روابط زیمبابوه با ج. ا. ایران
پیشنیه روابط
اعمال و رفتارهای ظالمانه رژیم نژاد پرست رودزیا چهره ناخوشایندی از آن در میان مردم دنیا و مجامع بین‌المللی به وجود آورده بود و بسیاری از دولت‌ها با قطع رابطه سیاسی و یا تحریم این رژیم مخالفت خود را با شیوه حکومت ناعادلانه آن ابراز کرده بودند. این رژیم از سوی سازمان ملل هم مورد تحریم قرار گرفته بود[۱].
در زمان حکومت محمدرضا پهلوی ایران و رژیم نژاد پرست رودزیا روابط سیاسی رسمی با یکدیگر نداشتند اما مراودات اقتصادی نسبتاً خوبی بین دو کشور وجود داشت. اسناد موجود مؤید روابط خوب و دوستانه محمدرضا با رژیم آپارتاید و به خصوص شخص یان اسمیت می‌‌باشد.
محمدرضا پهلوی در جریان بحران رودزیا به کمک یان اسمیت شتافت و با ارسال محموله‌های نفتی اقتصاد رو به زوال رودزیا را از فروپاشی نجات داد همان گونه که حمایت و کمک‌های او به حکومت نژاد پرست آفریقای جنوبی توانست تا مدتی رژیم آپارتاید را سرپا نگه دارد. حکومت پهلوی از متحدان اصلی رودزیا و آفریقای جنوبی در دوران حکومت نژادپرستان دو کشور بود[۲].
با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران یه تقریباً هم زمان با استقلال زیمبابوه بود، زمینه‌های برقراری روابط میان دو کشور که دارای دیدگاه‌های مشترک در خصوص نفی اقتدار ظالمانه امپریالیسم غرب بوده ملت‌ها را حاکمان اصلی کشورهایشان می‌دانستند، فراهم شد. ایران و زیمبابوه که با مقاومت، تلاش و از خود گذشتگی مردم دو کشور به پیروزی رسیده بودند، می‌توانستند در سایه روابط سیاسی مبتنی بر احترام متقابل در مسیر اعتلای دو کشور و نیل به اهداف غایی مبارزات ملت‌هایشان در کنار یکدیگر و پشتیبان هم باشند.
رابرت موگابه، پيروزی انقلاب اسلامی را الهام بخش نهضت مردمی زيمبابوه دانسته و گفته بود: «پيروزی انقلاب اسلامی در ايران يی پيروزی بزرگ براي نيروهای انقلاب در اقصی نقاط جهان محسوب مي شود، زيرا اين انقلاب برای تمامی مردم تحت ستم دنيا الهام بخش بوده است.(روزنامه رسالت، شماره 7303 مورخ12/4/90)
جمهوری اسلامی ايران همواره از مبارزات مردم زيمبابوه در راه یسب آزادی و استقلال و محو رژيم نژادپرست يان اسميت حمايت می کرد و بعد از استقلال این کشور،در سال 1980 اقدام به گشايش نمايندگی در حراره نمود. زيمبابوه بعد از یسب استقلال به عضویت جنبش غیر متعهد ها در آمد و در رویدادهای بین المللی سياست عدم دخالت در امور داخلی کشورها را پیش گرفته مواضع مستقلی اتخاذ می کرد که از این لحاظ با شیوه های دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران هم سو بود.زیمبابوه دوستی نزديیی با جمهوری اسلامی ايران داشت و در زمان جنگ تحمیلی بارها عراق را متجاوز و آغازگر جنگ خوانده بود.
2.روابط سیاسی و اقتصادی
روابط سياسى و اقتصادى ايران با زيمبابوه پس از پيروزی انقلاب اسلامی برقرار شد.به منظور تقویت سطح روابط دو کشور،جمهورى اسلامى ايران در سال 1362اقدام به گشایش سفارت در حراره نمود.چند سال بعد نیز سفارت زيمبابوه در تهران افتتاح و آقاى "استفان یلتوس چيیتا" در تهران به عنوان سفیر این کشور کار خود را شروع کرد.[1]
سفر مقام معظم رهبری( دام ظله العالی) رئيس جمهور وقت ايران به زيمبابوه جهت شریت در اجلاس سران جنبش عدم تعهد در سال 1365 نقطه عطفی در اين روابط بود.
هشتمين اجلاس سران جنبش عدم تعهد به ریاست موگابه در زيمبابوه برگزار شد.موگابه در این اجلاس از دو یشور ايران و عراق درخواست کرد خصومت ها را کنار گذاشته جنگ را متوقف سازند و متعهد شد یه از هيچ تلاشی در راه تسهيل پايان سريع جنگ دريغ نکند.
مقام معظم رهبری،در بخشی از سخنان خود در این اجلاس فرمودند:
"...درایت و لیاقت رهبری زیمبابوه در اداره این کشور تازه مستقل و در مواجهه با مشکلات ناشی از میراث شوم استعمار و هم چنین استقامت و شجاعت این کشور در مقابل تهدیدات و فشارهای سبعانه رژیم نژادپرست آفریقای جنوبی و استکبار جهانی همه مؤید شایستگی انتخابی است که جنبش(عدم تعهد) در یکی از مهم ترین مقاطع تاریخی خود به عمل آورده است..."(گزارش سمینار شماره5-دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی صفحات 3و4)
ايشان در سال 1366 نيز در چارچوب روابط دو جانبه به حراره سفر نمودند.
با تلاش نمايندگی ج.ا.ايران در حراره، موگابه در سال 71 به تهران سفر نمود و این سفر زمینه های تحکیم روابط دو کشور را فراهم ساخت.بعد از دو سفر مقام معظم رهبری در دی ماه سال 1365 و مرداد ماه 1369 سفر موگابه در ارتقای مناسبات دویشور بسيار مؤثر بود.
پس از آن وزرای دادگستری ،یشور و دفاع زيمبابوه به تهران سفر کردند.این دیدارها حایی از گستردگی سطح همیاری دو کشور بود.
رابرت موگابه رئیس جمهور زیمبابوه و رئیس دوره ای جنبش عدم تعهد در رحلت حضرت امام خمینی(قدس سره)گفت:
"...ما عزادار درگذشت اندوهناک یک قهرمان بزرگ روحانی،آیه الله خمینی هستیم شخصیتی که ملت ایران را در مسیر یکی از انقلاب ها به بهترین وجه رهبری کرد.خط مشی الهی ایشان باید مورد تعقیب ملت ایران قرار بگیرد و تحقق یابد..." (روزنامه اطلاعات20/3/68:گلی زواره،454:1377).
در دیدار رسمی دیتر علی اکبر ولايتی وزير امور خارجه کشورمان در شهريور سال 1374 از زيمبابوه، موضوع سفر رئيس جمهور وقت حضرت آیت الله هاشمی رفسنجانی به یشورهای آفريقايی از جمله زيمبابوه مورد توجه و بررسی قرار گرفت. در مرداد 1375 با سفر آقای مودنگه وزير امور خارجه فقید آن یشور به تهران ، کمیسیون مشترک بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری زیمبابوه برگزار شد و پس از آن ، ديدار رسمی رئيس جمهور وقت از زيمبابوه با همراهی هشت وزير انجام شد.سفر آیت الله هاشمی رفسنجانی در شهريور سال 1375 به حراره حاکی از روابط حسنه فی ما بین دو کشور بود.
پس از آن وزير صنعت و تجارت زيمبابوه به تهران سفر کرد.وی در این سفر در خصوص پیشبرد پروژه مونتاژ ترایتور در حراره با همتای ایرانی خود مذایره نمود و پروژه مذیور به طور نمادين افتتاح گرديد.
از موضوعات مهم در توسعه همیاری های دو یشور، واگذاری یارخانه منسوجات "مودزون" از سوی طرف زيمبابوه ای به ایران بود یه مقدمات آن در سال 1375 فراهم گرديد و در تير 1376 واگذاری یارخانه مذیور به وزارت جهاد یشاورزی با مديريت مهندسين ايرانی قطعی و نهایی شد.
در همان سال،جمهوری اسلامی ایران در سازمان وحدت آفريقا ( اتحاديه آفريقای امروز) به عنوان ناظر شرکت کرد.پس از تلاش ده ساله نمایندگی ج.ا.ایران،زیمبابوه به عنوان ميزبان اجلاس سران سازمان مزبور با هماهنگی دبيرخانه اين سازمان در آديس آبابا،از یشورمان دعوت رسمی به عمل آورد تا به عنوان عضو ناظر در اجلاس حضور بهم رساند.از آن زمان تاکنون،هر ساله اين دعوت و حضور در اجلاس انجام می شود.
لذا،دهه هفتاد را از نظر زمانی می توان طليعه توسعه همه جانبه مناسبات دو کشور در زمينه هاي مختلف سیاسی و اقتصادی مانند اجرای اولين پروژه صنعتی ایران در يی یشور آفريقایی ،ديدار رسمی روسای جمهور دو یشور از تهران و حراره،نامید.[2]
توسعه روابط في ما بين در دهه 70 در سال های بعد نیز ادامه یافت و دو کشور شاهد تحولات مثبت در زمینه همکاری های مشترک بودند.
موگابه دومین دیدار خود از ایران را در دوران ریاست جمهوری حجت الاسلام خاتمی رئيس جمهور وقت و در پی دعوت رسمی ایشان انجام داد.
هم زمان با این دیدار، یميسيون مشتری بين دو یشور نيز در تهران برگزار شد.
عزم راسخ مقامات عالی رتبه دو یشور در گسترش روابط و برپایی یميسيون مشتری بين طرفين در سال 1381 در تهران که بسیار با اهميت بود، مقدمه ديدار رسمي حجت الاسلام خاتمی در بهمن 83 از یشور زيمبابوه گردید.
در دهه هشتاد توسعه روابط سیاسی و اقتصادی با سفرهای مقامات دو کشور و گفت و گوهای فی ما بین ادامه یافت.
تقویت کمیسیون مشترک اقتصادی واجرایی شدن توافقات حاکی از اهمیت توسعه روابط مشترک بود.
تصویب لایحه موافقت نامه تشویق و حمایت متقابل از سرمایه گذاری فی ما بین در سال 1385 توسط کمیسیون اقتصادی مجلس ،گام دیگری در تقویت و گسترش روابط اقتصادی ایران و زیمبابوه بود.(همان)
دیدار رئیس جمهور زیمبابوه با رهبر معظم انقلاب اسلامی
موگابه در حاشیه اجلاس سران جنبش عدم تعهد در شهریور 1391با رهبر معظم انقلاب اسلامی دیدار و گفت و گو کرد.رهبر انقلاب اسلامی،موگابه را از شخصیت های برجسته و شجاع آفریقایی خواندند و اقدامات قانونی موگابه مانند تقسیم زمین های سفید پوست اشغالگر میان کشاورزان سیاه پوست را گامی در جهت تحقق خواست های ملت زیمبابوه دانستند.موگابه نیز با ارائه گزارشی از سیاست تقسیم زمین و دشمنی آمریکا و غرب با این برنامه،خواهان گسترش روابط دو جانبه شد و گفت دراین سفر افق های تازه ای در این زمینه را خواهیم دید. (http://farsi.khamenei.ir/news)
گسترش روابط دو کشور در دهه 90 نیز با تداوم ملاقات ها و گفت و گوهای مسئولین سیاسی و اقتصادی دو کشور دنبال شده است.
3.روابط فرهنگی[3]
رايزني فرهنگي ج.ا.ايران در حراره در سال 1367 به طور غير رسمي تأسيس و موافقت نامه فرهنگی در سال 1369 به امضای وزرای فرهنگ دو یشور رسيد.
دو سال بعد و متعاقب امضای موافقت نامه فرهنگی،رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران رسماً در سال 1371 در حراره آغاز به کار کرد.نمایندگی فرهنگی از همان آغاز فعالیت خود،معرفی فرهنگ و تمدن ایران اسلامی و اندیشه های بنیانگزار انقلاب اسلامی و رهبری را در کنار فعالیت های دینی و فرهنگی منطبق بر سیاست فرهنگی ج.ا. ایران را دنبال کرده است.
.برنامه مبادلات فرهنگي
امضای تفاهم نامه همکاری کتابخانه و اسناد ملی دو کشور در پاییز 1387،امضای برنامه مبادلات فرهنگی ،هنری، علمی و آموزشی ميان دو یشور در سال های 1389 تا 1392 و در حاشيه ششمين اجلاس یميسيون مشتری وامضای تفاهم نامه همکاری خبرگزاری های دو کشور در سال 1391 توسعه روابط دو کشور در انجام برنامه مبادلات فرهنگی را نشان می دهد.(www.mehrnews.com/2015)
در هفتمين اجلاس یميسيون مشتری ايران و زيمبابوه در مهر ماه 1391 موارد زیر از مهم ترین مباحثی بود که در بخش فرهنگی کمیسیون طرح گردید:
1-اجرايی نمودن يادداشت تفاهم همیاری های گردشگری منعقده در سال 1389
2-طرح پيش نويس يادداشت تفاهم همیاری های ميراث فرهنگی و صنايع دستی
3-اعلام آمادگی طرفين در امضای يادداشت تفاهم رسانه ای
کمیسیون مشترک ایران و زیمبابوه در سال 1391 با حضور نمایندگان بخش های دولتی و خصوصی برگزار شد و وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی ریاست کمیسیون را بر عهده داشت.
هم چنین،هشتمین اجلاس کمیسیون دائمی مشترک ایران و زیمبابوه از 5 تا 6 مرداد ماه 1394 در حراره برگزار شد.
نشست‌های تخصصی کارشناسان بخش های دولتی و خصوصی ایرانی و زیمبابوه‌ای برای بررسی و تهیه پیش نویس یادداشت تفاهم و سند همکاری‌های مشترک جمهوری اسلامی ایران و جمهوری زیمبابوه برپا و کارشناسان دو کشور طرح‌ها و پیشنهادهای تهران و حراره را در قالب ۴ کمیته مورد بررسی قرار دادند.کمیته ها عبارت بودند از:
1-کمیته صنعت، بازرگانی، انرژی و کشاورزی
ج- کمیته اقتصادی، بانکی و سرمایه گذاری
ج- کمیته فرهنگی، آموزشی، علمی، فناوری و بهداشتی
ج- کمیته سیاسی
دراین سفر نمایندگانی از بیست ارگان دولتی و غیر دولتی حضور داشتند.نماینده سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی نیز برای بررسی و پیگیری عقد تفاهم نامه فرهنگی فی ما بین،در کمیته تخصصی فرهنگی فعالانه حضور داشت. www.rooykard.ir))
[1]-Continent Africeue
[2]- مصاحبه با آقاي عليرضا معصومي معاون سفير وقت ج.ا.ايران در زيمبابوه (74-1371)درتاریخ 10/10/1393
[3]- اطلاعات این بخش با استفاده از منبع وب سایت رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران در حراره به نشانی:www.harare.icro.ir ، ارائه شده است.