موزه های چین
در گذشتههای دور در چین، آثار نفیس تاریخی و فرهنگی و هنری چین در گنجینههای مخفی و سری دربار امپراتوران و یا کلکسیونهای خصوصی افراد نگهداری میشد و عموم مردم شانس مشاهده و لذت بردن از آنها را نداشتند. لذا، موزه داری مدرن هم در این کشور از دوران آشنایی با غرب و در نیمهی نخست قرن بیستم آغاز شد. مردم این کشور تنها وقتی که سیستم سیاسی دوهزار سالهی امپراتوری در سال 1911میلادی سقوط کرد، توانستند به کاخهای سلطنتی راه پیدا کرده و با آثار نفیس و ارزشمند خلق شده توسط نیاکان خود آشنا شده و از آن لذت ببرند.
اگرچه پیش از حاکمیت حزب کمونیست بر کشور چین تعدادی موزهی عمومی در پایتخت و برخی از شهرها ایجاد گردید و پس از تأسیس جمهوری خلق چین نظم و سامان بهتری به موزههای موجود داده شد، ولی پس از اصلاحات بود که موزههای این کشور شاهد شکوفایی و گسترش هرچه بیشتر تعداد آنها شد. در سه دههی گذشته موزههای پیشین بازسازی و موزههای جدیدی بر آنها اضافه شده و بر تعداد آثار فرهنگی و تاریخی آنها افزوده شده و سیستم مدرن موزهداری و امکانات حفظ و مرمت آثار مورد توجه قرار گرفت.
درحال حاضر، در سرتاسر چین بیش از 1510باب موزهی تحت نظر دولت در زمینههای مختلف و به صورت جامع و تخصصی وجود دارد که اگر موزههای خصوصی موجود را نیز بر این تعداد اضافه نماییم، تعداد آنها بالغ بر2000موزه خواهد شد. (روزنامه چاینا دیلی، 2004) در این موزهها بیش از 20میلیون قطعه آثار تاریخی و فرهنگی موزهای نگهداری میشود و از این آثار سالانه بیش از 8000مورد نمایشگاه در مناطق و شهرهای مختلف داخلی و خارج از کشور برگزار و میلیونها نفر از این نمایشگاهها و آثار بازدید بهعمل میآورند. دولت چین در نظر دارد تا سال2015 میلادی، با احداث بیش از 1000باب موزهی دیگر تعداد موزهها را افزایش و در هر شهر بزرگ و متوسط این کشور حداقل یک موزه دایر نماید. (China Encyclopedia, 2008: 296-316)هماینک در هر کدام از شهرهای بزرگی مانند پکن، شانگهای، شیاَن و نانجینگ، دهها موزهی بزرگ و کوچک عمومی و تخصصی و دولتی و خصوصی دایر است و در سایر شهرهای بزرگ، به ویژه مراکز استانها نیز موزههای متعددی وجود داردکه پرداختن به تمام آنها از حوصلهی این کتاب خارج است. در اینجا صرفا به معرفی مختصر برخی از مهمترین موزههای چین که از نظر وسعت ساختمانی و قدمت تاریخی و نفاست آثار فرهنگی و هنری به نمایش گذاشته شده در آنها برجستهتر هستند، پرداخته می شود.
موزههای مهم چین
1-موزهی کاخ یا مجموعه موزهی شهر ممنوعه در پکن: این موزه در سال1961 در محل مجموعه کاخ های شهر ممنوعه تأسیس و در سال1987میلادی، ساختمان این مجموعهی تاریخی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. وسعت این مجموعه کاخها بیش از 720هزار متر مربع بوده و در سالنهای مختلف آن بالغ بر17/1 میلیون قطعه اثر تاریخی و فرهنگی که عمدتا متعلق به دوران سلسلههای مینگ و چینگ هستند نگهداری میشود. آثار نگهداری شده در این در موزهی کاخ شهرممنوعه شامل آثار برنزی، سفالین، انواع صنایع دستی، نقاشی و خوشنویسی، جواهرات، و انواع ساعتهای قدیمی میشود. برخی از این آثار تاریخی و ارزشمند افزون بر نمایش در سالنهای این مجموعه و نمایش در استانهای مختلف چین، در کشوهایی همچون انگلیس، آمریکا، فرانسه، اتحاد جماهیر شوروی سابق، آلمان، اتریش، اسپانیا، استرالیا، ژاپن، سنگاپور و... به نمایش گذاشته شده و دهها میلیون نفر از آنها بازدید کردهاند. با افزایش گردشگران داخلی و خارجی، تعداد بازدیدکنندگان از این مجموعه افزایش یافته و تعداد آنان سالانه به بیش از 10میلیون نفر میرسد. انتشار کتابهای مصور و نفیسی از این مجموعه موجب شده تا افراد بیشتری، حتی آنها که تا کنون از این موزه بازدید نکردهاند هم از این آثار لذت ببرند. کتابهای مصوری همچون«کلکسیون مجموعه نقاشیهای موجود در موزهی کاخ»، «گزیدهای از مجموعه آثار سفالین و چینی موزهی کاخ»، «گنجینهی ملی»، «کاخهای شهرممنوعه»، «زندگی روزانه در شهرممنوعه» و «مجموعهی کامل کلکسیون آثار موزهی کاخ» که در 60جلد تهیه شده و تا کنون بیش از 18جلد آنها به چاپ رسیده است، از جمله کتابهای چاپی از آثار تاریخی و فرهنگی این مجموعه بهشمار میآیند.
2-موزهی ملی چین: این موزه که قبلا به موزهی انقلاب شهرت داشت، در سال2002میلادی، با صرف 217میلیون دلار مجددا بازسازی و در سال 2002افتتاح شد. کلیهی آثار مربوط به تاریخ چین از ابتدا تا کنون، اعم از مجموعهی آثار باستانی و تحقیقاتی که بهصورت سیستماتیک گردآوری شده در این موزه نگهداری و به صورت نمایشگاه دایمی و نمایشگاه تخصصی به نمایش عموم گذاشته شدهاند. درحال حاضر، در موزهی ملی بیش از610هزار قطعه آثار تاریخی و فرهنگی وجود دارد که توسط یک تیم کارشناس و متخصص حفظ و مرمت آثار نگهداری میشود.
3-موزهی پایتخت: این موزهی جامع که آثار موجود در آن متعلق و مربوط به شهر تاریخی پکن است، در سال 1981 میلادی تأسیس شده و در سه دههی گذشته بیش از250هزار قطعه آثار تاریخی و فرهنگی شامل آثار برنزی، سرامیکی، نقاشی و خوشنویسی، لوحههای سنگی، سکه، ظروف و آثار یشمی، انواع مهرها، پارچههای سوزندوزی شده، آثار بامبویی و چوبی، آثار ساخته شده از دندان و شاخ حیوانات، مجسمههای بودا، اسباب و وسایل منزل، آثار فولکلور و... در آن جمع آوری شده است. در این موزه، افزون بر آثار و اشیای تاریخی، آثار فرهنگی و هنری دوران معاصر نیز نگهداری میشود.
4-موزهی تاریخی شانسی در شهر شیاَن[1]: شهر شیاَن از پایتختهای قدیمی چین است که بیش از 13سلسلهی امپراتوری از جمله سلسلهی«چین» نخستین سلسلهی امپراتوری در تاریخ چین، در آن حکمرانی کرده اند. این موزه در سال1991میلادی تأسیس شده و دارای بیش از 60هزار متر مربع مساحت و سالنهای متعدد نمایشگاهی است. سالن نگهداری اشیای ماقبل تاریخ آن 8000مترمربع، و سایر سالنهای موجود این موزه بیش از 11600متر مربع است. در این موزه بیش از 370هزار قطعه آثار تاریخی نگهداری میشود که قدمت برخی از این آثار به چندین میلیون سال میرسد. اغلب اشیای تاریخی این موزه از سایتهای باستانی همین منطقه کشف شده و آثار موجود در 22گروه مختلف دسته بندی و به نمایش گذاشته شدهاند که عبارتند از: آثار سنگی، استخوانی، برنزی، سفالی، مجسمههای مقبرهای، سرامیکی، سفالهای رنگی لعابدار، یشمی، آیینههای برنزی، ظروف طلا و نقره، نقاشی و خوشنویسی، انواع مهرها، سکههای دورههای مختلف، آجری و موزاییکی و... دراین موزه تعدادی آثار متعلق به سرزمین ایران نیز دیده میشود.
5-موزهی تاریخی شهر تیانجین: این موزه در سال1952 تأسیس شده و بیش از یکصد هزار قطعه آثار تاریخی و فرهنگی در آن نگهداری میشود. در این موزه همچنین بیش از 100هزار نسخه کتاب خطی و قدیمی و نوشته های روی استخوان و صدف موجود است. وسعه این موزه 7هزار متر مربع بوده و دارای 7سالن است.
6-موزهی شنسی در شهر تای یوان: این موزه در سال1919 تأسیس شده و دارای بیش از 100هزار قطعه آثار تاریخی و فرهنگی مختلف اعم از نقاشی، ابزار سنگی، برنزی و... است. ساختمان این موزه جدید ولی دارای سبک معماری قدیمی است. برخی از آثار مهم این موزه در کشورهای آمریکا، ژاپن، ایتالیا، فرانسه، اسپانیا، کانادا، و سنگاپور به نمایش گذاشته شده است.
7-موزهی شانگهای: این موزه در سال1952میلادی راه اندازی شده و بیش از 120هزار قطعه آثار فرهنگی و تاریخی در آن نگهداری میشود. این موزه نیز با موزههای معروف دنیا همکاری و مبادلهی آثار داشته و در سالن های آن افزون بر آثار خود موزه، آثاری از دیگر کشورهای جهان نیز در معرض دید تماشاگران قرار میدهد.
8-موزهی نظامی انقلاب چین: این موزه در سال1960در شهر پکن تأسیس شده و بیش از 120هزار قطعه آثار تاریخی مربوط به تاریخ نظامی چین از دوران باستان تا دوران معاصر را در خود جای داده است. در این موزه همچنین بیش از 45هزار قطعه عکس تاریخی نظامی و 67هزار نسخه کتاب در خصوص مسایل نظامی و4500اثر هنری در همین زمینه نگهداری میشود.
9-موزهی تاریخ طبیعی پکن: این موزه در سال1958 تأسیس و بیش از 80هزار قطعه آثار نفیس در زمینههای زمین شناسی، انسان شناسی، گیاه شناسی، تکامل انسانی، اشیای فسیلی و دایناسوری که برخی متعلق به 180میلیون سال پیش هستند نگهداری میشود.
10-موزهی علوم و فنون چین: این موزه بزرگترین موزهی علمی چین است که به آخرین تجهیزات موزهای در نوع خود مجهز است. در این موزه سالنهای متعددی برای آشنایی بازدید کنندگان با ابزارهای علمی وجود دارد و با کشورهای مختلف جهان مبادلات علمی و موزهای دارند.
11-موزهی ملی هنرهای معاصر چین: این موزه بزرگترین موزهی هنر معاصر چین با مجموعه آثار نفیسی بالغ بر 60هزار قطعه است که تعدادی از آنها جزو آثار درجهی یک هنری در سطح کشور چین است که شامل آثار مدرن داخلی و خارجی میشود. این آثار شامل نقاشیهای سنتی سبک چینی، نقاشی رنگ و روغن، آب رنگ، بلوکهای چوبی چاپی، نقاشیهای فولکلور، مجسمه سازی و کارهای حجمی مدرن میگردد.
12-موزهی خاص زمین شناسی چین: این موزه در سال2004 تأسیس و دارای مساحتی بالغ بر 11هزار متر مربع با بیش از 200هزار قطعه آثار صخرهای، معدنی، و آثار متعلق به دوره های مختلف زمین شناسی و عصر حجر و پارینه سنگی است.
از دیگر موزههای مهم و تخصصی چین میتوان از موزههای زیر نام برد:
-موزهی زنگهای برنزی باستانی: تأسیس در سال1980 در پکن؛
-موزهی تمبر چین: با 200هزار نوع تمبر با بیش از 10میلیون قطعه تمبرهای مختلف؛
-موزهی ورزش چین: تأسیس شده در سال1990؛
-موزهی دوستی بین المللی: با مجموعهای بالغ بر 20هزار اثر اهدایی توسط 170 کشور جهان؛
-موزهی هوا و فضای چین؛
-موزهی رصد و نجوم چین؛
-موزهی ملی ابریشم: تأسیس شده در سال 1992؛
-موزهی چای چین: تأسیس شده در سال 1990؛
-موزهی تاریخ طب سنتی چین: تأسیس شده در سال 1959؛
-موزهی تاریخ دریانوردی در شهر چوانجو؛
-موزهی سفالگری و چینی سازی؛
-موزهی سربازان سفالی در شهر شیاَن(China Encyclopedia. 2008. PP.296-316.).
[1] - Xi’ An.