موسیقی مدرن اردن
موسيقي کلاسيک، سنتي و مدرن
شرق اردن تا قبل از آزادي از سلطه عثماني (1917) موسيقي سنتي را نمي شناخت. پس از اينکه در اردن دولت مستقلي تشکيل شد، برخي طوايف سوري و لبناني به اردن مهاجرت کردند و در مناطقي که به دور از سلطه استعمار فرانسه بود و درآن آرامش وامنيت برقرار بود سکني گزيدند.
اين طوايف عادات و تقاليدي با خود به همراه آوردند که بر جامعه شرق اردن تاثير قابل توجهي گذاشت؛ از جمله موسيقي سنتي سوري شامل موشحات و ترانه هاي سنتي.
فلسطين از ديرباز ارتباط زيادي با موسيقي سنتي داشت. صوفيان مسلمان از زمان هاي قديم و حتي زمان اشغال اسرائيل در سال 1948 به اين نوع موسيقي توجه زيادي داشتند و در قالب تصوف آن را احيا مي کردند. آنان مدايح نبوي، ترتيل و تجويد قرآن و حتي برخي ترانه هاي دنيايي برگرفته از مضامين ديني را مي خواندند.
يکي از این ترانه ها «فوق النخل فوق» نام داشت که با جمله «فوق العرش فوق» آغاز مي شد و اصل آن موشح ديني بود. بسياري از قالب هاي هنري بلاد شام در اردن رواج يافت؛ قالب هايي همچون موال، موشحات، و اغاني و ترانه هاي هنري.
اسلوب موسيقي مصري نيز در مناطق عربي در اوايل قرن بيستم رواج يافت؛ براي مثال مواويل و ترانه ها و اغاني مصري در فلسطين و اردن رايج شد. برخي از موسيقي دانان عرب که به اين کشورها سفر کرده بودند و برخي جوانان اردني که براي فراگيري موسيقي به مصر رفته بودند، زماني که به اردن بازمي گشتند اسلوب موسيقي مصري را اجرا مي‌نمودند.
بدين ترتيب ميراث موسيقي اردن در اين دوره نظريات، قالب ها و اسلوب موسيقي سوري و مصري را دنبال و اجرا مي نمود. و مقاماتي چون: حجاز، راست، نهاوند، بياتي، سيکاه، صبا، عجم، چهارگاه و... را که در کشورهاي عربي رايج بود اجرا مي کردند.(14)
اما دربارة موسيقي هاي مدرن؛ چنان که گفته شد موسيقي اردن از موسيقي جهان عرب جدا نيست، از اين رو تاثير جهان عرب را در موسيقي معاصر اردن شاهديم. در اوايل قرن بيستم مصر شاهد ظهور ناگهاني ملي گرايي و به عبارت ديگر مكتبي سكولار بود؛ از اولين خوانندگان زني كه اين شيوه را اتخاذ كردند مي توان به ام كلثوم و فيروز اشاره كرد. در خلال دهه هاي 1950 و 1960 موسيقي عربي رنگ و بويي غربي تر يافت. از پيشگامان اين تغيير مي توان به عبدالحليم حافظ اشاره كرد. با فرا رسيدن دهۀ 1970 خوانندگان بيشتري به اين مكتب پيوستند و در نهايت موسيقي پاپ عربي بوجود آمد.
از ديگر سبك هاي موسيقي كه در سال هاي بعد بوجود آمد مي توان به فرانكو - عربي اشاره كرد كه از تلفيق موسيقي خاورميانه و موسيقي غربي بوجود آمده است.(15)
به تازگي اردن شاهد ظهور دي جي ها و ستارگان موسيقي پاپ است؛ از مهمترين موسيقي دانان اردن خانوادة فكير هستند كه حدود 100 سال در اين عرصه فعاليت دارند.
از كساني كه در زمينه موسيقي اينديا راك[1] كار مي كنند مي توان به كاييس خوري[2]، ابراهيم بقيلي، هاني ميتواسي و يوسف گوار اشاره كرد. يکي ديگر از گونه هاي مهم انواع موسيقي در اردن هيپ هاپ[3] است كه به وسيله دي جي شاديا و اجراي او در راديو مشهور شد. اين اجرا تنها اجرايي بود كه در سه كشور مختلف هر هفته در سال 2005 تا 2008 بخش مي شد. از ديگر اشكال پرطرفدار موسيقي در دهه هاي اخير مي توان به موسيقي الكترونيكي عربي، جاز عربي و راك عربي اشاره كرد. در حال حاضر اجراي موسيقي الكترونيك اردني در بين جوانان بسيار پرطرفدار است. بسياري از جمع هاي تكنو زيرزميني شكل مي گيرد و تعداد موسيقي هاي الكترونيك بقدري افزايش يافته است كه مي توان آن را يك گونه موسيقي در اردن بشمار آورد. گروه تازه پايي به نام روم از زمان آغاز به كار خود در سال 1998 محبوبيت منطقه اي و بين‌المللی به دست آورد. روم از موفق ترين گروه هاي موسيقي اردن شناخته مي شود كه طيف وسيعي از طرفداران را از سرتاسر جهان؛ رم، تونس، مراكش، سوريه، فلسطين، تركيه، قزاقستان، فرانسه، هلند، آلمان، ايتاليا تا ايالات متحده به خود جذب كرده است. عامل بسيار مهمي كه موفقيت گسترده گروه روم را بدنبال داشت اين است كه آهنگ هاي اصيل رهبر خود طارق آل ناصر (آهنگساز، بنيانگذار و رهبر گروه) را اجرا مي كنند.
از طرف ديگر ساين آو ثايم[4] شهرت منطقه اي خود را مديون ادغام قومی در جاز شرقی است. اين گروه از سال 2004 مشغول به فعاليت است و تا به حال 2 آلبوم توليد كرده است. بسياري از خوانندگان اردني از ملودي هاي عربي استفاده و آن را با موسيقي خاورميانه تطبيق مي كنند و نسل نويني از موسيقي را به وجود مي آورند.
ملك آل ناصر خواننده جنجالي زن كه بواسطه ويدئو كليپ هاي كاملا مهيج خود مشهور است ديگر خواننده مشهور اردن است.
در شهر امان در دو دهه گذشته موسيقي جايگزيني وجود دارد؛ گروه هاي راك كه موسيقي غربي و شرقي را با يكديگر تلفيق مي كنند بتدريج مشهورتر مي شوند.
اسريل كه يك گروه مشهور راك شرقي است اولين گروه اردني است كه طرفداران زيادي داشت و موسيقي آنها در راديوهاي محلي پخش مي شد. در سال 1999 آنها در جشنواره جوان اروپا كه در تركيه برگزار مي شد به مقام اول دست پيدا كردند. در حال حاضر گروه هاي مشهوري از قبيل جدال، دیستورتددي[5] و ايلوژنز[6] كه به واسطه شيوه ناب كلاسيك راك خود مشهورند، فعالند. اردن هم چنين نمايش هاي زيرزميني هوي متال[7] نسبتا زيادي دارد كه به علت ارتباط آنها با شيطان پرستي مردم نسبت به آنها معترضند. از اين گروه ها مي توان به تايرانت ثرون[8] و دارك سايد[9] اشاره كرد. البته همه اين گروه ها شيطان پرست نيستند.
دكتر عبدالحميد حمام استاد موسيقي در دانشگاه اليرموك اردن در كتاب خود به نام الاتجاهات الموسيقيــة المعاصرة في الاردن مي نويسد: موفقيت شيوه مردمي در موسيقي اردن به اصالت و تمايز آن از ديگر سبك ها برمي گردد. گرچه هم اكنون برخي از موسيقي دانان اردني همچون روحي شاهين، صبري محمود، سامي خوري و عامر ماضي كه در مصر تحصيل كرده اند و سبك آنها سنتي است به موفقيت چنداني در اين حوزه دست نيافتند. وي تنها رضوان المغربي را موفق در اجراي موسيقي سنتي و مردمي اردن مي داند.
وي در ادامه مي افزايد: گروه هاي هنري كه ترانه هاي اروپايي و عربي را با ريتمي غربي مي نوازند و در اجراي خود از گيتار برقي، طبل و پركاشن بهره مي برند و در جشن‌هاي عروسي، هتل ها و كافه ها حضور پيدا مي كنند، جواناني به شمار مي روند كه به دنبال يادگيري موسيقي به شكل آكادميك و علمي هستند و نيم نگاهي هم به سبك سنتي دارند.
وي عقيل ابوشعر و آگوستين لامارا را از موسيقي دانان پيشگام در زمينه موسيقي آكادميک و كلاسيك مي داند و براي اعتلاي موسيقي اردن، به ضرورت نزديكي بيشتر بين دو گرايش عربي و موسيقي با سبك غربي اشاره مي كند.(16)