صنایع دستی در زیمبابوه
هنرهای سنتی
قدیمی ترین کتابی[23] که درباره هنر های سنتی زیمبابوه در دسترس می باشد،توسط کشیشی[24] در سال 1609 نگاشته شده است.تحقیقات کتاب فوق در موزامبیک و شمال شرقی زیمبابوه انجام شده است.در اواخر قرن نوزدهم سیاحان و مردم شناسان آلمانی [25] پس از سفرهای اکتشافی خود در مناطق ساحلی موزامبیک و در نزدیکی مرزهای شرقی زیمبابوه اطلاعاتی در مورد هنر های بومی زیمبابوه به دست آوردند.[26]
بخش اعظم هنرهای سنتی زیمبابوه متعلق به مردم قبیله شونا در شرق و شمال شرق کشور می باشد.
هنرهای سنتی زیمبابوه شکلی از هنر مردمی و متأثر از نفوذ فرهنگ قبیله می باشد.
هنرمندان با الهام از فرهنگ و باورهای سنتی خود،به خلق آثار هنری پرداخته از این طریق مفاهیمی از اعتقادات خود را در شکل فیزیکی منعکس می کنند.
هنر سنتی زیمبابوه به این دلیل مورد توجه قرار گرفته که غالباً متإثر از طبیعت و در ارتباط نزدیک با آن بوده است.
-نمونه هایی از صنایع دستی:
1- "موتساگو"[27]
بالش یا پشتی چوبی که در میان مردم شونا به " موتساگو" و در میان گروه زبانی "سیندبله"[28] به "اومتیوا"[29] معروف است و روزگاری در میان مردم زیمبابوه به عنوان وسیله ای برای خواب مورد استفاده قرار می گرفت. موتساگو از قطعه ای چوب در رنگ ها و طرح های مختلف درست می شد.در بعضی از خانواده ها موتساگوهای چوبی بزرگان و نیاکان،طبق عرف از پدران به فرزندان می رسیده و نگهداری می شد.
2- "هاکاتا"[30]:
"هاکاتا" از چهار قطعه چوب تشکیل شده بود که هر قطعه با حکاکی و طراحی خاص روی آن نمایان گر قدرت یا ارزشی بود که بر اساس عرف و سنت مورد تفسیرهای گوناگون قرار می گرفت . چهار قطعه چوبی فوق را جنس مذکر،جنس مونث،خوش شانسی و بد شانسی می خواندند همان گونه که برای آنها مفاهیم پدری (شجاعت )، مادری ، جوانی ، تجرد (پاکدامنی) نیز قائل بودند.
3- "گانو"[31]:
تیشه های زیمبابوه ای که برای کارهای مورد نیاز روزانه و یا در مناسبت ها و مراسم آیینی استفاده می شد.
4- "باکاتوا"[32]:
" Bakatwa" واژه ای شونایی است که بر نوعی از شمشیر و غلاف ( hara) آن که مورد استفاده مردم ساکن ایالت های ماشونا لند و مانیکا لند است،اطلاق می گردد.
5- "زویگارو"[33] :
"زویگارو" چهار پایه هایی در اشکال متنوع هنری که بیشتر توسط مردم ناحیه زامبزی در شمال غرب زیمبابوه ساخته می شوند.
6-"تسویمبو"[34]:
عصاها و چوب های بلند در اشکال و اندازه های مختلف که تا زمان های طولانی در میان مردم شونا و اندبله سمبل قدرت و اقتدار معنوی و دنیوی بود.در میان بسیاری از مردم شونا زبان " تسویمبو"نقش مهمی در رعایت و حفظ اعتقادات سنتی دارد.
7- "اندیرو"[35]:
ظروف یا کاسه های چوبی هستند که برای پخت غذا به کار می رفتند.بعضی از انواع آن دارای درب بوده غذا را گرم نگه می داشت.غالباً دور سطح خارجی ظرف نقشی به شکل مار طراحی می شد.
8- نهکوه(باکو)[36]
همان "چپق" سنتی می باشد و مردم پس از کوبیدن تنباکو و گیاهان دخانی و در مواردی گیاه توهم زای حشیش،به وسیله آن به استعمال دخانیات می پرداختند.استفاده از آن سنتی بسیار قدیمی در زیمبابوه است.این وسیله در درمان بعضی از بیماری ها به کار برده می شد.هم چنین از آن برای احضار ارواح نیاکان استفاده می شد.
9- "هاری"[37] :
ظرف کوزه شکلی بود که برای نگهداری دانه های جو،آب و تهیه غذا و درست کردن شراب مورد استفاده قرار می گرفت."هاری" نماد قرابت مردم با سرزمینشان محسوب شده در انواع،اشکال و طرح های مختلف ساخته می شد.
10- "امبیرا"[38] :
"امبیرا" یا "پیا نوی انگشتی " نوعی آلت موسیقی آفریقایی منحصر به فرد است که در پایان عصر آهن در قاره آفریقا توسعه یافته به طور سنتی در مراسم آیینی و مناسبت های دینی از آن استفاده می شد.
" امبیرا" از آلات موسیقی سنتی مردم شوناست و مردم معتقدند نیاکانشان از آن استفاده می کردند."امبیرا" صدای موزونی داشته و هنوز ماهیت و شکل اصیل و کهن موسیقی سنتی زیمبابوه محسوب می شود.
11- "انگومو"[39] :
آلت موسیقی کوبه ای شبیه طبل است که استفاده از آن در مراسم دینی،فرهنگی و اجتماعی در مناطق شهری و روستاها رایج بوده به کار گیری آن در مواقعی ضروری است.قدمت استفاده از آن در زیمبابوه به اواخر قرن شانزدهم می رسد.این آلت موسیقی از جنس چوب بوده در سراسر کشور دیده می شود و اگر چه در اندازه ها و اشکال گوناگون ساخته می شود اما مدل استوانه ای با قسمت تحتانی باریک بیشتر به چشم می خورد.بر سطح خارجی "انگومو" پوست حیوانات کشیده در اطراف با میخ های چوبی یا پیچ کوک های چوبی محکم می کنند.
12-"ماپفومو"[40]
نوعی نیزه بود که در میان مردم شونا بیشتر برای شکار استفاده می شد در حالی که قبایل اندبله از اشکال کوتاه آن در جنگ ها بهره می بردند.انواع آن در میان قبایل و مردم به نام های گوناگون خوانده می شدند.
نیزه قبیله شونا تیغه ای آهنی داشت که در داخل دسته ای چوبی قرار گرفته بود. تکنیک به کار رفته در ساخت این وسیله بسیار ظریف و دقیق و طرز قرار گرفتن نیزه بر روی زمین به هنگام عدم استفاده از آن به گونه ای بود که خطری ایجاد نمی کرد. (Ellert،2008)