هنرهای مردمی در چین
نقاشيهاي تزييني سال نو
نقاشیهای سال نو، یکی از هنرهای محبوب، مردمی و سنتی چین است و تاریخ آن به عصر سلسلهی« سونگ» (960-1279) بر میگردد. تصاویر و نمادهای خوشبختی و خجستگی، همچون ماهی طلائی، پسر و دختر کوچک، و ژنرالهای معروف تاریخ چین، که در درب منازل آویخته میشوند، موضوعات اصلی این گونه از نقاشیهای مردمی را تشکیل میدهند.
در عید بهارهی چین، هر خانوادهای برای رسیدن به سعادت و خوشبختی در سال نو، یک یا چند مورد از این نقاشیها را روی دیوار و درب منازل خود می چسباند. طرح این نقاشیها همه ساله عوض شده و نقاشی سال خوانده میشود. این نوع از نقاشی در دوران سلسلههای«مینگ» و «چینگ» به اوج هنری خود رسید و در آن زمان در چین، سه مرکز تهیهی نقاشی سال، از جمله«یان لیوچینگ» در «تیَنجین»؛ «یانجیافو» در شَندونگ؛ و «تائو خوا وو» در«سوجو» شگل گرفت. دولت چین برای حفظ آثار هنری نقاشیهای سال، اقدام به تأسیس موزهی نقاشیهای سال در«یان لیوچینگ» نموده و در این موزه، آثار منتخب نقاشیسال«یان لیوچینگ» را نگهداری و در معرض نمایش گذاشته است.
هنر کاغذبری چینی
کاغذبری چینی، نوعی نقاشی استکه با برش کاغذ ایجاد میشود. کاغذبری یکی از هنرهای مردمی چین با ویژگی ملی است. این هنر، همزمان با ساخت کاغذ در چین به وجود آمده و بیش از2000 سال پیشینه دارد. هنر کاغذبری، به دلیل در دسترس بودن مواد اولیهی آن، به یکی از هنرهاي زینتي سنتی و مردمی چین تبدیل شده و بسیار رایج است. درحال حاضر، در بسیاری از مناطق چین، چه مناطق محل سکونت نژاد اکثریت خَن، و چه در مناطق اقلیت نشین، افراد بسياری، با هنر کاغذبري آشنا و سبکهای مختلف منطقهای به وجود آمده است. مردم با برش دادن به کاغذهای رنگی، طرحها و نقشهای مختلفی را ایجاد و محیط اطراف و یا لباس خود را زینت داده و زندگی را پرجاذبهتر میکنند.
موضوعات هنر کاغذبری، شامل جشنها و عیدها، جشن محصولات فراوان، داستانهای تاریخی، اپراهای مردمی، مناظر طبیعی و گل و گیاه، کودکان و حیوانات است و معمولا بیانگر خواستهها و آرزوهای زیبای زندگی مردم را به نمایش گذاشته و با استقبال و پسند آنها روبهرو میشود. در گذشته از این هنر اغلب برای مراسم قربانی برای نیاکان و رب النوع استفاده میشد، اما بعدها، مردم به تدریج از این هنر برای تزیین دیوار، درب و پنجره، ستون خانه، آینه، روی کفش، بالش، دستمال، پیش بند، چراغ و فانوس، جلد کتاب و صفحات مصور آن و یا به عنوان هدیه به دوستان استفاده میکنند. ابزار لازم برای این هنر، کاغذ، قیچی، و قلم نقاشی بزرگ و کوچک است. قیچی برای بریدن چارچوب و نقش ساده مورد استفاده قرار می گیرد . قلم حکاکی بزرگ برای حکاکی بخش ضخيم و خط و قلم کوچک برای حکاکی نقش کوچک و باریک استفاده می شود.
هنر کاغذبری چینی، در جهان شهرت به سزایی کسب کرده و همه ساله علاقمندان زیادی از آمریکا، رومانی، کانادا، استرالیا و سنگاپور، و سایر کشورها برای یادگیری سبک هنر بریدن کاغذ به چین میآیند.
شال تزیینی روی شانه«یونجیان»
«یونجیان»، نوعی شال تزیینی روی شانه استکه پس از دوران سلسلهی«سویی»(618-581 م.) شکل گرفته و دورگردن و روی شانه قرار میگیرد. در عصر سلسلهی«چینگ»(1644- 1911) در میان قشرهای مختلف جامعه استفاده از«یونجیان» توسعه یافته و بهخصوص برای تزیین عروس مورد استفاده قرار گرفت. سپس در ایام عید نیز از آن استفاده میشد. «یونجیان» معمولا از دو لایه و 8 قطعه تشکیل شده و روی آن به ظرافت و زیبایی تمام طرحهای متنوعی گلدوزی میشود.
کیسهی کوچک و معطر پول
دوخت کیسهی کوچک و معطر پول، نوعی هنر دستی مردمی چین است که از آن نه تنها برای گذاشتن پول و سایر اشیای ریز گرانقیمت استفاده میشود، بلکه خود نیز یک شیء هنری تزیینی به شمار میآید. شکل این کیسه گرد، بیضی، چهار گوش، و یا به شکل میوههایی مانند هلو، انار، کدوی قلیایی، گلدان و غیره است. این کیسه معمولا به در کمر آویخته شده و در داخل آن مواد معطری میگذارند که ضمن ایجاد بوی خوش، پشهها و حشرات را نیز دور میکند. طرح روی این کیسهها شامل انواع گلها، پرندگان، حیوانات، گیاهان، حشرات، و مناظر کوهها و رودخانهها، حیوانات دوازده گانهی نماد سالهای قمری چین، افسانهها، تصاویر انسان و یا حروف خجسته و مبارک و اشعار با رنگهایی شاد و پرسوناژهای جذاب و زنده تشکیل میدهد.
هنر گلدوزی
در روستاهای منطقهی«لینفَن» از استان شانسی، مردم با گلدوزیهای زیبا، لباسها، کفش و کلاههای خود را تزیین می کنند. از این هنر برای تزیین روی یقه، آستین، بالا و پایین دامن، نوار کمر، کلاه بچهها، رویِ کفشها و کمربند استفاده میشود. برای تزیین کردن اسباب و لوازم زندگی هم چون رو تختی، رو لحافی، بالش، کیف پول و سفره نیز از گلدوزی استفاده میشود. موضوع اکثر نقشهها و طرحهای این گلدوزیها، از نمادهای خجسته و سعادت آور، از جمله سیمرغ، گل اشرفی، درخت کاج، درنا، کلاغ زاغ، و شکوفههای آلو و برخی داستانهای اپرای سنتی و افسانهها سرجشمه میگیرند.
لباس و زیور آلات قوم«بای»
در استان«یوننَن» در جنوب غرب چین، بیش از 26 اقلیت قومی زندگی میکنند که همهی آنها در ساخت صنایع و هنرهای دستی مهارت دارند. آنها با استفاده از رنگرزی، بافندگی، گلدوزی، دوزندگی، نقاشی و چاپ دستی، هزاران نقش و طرح زیبا را به وجود میآورند. صنعت بافندگی و گلدوزی در این منطقه، از تاریخی حدودا سه هزار ساله برخوردار است و هنوز هم همچنان در حال شکوفایی است.
در طرح و نقش گلدوزیهای قوم«بای[1]» در منطقهی«دالی[2]»، بیشتر از تصویر گلها استفاده میشود. برای نمونه، روی روسری، کمربند، روبان، شال، نوار دور کلاه یا کفش، تصویر گل گلدوزی میشود. هر طرح و نقشی از این گلدوزیها، مفاهیم خاصی دارند. دوشیزگان نژاد«بای» تزیین سربند خود را به رنگ سفید، موبند را قرمز می کنند که نشانهی دختر بودن و شوهر نکردن دوشیزه است. لباسهای بیرونی آنها به رنگ ارغوانی روشن و دکمهها نقرهای بوده و لباس زیر آبی رنگ و دامنها دارای گلدوزی روی کمر است.
[1] - Bai.
[2] - Dali.