انواع آلات موسیقی سنتی چین

از دانشنامه ملل
نسخهٔ تاریخ ‏۱۶ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۲۹ توسط Shekvati (بحث | مشارکت‌ها) (صفحه‌ای تازه حاوی « == ''ویژگی­ها و انواع آلات موسیقی سنتی چین'' == برخلاف غرب که آلات موسیقی در آن­جا براساس صدا و ساخت آن­ها تقسیم بندی می­شوند، در موسیقی سنتی چین آلات موسیقی براساس جنس آن­ها دسته بندی می­شود. در دوران سلسله­ی خَن، به عناصر و ظواهر آلات موسیقی و ه...» ایجاد کرد)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)

ویژگی­ها و انواع آلات موسیقی سنتی چین

برخلاف غرب که آلات موسیقی در آن­جا براساس صدا و ساخت آن­ها تقسیم بندی می­شوند، در موسیقی سنتی چین آلات موسیقی براساس جنس آن­ها دسته بندی می­شود. در دوران سلسله­ی خَن، به عناصر و ظواهر آلات موسیقی و هماهنگی آن با شرایط موجود نیز اهمیت داده می­شد. برای نمونه، در فصل بهار از آلات تهیه شده از درخت بامبو استفاده می­شد، فصل تابستان وقت استفاده از سازهای زهی بود، و در فصل پاییز از زنگ­های ردیفی برنزی استفاده می­شد و صدای بلند طبل­ها در زمستان بیشتر شنیده می­شد.

از نظر تاریخی، مانند سایر مناطق جهان، در سرزمین چین نخستین آلات موسیقی از چوب و گِل ساخته شدند. آلات موسیقی ساخته شده از نی و یا نوعی کدوی میان تهی، از آلات موسیقی ویژه­ی آن دوران به­شمار می­آیند. با کشف برنز و ریخته­گری در دوران سلسله­های شانگ و جو، آلات برنزی مانند طبل­های بزرگ نیز بر آن افزوده شد. در دوران سلسله­ی جو استفاده از سنگ­های صدا دار آویخته شده نیز در مراسم تشریفات استفاده می­شد. اما باید گفت مشهور­ترین آلات موسیقی چینی اصالتا چینی نیستند و بسیاری از آن­ها از جمله سازهای زهی از مناطق غرب چین(آسیای میانه و ایران باستان) وارد این کشور شده­اند. در گذشته، برای اجرای مراسم تشریفات تنها از زنگ­های برنزی و سنگ­های آویزان استفاده می­شد، و سایر آلات موسیقی برای تفریحات و سرگرمی­های روزانه در دربار و در میان عامه­ی مردم بود. پس از قرن بیستم و آشنایی مردم چین با موسیقی غربی بود که آلات موسیقی جدیدی هم­چون پیانو، نی فلزی، ویولون، گیتار، و... وارد این کشور گردید.

ابزارهای موسیقی سنتی چین به­صورت کلی به8 گروه زیر تقسیم می­شود:

1-آلات بامبویی: مشهورترین ابزار بامبویی همان نِی است که تک لوله­ای یا 6 تا20لوله­ای آن متداول است. در چین دو نوع ساز بادی نیین هست که از هر دو در جشن­های مردمی استفاده می­شود: یکی سوونا[1]نام دارد که نوعی قره­نی با دهانه­ای فلزی است[i]، و دومی گوان[2]است که آن هم نوعی قره­نی کوتاه و بدون زنگ است که احتمالا هر دو از خارج از این کشور وارد شده­اند.

2-آلات چوبی: مانند طبل­های چوبی، زبانه دارها و تلق تلق کننده­ها و گرزهای کوچکی که معمولا راهبان بودایی هنگام خواندن اوراد از آن­ها استفاده می­کنند.

3-آلات(زهی) ابریشمین: زِه این آلات موسیقی به جای مو و یا فلز و یا روده، از ابریشم درست شده است. مانند چین[3]که نوعی قانون و یا سنتور است، یا سِه[4] و جِنگ[5]که در افسانه­ها از ابداعات امپراتور زرد نام برده شده­اند. سنتور و عود[ii] و پی­پا هم سازهای زهی هستند که از ایران و آسیای میانه و در دوران تانگ وارد چین شده است. محبوب­ترین آلت موسیقی چینی اِرخو[6]یا همان کمانچه است که آن هم ریشه­ی ایرانی دارد و انواع مختلف آن اغلب در موسیقی اپرای سنتی و توسط قصه گویان خیابانی مورد استفاده قرار می­گیرد.

(Zhi E’Xiang، 2005)

4-آلات سفالین: معرفترین ساز سفالی در موسیقی چینی سون[7] نام دارد که شبیه سوتک بوده و از گِل پخته ساخته شده است. البته با توجه به محدویت صدای این ساز و ثابت بودن کوک آن، بر حسب نت­ها و کوک­های مورد نظر، گاه به اشکال و جنس­های مختلف -اعم از سفالی،چینی و گِلی- ساخته می­شود، ضمن آنکه در مناطق مختلف چین نیز انواع گوناگون آن مورد استفاده قرار می­گیرد.

5-آلات فلزی: انواع زنگ­های فلزی ردیفی که به چنگک آویخته می­شود و از دوران سلسله­ی جو متداول شده است. این آلت موسیقی بخش جدایی ناپذیری از موسیقی تشریفات عصر جو به­شمار می­آمد و انواع مختلفی داشت که هر کدام نام خاصی دارند. از این آلات در زمان جنگ نیز برای حمله و یا عقب نشینی استفاده می­شد. در سال­های اخیر، مجموعه­هایی از این آلات به نام گونگ[8] از قبرهای مربوط به دوران حکومت­های هم­ستیز کشف شده که پس از بازسازی از آن­ها در مراسم رسمی استفاده می­شود. نوع دیگری از آلات موسیقی فلزی بادی با نام لابا[9] وجود دارد که در مراسم و جشن­ها مورد استفاده قرار می­گیرد که همان شیپور ایرانی است و احتمالا از ایران و یا تبت وارد شده و امروزه هم در معابد بودایی از نوع بلند آن برای اعلام مراسم استفاده می­شود.

6-ابزار سنگی: سنگ­های صدا داری که از چنگک مخصوص آویزان شده و هرکدام دارای نوای خاصی هستند، از ابداعات ویژه­ی موسیقی سنتی چینی است. این سنگ­ها هرکدام شکل و فرم خاص مستطیلی زاویه­دار داشته و از هر یک صدای ویژه­ای خارج می­شود.

7-ابزارهای چرمی: در چین ده­ها نوع طبل و دُهُل چرمی وجود دارد، از طبل­های کوچک گرفته تا طبل­های بزرگی که در وسط میدان آویخته شده و توسط چند نفر نواخته می­شود. این نوع از آلت موسیقی از چین به ژاپن و کره نیز معرفی شده و مورد استفاده قرار گرفته است.

8-ابزارهای درست شده از کدو: این آلت موسیقی از نوعی کدو درست می­شود که اندام و دهانه­ی آن بستگی به میزان رشد کدو دارد. از بدنه­ی لوله­ای آن به داخل کدو دمیده شده و نوسانات نفس نوازنده موجب بیرون آمدن صداهای مختلفی از سوراخ­های ایجاد شده در تنه­ی کروی شکل کدو می­شود. نوع کوچکی از این آلت موسیقی«یو[10]» نام دارد که به شکل فلوت فربه وارونه به نظر می­رسد. این آلت موسیقی ریشه در مناطق قبایلی کوهستانی جنوب چین داشته و در کشورهای لائوس، تایلند و میانمار هنوز هم از آن استفاده می­کنند.

البته اقوام و اقلیت­های ملی چین نیز هرکدام دارای سبک و آلات موسیقی خاص خود را دارند که برای آشنایی با آن­ها می­بایست به اسناد و کتاب­هایی برای معرفی فرهنگ این اقوام نوشته شده مراجعه نمود.


[1] - Suona.

[2] - Guan.

[3] - Qin.

[4] - Se.

[5] - Zheng.

[6] - Erhu.

[7] - Xun.

[8] - Gong.

[9] - Laba.

[10] - Yu.


[i] - همان سرنای ایرانی است.

[ii] - در چین عود با نام پیپا( Pipa) مورد استفاده قرار می گیرد.