا سال 1996 ادامه يافت و پس از آن كه شوراي دانشگاه تشكيل شد و نظام آموزشي آن تغييراتي کرد، مجدداً فعاليت دانشگاه بر مبناي راهبردهاي جديد دولت آغاز گردید. اين دانشگاه درحال حاضر شامل چند دانشسرا و دانشكده به شرح ذيل است:
- دانش‌سراي عالي
- دانش‌سراي ملي علوم اداري
- دانش‌سراي ملي مهندسي
- دانش‌سراي پزشكي و داروسازي
- دانشكدۀ علوم و فناوري
- دانشكدۀ علوم انساني هنر و زبان‌ها
- دانشكدۀ حقوق و اقتصاد
- دانشكدۀ پزشكي، داروسازي و دندان‌پزشكي
اكثر رشته‌هاي دانشگاه باماکو در مقطع كارشناسي ارائه مي‌شود و دانشجوياني كه اين دوره را به پايان برسانند، معمولاً يا در مراكز دولتي و خصوصي مشغول به كار می‌شوند و يا با گرفتن بورسيۀ تحصيلي دولتي، تحصيلات خود را در كشورهاي ديگر ادامه مي‌دهند (www.university of bamako.org)
نظام آموزشي دانشگاه در مقطع كارشناسي دربرگیرنده دو دوره است :دورۀ اول به دو سال تقسيم مي‌شود که سال اول را تحصیلات دانشگاهی سال اول[5] و سال دوم را تحصیلات دانشگاهی سال دوم[6] می‌نامند. دورۀ دوم، پایان دورۀ کارشناسی و یک سال است که به دورۀ لیسانس[7] شهرت دارد. دانشجويان پس از گذراندن اين دوره‌ها، مدرک كارشناسي دریافت می‌کنند. مدت زمان دورۀ فوق‌لیسانس در مالی یک سال تحصیلی است.
علي‌رغم فقر در مالي و با وجود مشكلات فراوان ناشي از كسر بودجۀ ساليانه، اين كشور اهمّيت زيادي براي آموزش عالي قائل است و وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی و شوراي دانشگاه، براي دانشجويان ممتاز و یا بي‌بضاعت بر پایۀ نمرات آنها، كمك هزينه‌هايي را در نظر مي‌گيرند که در صورت عدم کسب نمرات قابل قبول براي ورود به مقاطع بالاتر، كمك هزينۀ تحصيلي دانشجویان قطع مي‌شود.
طي چند سال گذشته و با رشد آگاهي عمومي مردم اين كشور تعداد دانش آموزان داوطلب براي ورود به دانشگاه كشور به نحو قابل توجهي افزايش يافته است به گونه‌اي كه از سال 2000 هر سال نزديك به 5 هزار نفر وارد اين دانشگاه مي‌شوند كه اين وضعیت در رشته‌هاي پزشكي و مهندسي از شدت بيشتري برخوردار است. (مرکز اسناد سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، شماره سند 2367).
اين امر و عدم آمادگي امكانات و فضاي آموزشي موجود مشكلاتي را از نظر پذيرش دانشجويان بوجود آورده و دولت در خصوص اعطاي بورسيه تحصيلي و كمك هزينه نيز محدوديت‌هايي را براي دانشجويان در نظر گرفته است. با اين حال مسئولان دانشگاه قول داده‌اند تا چند سال 2015 با توسعه دانشگاه و ساخت دانشكده‌هاي جديد اين اين مشكلات را كاهش داده و وضعيت تحصيلي دانشگاه را بهبود بخشند. كمبود اساتيد با تجربه و داراي سطح بالاي معلومات از ديگر معضلات دانشگاه است و دولت در صدد است از طريق اعزام برخي از دانشجويان به كشورهاي اروپايي در آينده‌اي نه چندان دور اين مشكل را نيز مرتفع سازد.[8]
با وجود این مشكلات و اغتشاشاتي كه گاهی در داخل دانشگاه و با رنگ و بوي سياسي پديد می‌آید، دانشگاه باماکو به‌لحاظ علمي وضعیت قابل قبولی دارد و مدرك تحصيلي آن به‌دليل عضويت در اتّحاديۀ دانشگاه‌هاي فرانسه زبان آفريقا، مورد تأييد دانشگاه‌هاي اروپايي و كشورهاي فرانسه زبان است. دانشجوياني كه با هزينۀ دولت و يا بورسيۀ مؤسسات خصوصي درصدد ادامۀ تحصيل در دانشگاه‌هاي اروپا وآمريكاي شمالي هستند، بايد در آزمون علمي خاصی شرکت کرده و موفق شوند. تحصیل دانشجویان در اين دانشگاه‌ها، منوط به قبولي در این آزمون است (www.university of bamako.org).
خاطر نشان مي‌سازد از اوايل سال 2000 ميلادي اقداماتي براي آغاز به كار مؤسسات آموزش عالي خصوصي نيز آغاز شده كه اين امر بيشتر ناشي از افزايش شمار علاقمندان به تحصيل در مقطع آموزش عالي بوده است. در اين ارتباط دانشگاه كبك كانادا از سال 2000 شعبه‌اي در باماكو تأسيس كرده و تعداد كمي از دانشجويان ماليايي در مقطع كارشناسي ارشد در اين دانشگاه مشغول به تحصيل شده‌اند. مرکز دانشگاهی ماند[9] نيز طيّ قراردادي با دانشگاه مالي، هر سال تعدادي از دانشجویان این کشور را تحت پوشش خود قرار مي‌دهد. با این‌همه انديشمندان ماليایي معتقدند اين اقدامات نمي‌تواند نياز رو به افزایش دانشجویان مشتاق به ادامۀ تحصیل در مقاطع آموزش عالي را برطرف کند و دولت بايد با كمك كشورهاي غربي و سازمانهاي جهاني، رأساً به تأسيس مراكز آموزش عالي دولتی و خصوصي اقدام نماید و شمار دانشجويان اين كشور را افزایش دهد (www.mali high education .com).
لازم بذکر است دانشگاه فنی سگو دومین دانشگاه کشور نیز از سال 2011 فعالیت خود را آغاز نموده است. براساس اقدامات انجام شده قرار است این دانشگاه رشته‌های مورد نیاز کشور را مانند مهندسی کشاورزی، دامپروری و صنایع وابسته به آنها تا سطح دکترا پوشش دهد. این دانشگاه از حمایت چند دانشگاه اروپایی نیز برخوردار خواهد بود.
2-2-10 دانشگاه اسلامی‌سانکوره
يكي از شاخص‌‌ترين جلوه‌هاي ميراث فرهنگي كشور مالي، كه بخشي از هويت اسلامي ديرينۀ اين سرزمين را در خود جاي داده، دانشگاه اسلامي سانكوره است. قدمت این دانشگاه به چند قرن پيش باز می‌گردد و هرچند امروز فقط نامي از آن برجا مانده، با این حال دولت و شخصیت‌های علمی فرهنگی اين كشور، هنوز از آن با افتخار و غرور ياد کرده و نقش آن را در توسعۀ دين اسلام در غرب آفريقا، بسيار ارزشمند و تأثیرگذار می‌دانند.
اين دانشگاه اسلامي كه در شهر تمبوكتو امروز قرار داشته است در سال 989 توسط القاضي عقيب بن محمدبن عمر تأسيس شد و در حقيقت متشكل از سه مسجد بزرگ آن عصر "مسجد سانكوره" ، " مسجد سيد يحيي" و "جن گاريبر"بود که هریک به منزله دانشکده های این دانشگاه بودند و کلاس های درس در داخل یا محوطه این مساجد برگزار می شد.در واقع اين دانشگاه حوزه علميه بزرگي بشمار مي‌‌رفت كه در قرون ميانه اسلامي بويژه قرون پانزدهم و شانزدهم ميلادي به اوج خود رسيد و طلاب زيادي از كشورهاي مختلف آفريقایی بويژه غرب آفریقا در آن تحصیل می کردند . سبك آموزشي اين دانشگاه با دانشگاه‌هاي معاصر آن در كشورهاي اروپايي كاملاً متفاوت بود به گونه اي كه طلاب پس از ثبت نام در اين مركز آموزشي با شور و اشتياق خاصي به مطالعه علوم اسلامي مي‌پرداختند . دانشجويان خارجی شاغل به تحصیل در دانشگاه سانکوره نیز در منازل مسلمانان تمبوكتو اقامت گزيده و به تحصيل علوم اسلامي مي‌پرداختند. برنامه‌هاي آموزشي دانشگاه سانكوره در برگيرنده سه مقطع مقدماتي ، ثانوي و عالي بود. (www.muslimheritage.com/topics).
برنامه‌هاي آموزشي دانشگاه سانكوره دارای سه مقطع مقدماتي، ثانوي و عالي بود. مرحلۀ مقدماتي شامل كليات علوم اسلامي، سوادآموزي و حفظ متون بود كه در سطح پايين تدريس مي‌شد و اساتيد اين مقطع، وظيفه داشتند طلاب را به لحاظ فكري براي ورود به مقاطع بالاتر آماده کنند. در اين مقطع قرائت و حفظ قرآن و فقه و اصول در زمرۀ برنامه‌هاي دروس اصلي بود و طلبهها پس از آشنايي با علوم قرآني، با مفاهيم اوليۀ علوم مختلف اسلامي آشنا مي‌شدند.[10] كلاس‌هاي دورۀ مقدماتي معمولاً صبح زود آغاز مي‌شد و تا غروب ادامه مي‌يافت. شيوۀ تدريس به‌صورت پرسش و پاسخ بود و اساتيد در پايان هر كلاس، به پرسش‌هاي طلبهها پاسخ مي‌دادند.كلاس‌ها ظهر تعطيل و نماز جماعت به امامت اساتيد و يا شيوخ مساجد سه گانه برگزار مي‌شد. اين دوره پس از يك سال و چند ماه با برگزاري امتحان قرائت قرآن به پايان مي‌رسيد و طلابي كه در اين آزمون موفق می‌شدند، با توصيۀ اساتيد، می‌توانستند در مقطع بعدي، تحصيلات خود را ادامه دهند.
در مرحلۀ بعدي یا مقطع ثانوي كه معمولاً يك سال به‌طول مي‌انجاميد، دروس اسلامي منطق، فلسفه، تاريخ اسلام و قرآن به طلاب تدريس مي‌شد. شيوۀ تدريس در این مقطع، كماكان به‌صورت طرح موضوعات و ارائۀ دروس و اطلاعات تکمیلی از سوی استادان و سپس بحث و جدل میان دانشجويان بود. در پايان اين مقطع، امتحانات دانشجويان برگزار و به دانشجويان ممتاز گواهي پايان دوره اعطا مي‌شد (احمدي: 228).
تحصیل در مقطع عالي دانشگاه سانکوره اهمّيت زيادي داشت و معمولاً معدودی از طلاب مي‌توانستند در اين مرحله، كه دروس تخصصي ارائه مي‌شد، تحصيلات خود را ادامه دهند. طلبهها طبق علاقه و استعداد خود، به مطالعۀ يكي از رشته‌های علوم اسلامي الهيات، تفسير قرآن، حديث، حقوق، صرف و نحو، بيان، منطق، فلسفه، تاريخ و علوم باطني می‌پرداختند. در پايان اين مقطع، دانشجويان با موفقيت در آزمون‌ها، طيّ مراسمی موسوم به عمامه‌گذاري، به افتخار استادي نائل می‌شدند[11]. در هريك از سه مقطع تحصیلی، این دانشگاه به روش دانشكده‌هاي امروز، اداره مي‌شد. استادان دانشگاه سانکوره از بهترين دانشمندان اين سرزمين و برخی از آنها در كشورهاي اسلامي خاورميانه و شمال آفريقا تحصيل كرده بودند. مدرسان برای تدريس در دانشگاه حقوقي دريافت نمي‌كردند و برنامۀ درسي مدوني نداشتند و عامل اصلي حضور آنها در اين مركز آموزشي، علاقه به نشر و توسعۀ علوم و معارف اسلامي بود. در بين اين اساتيد، علما، امامان، قضات و مدرسان برجسته و مشهوري نظير استاد احمد بابا و برادران بامايوثو بودند. رئيس دانشگاه سانكوره، امامت مسجد سانكوره و مقام قاضي اعظم شهر تمبوكتو را نيز بر عهده داشت. در مجاورت اين دانشگاه، كتابخانۀ بزرگي مملو از كتاب‌هاي دست‌نويس به زبان‌هاي عربي و آفريقايي وجود داشت كه دانشجويان و مدرسان با مطالعۀ آنها بر دانش خود مي‌افزودند (www.muslim heritage.com).
اين دانشگاه در قرون ميانۀ اسلامي نقش مهمّي در توسعۀ معارف اسلامي قارة آفريقا داشت و بسياري از دانش‌آموختگان اين مركز، در كشورهاي مختلف آفريقايي در مقام امام، قاضي، خطيب جمعه و استاد، عهده‌دار مشاغل مختلفي شدند. دانشگاه سانكوره و كتابخانۀ آن در سال 1591 و با حملۀ قبايلي از مراكش نابود شد. خرابه‌هاي اين دانشگاه كه امروزه در اطراف مسجد سانكوره به چشم مي‌آید، از عظمت و شكوه دين اسلام در تمبوكتو و ديگر مناطق كشور مالي در قرون ميانۀ اسلامي حكايت دارد.[12]
اگرچه امروزه هيچ اثري از دانشگاه سانكوره بر جاي نمانده است اما يكي از مهمترين عناوين افتخاری كه معمولاً دولت مالی به شخصت‌هاي برجستۀ علمي و فرهنگي ديگر كشورها اعطا مي‌کند، دكتراي افتخاري دانشگاه سانكوره است.
3-2-10 مراكز پژوهشي
مهم‌ترین مراكز پژوهشي وابسته به آموزش عالی کشور مالی و در زمرۀ انستيتوهاي دانشگاه مالي عبارتند از:
- انستيتو تحقيقات كاربردي و علوم بنيادي
- انستيتو فناوري
- انستيتو مديريت
- انستيتو پلي‌تكنيك روستايي
- مركز آموزش مخابرات
4-2-10 كتابخانه‌ها و مراكز اسناد دانشگاهی
بزرگ‌ترین کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاهی کشور مالی، کتابخانۀ دانشگاه باماکو است که با 25000 جلد کتاب، صدها جلد مجله و نشریات ادواری و هزاران لوح فشرده، یکی از کتابخانه‌های مهم و ارزشمند کشور مالی به‌شمار می‌رود (www.university of bamako.org).
5-2-10 بودجۀ تحقيقاتي دانشگاه‌ها
اگرچه دولت‌مردان مالی همواره اهمّیت خاصی برای تحقیق و پژوهش قائل بودند و مراکز علمی‌کشور را به تمرکز بر انجام پروژه‌های تحقیقاتی تشویق می‌کردند و این وضعیت به‌ویژه در دورۀ ریاست جمهوری آلفا کناره (که خود و همسرش افرادی محقق و دانشگاهی بودند)، از رونق خاصی برخوردار بود؛ مراکز تحقیقاتی این کشور از زمان استقلال تاکنون، در زمرۀ کم رونق‌ترین بخش‌های علمی‌کشور بوده‌اند. بودجۀ پژوهشي و تحقیقاتی دانشگاه باماکو، تنها دانشگاه کشور، فقط حدود 2.5تا 3 درصد از کل بودجۀ پژوهشی دانشگاه است که به‌خوبی نشان‌دهندۀ جایگاه نازل پژوهش در این کشور است (www.university of bamako.org).
6-2-10 تعداد دانشجويان در خارج از كشور
با توجّه به فقر و مسکنت موجود در جامعه و هزینه‌های بسیار گران تحصیل در خارج از کشور، دانش‌آموختگان مالیایی فاقد امکانات لازم برای ادامۀ تحصیل در رشته‌های مورد علاقۀ خود در دیگر کشورهای جهان‌اند. بنابراین، معمولاً معدود دانشجویان مالیایی را که در خارج از کشور تحصیل می‌کنند، دانشجویان نخبه‌ای تشکیل می‌دهند که با بورسیۀ دولت و یا اخذ بورسیۀ اتّحادیه اروپا، چین، سازمان همكاري اسلامی و کشورهای اسلامی، در مقاطع فوق‌لیسانس و دکتری دانشگاه‌های کشورهای غربی و اسلامی تحصیل می‌کنند. در حال حاضر، آمار و اطلاعات دقیقی در مورد تعداد دانشجویانی که در دانشگاه‌های خارجی تحصیل می‌کنند، وجود ندارد؛ با این حال به‌نظر نمی‌رسد تعداد آنها بیش از یک تا دو هزار نفر باشد (مطالعات ميداني نويسنده، 1387).
7-2-10 تعداد دانشجويان خارجي در كشور
با توجه به سطح نازل آموزشی دانشگاه باماکو - در مقایسه با دانشگاه های کشورهایی همچون آفریقای جنوبی ، نیجریه ، ساحل عاج و کنیا – تقریبا می توان گفت تعداد انگشت شماری از دانشجویان کشورهای همسایه در این دانشگاه تحصیل می کنند. جدای از آن هر سال برخی از دانشجویان کشورهای فرانسه ، بلژیک ، سوئیس ، ایالات متحده آمریکا و کانادا که در رشته های وابسته به مطالعات آفریقا تحصیل می کنند در قالب موافقتنامه علمی بین دانشگاه خود و دانشگاه باماکو طی یک تا دو ترم در این دانشگاه استقرار یافته و آداب و رسوم قبایل این کشور را مورد مطالعه قرار می دهند (www.university of bamako.org)
8-2-10 كشورهای مقصد دانشجویان
کشورهای فرانسه، چین، روسیه و نیجریه مقصد اصلی دانشجویان مالیایی اند که با اخذ بورسیۀ تحصیلی دولت مالی یا کشورهای خارجی، در دانشگاه‌های این چهار کشور تحصیلات خود را در مقاطع تکمیلی ادامه می‌دهند.
Grade -[1]
D. E. F -[2]
CAP -[3]
BT -[4]
DEUGI 1-[5]
DEUGI 2 -[6]
Licence -[7]
[8] وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی مالی در اواخر سال 2011 میلادی اعلام کرد دانشگاه باماکو در آینده‌ای بسیار نزدیک به چهار دانشگاه مستقل تقسیم می‌شود. مقامات دولتی معتقدند تقسیم دانشگاه باماکو به چهار دانشگاه مستقل موجب ارتقای علمی این دانشگاه خواهد شد. این دانشگاه‌ها عبارتنداز:
- دانشگاه علوم و تکنولوژی
- دانشگاه علوم انسانی
- دانشگاه علوم اجتماعی و کاربردی
- دانشگاه حقوق و علوم سیاسی
Centre Universitaire Mande -[9]
[10]. حفظ قرآن و تسلّط به دستور زبان عربي براي كليه دانشجويان الزامي بود.
[11]. اخذ مقطع عالي دانشگاه سانكوره كه معادل Ph .d امروزين بود ده سال بطول مي انجاميد. دانش‌آموختگان اين مقطع در مراسم فارغ‌التحصيلي عمامه‌اي منقوش به كلمه «الله» بر سر مي‌گذاشتند كه سمبلي از نور الهي، عقل، دانش و مكارم اخلاقي بود. آنان پس از بر سرگذاشتن عمامه موظف بودند همواره شخصيتي عالي و متعهد به ارزش‌ها و تعاليم اسلامي را از خود به نمايش بگذارند. www.sankore.com
[12].گفته مي‌شود دانشگاه‌هاي مشهور كنوني اروپا در ابتدا از نظر آزادي فكري متأثر از دانشگاه‌هاي سانكوره و كوردوبا بوده‌اند.