شخصيت های موثر سياسی و اجتماعی اردن
شخصيت‌هاي مؤثر سياسي و فرهنگي معاصر
1. عبدالله بن حسين‌هاشمي(1951 - 1882)، پسر شريف حسين از مکه (1931 - 1851)، خانواده اردني خود را در سال 1921، تأسيس کرد، پس از آنکه انگلستان قيمومت فرا اردن را به وجود آورد و وي را امير لقب داد. عبدالله در سال 1946 زماني که به فرا اردن آزادي اعطا شد لقب خود را از امير به پادشاه تغيير داد. پس از ترور او در سال 1951، پسرش طلال (1972 - 1909) به مدت کوتاهي سلطنت کرد.
2. حسين بن طلال بزرگ ترين پسر طلال، پيش از موفقيت پدرش به عنوان پادشاه در سال 1953، در کالج ويکتوريا در اسکندريه، مصر و مدرسه‌هارو در انگليس و آکادمي‌نظامي‌سلطنتي سندهرست[77] مانند پدرش تحصيل کرده بود. در سال 1955 با اولين همسرش دينا عبدالحميد العون، يک مصري با اصل و نسب‌هاشمي‌ازدواج کرد. ثمره اين ازدواج يک دختر بود. همسر دوم وي آنتوانت گاردينر[78] از انگلستان بود که به اسلام گرويد و نامش را به منا الحسين تغيير داد. حاصل اين ازدواج چهار فرزند، دو دختر و دو پسر بود.
حسين در سال 1973 از شاهزاده خانم منا جدا شد و با سومين همسرش، آليا توکان[79] فلسطيني ازدواج کرد؛ حاصل اين ازدواج يک دختر و يک پسر بود. وي در تاريخ فوريه 1977 در حادثه سقوط هواپيما درگذشت. وي در ژوئن 1978 با همسر چهارم خود اليزابت حلبي[80] يک امريکايي با تبار عرب و سوئد ازدواج کرد. حسين وي را نورالحسين ناميد. حاصل اين ازدواج چهار فرزند، دو دختر و دو پسر بود.
3. ملکه نور، در طول دهه 80 ميلادي، نقش بسيار مؤثري در زمينه ترويج آموزش، فرهنگ، رفاه اجتماعي و پروژه‌هاي برنامه ريزي شهري در اردن داشت. وي آخرين همسر شاه حسين و ملكه اردن در خلال سال هاي 1978 تا 1999 بود و تا هنگام مرگ همسر خود در سال 1999 در اين مقام باقي ماند. ملكه نور كه متولد ايالات متحده آمريكا بود و اصليتي سوري، انگليسي و سوئدي داشت، در هنگام ازدواج تابعيت اردني اختيار كرد. وي هم اكنون رئيس جنبش دهكده واحد جهاني و مدافع و طرفدار منع گسترش سلاح‌هاي هسته اي است.
4. حسن بن طلال، برادر جوان تر حسين مهم ترين‌هاشمي، پس از حسين مي‌باشد که از طريق فرمان سلطنتي، در سال 1965 به عنوان وليعهد معرفي شد:
5. محمد برادر حسين يک تاجر بود و فعاليت سياسي پشت پرده داشت.
6. شريف عبدالحميد شرف، پسرعموي حسين در دهه 70 مشاور سياسي نزديک وي بود و در سال 1980 مدت کوتاهي به عنوان نخست وزير خدمت کرد.
7. ليلا شرف، از ديگر اعضاي خانواده‌هاشمي‌مي‌باشد. وي اولين افسر زن کابينه و طي سال هاي 1984 - 1985 وزير فرهنگ و اطلاعات بود.
8. شريف زياد بن شاکر[81]، پسرعموي ديگر حسين براي مدت زيادي محرم سياسي پادشاه بود و به وي در موقعيت‌هاي حساس خدمت کرد. حسين در دسامبر 1988، شاکر را به عنوان رئيس دربار سلطنتي و رئيس پليس مخفي منصوب کرد. وي در اواخر آوريل سال 1989 به مدت 7 ماه نخست وزير اردن بود.
9. زيد الرفاعي[82]، از افراد سياسي با نفوذ از خانواده‌هاي قديمي‌کرانه شرقي بود که در سال 1985 به عنوان نخست وزير انتخاب شد. وي پسر سمير الرفاعي سياستمداري بود که چندين دوره به عنوان نخست وزير در حکومت عبدالله طي دهه‌هاي 30 و 40 و پس از آن در دوران حسين، نخست وزير وي بود. (167)
10. عبدالله بن حسين، زاده 30 ژانويه 1962 در امّان پادشاه کنوني اردن‌هاشمي‌است. وي پس از مرگ پدرش، شاه حسين بن طلال در سال 1999 به پادشاهي رسيد. مادر او ملکه مُنا آل ياسين نام داشت. عبدالله در کودکي، آموزش ابتدايي خود را در مدرسه اسلامي‌پايتخت اردن گذراند و پس از آن تحصيلات خود را در مدرسه سنت ادموند[83] در سوري انگلستان ادامه داد. سپس تحصيلات خود را در آکادمي‌ديرفيلد[84] ايالات متحده آمريکا به پايان رساند. وي در سال 1980 به دانشکده افسري سلطنتي پمبروک[85] آکسفورد وارد شد. عبدالله در سال بعد با درجه ستوان دوم وارد سواره نظام سلطنتي سيزدهم/هيجدهم ملکه مري شد. او در سواره نظام سيک، کةک هنگ زرهي است به درجه سرهنگي رسيد و جانشين فرمانده سواره نظام سلطنتي شد. شاه حسين بن طلال در بستر بيماري عبدالله را وليعهد خواند و او را جايگزين برادرش شاهزاده حسن کرد که سال هاي زيادي اين منصب را در اختيار داشت. اين تصميم شاه به اين علت که مادر عبدالله شاهزاده مُنا معروف به توني آوريل گاردينر اصالتاً انگليسي بود، مطلوب عموم واقع نشد. در هر صورت عبدالله در 7 فوريه سال 1999 به پادشاهي رسيد.
اقتصاد اردن پس از به قدرت رسيدن ملک عبدالله به سرعت توسعه يافت. در نتيجه اين اصلاحات، رشد اقتصادي اردن به ساليانه 6 درصد افزايش يافت و سرمايه گذاري مستقيم خارجي غرب و کشورهاي حاشيه خليج فارس افزايش يافت. وي توافقنامه تجارت آزاد با ايالات متحده آمريکا را اعلام کرد و اردن اولين کشور عربي بود که چنين مناسبات اقتصادي با آمريکا برقرار مي کرد. ملک عبدالله پروژه صلح اسرائيلي فلسطيني را دنبال مي‌کند و تا به حال ديدارهاي بسياري براي اين منظور انجام داده است. منتقدان، حکومت عبدالله را حکومتي استبدادي مي‌دانند که آزادي‌هاي اوليه همچون آزادي بيان، آزادي مطبوعات و حق اعتراض را محدود کرده است.
ديدبان حقوق بشر در نشريات گوناگون خود، سياست داخلي ملک عبدالله و به ويژه ديدگاه وي در مورد شکنجه و آزار و اذيت انسان را محکوم کرده است و اين امر نام وي را نزد بسياري از جوامع و سازمان‌هاي بين المللي خدشه دار کرده است.
11. رانيا العبدالله: متولد آگوست سال 1970، ملكه كنوني اردن و همسر ملك عبدالله دوم، پادشاه اردن است. وي بر استعداد و كيفيت آموزش كودكان اردني تأکيد دارد و در خارج از اردن مدافع آموزش جهاني است، ملکه رانيا اصالتاً فلسطيني است. وي در خارج بسيار مورد تشويق و تمجيد است اما در داخل اردن مورد انتقاد است؛ ملکه به دست داشتن و کنترل احکام قضايي به نفع خانواده خود متهم است. همچنين به سبب بيمبالاتي در رفتار و اعمالش مورد نقد است، به طور مثال او در سال 2010 ميهماني اي در منطقه وادي الروم ترتيب داد که 600 ميهمان داخلي و خارجي در آن دعوت بودند. قريب به 40 تپه از تپه هاي واقع در منطقه با روشنايي برق تزئين شده بود درحالي که مردم منطقه در بعضي نواحي از داشتن برق محروم بودند.
12. عمر رزاز که اخيراً (اکتبر 0202) از سمت نخست وزير اردن استعفا داد و مورد قبول ملک عبدالله قرار گرفت. پس از استعفاي‌هاني مُلقي به دليل اعتراضات گسترده مردم عليه اقدامات رياضت اقتصادي وي به اين سمت منصوب شد. رزاز پيش از اين سمت وزير آموزش و پرورش را به عهده داشت. او داراي مدرک دکتري برنامه ريزي و مطالعات اقتصادي و پسادکتراي حقوق از دانشگاه‌هاروارد است. پيش از آن نيز مدرک کارشناسي خود را از ام آي تي دريافت کرده است.
13.هاني مُلقي، سياست مدار اردني که در فاصله سالهاي 2016-2018 پس از عبدالله نسور به نخست وزيري منصوب گرديد. سمت‌هاي اجرايي و سياسي سابق وي کميسر ارشد منطقه ويژه اقتصادي، وزير صنعت و تجارت، وزير امور خارجه، وزير آب و آبياري، وزير انرژي و منابع معدني، وزير صنعت، تجارت و آذوقه مي‌باشد. وي کارشناسي خود را در مهندسي از دانشگاه قاهره و کارشناسي ارشد را در مهندسي مديريت از ايالات متحده و دکتري را در مهندسي سيستم و صنعت نيز از ايالات متحده گرفته است.
14. عبدالله النسور؛ از نخست وزيران اردن که از سال 2012 پس از استعفاي دکتر فايز طراونــة جانشين وي شده و سمت نخست وزيري را برعهده گرفت. وي متولد سال 1939 در شهر سلط مي‌باشد و داراي مدرک دکتراي برنامه ريزي از دانشگاه سوربن پاريس است. در سال هاي 1989، 1993 و 2010 عضو مجلس نمايندگان اردن بود و علاوه بر عضويت در کميته هاي امور خارجه و آموزش و پرورش و آموزش عالي، رياست کميتة مالي و اقتصادي آن را نيز برعهده داشت. وي در سالهاي 1997 و 2009 عضو مجلس سنا بود. همچنين سمت وزير را در وزارت خانه هاي برنامه ريزي، آموزش و پرورش، رسانه ها، آموزش عالي، صنعت و تجارت، امور خارجه و توسعه اداري برعهده داشت. وي تاکنون مدال هاي افتخار بسياري کسب کرده است. (168)
15. فايز الطراونــة از نخست وزيران اردن؛ يکي از مهم ترين شخصيت‌هاي اردني است که نقش تأثيرگذاري در گذر از بحران هاي سياسي اردن ايفا نمود.
فايز الطراونة در سال 1949 در يک خانواده سياسي در عمان متولد شد. پدرش احمد طراونة نيز بيش از نيم قرن در مشاغل سياسي، اداري و قانونگذاري مشغول به فعاليت بود. دکتر فايز طراونة داراي دکتراي اقتصاد از دانشگاه کاليفرنياست. وي در سالهاي 1998، 1999 و 2012 نخست وزير اردن بود. در عهد وي ملک حسين الطلال درگذشت و حکومت به ملک عبدالله دوم منتقل شد. اين انتقال قدرت فقط سه ساعت و هفده دقيقه به طول انجاميد. وي در سالهاي 1993-1997 سفير اردن در کشور امريکا بوده است. (169)
16. علي سحيمات: مهندس، سياستمدار و مسئول اردني است كه مناصب متعدد سياسي و اجرايي را به عهده داشته است. او در شهر كراك متولد شد. در كارنامه او مناصبي همچون معاون نخست وزيري، شهرداري امان، وزير ارتباطات و ساير مسئوليت‌هاي سياسي ديده مي‌شود.
17. طارق السحيمات؛ پزشك (متخصص كليه)، ژنرال نظامي و سياستمدار اردني است. او در شهر تاريخي كراك در جنوب اردن متولد شد. در مدارس امان درس خواند و پزشكي را در دانشگاه ها، مؤسسات و بيمارستان هاي انگلستان و ايالات متحده آمريكا فراگرفت. او مسئوليت هاي متعددي در پزشكي و سياست به عهده داشته است.
18. عبد السلام المجالي؛ در فواصل سال هاي 1993 تا 1995 و 1997 تا 1998 دو بار نخست وزير اردن شد. وي مدرک پزشكي خود را از دانشگاه سوريه در سال 1949 اخذ كرد و مناصبي چون مدير خدمات پزشكي نيروهاي نظامي اردن، رئيس دانشگاه اردن (1971 تا 1976)، وزير سلامت (1969 تا 1970 و 1970 تا 1971) را به عهده داشته است. او همچنين مشاور ملك حسين در اواخر دهه 1980 بود.
19. علي خلقي الشرايري؛ از اولين سياستمداران اردني است و به دليل تجربه نظامي و سياسي از افراد تأثيرگذار در تأسيس اردن بود.
20. فيصل الفايز: وي نخست وزيري اردن را بين سال هاي 2003 تا 2005 در دست داشت. قبل از آن وزير دفاع بود و روابط نزديكي با پادشاه داشت.
21. علي ابو الراغب: نخست وزير اردن بين سال هاي 2003 تا 2005 بوده است. او در سال 1946 در اردن متولد شد. او مدرك مهندسي عمران خود را از دانشگاه تنسي ايالات متحده آمريكا دريافت كرد.
22. بُشر حضاونه نخست وزير کنوني اردن، ديپلمات و سياستمدار اردني متولد نيويورک مي باشد. وي که پس از رزاز عهده دار اين سمت شده پيشتر به عنوان سفير اردن در مصر، فرانسه، کنيا و اتيوپي خدمت کرده است. همچنين نماينده اردن در مجمع کشورهاي عربي بوده و نماينده دائمي‌اردن در يونسکو مي باشد و سمت هاي متعدد ديگر را نيز عهده دار بوده است. داراي مدرک ليسانس حقوق از دانشگاه اردن و فوق ليسانس حقوق بين المللي از دانشکده اقتصاد لندن است. همچنين داراي فوق ليسانس روابط بين المللي و اقتصاد از مدرسه مطالعات شرقي و آفريقاي دانشگاه لندن و مدرک مديريت از دانشکده کندي دانشگاه هاروارد است.
افزون بر اينها بسياري از اعضاي خانواده هاي عبدالهدي[86]، مجالي، بدران،هاشم، تل و خانواده‌هاي قاسم وفادارانه به‌هاشميان خدمت کرده اند.
همچنين از جمله سياستمداران ديگر معاصر اردن مي توان ازشيخ علي ابو روبيها و شيخ عطاالله سحيمات و صلاح الدين عطاالله السحيمات و نايف الكاوي وبهجت تلهوني و عيسي الور توركي الغلاييني: رئيس گروه سابق الغلاييني و توركي التلفها: فرمانده ارشد پليس (سابق) و غوتيبا التلفها: رئيس جوان سابق يونيسف فيصل الفايزو علي ابو الراغب نام برد. (170)
از ديگر عناصر نخبه سياسي چرکس‌هاي غير عرب بودند، فرزندان مهاجران مسلماني که اواخر قرن 19 از کوه‌هاي قفقاز آمده و در امان و اطراف آن ساکن شدند. چرکس‌ها در سال 1920 با‌هاشميان متحد شدند و از آن زمان سياستمداران برجسته چرکس در دولت و ارتش اردن پست‌هاي مهم و حساسي گرفته اند. خانواده المفتي يکي از مهم ترين خانواده‌هاي سياسي چرکس‌ها بود و يکي از اعضاي آن، سعيد مفتي به عنوان نخست وزير خدمت کرده است. (171)
همچنين شيخ علي ابو رهيبا، شيخ سعود الكادي، شيخ ميتقل الفايز، شيخ فيصل الجازي رؤساي قبايل اردني مي باشند.